id
stringlengths 2
143
| language
stringclasses 201
values | text
stringlengths 4
8.48k
|
|---|---|---|
tqt-books-2
|
tqt
|
###### *TAKGOSLI LUKXNINTAKGOSLI LUKXNIN*\n# T sauan lakgmakgan, mat ua kalakchikni\n\nlha chuuaj San Pedro Petlacotla mapakuikan\ntseyaj ix akgstin kgestin ix ui, makgtin xnika ix lama katani,\nakxtim ix ka’takgestokgkanit lakgastanankan, lakgatin\nchichini’ tseyaj tauilachi uni tastunut latelha, yat kauan ui\nkilhtamakuj xnika tauilachiuni palha xialh uni yat uan lukxnin\nix tauakanalhtsa nak kiui lha natayujnun yat uakg uan tin ix\ntauilanalh ka’tetayakgolh, tauan mat xnika tseyaj putauilh uan\nkiui putauakatakilh yat chu’onchi skgoliui tin akputauilanan\nuan akxuilit tun ix tapuuilanalh uan kgalhatati lukxnin, xtilili\nkaleentakilh yat chuntsa taskgolitelha yat makauantelha\nkaxaj.\n\nNinu uakg-uan tachixkuuit-tajikuankgolh tseya’ tunka\ntata’kgestokgli uanka palh xa tse namapanukan uan\nkalakchikni, uan tin ix talakapuyanalh katani, taputsalh achaj\n\ntankaka uan kiui. \n\nUakg uan ti ix talauilanalh tatsukulh tamapanu ix chikan\nta’takgapuchi uan lha chuuaj ui kalakchikni. Yat ix\nlilakgatojon chichini’, tunaj ta’tapanukgo tachixkuit xnika\nkgaxmatpalaka makauantelha kaxaj yat taskgoli yat antsa\nlha ix ya’ uan kiui kitaxtilitauilachi, taskgolitelha tataspitakilh\ntauan lakgmakganin, mat anka kamaskatikan\namakgapitsin taskgoli, xnika takitaspitchi ana\nuni kaleempa yat ana xnika kgostakilh lakgatin\nlikan, uan kgosnin ta’alh; man uan likan yujcha\nmakgat nak kakiuin. Utsa ua tu lanit, ix palakata\nlixtapalika lha ui kin kalakchiknikan San Pedro\n\nPetlacotla.\n\n###### *TAKGAXIN XALA NAK TAKGAXIN XALA NAK * *LHUKULHUKU*\n### M akitelha min talhin suayana'\n\nChu anchi tapaspitelha pupunu'\nlakatsuku kalakgalhitelha \nKgetu kgayan xalaklhpupuku. \n\nKapuksua ix kilhtun xkan \nantsa tse lakapastaknana'\nlakgachu tse lata’uilakan, \nuachi uan kgosni' lakgachu tse cha'an. \n\nLa kgalhitelhaya' kalakchikni'\nchuntsa lhauatelhaya'\nakgtsankgaya min liskujni'\nuachi akgtsankgan nachlpintelhaya'.\n\nFelipe Gómez Vargas\n\n###### *LITSOKGNULITSOKGNU*\n### I x luxu xa kiui maklakaskin\n\npixuilika ix lipixlhiuiki likan\ntsakat ix taakgnu \nkgalhi tsakat kin litsokgnu. \n\nLimakgnu uan ix luxu \nix kini tsitsekge yat ix tojón \naxni akit ik tsokgnun lakapalh\nkin litsokgnu liuaka tse lukxa.\n\nPalh tu tse ik lhaua tatsokgni \nuatsa taxtapali lha lakauaui \ntampichikx lukxa, \nkin lekgsni lin tsakat.\n\n###### *TAMACHEKGXINTAMACHEKGXIN*\n### T seuanit kin talhakgan \n\nik kgalhi kin pekgen\nyat tu tsumajat kit \npalh kin chipaya’ lakla\nki luxu. (kamachekgxi) \n### I k lakgau’an min xauat\n\nyat tu ki lakgtsi, ik\ntakga’manan litatsekgni\nyat tu katsiya\n### K gestin ik minacha\n\nik makgtiyan min kapsnat\nik xama min yajni yat\ntu ik kgalhi kin makan\n\n###### *TAPUXKAUA KAUAYUJTAPUXKAUA KAUAYUJ*\n### I x lichiuinan Maria ix puskat ua Mateo Guerrero,\n\nmat xnika tapajtsutelhatsa uan ix katani\nkalakchikni a lakgatin malhkuyu sputui tsukukantsa\nlakgtauakgakan yat kumu smalankgan tsuku,\nuan kauayuj tunaj leenkan. Makgtin uan pulana'\nka'taalh lukxnin nataan ta lakgtauakga xlit taalh\ntsisa xnika kgapaxmatli uan puskat kgapa kgapa\nmaka’uantelha kgalha kauayuj chilh, mux mat\nkankauan chi tujnunlhauan, uan puskat kumu ix liman\ntanuma jikuankgo, yat xman uan chi kitayachi chu\ntujnuntakipa alh lha makauauilacha ix kaja. Ix tauan\nuan puskat María yat ua Mateo Guerrero mat uan\nkauayuj tula kgaxmata ix takgaxin kumu laj lipaxua\nutsa litapuxkaua. \n\n###### *UAN KUYUJNU OKGXAUAN KUYUJNU OKGXA*\n### I x laui makgantsa chatin okgxa, tsukulh lakgati\n\nchatin tsumajat, lilakapastaknalh chi tse nalakai\nuan tsumajat. Mat alh putsa ua ix kgoxkga\nkuyuj mixla’ kisakualh, man lichilh patsapalh\nuachilh xa lakgauan lhaualh, mojotakilh nak ix\npuxtokg taya’takilh ix mun alh kiuila, makgatsilh\npuokgxtin kiui, mat ix kgalhnichiuakalh uan\nix kgoxkga kuyuj tastunut tepalhekgelh lha\nlakgchekgenima uan tsumajat. Ix lilakgali chu\nchuntsa palhekgepa, xnika lakgtsilh palh lakailh uan\ntsumajat, lakgtakgchokgonulh xnika, mat cha’alh ix\ntauayankutunkan.\n\nTunka mak kgalhtinilh, tu ik tsinksa akus ik kuacha ix\npaxtapu kuyuj ualh. yat chu mat liakgxokgonun. \n\nPetra Isidro Negrete.\n\n###### *TALAMALIUANINTALAMALIUANIN*\n### K in puxku tse chipa xkupu \n\nuan lha liuaka lama'nak pupunu\nix makaputsama nak lhuku \nuani tsekg ix lakamina xkupu.\n\nXnika ik lha'uan ik skgoli \nchuuaj kin taskujut akgsputli \nxa tse nak makilhkipala lakgali \nik palhekgelh nak tej jun kgosli.\n\nMacha' kin takuxtu okgspun \nxnika tsukutsa kgotanu unun\nlakatsuku ik lakminacha kilhtun \n\nnak takuxtu ik chalh stapun. \n\n###### *UAN TUN PALHEKGEUAN TUN PALHEKGE*\n\n*UAN TAKGAXIN YAT KGAUACHU*\n### U a kit kilakgta laj ik stalanikutun ua kin tsiit xnika\n\nan nak puchut lha tauila' litamauj. Makgtin kin\nleelh ua kin tsiit; xnika ik cha'auj lha stamaka xa\ntamaxtu takgaxin, tseuanit maka uaui uan takgaxin\ntun taxtuma xa sasti, El caballito tamapakui luuanan.\nKumu laj ik lakgati tsukulh ik lukxa, yat xnika ik\nlakaputsalh kin tsiit tutsa laya. \n\nErnesto Negrete Iturbide \n\n##### *KIN KALAKCHIKNI KIN KALAKCHIKNI*\n## K in kalakchikni tseuanit lakamiui \n\nxnika ik taya' kgestin ik lakgtsin \nkin puskatni makgat lakamiui \nkin kalakchikni ik paxki chi ik lakgtsin. \n\nAkxtim talamakgtaya' tachixkuuit \nxnika amaka lhauakan taskujut \n\nkumu akxtim la’maklakaskinkan \n\nkalakgtsixtuj chi lamaka’lhajakan. \n\nTseuanit chipaxtokga chichini tsitsat \nlakapan litalakgatsamalh xanat \nakxtim kali’uilakgoka tapaxuat \ntaxtokgo tachixkuuit tsisat.\n\n###### *TAMACHEKGXINTAMACHEKGXIN*\n### K ilhtsunaj kgax kin \n\ntakgenu, tse ik litatsekga \n\nxnika kistalanikan ik\n\ntajo nak xkan \n### S akgakga kin akgxakg \n\nskayaua kin talhakgan \n\nxnika kin maklakaskina \n\nik mala’kgaxkgoniyan.\n### K a' kiuin nak kin chik \n\nik maxkiyan likgonxat \nlikaxlauan palh napaxuaya \n\nchixkuuin kin talichaan \n\nnak min chikan. \n\n##### *UAN SLULUKU YAT UAN SLULUKU YAT* *TANTSASNAN TANTSASNAN*\n## L akgatin sluluku ix paskgoma nak ix akpun\n\nchiuix, yat xnika ukxkatsilh kgostelha tayachi\nuan tantsasnan; xa ki'aputaya'yat chu tu\nlakauanana, chu tasuyuya' uachi tiyat skunat\nmakuana, ana uix lhpupukgo min tlhakgan, yat\nchu uix na kin uaniya chi uanit kin talhakgan, xnika\ntalakgtsilh. \n\nTapajtsuchi lakgatin jun, achi la’liuaniyatit min\ntalhakgankan, akxtim tseuanit kin talhakgankan, kit\nik makgtakgalha kin talhakgan ana chuntsa kalatit\nuixinan, chuntsa talipaxualh ix talahkgankan.
|
spa-books2-7
|
spa
|
43\n1\nPrograma te nyagalan tumel te mejetel kye xhjal\n2 Ta nyagalan tumel te mejetel kye xhjal ma: ax te k´ayil te xhjal (tx´exhb´e\nte tomin) ta ts´el ta chuqlal. Jalu tidi te kye juk´u, a juntel tun te ma ts´el\nchunqlal.\n3 Ta kayjel kye xhjal ax jun il\n4 Kyaqil at kye watl y oyonel to at jun chunqlal galan, atsun at kye xhjal tidi\nb´anlo kínojset, kechint te kye ts´en a´e tun ax´el ate tidi b´antu:\n5 Na´o tidi nijun b´antu tlajo´ ta aq´unl. Kye jornal te aq´nanel nya b´antu ax\nte nyaxhjal. Ttya tomin kjola tx´ijón te xe tgana in aq´unl tidi b´inchan kye\ntanam te aq´an Axel te b´an seguros. Tilo´kamona´tidi abus tya.\n6 Nijun b´antu kayin o txexb´e ts´en wab´il, tya nya jal uta kayin.\n7 Txexb´e a jun xuj, xhinq, ney o tey tu´ tmi o wab´il ax jun il. Nya te tsaqpe.\n8 Nijun te b´antu tlajo´ a tidi xhmoxhonel kyi´ alo´ tidi nya tgan. Tlajo´ a jun\nxjal a tidi chijunanel ax jun il. Jo its axji q´malil.\n9 Nya nxhi, ons o lamo´ xhjal tidi jalu tsyu ta tlajo´.\n10 Tsib´al a tya kyajol, to jun u´j de ts´isji te oni a kutken.\n11 Jo k´el jun ta oyin te aq´unl b´anxh te b´anax. Kanin jun ta xhajl galan tidi\nte tukil ta tunkenel, nya nxhi junal, b´ampo oyinel te malaj, punket tujan\nken per b´anlo nya txutxil.\n12 Jo xi´ya, at to q´ab´kye yolb´il, tumel te konsulad te tya tnamil mansa kye\ntya pamil.\nocsunocoS\nled\nmaM\n\n44\n13 .k´entya kye u´jlel te tets´b´alil y linder.\n14 Kye tratant ax jatken to tanekil y xhmoxho´kye kukuets ¡k´enkutib!\n15 Nya unjs kamo´te xhjal tidi te ts´a´on b´ampo tmi, te ts´en oyinel to tach´i\nor.\n16 Chjon tun ate totnab´lte kuxhan tojunla xhuj tidi nya tgan tu jun ta xhjal\ntanek te wajxhaq te aqb´i ma ax te jun titil.\n17 At tidi tx´eno tiempo ta nyolin tun kye qyo kyajol kayni´te otsqilal e in-\nquietud ta tidi kutk´on jo chin kye b´inchan na´o incomodo. Nok, b´inel\njalu kye onxh confianza y kaynin tojb´a ate jun problema.\n18 Kyaqil atk´eo ta tarey te kunel akye k´wal yx te kuxhon, ajotidi tilo´axel\nqyo kyajol chik´enel tidi: chipon ta xhnaqsb´il bángu chajtel, nya atkwi´list\nta ink´ana venen tidi ñagalan ta chunqlal, nya ax´el listel chikox chonel,\ntilo´maltratados, kayinel o ts´en nya oklenj.\nocsunocoS\nled\nmaM\n\n45\n19 Ta kiojil to kyaqil tumelil b´inchan jun insultos kye oklenj xhjalil tidi\nb´inchan k´elel jo jalu aktos xe pulinel ta ax´el ma b´anaxh tidi tb´i tidi:\n Kye costumbr, otsqilal o k´el te religión tilo´b´ankye obligarte ta\nchimil, xhujil tilo´ tya tgan b´inchan at tidi tya nya tgana´.\n Na´otidi kye xhjal a´e saqpi te b´isun y b´inchal, nya a´e b´an te\nb´inchanl te nya galanel\n Kye tratantes ax´el b´anel to koxi axus ts´enta kukxh kye xhmox-\nho y kye x´ela´o te ma nim tsalaj, ta tijxhi txitma: te kye aqúnl\nkuxchanlet, mendicindad juntel aq´un te a´eye k´el beneficia-\ndos .\n Nya tx´eti on te kye ts´akb´el te noviazgo o chijunanelte xhjal\ntidi b´aji te kuxtkin, kye tratans tx´exi´tanam, ax tnam to tnam\njionel xhmoxhonel a kye k´wal y quxhon ta tijxhi nok´enel tu\nkiqayinel y txekunaj ts´en ts´ij.\n20 Kye tratantes nokenel ila´ tumel ta kye juk´u ax tbiktimas.: xhmoxho-\nnel, oyinel te aq´un lajchi´ kye pamil wu´chil, ila´tumel te laji, nya oklenj,\ninternet. Kye control tun te: ojimel chijil, y xhchalet, tilo´onx te u´jb´il,\ntilo´saqpi. Kyaqil b´ankeo´xer victimas te jalu titil.\n21 Alchelo b´an tx´etma´ jalu tililj, jo at kye ta ts´enax tidi xhjal atkwi´b´inchan\nnetinel chipon kye autoridad, ta kutpuli ax te ewanel.\n22 Jo tgan oni´chipon ta CNDH. Ta alob´il te kolon j´on nya tya tanamil.\n23 Comisión Nacional de los Derechos Humanos\nTeléfono gratuito: 01800 715 2000\nocsunocoS\nled\nmaM\n\nMaya\nTraducción: Lilia Hau Ucán\nRegiones: Campeche, Quintana Roo y Yucatán\nNúmero de habitantes: 795,499\n\n49\n1 Traducción\n2 U léechta’al máak tia’al kombil ti’ u láak’ máak, wa le trata de personas\nku ya’alalo’ leti’: U léechta’al máak tia’al kombil ti’ u láak’ máak tia’al\nka’ u beeto’ob ba’alo’ob ma’ u k’áato’obi’ ba’ale’ ka’ u p’at taak’in ti\nmáax mano’ob; tia’al ka béeyak le je’ela’ ku tu’usul máak tia’al ka bisa’ak\ntáanxel tu’uxil, te’ela’ ku k’a’alali’ tak ken k’ubu’uk ti’ u láak’ wa máax kun\njóok’sik taak’in tu yéetel.\n3 U ko’onol wíiniko’obe’, si’ipilil.\n4 Je’el máaxake’ ku náaytik wa ku k’ubik u yóol tia’al u jach ma’alobtal u\nkuxtal, ba’ale’ yaan xan u láak’o’obe’ je’el u ch’uykubao’ ti’ le je’ela’, leti’\nbeetik ma’ chéen ka chin a wich a wil bix u búuk máaki’.\nle óo’lale’ xan jach k’a’abet a wojéeltik le ba’alo’oba’:\n5 Ma’ u tu’ubul tech mixmáak ku béeytal u beetik a meyaj wa teech ma’ a\nk’áati’. U súutukil a meyaje’ ma’ unaj u seen beeta’al a meyaj x ma’ je’elili’\nwa bey ba’alche’e, u bo’olil a meyaje’ unaj keet yéetel ba’ax wa beka’aj\nba’ax ka beetik, yéetel u kúuchil a meyaje’ unaj ma tu taasik sajbe’entsilil.\nMa’ cha’aik a péech’óolta’al.\n6 Mix máak je’el u béeytal u konikech wa u k’exikeche’, tumen teche’ ma’\nutia’al kombilechi’.\n7 U k’e’exel juntúul ch’uup, chan ch’úupal wa chan xi’ipal yéetel t’aakin\nwa uláak’ ba’ale’ si’ipil. Ma’ cha’ik u beeta’al.\n8 Mix máak je’el u páajtal u ts’oksik a beel yéetel máax ma’ a k’aate’, u\nts’o’oksa’al u beel wa máax ma’ u k’áate’ lelo’ si’ipil, wa táan a kuxtal\nyéetel le talamila’ tak poltej.\nayaM\n\n50\n9 Ma’ bisik, ma’ k’ubik wa a k’amik wíiniko’ob je’elsa’ano’ob tu nup u ts’aaj\nóolo’ob.\n10 Jóose’ u k’aaba a paal, tumen u ju’unil le k’aaba’o’ ku yáantik a\nkanáantiko’ob.\n11 Wa ka wilik táan u k’a’aytal jump’éel meyaje’, much il a wil wa nu’uka’an\nu meyaj le kúuchilo’.\nK’áat ti’ máax a k’ajóol ka’ u láak’intech tia’al ka xi’ikech ti’ le tsikbal kun\na’albil tech tia’al u ts’aabal le meyajo’, jumpuli’ ma’ a bin ta juunal, tu-\nmeen ya’ab meyajo’obe’ ka wilik jach táaj ma’alob ba’ax ku ts’áayko’ob\nba’ale’ je’el u taasik jach noj talamil tu paache’.\n12 Wa k’a’abet a bin táanxel kaajil wa lu’ume’, ma’ u tu’ubul tech a bisik ta\nwéetel u númeroi u telefonoi u consuldadoi a lu’umil, yéetel jach tu’ux\nyaan u kúuchil te tu’ux ka bino’, yéetele’ ma’ u tu’ubul tech a wa’alik ti’ a\nláako’ob yaan a bin wa tu’ux.\n13 Seten kaláant a ju’uno’ob tia’al a k’ajóolta’al, je’el bix xan tia’al a we’esik\ntáanxel lu’umilech.\n14 Le máaxo’ob u meyajo’ob leti’ léechtiko’ob máak tia’al u kono’ob ti’ u\nláak’ máako’, jach táaj u yojel u ch’ujuk t’anto’ob máak tia’al u yaabilta’alo’\n….. seten kaláantabáa\n15 Ma k’ubik a wóol ti’ máaxo’ob ku ya’aliko’ob tech yaan a séeb náajaltik\nseten ya’ab taak’in, kex ma’ ya’ab u meyajili’.\n16 A bo’otik juntúul ko’olel tia’al ka ts’iisnak ta wéetel kex ma’ u k’áati’ wa\nbeey xan a ts’iis yéetel wa máax ma’ u chuk 18 ja’abo’ob tie’, junp’éel\nba’al yaan u si’ipilij.\nayaM
|
amu-books-54
|
amu
|
###### ' J L M N Nd\n\n90\n\n\nhace tonto, no va a la escuela. *Ntjeì* *[n]*\n\n*cwi x'e caánch'ioó.* El chivo está\n\nmal de una pata.\n**Ntj cnchi'.** sust . Atole blanco. *Ñè'c'uà*\n*ntj cànchi'.* Quiero tomar atole\n\nblanco.\n**Ntj chì.** sust . Atole dulce. *Mjnd*\n*Luúp ntj chì.* Guadalupe está\nvendiendo atole dulce.\n**Ntj lqueé** **[n]** **.** sust . Atole de arroz. *Jóm s'aã* *[n]*\n*ntj lqueé* *[n]* *.* Ella hizo atole de arroz.\n**Ntj nd.** sust . Frijol molido. *Tjù' Maá*\n*nchê* *[n]* *' nquií' ntj nd.* Maura le echó\nmanteca al frijol molido.\n**Ntj ndaátsuú.** sust . Atole de leche.\n*M'uú y'ndaá ntj ndaátsuú.* El bebé\n\nestá tomando atole de leche.\n**Ntj seií.** sust . Atole de elote. *Mch'e*\n*Saárià ntj seií.* Nazaria está haciendo\n\natole de elote.\n**Ntj tcaájnd.** sust . Atole de ajonjolí.\n*Caá'n* *[n]* *ntj tcaájnd qui yà*\n*nleiíntyqui˜unà'.* El atole de ajonjolí es\n\nsabroso cuando se muele bien.\n**Ntj tnoómntsa.** sust . Atole de piña.\n*Seiíjndà Caásià ntj tnoómntsa.*\nAcasia compró atole de piña.\n**Ntj ts tc.** sust . Atole de plátano\nmacho. *Ñè'c'uú tsá* *[n]* *wiì' ntj ts tcò.*\nEl enfermo quiere tomar atole de\nplátano macho.\n**Ntj tx'ˆa.** sust . Atole de coco. *S'a Cloó'*\n*ntj tx'â.* Gloria hizo atole de coco.\n**Ntj xu.** sust . Atole de champurrado.\n*S'a cse ntj xu.* La cocinera hizo\natole de champurrado.\n**Ntj.** sust . Atole. *Caá'n* *[n]* *ntj s'a*\n*nòmjndaã.* Está sabroso el atole que\npreparó mi hija.\n**Ntjm.** sust . Siembra, cultivo. *Tcwà'*\n*caátsònd ntjm 'n* *[n]* *y.* Los venados\nse comieron mi siembra.\n\n**Ntm** **[n]** **'.** sust . Valle. *Jeé* *[n]* *yà quwé'*\n*n'oómljoó ntm* *[n]* *' Ndo'.* La milpa se\nda muy bien en los valles de La\nCiénega, Guerrero.\n**Ntm.** adj . Negro (se refiere al color de\nobjetos). *Seiícoó' Meiíliò 'ndyoóts'*\n*ñqui clô ntm.* Emilio pintó la\npuerta con el color negro.\n\n**Ntˆom'.** sust . Horno. *Mtseiícaáneií* *[n]* *Siôm*\n\n*cxtyì nquií' ntôm'.* Concepción está\nasando pollos en el horno.\n\n\n**Ntom.** adj . Negro (se refiere al color\ndel animal). *Tyqui caátsu' ntom*\n*se' 'na* *[n]* *' Naándà.* El perro negro se\n\ncomió la carne de Fernanda.\n\n**Nts.** sust . Canal de riego. *Mc*\n*tsoótyy ts'm nts.* Mi papá está\nlimpiando el canal de riego.\n**Ntsa.** adj . Viejo, andrajoso. *Ñ'e* *[n]* *Tmâ* *[n]*\n*cnty ntsa.* Tomás trae puesto un\ncalzón viejo. *Ntsa liaá' nòmxj–o–õy.* Mi\ntía es una andrajosa.\n**Ntsc'.** sust . Hombro. *T'mà* *[n]* *xuú n'oóm ljó*\n\n*ntsc' Leiínòm.* Marcelino lleva en el\n\nhombro una carga grande de leña.\n**Ntscui.** sust . Seno, ubre. *Mte' y'ndaá*\n*ntscui tsoóñeè* *[n]* *.* El bebé está\n\nmamando el seno de su mamá.\n\n*Taáleiílu' ndaátsuú ntscui quioó'xqu.*\nLa ubre de la vaca ya no tiene leche.\n**Ntse.** sust . Jugo de caña. *S'a weélò*\n*nyà ntse mestrò.* El abuelo le\nregaló al maestro jugo de caña.\n**Ntsi'.** sust . Pata, patada. *Mtseiíneì* *[n]* *'*\n\n*Loólà ntsiò' caátsc.* Aurora está\n\nchamuscando la pata del marrano.\n*Seiícw' snõm ntsiò' ty'chjoó.* El\nburro pateó al niño.\n**Ntsm** **[n]** **'.** sust . Cachete. *T'uú yscù*\n*ntsm* *[n]* *' y'ndaá.* La mujer besó al\n\nbebé en el cachete.\n\n**Ntsqui.** sust . Ala, hoja de libro. *Tòm*\n*ntsqui caása j' n tyìleiícuyoó'.* El\nala del pájaro está quebrada por eso\nno puede volar. *Ty'ioò'ñeé ty'chjoó*\n*ntsqui lîbrò.* El niño arrancó la hoja\n\ndel libro.\n\n**Ntsu.** sust . Leche de árbol. *Jndy ntsu*\n\n*chuú ts'oóm snoóm.* El árbol de liro\n\ntiene mucha leche.\n**Ntycwi'.** adj . Mezquino, tacaño, avaro.\n*Ntycwi' tsoótyy xue ˜enquiaã* *[n]*\n*tsj'ñjeé* *[n]* *n nl'jndaàyâ liaáyâ.* Mi\npapá es mezquino no nos da dinero\n\npara comprarnos ropa.\n**Ntye'.** sust . Arco, vueltas. *Ndy'yà tje'nà'*\n*ntye' s'a luñê* *[n]* *.* Le salió muy bien el\narco al albañil. *Jndy ljaá'nty' seiítyè* *[n]*\n*Seiíliò ntye' n s'aã* *[n]* *.* Celio le puso\nmuchas flores de zempasuchitl al arco\nde todosantos que hizo. *Mñnquia*\n*pquieérò ntye' ñoóm' tyim.* El vaquero\n\nestá dando vueltas en el corral.\n\n**Nty'iaã'.** sust . Pobreza. *Jeé* *[n]* *nty'aã' m'à* *[n]*
|
npl-ebible-AC15_25_1
|
npl
|
Yika, yotimotlapowijkeh iwa yotimoyekkajkeh tikimpejpenaskeh sikimeh tokniwah non kineltokah Cristo Jesús. Tikintitlaniskeh manomechitatih sansikah iwa n tokniwah Bernabé iwa Pablo non tikintlasojtlah.\r\rYejwah yokitlalijkeh itech inyolo kitematiltiskeh Itoka n Toteko Cristo Jesús maya makinmiktikah.\r\rIka noni tomechtitlaniliah n Judas iwa Silas. Yejwah innewiah nomechyekiliskeh nochi tlan tomechtlajkuililijtokeh.\r\rPorke n Espíritu Santo iwa tejwah noiwa, yotikijtojkeh amitla ok se tomechnawatiskeh xikchiwakah; sanwel ni tlan milák moneki nonkichiwaskeh:\r\rAmo xikkuakah nakatl non yokinmanilijkeh n diosmeh non kinmachijchiwah.\r\rAmo xikkuakah estli nion nakatl de n yolkameh non san okintoskamalinkeh, iwa nion se télpochtli noso íchpochtli mamomekatikah ijkuak ayamó monamiktiah nion mamomekatijtinemikah. Tla nonkichiwaskeh tlan tomechnawatiah, kuali tlan nonkichiwah. Dios manomechtiochiwa.”\r\rIjkó kiné, oonewakeh akimeh okintitlankeh mawiah Antioquía, iwa san nima ijkuak okalakitoh ompa, okinmoololojkeh n tokniwah non kineltokah Cristo Jesús iwa okinmaktilijkeh nin amatlajkuíloli.\r\rIjkuak n tokniwah okiamapojkeh tlan okijtoaya n amatlajkuíloli, satlawel opakeh ika tlan okijtoaya non amatlajkuíloli.\r\rIwa kemi Judas iwa Silas noiwa okatkah profetas, okinyolsewijkeh iwa okinyolchikajkeh n tokniwah ika miak tlájtoli.\r\rYejwah omokajkeh kech tonati ompa. Iwa ijkuak ya onewaskiah, n tokniwah okinmakajkeh para mamokopakah innawak akimeh okintitlankah.\r\rPero n Silas okimoli mokawas Antioquía.\r\rPablo iwa n Bernabé noiwa omokajkeh Antioquía. Yejwah iwa oksikimeh tokniwah otlamachtiayah iwa otetlapowiayah de itlajtol Toteko.\r\rKech tonati satepa, Pablo okili n Bernabé:\r\r—Oksepa matiwiah matikintlajpalotih n tokniwah non kateh itech nochteh n altepemeh kan yotitetlapowijkeh de itlajtol n Toteko Dios para matikinmitakah.\r\rN Bernabé okinek kiwikas n Juan, akin noiwa omonotsaya Marcos,\r\rpero Pablo ayakmó okinek kiwikas, porke achto n Juan okinkakajtejka ijkuak okatkah Panfilia iwa amo okinek otekitik inwah.\r\rIwa kemi amo omoajsikamatkeh, omoxexelojkeh. Bernabé okiwík n Marcos, iwa otlejkok itech se barko iwa oyá Chipre,\r\rpero Pablo okipéjpenki n Silas. Iwa keman n tokniwah yomotiotsajtsilijkeh para Dios makinwika ika itlasojtlalis, oonewakeh.\r\rOpanokeh ik tlalmeh de Siria iwa Cilicia. Iwa sentetl kan tokniwah non kineltokah Cristo Jesús omoololoayah, Pablo okinyolchikawaya.\r\rPablo iwa Silas okalakitoh kan altepetl de Derbe iwa de Listra, ompa okajsitoh se tokni non okineltokaya Cristo Jesús non itoka Timoteo, itelpoch se siwatl israelita non itoka Eunice non otlaneltokaya, pero ita n Timoteo okatka de Grecia.\r\rIwa n tokniwah non ochantitokah Listra iwa Iconio kuali otlajtoayah de Timoteo.\r\rPablo okinekia kiwikas n Timoteo, pero achto okitokti mamosirkunsidaro para amo makualanikah n judíojteh non ochantitokah itech nonteh tlalmeh, porke nochteh okimatiah ita n Timoteo griego.\r\rIwa itech nochteh n altepemeh kan ik opanotiayah, okinmatiltiayah n tokniwah non kineltokah Cristo Jesús tlan n tlatematiltijkeh iwa n tetajmeh non kinyakantokeh n tokniwah akimeh moololoah Jerusalén okijtojkeh mamochiwa.\r\rIwa ijkó nochteh n tokniwah okachi okineltokayah Cristo Jesús, iwa ixmostla okachi omomiakiliayah.\r\rKemi n Espíritu Santo amo okinkawili matetlapowikah de itlajtol Dios kan tlalmeh de Asia, yika san okimpanawijkeh n altepemeh non kateh itech tlalmeh de Frigia iwa Galacia.\r\rIwa ijkuak okalakitoh kan motlalnamikih Misia iwa Bitinia, yejwah okinekiah kalakiskeh itech tlali de Bitinia, pero Iespíritu Jesús mach okinkawili.\r\rIjkó kiné, san opanotiajkeh ik inakastla n tlali de Misia, asta okalakitoh Troas.\r\rNon yúali ijkuak yokatkah kan tlali de Troas, Dios okitlapowi n Pablo itech itejtemikilis. Ye okitak iyakapa omoketsako se tlakatl de Macedonia non okitlatlaujtiaya: “Xiompano ik Macedonia iwa techompalewi.”\r\rIjkuak Pablo okitak non tejtemikílistli, san nima otimotlatlalijkeh para tiaskeh Macedonia, porke kuali otikmatiah Dios otechnotoka matiwiah matikinmatiltitih n kualitlájtoli de Dios.\r\rOmpa kan altepetl de Troas otitlejkokeh itech se barko iwa otiksenmilajkeh kan ik kajki n isla de Samotracia, iwa ijkuak owaltláneski otikalakitoh Neápolis.\r\rSatepa otikiskeh de ompa iwa otiajkeh Filipos, se altepetl non okachi weyixtok itech tlalmeh de Macedonia non noiwa inmaxka n romanos. Tejwah ompa otimokajkeh kech tonati.\r\rSe sábado ijkuak mosewia n judíos, otikiskeh de non altepetl iwa otikalakitoh inakastla n aweyatl, kan nochipa onmotiotsajtsiliayah n judíojteh. Ompa otimotlajtlalijkeh iwa opé tikinmatiltiah itlajtol Dios n siwameh non ompa omoololojkah.\r\rSeme de yejwah itoka Lidia. Ye owalewatoka de Tiatira iwa okinamakaya tlakemitl non okachi kuali iwa chichiliktik. Nin siwatl non okiweyijkachiwaya Dios, okikaktoka tlan Pablo okijtoaya. Iwa Toteko okiyolyamani kuali makikaki nochi tlan Pablo okijtoaya.\r\rOtlanki, nin siwatl iwa nochi ifamilia omokuaatekijkeh. Satepa ye otechtlatlaujti iwa otechili:\r\r—Tla nomejwah nonkiyejyekoliah milák ya nikneltoka n Toteko, xiwikih nocha, ompa nomechkalotis.\r\rIwa otechtoktih matimokawakah.\r\rSe tonati ijkuak yotiayah kan nochipa otimotiotsajtsiliayah, itech ojtli otiknamikeh se íchpochtli non okipiaya se espíritu non ika okimatia tlan se mochiwaskia. Iwa ika non tekitl non okichijtinemia non íchpochtli, n tekowajkeh okitlaniah miak tomi.\r\rNin íchpochtli opé yawi kan ik otiayah tejwah iwa Pablo. Chikawak otsajtsitinemia tokuitlapa, iwa okijtoaya:\r\r—¡Ninteh tlakah tekitih inawak Dios non okachi weyijkachitok, iwa nomechmatiltiah kenijki nonmomakixtiskeh!\r\rN íchpochtli ijkó okichijtínenki miakeh tonatijmeh, pero se tonati n Pablo ayakmó okixiko, owalmókopki iwa okili n amokuali espíritu non okatka ijtik nin íchpochtli:\r\r—Ika Itoka n Toteko Cristo Jesús, nimitsnawatia, xikisa de itech.\r\rIwa n amokuali espíritu san nima okikakajte.\r\rPero ijkuak n tekowajkeh de n íchpochtli okitakeh ayakmó kitlaniskiah tomi iwan ye, okikitskijkeh n Pablo iwa Silas iwa okinwikakeh kan portal innawak tekiwajkeh.\r\rOkinwikakeh innawak tekiwajkeh iwa okijtojkeh:\r\r—Ninteh judíojteh kimpajsolojtinemih nochteh n tlakah non nika chantitokeh.\r\rIwa tlamachtijtinemih ika ok se tlamachtílistli non tejwah mach tiknekih nion mach weletis tikinchiwaskeh, porke tejwah ti romanos.\r\rIjkuakó n tlakah de Filipos okualankeh iwa nochteh oonewakeh impah n tlatematiltijkeh. Iwa n tekiwajkeh otlanawatijkeh makintlakentsomonikah iwa makinwitekikah ika tlakotl.\r\rIwa ijkuak satlawel yokinwitekeh, okintsakuatoh, iwa okinawatijkeh n tetsak kuali makinmokuitlawi.
|
mix-books2-1
|
mix
|
Ñu’tnáan nuu\nBRECHA DE GUERRERO\nÑuu ko’yo… Ja kuu\nJa ni dandaku nuu mapa/ja ni kee xeé kuiya\n1999/ja ni kuu kuenda Instituto de\nGeofísica de la UNAM/nuu\ntiutiu nani u'un diko\nkuiya/ñu’tnáan/Ñuu Ko’yo\nXini ní Ja kuu…\nÑuu Ko'yo/CDMX\nÑu’tnáan subducción\n(maa color)\nÑu’tnáan kunú\n1\nNuu iyo maa ñu’tnáan/ja kuu Ñuu Ko’yo/ndeku\nGuerrero\nÑ Tyu in’t dn iá ua tn\nav\nc ao ñrt uic ’ua nle /xs\netniñu\nnuu ñu’un/kixe’e nde tavado/nuu nani GB ur ee rc rh ea\nr\node\nJalisco/te ndi’i nuu nani Chiapas\n2\nBrecha de\nNdiaa ja yodotniuni nde vitna/taxi xi\nGuerrero\nlugar/ja na kua’á iin mapa/nuu kixe’e\nta ñu’tnáan ka’nu/na kaa nuu mapa i’a\nNuu kuu costa Guerrero/ta tedakua’a/ni\n3\nnani’in iin nudanani dé/brecha sísmica/kixe’e\nAcapulco te xeé nde Zihuatanejo/na k’a’an\nndo/iin zona nu ña’ya’a ñu’tnáan/ja ni ta kumaa\nkuiya kua’an\nJA KATIU’A NI…\nNuu brecha i’a/ni koo iñu (6) ñu’tnáan ka’nu/ne’un\n4 Ta to’o neva’a/ndiaa tiutiu nuu yodotniuni/ja katiu’a ní/ndi’i\nkuiya, 1845 ndi’i 1911/nde’e maá dañu ni xede\nndiaa ja kada ní\nxi daá/duk’an kaá jon/xeni ini de/ja nanidakaa ndiu\nKuenda ja na kundekutiu’a ní/ndi’i ja na kuna’a ní/naj kuu ja\nvaj ndo/divi ni koo/iin ñu’tnáan ka´nu\nkada ní/ore ja ni xée iin ñu’tnáan. Ja’a ku kuenda ní ndiaa ní\nJa va’a kuu/ja na Kunde’a va’a ni/ndiaa ja\nkua’a va’a/ndiaa yodotniuni/nuu tiutiu ja nani\nve’e/duk’an/kuenda reglamento de construcción xe’e ja\nKak’atniu’un ní ja va koo/maa duk’an/ndiu lu’a/ñayivi tnau’u/ndiaa\nve’e datnene/ñu’tnáan dañu/ja iyo nuu ya’a ñu’tnáan/ndi’i\nServicio Sismológico Nacional (SSN) ndiaa ja kuu responsabilidá\nwww.ssn.unam.mx\nDatekuña’an:\nCentro Nacional de Prevención de Desastres Centro Nacional de Lengua indígena nacional: Mixteco. Lugar: Municipio de Santa Inés de Zaragoza, distrito\nwww.gob.mx/cenapred Prevención de Desastres de Nochixtlán, Oaxaca. Traductor: Donato García García\ngob.mx/cenapred
|
tee-ebible-MT20_20_1
|
tee
|
Ju acsnich lakchincha ju Jesús ixnati'an ju ists'alan ju Zebedeo. Yu'unch ju Jacobo chai ju Xivan. Alact'acha'alh ju ists'alan. Chai ju ixnati'an ta'aktsokotanilh ju Jesús chai tapaininilh.\r\rChai ju Jesús junich:\r\r―Tijuch ju lac'asq'uin.\r\rChai ju yuchi juni:\r\r―Acsni alhinona' ju uxint'i anauch ni catatavi vachu' anch ju ani ixt'iyun'an qui'ask'at'an. Ju pumatam catola' lamilhicana chai ju pumatam lamilhimacx. Ju chunch ni cac'atsacana' ni xalack'ajin tajunita.\r\rPara ju Jesús alacjuni:\r\r―Ju uxijnan jantu c'ats'ayat'it tuch'i quilasq'uiniyau. Ja lai amak'alhk'ajnana'it'it tachi ju acmak'alhk'ajnana' ju quit'in.\r\rPus ju yu'unch tajuni ni calayach.\r\rChai ju Jesús alacjuni:\r\r―Slivasalh chunch ju amak'alhk'ajnana'it'it tachi ju acmak'alhk'ajnana' ju quit'in. Para jantu quit'in ju acnona' tichi chavaich ju catola' laquilhicana chai laquilhimacx. Yu'unch ju catatola' anch ju asacxtuta ju quimpai.\r\rPus ju ixpumacau'an ix'amamaka'ui ju Jesús acsni tak'asmatlh tuchi ixtajunita ju Jesús ju ixt'iyun'an alak'avin pus na talhitalhk'amalh.\r\rPara ju Jesús alact'asanilh chai alacjuni:\r\r―Ju uxijnan c'ats'ayat'it ni slivasalh na p'as talhinajun ju xa'ucxtin lakatamin k'ai lacat'un. Chai vachu' na alhimakchapui ju lapanacni ju salact'icst'i ucxtinin ju amalakachacan.\r\rPara jantu chun ju alat'it ju uxijnan. Alai yuchi ju palai xak'ai jumputun lamilhi'uxijnan tasq'uini ni calhitalacasu tachi ju tam xalapanac.\r\rChunch ju alat'it tachi ju iclai ju quit'in ju quimalakachatachilh Dios ni lapanac actsucuya' ju ani. Ju quit'in jantiyu' iclhiminta ni va aquintach'alhcatnanilh ju lapanacni. Alai iclhiminta ni laich ac'alacch'alhcatnaniya' ju lapanacni chai laich acxt'ak'a' ju qui'atsucunti ix'amalakxtuca lhu ju lapanacni.\r\rAcsni alact'ataxtucha ju Jesús ju lak'achak'an Jericó ju ix'amamaka'ui pus na lhu lapanacni tach'ak'ok'alh vachu'.\r\rChai ixtavilanalh la'ixquilhtu' ti ixt'iyun'an alak'ach'ixnin. Chai ju yu'unch acsni tak'asmatlich ni antachalh ju Jesús pus lana p'as tachivinilh. Tajuni:\r\r―Jesús. Ists'alh'at ju k'ai ucxtin David. Aquila'aktaijuch lamapainin.\r\rPara ju lapanacni ju ixtat'aminta ju Jesús ju lacati tak'ailh. Tajunilh ni va sek catatavi. Para va apalai p'as ixtalacchivinin ju yu'unch. Tajuni ju Jesús:\r\r―Jesús. Ists'alh'at ju k'ai ucxtin David. Aquila'aktaijuch lamapainin.\r\rPus ju acsnich ju Jesús taya chai alact'asanilh ju anu' ixt'iyun'an alak'ach'ixnin chai alacjuni:\r\r―Tijuch ju lac'asq'uinat'it ju aclanaviniu ju uxijnan.\r\rChai ju yu'unch tajuni:\r\r―Qui'ucxtin chach ic'alac'avanau.\r\rPus ju acsnich ju Jesús amapaini ju yu'unch. Chai alacch'apanilh ixlakchulh'an. Pus lana tapu'alac'avanalh chai tach'ak'ok'alh ju Jesús.\r\rVanin ju lak'achak'an Jerusalén ix'alin lakatam lak'achak'an ju Betfagé ixjuncan. Chai ju anch ixvi ju akstijun junta na lhu ixlacya ju xaq'uiu olivos. Pus ju Jesús acsni alact'acha'alh ju anch ju ixtalhavat lapanacni amalakachalh ixt'iyun'an ix'amamaka'ui.\r\rChai alacjuni:\r\r―A'inchit'it ju anu' tasui lak'achak'an. Chai acsni at'anut'achit'it pus alhit'a'uya'it'it lakatam xanati puru ch'iyocanta. Chai vachu' anch ya ju is'ask'at'a. Axk'ot'aya'it'it chai alhit'ana'it'it.\r\rChai ni xamati' catalhik'aiputunan va a'una'it'it ni ma maktasq'uini ju mi'ucxtin'an chai ma vats'alhti camalakachachokotachilh.\r\rPus chunch ju navilh ju Jesús ni lai ca'uctaxtuya' ju chivinti ju xanajun ju mak'aniya lapanac ju ixnajun ixchivinti Dios. Ju yuchi ma chani xanajun:\r\rChani a'una'it'it ju amachak'an Jerusalén:\r\r“Alakts'int'it. Talakmintan ju mi'ucxtin'an.\r\rJu yuchi jantu mak'ali' junita. Va puminta lakatam puru”.\r\rChunch ju ixnajunta ju mak'aniya lapanac.\r\rPus ju ix'amamaka'ui ju Jesús ta'alh. Chai chunch ju tanavilh tachi ju ix'ajunita ju Jesús.\r\rTalhimilh ju xanati puru chai ju sa'ask'at'a chai ta'akxch'amuc'alh ixcutun'an. Chai lana putoc'alh ju Jesús ju sa'ask'at'a. Chai alh.\r\rChai ju ixtamakach'ak'ok'ananta na ilhu'an ixtajunita. Pus ixtamamalhi'anta ixpumpu'an ju lacati junta capumina' ju Jesús. Chai ju ali'in ixtat'ek'e'ich ju ix'acatan q'uiu chai ixtamamalhi'anta ju lacati.\r\rChai ju lapanacni ju ixtap'ulanan chai ju ixtak'aixunun na p'as ixtalacchivinin. Ixtanajun:\r\r―Chach lak'ayacalh ju ani ists'alh ju k'ai ucxtin David. Paxcat ju ani minta ju malakachatachilh ju Dios. Chach lak'ayacalh ju Dios ju vilhcha talaclhman. ―Chunch ixtanajun ixtalhavat lapanacni.\r\rChai acsni tanucha ju Jesús ju lak'achak'an Jerusalén pus chux ju lapanacni t'ilhi t'ilhi ixtalaich. Chai ixtalaclajuni:\r\r―Tis nu' chavaich ju xachin.\r\rChai ju lapanacni ju ixtat'a'anta ju Jesús alacjuni:\r\r―Ju ani yuchi ju Jesús ju najun ixchivinti Dios. Yuchi ju amachaka' Nazaret laxa'estado Galilea.\r\rChai astan ju Jesús tanucha lacak'ai ixpujitat'an ju ist'a'israelitanin. Chai atixcoxtuk'o tachi chun ju ixta'ulata ixlhist'at'an chai ju ixta'atamonan ju anch. Chai amatistanilh ju ixmixa'an ju ixmapaxanin tumin chai ju ixputolan'an ju istast'ai ju lak'axk'avan.\r\rChai alacjuni:\r\r―Ju la'ixchivinti Dios chani ju ts'okcanta: “Ju quinchaka' calhimispacana' ni anch ju t'achivincan ju Dios”. Chunch ju najun la'ixchivinti Dios. Para ju uxijnan va tachi ixchaka' ju ak'alhaunin lhimalacxt'ut'at'it.\r\rChai ju anch lacpujitat tachincha ju alak'ach'ixnin chai ju jantu lai ixta'alhtanan. Chai ju Jesús palai anavik'o.\r\rPara na tatalhk'amalh ju xalack'ajin palijni chai ju yu'unch ju na ixtalhatalanininta ju ixlhamap'aksin'an ju ist'a'israelitanin acsni talakts'ilh ju lhamak'an ju ixnavi ju Jesús chai acsni tak'asmatlh ni na p'as ixtachivinin ju ts'alan ju anch lacpujitat chai ixtalak'ayai ju Jesús ists'alh ju k'ai ucxtin David.\r\rChai tajunilh ju Jesús:\r\r―Ja va jantu k'asmat'a tuchi tanajun ju yu'unch.\r\rChai ju Jesús alacjuni:\r\r―Ick'asmat'a. Para ju uxijnan chunch ju layat'it tachi ju jantu tavanan lakts'int'at'it ixchivinti Dios junta chani juncan ju Dios:\r\rJu uxint'i lac'asq'uin ji Dios ni lak'ayac'an la'ixchivinti'an ju ask'at'an chai ju va tats'iquica'.\r\rChai ju yu'unch talak'ayayan tachi ju lhijun ni alak'ayac'a ju uxint'i.\r\rChai acsni nonk'o ju chunch ju Jesús pus lana alacmacaulh. Taxtulh ju lak'achak'an Jerusalén. Alh ju lak'achak'an Betania chai anch ju lakacujcha.\r\rChai ju vats'isin acsni anchokolh ju Jesús ju lak'achak'an Jerusalén pus na chavanilh.\r\rChai lakts'ilh ak'atam higo ju ixya vanin lacati. Pus ju Jesús lak'alh para jantu tu'u' lhitajunilh xalhi'ut. Va si xaxk'oi ix'alinta. Pus chani juni:\r\r―Jantu tavanan lai at'ixt'akch'ok'o ju milhi'ut.\r\rPus lana xixlh ju anu' higo.\r\rPus ju ix'amamaka'ui ju Jesús acsni talakts'ilh na talhamak'aninilh. Chai tajuni:\r\r―Tas laich va ts'alhti xalhixix ju higo.\r\rChai ju Jesús alack'alhtailh. Alacjuni:
|
maz-books2-26
|
maz
|
ngospúji • le ponen ngúreje • caldo\nngosú • le avisa, lo pone ngusibi • arco iris\nngosúji • avisaron, pondrían ngúsú • levantar\nngot’a • mete, paga ngútú, ngútrú • jalar\nngot’aji • pagaron, metieron ni chii • tu hijo\nngotú • encerró, metió ni chjöji • sus mazorcas\nngotúji • encerraron, metieron ni dyopji • tu hermano\nngoxte • quejarse, acusación, avisar ni jiongú • me necesita, te necesita\nngoxti • puerta ni jionkú • te necesita, te busca\nngrunsi • cruz ni jñaa • tu voz\nngu • prefijo para indicar casa de animales ni jñageji • sus palabras\nnguaa • pie ni jñúú • tu aliento, tu aroma\nnguanxa • mestizo ni kuaa • tu pie\nnguanxú • rasparse ni kuee • tu fuerza\nnguarú • terminar ni kuege • tu fuerza\nnguarúbi • terminaron ni kumba • tu compadre\nnguarúji • terminaron ni mixi • tu gato\nnguarújiyo • éstos terminaron ni múbú • tu corazón\nnguaxkú • resbalarse ni ndagúji • cortan\nnguaxne • persona que habla rápido ni ndixu • tu mujer\nnguenda, nguenrra • caso, cuenta, razón, procurar ni ndodye • tu hueso\nngújnú • moler ni tjomechibi • el pan de ustedes\nngumú • casa ni xi mi ngeje • tampoco era\nngumúbi • la casa de ellos dos ni xi ri naja xedyi • ni una tortilla\nngumúji • la casa de ellos ni xïrä • tu esposo\nngumúka • esa casa ni xokúji • vengan abrir\nngúndojo, ngúnrrojo • granizo ni xopúte • tu maestro\nngune, nguane • comadre ni xöra • tu sombra\nngunji • casas ni • mío, tuyo, suyo\nngunsú • nido de aves nichi • llena, llenó\nngúnú • abeja nichibi • llenen, llenaron\nngúnúji • molieron nichiji • llenen, llenaron\nngunxorú • escuela nichko • pronto, lo lleno\n\nnichko go búgú • pronto corrió nu dyeb’e • la llluvia\nnichko go jogú • pronto se curó nu dyee • la caña, la mano\nnichko go ndotú • pronto lo amazó nu dyizi • su garganta\nnidye • dedo nu dyopji • su hermano\nniji • es rápido nu jánana • la madrastra, su madrastra\nnijmi • satisfecho nu jánanabi • la madrastra de ellos\nnispi • se le inflamara nu jango • en donde\nnistago • necesita nu jango bi mbajma • en donde se había descompuesto\nnistagotsú • necesitas nu jango búbú • en donde está\nnistagozúji • necesitamos nu jango go ndese • en donde se subió\nnitsjimi ndeje • agua vendita nu jango mi búbú • en donde había\nnitsjimi • templo nu jango mi kújnú • en donde molía\nnixi • ni nu jango mi obú • en donde se acostaba\nnixi ri ngeje • tampoco nu jango mi pesi • en donde tenía\nnizhi • está lleno nu jango natku ra mbedyeji • en donde saldrán todos juntos\nnojo, noo • canción, grande nu jango nemeji • en donde bailan\nnokú • creció, grande nu jango pedye nu ndeje • en donde sale el agua\nnokúzúgo • cuando yo sea grande nu jango pesi • en donde tiene\nnonixi • lunes nu jango ra chjúnrú • en donde se reunirán\nnu b’echujnú ka otú • el primer mayordomo nu jango ra ma mbedyeji • en donde lavaran\nnu b’ejña • la esposa nu jango ra unúji pojo • en donde darán gracias\nnu b’eñeje • el, su yerno nu jango ra yepe • en donde volverá, en donde volveré\nnu b’epjinu • este trabajo nu jango ra zobú • en donde fermentara\nnu b’ezo go jñuspú • el señor le apuntó, el señor le puso nu jango rgi dyátáji • en donde lo harán\n• por nombre nu jango ri búnk’e • en donde tú estés\nnu b’ezo ñe nu ndixu • el señor y la mujer nu jango • en donde\nnu b’ezo • el señor nu jiasú • la luz\nnu chichi • su busto nu jmii • su cara, su mejilla, su cachete\nnu chijue • la hija, su hija nu jmuu go mama • el juez dijo\nnu chjúntú • la boda nu jmuu • el juez\nnu chjüü • su nombre nu jñaaka • esa lengua\nnu chüü • la guerra, la revolución nu jñangistia • el español\nnu d’adyo k • el año nuevo nu jñatjo • el mazahua\n\nnu jñiñi • el pueblo nu ngune • la comadre\nnu jñúú • su aliento nu nidye • su dedo\nnu kijmi ñe nu tsingo • la víbora y el ratón nu nzhää • su suegro\nnu kjekä • ese año nu nzhasëë • su hermano mayor\nnu kjii • la sangre, su sangre nu ñii • el camino, su pelo\nnu kjoo • el hongo, la nuera nu ote • el valedor\nnu koro • el ciego nu paa • el día\nnu kuee • su fuerza nu pajna • la, su camisa\nnu kumba • el compadre, su compadre nu pakä • ese día\nnu mape • el morral nu pjeme • el estómago, la panza\nnu mbansa • lanza adornado de flores nu pjixi • su cola\nnu mbaxua • la fiesta nu sëë • su hermano\nnu mbaxuanu • esta fiesta nu senchjö • el pulque sende\nnu mbee go mama • el ratero dijo nu sibi • la lumbre\nnu mbekjua • el cazador de conejos nu skuamanu • este libro\nnu meje • el pozo nu sokú angeze • es culpa de él\nnu mepjanteje • el cazador de venados nu sondixu • la mala mujer\nnu múbú • su corazón nu súngú • la hermana\nnu múbúji • sus corazones nu t’eje • el bosque\nnu ndajma • el aire nu t’ejme • el atole\nnu ndeje • el agua nu t’ii dya go jiezi • el niño no lo dejó\nnu ndixu ka pjoxkúge • la mujer que te ayuda nu t’ii go jiodú • el niño buscó\nnu ndixu • su esposa, la señora nu taa • el papá, su papá\nnu ndiyametsú • flojo (a) nu tajuarú • el cajón grande\nnu ndojo • la piedra nu tatexjñiñi • el país\nnu ndoñi • la cabeza nu tjebe • el collar\nnu ndoo • su ojo, el agujero nu tjúmúzaa • lazo de madera\nnu ngeájná • la carne de pavo nu too • su suegra, la hierba amarga\nnu ngosibi • la cocina nu toxdyo • el perro blanco\nnu ngoxti • la puerta nu tsidyee • su manita\nnu ngrunsi • la cruz nu tsikjüü • su hermanita\nnu nguaa • su pie nu tsingoxti • la puertita\nnu ngumúbi • la casa de ellos nu tsipjanteje • el venadito
|
mie-ebible-RM16_27_1
|
mie
|
De níí cání ná cáhān ō jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios sīquī tiñu jā ní nsāhá yā jíín Jesucristo. Chi mátúhún yā-ni íyó de ndíchí ndasí yā. Súcuán ná cóo. Amén.\r\rMaá nī cúu Pablo, de nī ncana Yāā Dios nduhū jā cúu nī apóstol Jesucristo. Chi súcuán nī jētahān inī yā nī ntají yā nduhū jā nacani nī tūhun yā. De ndúū ni jíín hermano ō Sóstenes\r\rtée nī carta yáhá cuēē nūū ndá ndóhó nchivī ñuū Corinto jā cándíja nú Yāā Dios. Chi cúu ndá nú nchivī maá yā, chi yíhí nú ndahá Cristo Jesús. Chi nī ncana Yāā Dios ndá nú jā coo ndoo coo iī nū nūū yā. De nī ncana yā ndá nú jondē jíín ndá cā nchivī jā nácunehen ji maá Jētohō ō Jesucristo, ní-ni cúu nūū íyó ndá ji. Chi Jētohō ndācá ó jíín ndá ji cúu yā.\r\rDe ñúhún inī ni jā Tatá ó Yāā Dios jíín Jētohō ō Jesucristo ná sáhá cā yā jā váha ndá nú, de sāhá yā jā coo ndeé coo siī inī nū.\r\rDe níní nácuetáhví nī nūū Yāā Dios jā síquī ndá nú, chi jā jíín Cristo Jesús nī nsāhá yā jā váha ndá nú.\r\rChi yíhí nú ndahá Cristo, de jā ñúcuán nī nsāhá Yāā Dios jā íyó cuícá ndá nú jíín ndācá tūhun yā, chi jícūhun vāha inī nū, de cúu nácani nú.\r\rChi súcuán cúu jā íñí nīhin ndá nú jíín tūhun Cristo jā ní nacani ndá nī nūū nū.\r\rDe súcuán de nduú cúmanī ni iin tāhvī jā jéhe yā jā cuu ánō ndá nú juni ndétu nú quīvī jā nenda nijīn Jētohō ō Jesucristo.\r\rDe maá yā chi sāhá yā jā cuiñi nīhin ndá nú jondē jīnu quīvī, tácua mā cōó cuāchi sīquī nū quīvī jā nenda Jētohō ō Jesucristo.\r\rChi squíncuu Yāā Dios ndācá jā ní nquee yuhú yā, de nī ncana yā ndá nú tácua cunī tāhán nú jíín Sēhe yā, Yāā cúu Jētohō ō Jesucristo.\r\rHermano, jondē jíín síví Jētohō ō Jesucristo cáhān ndāhví nī jíín ndá nú jā inuú-ni natúhún ndá nú jíín táhán nú, de mā cōó síín inī nū, chi sa vāha inuú coo inī ndá nú jíín ndācá jā jáni inī nū.\r\rSúcuán cáhān ni, ñanī mánī, chi nī ncachī tūhun ndá nchivī vehe Cloé nūū ni jā tétáhán ndá nú.\r\rChi tá iin iin nú síín síín cáhān nū: Nduhū chi jíín Pablo íñí nī, cáhān sava nú. De sava cā nū: Nduhū chi jíín Apolos. Nduhū chi jíín Pedro. Nduhū chi jíín Cristo. Cáhān ndá nú.\r\rDe jā cáhān ndá nú súcuán, ¿de á jáni inī nū jā síín síín Cristo cúu jā nácani ndá nī tūhun? ¿De á nduhū jā cúu Pablo nī jīhī yīcā cruz jā jéhē ndá nú? ¿De á jíín síví nduhū nī jenduté ndá nú?\r\rNduú cuitī. De cútahvī ni nūū Yāā Dios jāá nduú cuāhā ndá nú ní scuénduté nī, chi vāchi Crispo jíín Gayo-ni,\r\rtácua mā cáhān ni iin nú jā jíín síví nī nī jenduté nú.\r\rDe cáta núcūhun inī ni jā suni nī scuénduté nī Estéfanas jíín nchivī vehe dē. De sanaā de súcuán-ni cúu nchivī jā ní scuénduté nī, jáni inī ni.\r\rChi nduú ní ntétíñú Cristo nduhū jā scuénduté nī, chi sa jā nacani nī tūhun jā scácu yā nchivī. De nduú ní ndúcú nī jā stéhēn ni nūū nū iin modo ndīchí jā má jícūhun inī nū, chi tú súcuán de mā cūú jīcūhun vāha inī nū tūhun jā ní jīhī Cristo yīcā cruz nícu.\r\rDe tūhun jā ní jīhī yā yīcā cruz jā scácu yā nchivī, chi tūhun naā cuitī cúu nūū ndá nchivī jā cuáhān nūū tānū tāhvī. Sochi ndá máá ó jā cuáhān ō nūū cācu ó, chi jínī ō jā tūhun Yāā Dios jā ndíso poder cúu.\r\rChi súcuán yósō nūū tutū īī jā ní ncāhān Yāā Dios:\r\rNá snáā ni tūhun ndíchí jā cáhān nchivī ndīchí cuenta ñayīví yáhá,\r\rde mā cuétáhví nī tūhun cáhān ndá nchivī jā jáni inī jā jínī vāha.\r\rNcachī yā.\r\r¿Túsaá de ní cuetíñú ndá tēe ndíchí cuenta ñayīví yáhá, jíín ndá tēe stéhēn tutū, jíín ndá tēe jā nánducú vāha sīquī ndá jā stéhēn nchivī ñayīví? Chi ndācá tūhun ndíchí cuenta ñayīví yáhá, nī ncāhān Yāā Dios jā tūhun naā cuitī cúu.\r\rChi ndíchí ndasí sáhá Yāā Dios. Chi ndá tūhun ndíchí jā jínī nchivī ñayīví, nī ncachī yā jāá nduú jétíñú jā cunī ji nāsa Yāā cúu yā. Ñúcuán de nī jētahān inī yā jā jíín tūhun yā jā nácani ndá nī de scácu yā nchivī cándíja, vísō jáni inī nchivī ñayīví jā tūhun naā cuitī cúu.\r\rChi nchivī hebreo, maá-ni jā cúnī ji jā sāhá Yāā Dios cuāhā tiñu ñáhnú jā stéhēn poder yā. De nchivī griego chi maá-ni sīquī tūhun ndíchí cúu jā ndíhvī inī ji.\r\rSochi ndá máá nī chi sa nácani nī tūhun jā ní jīhī Cristo yīcā cruz jā scácu yā nchivī. De tūhun yáhá sáhá jā cúyichī inī nchivī hebreo, de nchivī ndá cā nación chi jáni inī ji jā tūhun naā cuitī cúu.\r\rSochi ndá nchivī jā ní ncana yā jā ní nquīvi ndahá yā, vísō nchivī hebreo á nchivī griego, chi jínī ji jā jíín Cristo nī stéhēn Yāā Dios poder yā jíín tūhun ndíchí yā.\r\rChi tūhun Yāā Dios jā cáhān nchivī jā tūhun naā cuitī cúu, ndíchí ndasí cā nsūú cā tūhun ndíchí nchivī. De jáni inī nchivī jāá nduú nā poder yā tá nī jīhī Jesús jā scácu yā yóhó, de nduú chi téyíí ndasí cā poder yā ñúcuán nsūú cā poder nchivī.\r\rHermano, ndá máá nú cúu jā ní ncana yā nī nquīvi nú ndahá yā. De cundēhé ndá nú jāá nduú íyó cuāhā nū jā ndíchí jíín tūhun ñayīví, de ni nduú íyó cuāhā nū jā tátúnī, de ni nduú íyó cuāhā nū jā cúu sēhe nchivī cúñáhnú.\r\rChi sa nī nacāji Yāā Dios ndācá jā cáhān nchivī ñayīví jāá nduú ndíchí cuitī, tácua coo tūhun canoō nūū ndācá jā ndīchí. De nī nacāji yā nchivī jāá nduú téyíí inī ñayīví, tácua coo tūhun canoō nūū nchivī téyíí.\r\rDe suni nī nacāji yā ndācá jāá nduú cúñáhnú inī ñayīví, jíín ndācá jā sáhá jéhe inī ji nūū, jondē jíín ndācá jā jáni inī ji jāá nduú tiñu, tácua snúu yā ndācá jā cúñáhnú inī ñayīví.\r\rSúcuán nī nsāhá yā tácua ni iin nchivī mā cūú sāhá téyíí ji maá ji nūū yā.\r\rSochi ndá máá nú chi nī nsāhá Yāā Dios jā inuú-ni cúu nú jíín Cristo Jesús. Chi jondē nūū maá yā nī nīhīn ō tūhun ndíchí, de nī sndáhvā yā cuāchi ó, de nī nsāhá yā jā íyó ndoo íyó īī ō nūū yā, chi nī scácu yā yóhó.\r\rTúsaá de ná cóo tá cúu nūū cáhān tutū: Tú iin nchivī cúnī ji cutéyíí ji, de ná cútéyíí ji sīquī jā ní nsāhá maá Jētohō ō jēhē ji, cáchī.\r\rDe nduhū, hermano, tá nī jēē ni nūū ndá nú jā nacani nī tūhun ndāā Yāā Dios, de nduú ní nácani nī tūhun ndíchí jā má jícūhun inī nū.\r\rChi tá nī īyo nī jíín nú de nduú nā incā tūhun ní ndúcú nī jā cachī tūhun nī nūū nū, chi maá-ni tūhun Jesucristo jā ní jīhī yā yīcā cruz jā scácu yā yóhó.\r\rDe tá nī jēē ni nūū ndá nú, chi nduú nā fuerza ni, de yúhú nī, de quísi nī.\r\rDe tá nī nacani nī tūhun nūū ndá nú, chi nsūú jíín tūhun ndíchí nchivī ñayīví ní scándíja nī ndá nú, chi sa jíín poder maá Espíritu Yāā Dios nī stéhēn ni nūū nū,\r\rtácua mā cuīñí nú sīquī tūhun ndíchí jā cáhān nchivī, chi sa cuiñi nú sīquī poder Yāā Dios.\r\rDe ndāā chi ndíchí cáhān ndá nī jíín ndá nchivī ja nī jija jíín tūhun jā cándíja ji yā. Sochi nsūú tūhun ndíchí jā íyó inī ñayīví yáhá, de ni nsūú tūhun ndíchí jā cáhān ndá tēe cúñáhnú ñayīví yáhá, chi ndá tēe ñúcuán chi yáha-ni jā cúñáhnú dē.\r\rChi tūhun jā cáhān ndá nī cúu tūhun ndíchí maá Yāā Dios jā ní nchiyuhū. Chi tūhun ndíchí ñúcuán jā ní īyo yuhū, chi nī jaquīn Yāā Dios jondē ncháha ca jēcōo ñayīví, tácua cācu ó jā cutecū ō níí cání sāhá tūhun ñúcuán.
|
tzh-books-474
|
tzh
|
**naj jtuluk'e** [ vr ] ‘mi guajolote cagó\naquí en la puerta’ *Morf.:* **tsa' -an.**\n**tsa'anel** [ *var.* **tsa'nel** ] *s.* [ ag, am, ba, ca,\n\ngu, vr ] diarrea (véase también\n**ha'ch'uht** ) ◊ **ya xtaot ta tsa'nel** [ ca ]\n‘se enferma de diarrea’ π subtipos\n\n[Berlin y Berlin 1996]: ◊ **ch'ich'**\n\n**tsa'nel** ‘diarrea disentérica, con\nsangre’ ◊ **sim nak'al tsa'nel** ( ca, tp :\n**sinak'al tsa'nel;** ag : **obaltik tsa'nel** )\n\n‘diarrea acuosa, con mucosidades’\n\n - **bosbon tsa'nel** / **jewjew tsa'nel**\n‘diarrea en gotas, diarrea con\n\nrestos de alimentos’.\n**tsa'ek'** **1** [ cen, nor ] *s.* aerolito,\n\nestrella fugaz *Morf.:* **tsa'** + **ek'**\n\n‘caca de estrella’.\n\n**tsa'ek'** **2** [ ca, tp ] *s.* óxido, orín\n\n(⇒ **ch'ich'ubenal** ) *Pos.Marc.:* **-ul** - **ay**\n**stsa'ek'ul te machite** [ tp ] ‘el machete\ntiene óxido’ *Morf.:* **tsa'** + **ek'.**\n**tsa'ek'** **3** [ am ] *s.* ocre, arcilla o piedra\n\nrica en óxido de hierro que se usa\ncomo tinte natural para pintar\npiezas de alfarería de blanco, rojo\no amarillo *Morf.:* **tsa'** + **ek'.**\n**tsa'ek'ub** [ ca, tp ] *v.i.* oxidarse (metal)\n\n(⇒ **ch'ich'ub** ) ◊ **tsa'ek'ubenix te lawuxe**\n\n[ tp ] ‘el clavo ya está oxidado’ ◊ **ya**\n**stsa'ek'ub yu'un ja'al te tak'in ti'nele**\n\n[ tp ] ‘la puerta de fierro se oxida\npor la lluvia’ *Morf.:* **tsa'** + **ek' -ub.**\n**tsa'kul** [ vr ] [ *var.* **sa'kul, sa'kol, tsa'jul,...** ]\n\n*interj.* salutación: buenas noche\n\n - **—tsa'kul me' —tsa'kul nan** [ vr ]\n‘—buenas noches, señora\n—buenas noches, niña’ *Morf.:*\nprobablemente reducción de **uts**\n**ajk'ubal** ‘buena noche’.\n**tsa'los** [ am, tp, vr ] *s.* zopilote (ave)\n\n⇒ **hos** *Dial.:* co registra la forma\nno reducida **tsa'al hos** *Morf.:* de **tsa'**\n**-al** + **hos** ‘zopilote excrementoso’.\n**tsa'najib** *s2.* lugar para defecar: baño,\n\nletrina ◊ **la yak' ta pasel jun stsa'najib**\n\n\n\n[ vr ] ‘mandó a construir su\nletrina’ *NoPos.:* **-al** - **tuh yik' me**\n**tsa'najibale** [ pe ] ‘el baño apesta’\n*Morf.:* **tsa' -an -aj -ib.**\n**tsa'ni'** [ tg ] *s2.* moco (⇒ **tsa',** sentido\n\n4) ◊ **tol ay stsa'ni' te tut alale** [ tg ]\n\n‘el niño tiene muchos mocos’\n\n*Morf.:* **tsa'** + **ni'.**\n**tsa'tsa'ja'tik** [ ox ] *col.* ciénega,\n\ncharco de lodo ◊ **tsajtaya me, ay me**\n**tsa'tsa'ja'tik ta spat jna** [ ox ] ‘ten\ncuidado, hay un charco de lodo\n\natrás de mi casa’ *Dial.:* tg **lo'ob**\n\n*Morf.:* **tsa' -{CVC}** + **ja' -tik.**\n**tsa'tsa'tik** *adj.dif.* legañoso (ojo)\n\n - **tsa'tsa'tik sit** [ pe ] ‘sus ojos están\nlegañosos’ *Morf.:* **tsa' -{CVC} -tik.**\n**tseh** [ *alt.* H: **tsej, tse** ] *adj.* (1) crudo\n\n - **tseh to te waje** [ pe ] ‘la tortilla aún\nestá cruda’ ◊ **tsej nax ya ajuch'** [ vr ] ‘la\nmueles cruda (la hierba)’ (2) verde,\nno maduro ◊ **tsej ya awich' tal lo'bale**\n\n[ vr ] ‘el plátano lo traes verde’\n*Atr.:* **-el** - **puro ch'in tsejel nujkul ya spas**\n**xapatuxe** [ vr ] ‘con puro cuero crudo\nhacen los zapatos’ *S.Abstr.:* **-el**\n\n - **ya jman ta stseel te we'elil, jo'on ya**\n**jpay** [ ca ] ‘compro cruda la\ncomida, yo la cuezo’.\n**tsehl** **1** [ *alt.* H: **tsel** ] [ ba, gu ] *s.* loma,\n\ncolina (más pequeña que ⇒ **wits** )\n\n - **ay snaj ta tsel** [ gu ] ‘su casa está en\nla loma’ *Morf.:* **tsel** < **h** >.\n**tsehl** **2** [ *alt.* H: **tsel** ] *c.n.* (1) [ ba ] para\n\ncontar actos de rodar algo ◊ **jtsehl**\n**nax lok' te te'e** [ ba ] ‘en una rodada\nsacaron el tronco’ (2) [ tp ] para\ncontar cerros ◊ **cha'oxtsel wits te**\n**banti k'ax bel te chije** [ tp ] ‘el venado\nse fue pasando por varios cerros’\n(3) [ tp ] para contar tareas de leña\n(acomodadas en pilas) ◊ **chantsel la**\n**jta jilel jsi'** [ tp ] ‘dejé hechas cuatro\ntareas de leña’ (4) [ tp ] para contar\n\nlados de un madero labrado\n\n\ntsehl\n## ts\n###### 599
|
zpm-ebible-H22_13_1
|
zpm
|
Bets, bzian, goḻguieṉ sca tibaque goḻgotsaa gdeed ne xquizh lo Dios; sac goṉ teḻ to padzeelale bzooblo me to csilaa me to lo doḻ. Nacle diidz zeeṉe laa to gliladz Xtiidz me, miṉe nac diidzli, laa Espíritu Sant csaṉmbe to lo me.\r\rMiṉ co nagoṉ nacne pxeeḻ me no biadseed no to xtiidz me, guieṉ to zha laa to lo doḻ; zeeṉa gdziṉ to zaatne nac lo xquieḻndzon Jesús, meṉ ndzon ne rnabey ne. Gacxe waa, zha nziuu nac to lo me.\r\rGoḻguieṉ sca, dziits goḻso, ib csaande to grë miṉe pseed no to leṉ dze ne biaad no i, niicle miṉe rneegaa no lo to lo guits ne rxeeḻ no.\r\rNi Jesúsaque, meṉ ndzon ne rnabey ne, ni Dios meṉ ne nac Pxoz ne, me gneedz xfuers to dziits so to; zeeṉa grëse miṉe gnee tow, miṉe guṉ tow, wen grieequiaw. Me blu gaṉle pa lotaa rleynie me ne, laa me bneedz tib guieḻbley ne gdziṉd dze lozh lo ne, ni psaṉ me diidz pe nac miṉe naraa no ygaa ne. Ga rlu gaṉle pa lotaa noxco me ne, niicle ne rioguiaḻd new.\r\rBets, bzian, nu ne laa no csiaaḻle, laa naa rnab lo to goḻnab lo Dios gacnieṉ me no, zeeṉa znuse znuse diiz no Xtiidz Ndzon meṉ ne rnabey ne; ni zha ne gontaaw, guieṉ zho ycaania zhow zigne pcaania tow.\r\rNi goḻnab lo me csilaa me no ladznia grë zha ntseeb, zha ne ruṉ miṉe notaa guic; sac goṉ led grëd miech rliladz Xtiidz Dios.\r\rDios meṉ ndzon ne rnabey, miṉe rnee me ruṉ mew; gacxe waa, ible zacnieṉ me to dziits so to lo Xtiidz me, ni squianap me to tsobede to ladznia meṉdox.\r\rNdioṉ no ne me noyacnieṉ to noyuṉ to grë miṉe pso no diidz lo to, ni scagaa me gacnieṉ to bii guṉ tow.\r\rMe gacnieṉ to grieelo gleynie to samiech to zigne rleynie Dios ne, ni guiuude to lo guieḻnë, sinque goḻgac zigne beeṉ Jesús.\r\rBets zig zobwi Jesús, laa no rso diidz lo to: Teḻ cho zha ne nacgrë to i, nëdraa yquia dziin gdziniaa zho ncuaaṉe gow zho, ib ctsieelsade to zho; sac goṉ pseete no to miṉ co.\r\rTeḻ no, goṉ to gaṉle zha wban no zeeṉe bliaaz no lo to i; ni sca goṉ none gban to. Ib bdeddzeed no,\r\rbiod dze ne lega ndioow zhlë no xcuuṉ miech, blactaa haxta guieel bdziuuṉ no dziin bdziniaa no pe pquiin no; ib psodziind no lo to.\r\rNiicle ne ib rieguiaḻ nab no lo to needz to ncuaaṉe nquiin no, per choot peet bnabd. Miṉe bdziuuṉ no pquiaa no dziin bdziniaa no pe pquiin no, par gaṉ to gaṉle zha nonguieḻ gban to.\r\rLed rsoladz to leṉ dze ne bliaaz no i, pso no diidz rii lo to: Zha ne nëd guṉ dziin, scagaa nodne gow zho.\r\rLaa niina laaw rzetaque naa stib, sac zidzion no no bla zha ne nacgrë to i, mbe ruṉdraa zho dziin scase quiaded dze zho; loxaque nëzrii nëzrec no zho rzëëb zho lo grë ncuaaṉe rieguiaḻd zho.\r\rZig zobwi Jesús meṉ ne rnabey ne, laa no rso diidz lo zha ne sca ruṉ: none guṉ zho dziin gdziniaa zho ncuaaṉe yquiin zho.\r\rBets, bzian, ib guieete to, tibaque goḻtsoxco goḻguṉ niapse grë ncuaaṉe yquiin lo samiech to.\r\rTeḻ cho zha ne nacgrë to i nëd gon diidz gban zho zigne rso no diidz nu, goḻwi dieṉ chow, dzigo ctsieelsadraa to zho; zeeṉa sca ctoladz zho.\r\rPer guṉde to zho zig ruṉ zha ne rlëënie samiech, sinque goḻnee lo zho gac-wen zho; goḻguieṉ gaṉle bets to grë to.\r\rJesús nac meṉ ne rtiche grëse zhgab, grëse guieḻxtseeb, me cuee to lo grëse zhizhgab to, lo grëse guieḻxtseeb gzataa dze. Me gacnieṉ to grëse to.\r\rNaa goṉ nac Pabl, naazhal pquia bdiuzh rii rxeḻ naa lo to; naazhal pquia lë naa nu. Goḻgaṉ gaṉle lëë xletr naa nu.\r\rJesús meṉ ndzon ne rnabey ne, me gacnieṉ to, me glu lo to gaṉle pa lotaa noxco me to.\r\rPabl\r\rNaa nac Pabl, tib zha ne pxeeḻ Jesús nonee Xtiidz Ndzon me lo miech. Ible Dios meṉ ne psilaa ne lo doḻ, ni Jesús meṉ ne rnalo ne, me bnabey quiayuṉ naa dziin rii.\r\rLaa naa rxeḻ guits rii lo luu, rzaac naa luu zig tib xpëëd naa ne squi dib zdoo luu rliladz luu Jesús. Dios meṉ ne nac Pxoz ne, ni Jesús meṉ ndzon ne rnabey ne, me yquia zdoo luu, me tsoxco grë zhizhgab luu zeeṉa peet tsienied guic luu. Miṉ co racladz naa, ni miṉ co rnab naa lo Dios.\r\rZigne psoque naa diidz lo luu leṉ dze ne laa naa za nëz xtan zha Macedon ga, laa luu biaaṉ Efés i; scagaa niina laaw rneque naa lo luu stib: Sca no luu i, bnee lo bla zha ne squi no i, cseetraade zho miech grë zhiwseed zho, sac ncuaaṉe paat rquiinda.\r\rBnee lo zho, csaan zho grë cuent gox qui, zhale noyuṉnroobraa gooṉ dieṉ zharaa, peraa beeṉ grë xmeṉgol ne. Ncuaaṉe paat rquiind ga, loxaque ruṉctiḻdiidza miech; mazd lo lal ne nodiḻdiidz zho, tsoxco zho cseed zho miech gaṉle pe nactaa grë guieḻnzaac ne rgaa grë zha ne rquiabladz dib zdoo rliladz Jesús.\r\rLaa naa rso diidz rii lo luu, sac racladz naa guiaaṉmbe zdoo grëse miech qui, guiaaṉmbe xquieḻrien zho ni dib zdoo zho gliladz zho Dios; zeeṉa scagaa grieelo gleynie zho samiech zho.\r\rSac goṉ, no bla zha ne quiasaanle Xtiidz Ndzon Jesús miṉe nac diidzli, leḻ lo grë cuent ncuaaṉe paat rquiind co no zho.\r\rRacladz zho zha cseed miech zha nac xley Dios, ni niicle zha rieṉd zha naca; zeeṉe rseed zho miech ni zha rieṉdaque dieṉ pe rnee zho.\r\rNdioṉle ne gaṉle nli wen ley ne psaṉ Dios, per teḻ niaca miṉe yquiin miecha zigne psaṉ me yquiina.\r\rGoḻguieṉ gaṉle, biaaṉd ley par gnabeya grë miech ne nole xnëz Dios, sinque laaw biaaṉ par gnabeya grë:\r\rzha ne racndaan lo Dios,\r\rzha ne rond xtiidz Dios,\r\rzha ntseeb,\r\rzha ngoopdoḻ,\r\rzha ne rzacdraa ne meṉ nroob nac Dios,\r\rzha ne rguitnie lë Dios,\r\rzha ne rut pxoz,\r\rzha ne rut xniaa,\r\rzha ne rut samiech,\r\rzha ne rionie zha ne led tsieeld,\r\rzha ne nac mrazh,\r\rzha ne rban samiech rieto zho zho stib nëz,\r\rzha ne rquidie,\r\rzha ne rzeet lë Dios par gliladz miech xtiidz zho, ni naṉpaa zho led diidzlid rnee zho.\r\rPar grë zha rii nagoṉ biaaṉ ley; grë zha ne mband zigne nac Xtiidz Ndzon Dios;\r\rwseed ne rlu gaṉle zha laa miech lo doḻ. Ni lëë wseed co goṉ pso Dios naa none naa lo miech.\r\rRded naa xquizh lo Jesús meṉ ndzon ne rnabey ne, porne bzooblo me naa guṉ naa xtsiiṉ me, ni noyacnieṉ me naa ne laaw quiayuṉ naa.\r\rNe nligaa rded naa xquizh lo me, sac glo ntseeb goc naa, bneenë naa me, ptsidiḻ naa grë zha ne no xnëz me, ntseeb goc naa lo zho. Ni niicle ne scataa nac grë ncuaaṉe beṉ naa, per pquia zdoo me naa; sac leṉ dze co gard gliladz naa cho nac Jesús, lega lo xquieḻnxen naa ga sca beṉ naa.\r\r¡Pa lotaa pquia zdoo Dios naa! Ga blu me gaṉle zha noxcotaa me naa, pxobnia me guic naa bliladz naa cho nac Jesús, ni zig nac niina dib zdoo naa rleynie naa me.\r\rMiṉe rne naa nu niina, diidzliw, ni racladz naa grëse miech gliladz zho gaṉle, ible laa Jesús biaad lo guidzliu, biaadsilaa me grëse miech lo xtoḻ zho; ni naapaa goṉ goc tib zha ne mazdraa ngoopdoḻ.\r\rGacxe waa pquia zdoo Dios naa, niicle ne scataa miech ngoopdoḻ naa per psilaa Jesús naa. Ga blu gaṉle pa lotaa paciens ne rap me; ni ga gwi grëraa miech gaṉle, zha ne gliladz me, zgaa zho tib guieḻmban ne gdziṉd dze lozh.
|
zai-ebible-RM6_9_1
|
zai
|
Nanna nu ma biasa Cristu de lade gue’tu’, ma qué zati ru’, ma qué zanda guni mandar enda guti laabe.\r\rPurti ti tiru si gupa be xidé guti be para gudixe be irá ni huaché’ nu, ne raqué biluxe ni, ne yanna ra ma nabani be la? nabani be para Dios.\r\rZaqueca laatu, laguietenala’dxi ma gue’tu laatu para enda ruchee peru para Dios nabani tu, purti ma tobi si laatu ne Cristu Jesús Señor stinu.\r\rNgue runi laatu laga nabani tu, cadi udii tu lugar ucaa ru pecadu laatu yaga, nin ucaa ni laatu guni tu ni na ni.\r\rNe cadi udii tu laatu pecadu para guni tu ni cadi jneza, sínuque laudii laatu Dios purti nuu tu casi ni ma guti peru ma bibani sti tiru. Laudii laatu Dios ti iquiiñe tu para guni tu ni jneza.\r\rMa qué zanda di guni mandar pecadu laatu, purti ma cadi nabani tu xa’na ley, sínuque ma guca Dios nacha’hui ne laatu, ne ma nabani tu pur enda nacha’hui sti’.\r\rYanna ya’. Ñee zuché’ ru nu purti ma cadi nuu nu xa’na ley sínuque nabani nu pur enda nacha’hui sti Dios la? Co’ xombre.\r\rPa laape tu udii tu laatu stobi para guni tu ni na la? óraque ma ni na ngue, nga guni tu. Nga runi pa udii tu laatu pecadu la? zeda iluxe né tu enda guti. Peru pa udii tu laatu Dios para guni tu ni na la? zabani tu jneza.\r\rChiqué ucuá tu yaga lu ná pecadu, peru uyuu tu beda usiidi laatu ximodo ilaa tu de laani, ne diuxquixe Dios ucuaa tu ca diidxa que de idubi ladxidó’ to, ne ma cayuni tu ni na cani.\r\rNe ra bilaa tu de lu ná pecadu la? biuu tu lu ná enda nacha’hui’.\r\rCanié casi riní’ binni guidxilayú purti zacá ti zanda guiene chaahui tu ni cuzeete ri’. Chiqué uzá nanda pe tu ca viciu ne irá ni nadxaba’. Zaqueca yanna lachinanda ni nacha’hui para ganda ibani tu modo na Dios.\r\rCa dxi uyuu tu lu ná pecadu la? iruti nucaa laatu guni tu ni jneza.\r\rPeru xi ulee ndu tu lu irá ni bi’ni tu chiqué ya’. Ñee cadi rusituí si ni lú tu yanna la? Xi ru beda iluxe ca ngue pa cadi enda guti.\r\rPeru yáquexa ma bilaa tu de lu ná pecadu ne ma biuu tu lu ná Dios la? ma cayuni tu ni na, ne ra zeda iluxe ni, zapa tu enda nabani ni qué zaluxe.\r\rPurti ni riaxa pecadu nga enda guti, peru ni rudii Dios nga enda nabani ni qué zaluxe, pur Cristu Jesús Señor stinu.\r\rHermanu ca’, ma nanna tu ley. Ñee qué ganna tu pa naquiiñe guni binni ni na ley ca dxi nabani si la?\r\rCasi ti gunaa napa xheela’, qué zanda ichaganá be sti tiru laga nabani ru xheela be, purti nga ni na ley. Peru pa gati xheela be la? para ley ma qué gapa di be xheela be.\r\rSicarí ni: pa cueza né be sti hombre adxé nabani ru xheela be la? cuchee né be xheela be pur ni na ley. Peru ora ma guti xheela be la? ma qué zucueeza ley que laabe, ne cadi cuchee né be xheela be pa ichaganá be stobi.\r\rZacá ca laatu, hermanu ca’. Ra guti Cristu lu cruz raqué guti tu para ley, ti ganda icá nú tu stobi, ne ngue nga Cristu ni biasa de lade gue’tu para ganda iqui’ñe nu para Dios.\r\rAdxé modo bibani nu chiqué, purti yenanda nu ni na ique nu, ne biquiinde ley que laanu bini nu ni cadi jneza. Ne zacá beda gati nu para Dios.\r\rPeru yanna ma guti nu para ley ni bini mandar laanu que, ne ma biré’ nu lu ná ni. Ma zinanda nu enda nabani cubi ni rudii Espíritu Santu laanu. Ma cadi zinanda nu ley ni cá lu gui’chi’.\r\rXi na tu ya’, ñee napa ley que donda la? Co’, sínuque ndi nga laani: pa qué ña’ta ley la? qué ñanna xii nga enda ruchee. Purti qué ñanna pa cuchee ra cayache lua sti binni, pa qué ñabi ley naa cadi gache lua’.\r\rRa gu’ta ley la? jma rusi unaaze dxiichi pecadu naa, purti ni na ley que cadi gune’, jma rusi ruchiiña naa gune’. Peru ra gasti ley la? nexhe dxí pecadu, ruluí’ ma guti.\r\rUyuu dxi bibane sin nizaaladxe pa cuchee’, purti ca’ru ganna xi na ley. Peru ora gunna xi na ley la? bicuaani ni pecadu ni nuu luguia’ya’\r\rne zacá gute para Dios. Purti ley ni nexhe udii enda nabani la? laga enda guti beda udii ni naa.\r\rBeda iree caya zacá, purti biquiiñe pecadu ley que para bisiguii naa ne biiti naa.\r\rPeru cadi pecadu di ley, sínuque de Dios zeeda ni, ne mandamientu que laca de Dios zeeda. Jneza irá ni cá lu ni ne nacha’hui ni.\r\rZuuti xa ni nacha’hui naa. Qué ziuu dxi. Pecadu nga biiti naa, ne zacá bihuinni xi pe nga pecadu. Peru biquiiñe ni ni nacha’hui que para biiti ni naa, purti ra guta mandamientu que jma rusi birooba ni.\r\rNanna nu de xquenda biaani Dios zeeda ley que, peru naa rune ni na ique’, ne caya yaga lu ná pecadu.\r\rNin naa qué riene dia’ xi rune’. Qué rune ni racaladxe gune’, sínuque ni qué racaladxe ngue pe rune’.\r\rNe pa rune ni qué na’ya gune la? zacá rihuinni nanna jneza ni na ley sti Dios.\r\rZacá ma cadi naa pia’ cayune ni, sínuque pecadu ni nuu luguia’ya cayuni ni.\r\rPurti naa nanna binni guidxilayú naa, ne gasti enda nacha’hui nuu luguia’ya’. Neca napa gana gune ni jneza, qué zanda gune ni.\r\rQué rune ni jneza casi ñuuladxe ñune’, sínuque ni cadi jneza ngue rune’, neca qué racaladxe’.\r\rNgue runi pa rune ni qué racaladxe gune la? ma cadi naa cayune ni, sínuque pecadu ni nuu luguia’ya cayuni ni.\r\rMa biene ximodo zeeda ni. Casi naa gacaladxe gune ni jneza, rutaagu pecadu naa.\r\rPurti lu xquenda biaane rieche nia ley sti Dios,\r\rperu ruuya ma adxé ley nuu luguia’ya’ ne nuu dinde né ni ley ni maca cá lu xquenda biaane’, ne laani nga rucaa ni naa yaga lu ná pecadu ni runi mandar naa.\r\rNdi nga laani: xquenda biaane riguba yu naa gune ni na Dios, peru pecadu caguba yu naa gune ni na. Pobre de naa. Nanna xi gueda iree xa’ya’. Tuu nga cuee naa de enda guti ni naaze naa ri pue. Rudiee diuxquixe Dios purti Jesucristu zabee naa de laani. Laabe nga Señor stinu.\r\rNgue runi ma qué zudxiiba Dios donda luguiá cani ma nuu né Cristu tobi si, cani ma cadi nabani modo na ique sínuque modo na Espíritu Santu.\r\rPurti rudii Espíritu Santu enda nabani cani ma nuu né Cristu Jesús tobi si, ne zacá ma bilá ca de lu ná pecadu ni rudii enda guti.\r\rQué ñanda di niquiiñe ley sti Moisés pur ni naca binni guidxilayú, peru ra biseenda Dios Xiiñi la? raqué huaxa guca ni qué ñanda ñuni ley que. Beda gapa Xiiñi be que cuerpu casi cuerpu sti binni guidxilayú, beda gati para quixe ni bichee binni. Ne pur ni bi’ni Xiiñi be que ma qué ziuu ru dxi guni mandar pecadu.\r\rBi’ni Dios irá nga ti yanna ma guni nu jneza casi rucaa ley binni guni. Laanu ma cadi nabani nu modo na ique nu, sínuque modo na Espíritu Santu.\r\rPurti cani nabani casi na ique la? ruyubi guni ni riula’dxi si, peru cani nabani casi na Espíritu la? ruyubi guni ni na Espíritu.\r\rCani ruyubi ni chu’la’dxi si la? rati, peru cani ruyubi guni ni chu’la’dxi Espíritu Santu la? ricaa ca enda nabani ne ra’ta dxí ladxidó’ ca’.\r\rRaca ni zacá purti ni rucaa ique guni ni chu’la’dxi si la? nanala’dxi Dios. Qué runi ni na ley sti Dios, ne neca pe niná ñuni ni, qué ñanda di’.
|
yaq-books2-23
|
yaq
|
NICOLÁS GÓMEZ GARCÍA147\nLo único que se sabe es, que ella que, no se ni como se\nllamaba, empezó primeramente a sobar la tripa, mollera,\nanginas y al poco tiempo a curar el mal de ojo o mal pues-\nto. Se hizo tan famosa que venia gente de todas partes.\n¿Cómo la ven? Todo se sabe, pero, el tiempo nos da la\n\nque la curandera no vivió mucho. Como si hubiera agarra-\ndo lo malo de los enfermos. Hay personas que saben curar\npero ellas ya traen esa gracia en forma natural. Decía el\nanciano tosiendo y limpiándose el bigote con su pañuelo.\nA mí en lo personal decía Don Casimiro, rascándose re-\npentinamente, agarrándose y sobándose el pecho con la\npalma de su mano. No me gusta tener compromisos con\nnadie, solamente con mi mujer, recalcaba, riéndose a ma-\nnera de vacile.\nA mí, decía Don Román, el morenito, Panchita, mi mujer,\nme contó que un pariente de ella, un higuereño, que ahori-\nta no recuerdo bien su nombre de ese fulano, pidió ser el\nmejor danzante de aquí de nuestra etnia; acudió a la me-\ndia noche, se paró enfrente de la cueva y vio a una persona\nparecida a un yoremgohi que estaba de pie en la entrada.\nEl yorengohi le dijo: pase usted señor. Obedeció la orden,\ny ya dentro de la cueva, a un costado de él, estaba una\ngran serpiente enroscada. Siéntate allí, esa es la primera\nprueba para poder pasarte más adelante.\nEl hombre obedeció las indicaciones del ser que le pareció\ninfernal. Adentro se escuchaba música muy bonita de vio-\nlín, tambor, gueja, jiruquia y arpa; caminó, hasta que llegó\nal pie de unas paredes grandes donde se hallaba otro ser\nfeo, de color obscuro, delgado, orejas grandes, cara alar-\n\n148 LA MONTAÑA ENCANTADA\ngada, nariz larga y sus ojos destellaban una luz rojiza. Le\npreguntó: ¿que deseas? Pídeme lo que quieras, te com-\nplaceré lo que me pidas.\nEl señor animado le contestó: Quiero ser el mejor danzante\nde pascola, el mejor de todos. “Si es tu voluntad, tu vo-\nluntad se cumplirá“. Salió de la cueva. En unos días más,\nempezó a bailar con una habilidad increíble, que parecía\nno tentar el suelo y ni se cansaba.\nDijo don Casimiro: Román, ¿crees o no en las aparicio-\nnes? Te escuché decir que no creías. Dicen que se mueren\nluego aquellos que han ido a la cueva a pedir favores al\ndemonio, ¿Acaso les cobran factura los seres malignos\nque viven en la cueva del diablo?\nCompañeros, la moneda queda en el aire, no se, si usted\nlo quiere creer, pero una cosa si les digo: nosotros los\nyoremes somos incrédulos de lo que no hemos visto, pero\neso sí compañeros, primero hay que ver para aceptar lo\nque otros nos cuentan decía Don Román V. Alamea.\n\nNICOLÁS GÓMEZ GARCÍA149\nWikoritay nabolita amubáa,\nAlejandro Ruíz Buitimea\n\nNICOLÁS GÓMEZ GARCÍA151\nJU BAKÓCHIM SUALEERO\nYoremmem a ettexjoa jakwey àaniatuk jan batwe ma-\nyoat joarapo yoremmem jiapsay.\nSujjan, ili usitukay, wox busan wasukteka a ayyemak\njoakay. Amak weweramay a jipaksiayo karapue batwepo.\nWami bakot bueuruta jiapsapo. Ju a ayye bejja juneay jio-\nbe bakotta ama joakawi, te wami batwe mayoat kateka jiji-\npaksiai. Sestul tàapo batweew kom weeka bäw jèela,ju usi\nbäpo yew wemta bitchak juka bakotta a ayye buakamta,\nwaka bitchaka ju usi inen eeak, yoko jaawey ne a méena\nika bakotta, bueytuk in ayye buaka. Kayta yaka tawalataka,\nkaita bö entok aw tawak, puxbaw bicha a jiabsinakey jib-\nba. Aw owley, kaita maxwey, kabetamak entok aw jikkajay;\nyotusimeka chewasu aw oowleka eyyay, entok ket jamat\nwey kuaktiriam a jiapsapo yaapiaka eyay, wate joaram ta-\ntayabareka, entok bemela jiapsiwamta juneeria peyyay.\nLautèela chèe juyya mayoat joaatek. Horkonimmey, entok\nkutammak, karita toboktiak, wanay bewam, entok sáwam-\nmak a chúppak.\nUmuu a anepo, a béchibo musala machiakay, sebechiakay\nentok juyyam a chikola ayuakay, wiróam, juyya buebbue-\nrem sisialika, yun sawaka, wikit wochi jiawi ama jikkaixtuy,\nwóhim ket ama kukusey. Ket kiasi ama jikkaixtuy ju jee-\nka, kawim betana kom weeme. Juneli jiapsaka yun jita aw\nmastiak: kuta wïkorim, juíwam, wikkam, amey maasom,\nparosim, tàabum, bekërowim, chöparawim susuá béchibo,\nentok ket jinwa machik näbolim betana aw jijineubéchibo.\nKet juyya takàm ara puá taytek (juyya jotorom, äkim, na-\nabom, étchom, chookoram) entok juyya jittoam.\nJamatwey näbolim susuáy,uka jiba yá peaka eyyay, buéy-\n\n152 JU BAKÓCHIM SUALEERO\ntuk tuisi a türey. Lauti, sime ama nat chikola joakame, a bit-\nchay che ara näbolim susuáme bénasi.Te í yoremme íkaa\njiba eyyay; ´bä bakótta jachin mënakeywi´´.\nSextul tàapo, wa jùubua yòotume jimyòorey a joapo, wanay\nka tewcha juyya nasuk yew siika jamut maix túulamuttakay,\nka a sualmachisi a bitchaka táawak, wami au jéela, tua\nat suáka a bitchai awa ruktisimeyo .Junensu au yuumak,\nemom bitchak, aapo ili jammut, musala suámsi nokaka ili\njitam aw natemaixtaitek, chúkula entok sisímey, woi busan\ntawarim wey juchi notnottey, wanay sujjantamak ettexwa-\nsuko, juchi juk türua nasuk paman sisimey.\nSujjan ka júuneyyay a jabesatukay ju ili jamut, entok ka júu-\nneyyay jákubo a wewi, kia teepa tuulisi amak ettetejoay.\nTe tuá a jiapsipo a túuley: a puxbata, a púusim: siimeta\ntuttúuley, musáala machiakay. Chúkula juchi aw nóiteka wa\nili jammut inen aw jiawa: ´´Sujjan, juchi ne notteke, inomak\nwena, emoee änna, enchine aabo nùubáare´´. Bejja júune-\nka Sujjan siimeta èriataitek a joa jíkak pachi; naboli bewam,\na kutta wikörita, juíwam, entok wate attiarim. Taiwarita yu-\nmak, wa jamut túulamut yepsak wikit bueuru tukari chukuli\ntenakuchi, yóowira tiam tachi.\nJáamuhe ti aw jiawa, pusime tucha ka maxwe béchibo. Su-\njjan, a nok jikaja juneli a yawak. Juneli, wikit nësimemta\ninneak, jachisum ániapo nísimey. amanim yepsako, ju ili ja-\nmut inen aw jiawa; “wame sotóorim betuke ewsu, in átchay\nka enchi teunake , ento abo ne enchi nupak ka jünenake\nbéchibo “.\nWáami a jijibuatuay, wanayim sájjak jume táawarim. Wepu\numu senu wempo u öla, sotorim eela paman sïkaka, ili yo-
|
zaa-ebible-JD1_14_1
|
zaa
|
Enoc, enne' gùlia bi le' gàtsi generación después de Adán. Por ca titsa' nu gutixà'a bi tiempo lanía nna beni bi declarar nu cca qui' ca ènni'a ą'hua qui' canu tse'e cą annana, nna ra bi: Línna'áruhuá rá', chi da' Señor dèsdeba ỹiabara', ą'hua iỹé mili' ca enne' nna ca ángeli nna da' hua cabi lani e, para qui'ni iyáỹiate ca enne' nna tsé'e cą ru'a lúe para cca cą juzgar nna gunie declarar dàcca'lo taá nu beni cą, para qui'ni iyaba ca enne' tul·la' nna ccá cą sentenciar por ca mal nu beni cą de begà'na menos cą ne, ą'hua porqui'ni bedúdítsini cą ne lani titsa' mal qui' quį nna bebàta' cą por ca tul·la' qui''quį.\r\rCa ènni'a nna labí reyà'na cą conforme lani la' ritè qui' quį nna riyèyya cą contra iyaba nna, rugua' ỹíyya'ní cą ca enne' por nu ridacca' cą; runi cą obedecer ca la' ridàlatsi' mal qui' quį; rebàta' cą ti'átsí yala enne' ỹeni chi ná cą; yala rudàliani cą ca enne' pero álahua hualíni cą, sino por ttu interés bá ribèda cą.\r\rPero lebi'į hermanos to' quia', ná qui'ni éxalatsi' le tulidàba ca titsa' nu gutixa'a ca apóstol, ca mensajero qui' Xana' Ri'u Jesucristua.\r\rPorqui'ni ca apóstol nna ra cabi qui'ni canchu chi i'yu ca último tsá nna tsé'e canu guỹìtsini cą le nna eyìla bá cą ti'iỹa modo edácca'ni cą adí de runi cą biỹa tediba mal nu ridàlatsi' quį.\r\rCa nui nna rutìl·la cą ca enne' para íl·la'ání luetsi le nna runi cą biỹa tediba cosa nu rú'ulatsi' yétsiloyu; labí nabia'ni cą nuỹa nuá ná Espíritu Santo.\r\rPero lebi'į hermanos to' quia', ná qui'ni guni le seguir tulidàba ca enseñanza lí nu ríalatsi' ri'u, porqui'ni ną́ cimiento nu beni Tata Dios para la'labàni qui' ri'u. Ą'hua ná qui'ni guni le oración tulidàba lani la'huacca qui' Espíritu Santo.\r\rLíbíga' lani Tata Dios tulidàba para qui'ni ccá lé bendecir por la' tsì'ilatsi' qui'e, de ribèda le qui'ni i'yu tsá qui'ni Xana' Ri'u Jesucristua nna íchi'e le para la'labàni nu labí ttíą qui' le, por la' retúalatsi' qui'e.\r\rLeyìla modo para qui'ni canu rudu chùppanią cą nna tsíalatsi' quį.\r\rTtu te ca enne' nna, ná qui'ni ebeqquia le cą lo peligro nu tse'e cą para qui'ni l·lá huá cą. Pero adí ca enne' nna, liulue' qui'ni té la' retúalatsi' lo losto' le para lani cą, pero lani la' rátsilatsi' de ruyudí' le hasta ca lári' nu gaccu' cą porqui'ni ná cą enne' tul·la'.\r\rTutèruba Tata Dios dua, là terúbée yùe iyate, née enne' rudilè ri'u. Lèe nna té la'huacca qui'e para làa guni le biỹa mal, ą'hua para gunie le presentar ru'a lúe sin biỹa falta ni lani la' redacca' latsi' lo losto' le de tsé'e le le' la'yani' qui'e. Lèe nna què merecer qui'ni gudàliani ri'u e tulidàba, porqui'ni née adiru enne' ỹeni nna rigú'ubi'e lo iyate lani itute poder qui'e, dèsdeba néru hàstaba anna para siempre.\r\rAmén.\r\rLo líbruį nna ga'na escrito la' ritelíni nu té qui' Jesucristua. Lèe nna nabia'nie ca cosį por medio de Tata Dios, para qui'ni equixá'anie ri'u ca huenitsìna qui'e ca cosa nu ná qui'ni ccá prontu tabá. Jesucristua nna belui'e ca cosį lani inte' Juan huenitsìna qui'e. Ą' benie por medio de ttu ángel nu guthel·le'e lani inte'.\r\rInte' Juan nna equixa'á' anna iyate nu bilá' te' tì' tabá nu ná bá. Ca tìtsi'į nna ná cą titsa' qui' Tata Dios nu gutixà'ani Jesucristua inte'.\r\rIca'rubà ca enne' rul·la cą líbruį, canu rudà naga' quį nu ra lo líbruį porqui'ni ną́ titsa' titsa' qui' Tata Dios. Ica'rubà canu runi cą obedecer iyaba nu ga'na escrito lo líbruį, porqui'ni chì' tabáduą ccá cumplir iyaba.\r\rInte' Juan rudíania' ca enne' tse'e ttu parte qui' yétsiloyu lą́ Asia, ca gàtsi yétsi làti retùppa canu ríalatsi' qui' Señor. Tata Dios enne' dua tulidàba nna thúe para siempre porqui'ni chi dúe ántesca cue' yétsiloyu. Làti duani Tata Dios rigú'ubi'e ỹiabara' nna tse'e hua gàtsi espíritu ru'a lúe. Inte' Juan rinábania' Tata Dios qui'ni lèe lani Espíritu Santo nna Jesucristua nna gunie le bendecir, ą'hua qui'ni gúnnée la'ỹeni lo losto' le. Iyate nu ra Jesucristua nna ną́ nu lí. Lèe nna née enne' primero beyathe entre canu yàttìa nna labiru gattie. Adiru la'huacca té qui'e tì'chu iyaba canu rigú'ubia' le' yétsiloyu. Lèe nna yala catsi'ínie ri'u, acca gùttie nna, ą' modo nna chi ná ri'u enne' nàri de iyaba ca tul·la' qui' ri'u.\r\rJesucristua nna becuí'e ri'u para ccá ri'u enne' nu dacca' ru'a lúe, para ccá ri'u sacerdote qui' Dios enne' ná Tata qui' Jesucristua nna qui' ri'u nna. Jesucristua nna rigú'ubi'e para siempre. Lèe nna què merecer qui'ni gudàliani ri'u e tulidàba. Quíỹaru e.\r\rLínna'áruhuá ra'. Chi da' Jesucristua lo bía. Iyáỹiate ca enne' tse'e yétsiloyu ilá'ni cą ne. Ą'hua canu bètti cą néa ilá' huáni cą ne. Iyaba ca yétsi qui' ituba yétsi loyu nna ehuiní'ni cą nna cuetsi cą de ilá'ni cą ne. Ą' bá ccá.\r\rInte' Dios enne' rigú'ubia' lo iyate lani itute la'huacca quia' nna ná' itute tì'a ca letra A hasta Zeta. Ántesca cue' yétsiloyu nna chì bá dú'a', ą'hua canchu chi cca cumplir iyate nna dua ba', porqui'ni bània' tulidàba nna dú'a' para siempre tì'ba dú'a' antes.\r\rInte' Juan hermano qui' lebi'į nna rudíania' le cartį, ná bá' tì'ba lebi'į porqui'ni ą'hua inte' nna ttùba ná' lani Jesucristua, acca ą'hua inte' nna yala redacca' te' por ca bendición qui' la' rigú'ubia' qui'e, ą'hua inte' nna yala cca'a' sufrir tì'ba lebi'į nna tanó huá' ye' e hàstaba canchu chi gattia'. Inte' nna gudúa' ttu lugar láą Patmos ttu yúbitsi to' nu ga'na lahui' indatò'. Guthel·la' cą inte' nà'la preso porqui'ni riquixà'a' titsa' qui' Tata Dios, ą'hua runia' afirmar nu cca qui' Jesucristua.\r\rTsá nu rigua ri'u para Señor nna, de repente tabá gul·lani la'huacca qui' Espíritu Santo lani inte', biyeni te' rinne ttu enne' dìtsa tse' de cuè'e lá', làniana prontu tabá bedá nagá'a' tì' tabá canchu chi riyénini ri'u tsi'i ttu trompeta.\r\rEnni'a nna rèe: Inte' ná' itute tì'a ca letra A hasta Zeta, ná' primero nna dú'a' para siempre. Lu' Juan, bèdia lo ìttsì iyaba ca cosa nu rilá'ni lu' dèsdeba anna gùthèl·la' tì ą lani canu ríalatsi' qui' Cristo canu tse'e ttu parte yétsiloyu láą Asia, ca gàtsi yétsi làti retùppa cabi: canu tse'e le' Éfeso na Esmirna nna Pérgamo nna Tiatira nna Sardis nna Filadelfia nna Laodicéa nna.\r\rInte' Juan de biyeni te' ca tìtsi'į nna bedeqquia tè lua' nuỹa ènni'a rinne. Làniana bilá' te' dàa gàtsi candelero nu de oro.\r\rBilá' huá te' qui'ni du ttu ènne'yu' lahui' ca candelérua nna nàccu'e lári' nu runi presentar qui'ni yala poder té qui'e. Ỹúe nu nàccu'e nna hàsta lo nì'e rexą. Ttu cinturón belaga nu de oro tetią ru'a lòstu'e.\r\rHua yù ri'u qui'ni ỹìla' nna ną́ tsíttsi, ą'hua bèyi' nna ną́ tsíttsi. Ą'hua ittsa' íqquie nna yala tsíttsi tùni uccuą. Iyya lúe nna rulue'ní qui'ni chi nabia'nie itute nu ná ri'u porqui'ni ná cą tì'ba yi'.
|
ote-books-93
|
ote
|
89 *HÑÄHÑU — ESPAÑOL* hmäki\n\n\n**hmafi** (hmafi) *s* 1. grito, aullido **Bi do̱ge**\n**na ra hmafi na ra jäi ha ra ñäntho. ̱**\nSoltó un grito una persona en la cumbre de\nla montaña.\n2. canto, rebuzno, relincho **Ya jäi ya xa**\n**hñakmeya ge rá mu̱di hmafi ra boxi**\n**geä ngu neṯ** **amära nxui.** Las personas\nsaben, por experiencia, que el primer\ncanto del gallo es como a las once de la\nnoche.\n\n3. bramido, balido **Nandi tode rá ̱**\n**hmafi ra ndehe denda yabu̱.** Hay\nocasiones en que se oye el bramido de la\nmar a larga distancia.\n4. silbido **Xi nto̱de ntsedi rá hmafi ra ̱**\n**nju̱mbo̱jä.** Se oye fuerte el silbido del\ntren. *Véase* **mafi**\n**hmahni** (hmáhni) *s* discusión **Ha ra**\n**hmuntsi bi nja ra hmahni.** En la\nasamblea hubo discusión. *Sinón.* **hmati**\n\n*Véase* **mati**\n**hmahni** [ *Act. indet. de* **mahni** ] gritar **Nubu̱**\n**di tuhni ya jäi di hmahni na ngu mäna.**\nCuando se pelean las personas profieren\npalabras injuriosas unas contra otras.\n**hmaxni** (hmáxni) *s* gritería, vocería **Nuni**\n**ha ra ngo rá hmaxni ya jäi di ntode ̱**\n**dende yabu̱.** Allá, en la fiesta, la gritería de\nla gente se escucha desde lejos.\n*Sinón.* **mahni** *Véase* **hmafi**\n**hmaya** [ *Variante de* **hmäya** ] fiesta, paseo\n**hmati** [ *Act. indet. de* **mati** ] llamar\n**hmati** (hmáti) *s* 1. amonestación **Bi**\n**to̱tua na ra hmati gatho nuu̱ hingya**\n**yo̱te.** Les hicieron una amonestación a\ntodos los que no obedecen.\n2. invitación **Bi tumba ra hmati to dä**\n\n**ne dä ma ra nteni.** Le dieron la\ninvitación a todos los que quieran ir a\npresenciar el juego.\n3. aviso **Bi tunga ra hmati pa gatho dä**\n**ma ha ra hmuntsi.** Dieron el aviso para\nque todos asistan a la reunión.\n*Variante* **hmáti** *Sinón.* **tsofo** *Véase* **mati**\n**hmatsi** (hmátsi) *vi* extender, emparejar\n**hmä** [ *Act. indet. de* **mä** ] decir\n**hmädi** [ *Act. indet. de* **mädi** ] apreciar\n**hmädi** (hmä [́] di) *s* persona o cosa estimada\n**Nuni ra mudi ts̱** **ihue go ra hmädi ke ra ̱**\n\n\n**ngätsi.** Aquella primera nuera es más\nestimada que la última. *Véase* **mädi**\n**hmähä** (hmä [̌] hä) *adv* 1. *Indica algo que*\n*hubiera pasado.* **Stá raa hmähä.** Te lo\nhubiera dado. **Ke stá hanhmähä.** Siquiera\nhubiera yo logrado verlo. **Ga ne hmähä**\n**besthobye. ̱** Quisiera que fuera hoy. **Bu̱ di**\n**tadi ri tixu hmä, ya xká thäti.** Si\nhubieran pedido a tu hija, la hubieras\ncasado ya.\n2. *Indica que no se logró hacer, o que se*\n*logró con dificultad.* **Ya xa du nuä too mi**\n**honga ra zi bätsi pa xa hyo hmähä.** Ya\nmurieron los que querían matar al niño\n( *pero no lograron matarlo) .* **Dá hanhmä.**\nSí, logré verlo.\n3. *Indica algo que era (pero ya no es).* **Mä**\n**meti hmähä. ̱** Era mío.\n4. *Se usa con el imperativo para animar a*\n*hacer algo.* **Mentä dí ñhoki, hete hmähä**\n**yá dutu ri ku.** Mientras me preparo,\nponle la ropa a tu hermano. *Variante* **hmä**\n**hmähni** (hmä [̌] hni) *vi* cuajar *(cosa que al*\n*estar caliente por el fuego es líquida y al*\n*enfriarse se solidifica)* **Ra ndega nu̱** **bu̱ xá**\n**pa di ndehe; mefa dä käni, di hmähni. ̱**\nLa manteca cuando está caliente, es líquida;\ndespués de que se enfría, se cuaja.\n*Sinón.* **megi**\n**hmäi** (hmäi) *vt* regar *(para apagar el polvo)*\n**Hmäi tsu̱ ra dehe ha ra batha pa dä**\n**huexa tsu̱ ra fonthai.** Riega un poco de\nagua en el patio para se calme un poco el\npolvo. *Sinón.* **kuasti**\n**hmänthe** *s* regada de agua\n**hmäi** (hmäi) *vi* 1. temblar **Ja getuu̱ di**\n**hmäi ra hai habu̱raza po ra mbimhai.**\nSeguido tiembla la tierra en distintas partes.\n2. estremecerse **Asta ngu di hmäi ra hai**\n**nubu̱ tho ya mu̱mi.** Hasta como que se\nestremece la tierra a la hora que estallan\nla dinamita. *Sinón.* **bi**\n**hmäkatu̱** (hmä [́] kátu̱) *s* hijo amado **Nuu̱**\n**gatho mä tu̱ dí pe̱tsi, natho mä**\n**hmäkatu̱.** De todos los hijos que tengo,\nuno solo es mi hijo amado. *Véase* **hmädi**,\n**tu̱**\n**hmäki** (hmä [̌] ki) *vi* resistirse, alterarse\n*(persona o animal)* **Ya nsu hnini mi zi na**\n**ra jäi pa dä zixa fadi, pe xi mrí hmäki.**
|
lac-ebible-MK4_5_1
|
lac
|
U jer jun yar rub ich tunich tu mʌ' pim u ru'umin. Seb caj ts'ernʌj quire' jay u ru'umin, rajen seb caj joc'.\r\rBarej caj naquij q'uin caj quimij mʌ' tu bin ocac u mots, rajen quimij.\r\rU jer jun yar caj u rʌc q'uich'intaj, caj rub ich q'ui'ix. Caj ch'ijij caj rʌc bobosta'b ten q'ui'ix mʌ' ju ts'ajaj u wich.\r\rU jer jun yar caj u rʌc ca' q'uich'intaj ich u jer u ru'umin. Jach tsoy u ru'umin. Caj ts'ernʌj, caj ch'ijij, caj u nets'aj u wich. Cien caj u toc ts'aj u wich. U jer caj u ts'aj u wich sesenta. U jer caj u ts'aj u wich treinta.\r\rU'yex ba' quin camsic techex soc a wu'yiquex, soc a najtiquex a ba' u c'at ya'aric.\r\rCaj ts'oc u camsa' ten Jesús caj u juts' u bʌj u doce camsʌwinicob Jesús tu yicnʌn, quet yejer a mac a ti' yʌnob bʌytʌc ti'. Caj ara'b ti':\r\r―Biquinin ca camsic a pimo' bic tabar u q'uich'intic u pʌc'ar ich u cor?\r\rCaj u ya'araj ti'ob:\r\r―Je' u ts'ic techex C'uj quir a najtiquex a ba' caj u mucu araj ten C'uj ti' Cristo. Chen a pimo' mʌ' ju bin u najtejob quire' mʌ' ju c'ʌmajob u t'ʌn C'uj. Tu chen so'soc u'yajob camsa'rob.\r\rRajen, a mac a mʌ' yerob C'uj a cu yubicob in camsicob cu chen u'yicob cax cu yubicob mʌ' ju najtejob. Mʌ' bin u c'ʌ'oticob soc u yacsicob tu yorob soc u toca'rob ten C'uj.\r\rCaj u ya'araj ti'ob:\r\r―Mʌ' ja najtajex a je' ba' caj in camsajechex. Bic tabar ca bin a najtex tu cotor a ba' ca so'soc u'yiquex in camsiquechex?\r\rA mac a caj bin u q'uich'intic u pʌc'ar ich u cor raji' cu q'uich'intic u yijir u t'ʌn C'uj.\r\rYʌn jun yarob mac ich tan bej tu cu q'uich'ita'r u t'ʌn C'uj, barej caj u yubob seb caj tar Satanás u taquic ti' mac u t'ʌn C'uj a ba' yubmʌni' soc mʌ' ju najticobi', irej u yijir a rub ich tan bej a caj in camsajechex sam.\r\rU jer jun yarob mac, robob irob u yijir a q'uich'inta'b ich u tunich robob caj yubob u t'ʌn C'uj qui' yorob caj u c'ʌmajobi'.\r\rQuire' robob irej u yijir a mʌ' tam oc u mots. Seb caj u toc p'ʌtajob u t'ʌn C'uj caj yubajob u tumtaj u yorob. Caj yubajob u chucur u pachob quire' u t'ʌn C'uj, rajen caj u p'ʌtajob u t'ʌn C'uj.\r\rU jer jun yarob irob u yijir a q'uich'inta'b a rub ich q'ui'ix, robob a tu yubob u t'ʌn C'uj.\r\rChen a je' maca' cu tucric u t'ajar u ba'tac yejer u t'ajar u taq'uin yejer u beyaj. A ba' yʌn yoc'ocab cu pachtic, rajen bobʌsta' u t'ʌn C'uj soc mʌ' c'ucha'an yor u qui'quintic u yor C'uj irej q'ui'ix caj u bobʌstaj tu q'uich'inta'b.\r\rA rub yijir tu tsoy u ru'umin ra' quir u camsiquechex a mac a caj u jach c'ʌmaj u t'ʌn C'uj, caj u ts'aj u wich cien, ra' cu qui' man tu tsoyir. U jer caj u ca' ts'ajaj u wich sesenta, ra' cu man tu tsoyir chen mʌ' c'ucha'an yor ti' a caj u ts'aj u wich cien. U jer caj u ts'ajaj u wich treinta, ra' cu man tu tsoyir chen mʌ' c'ucha'an yor ti' a caj u ts'ajaj u wich sesenta.\r\rBayiri' xan Jesús caj u ya'araj ti'ob:\r\r―Mʌna' mac cu yacsic u quib yaram u ch'ac, mʌ' ich yaram rec xan. Mʌ' ja wirej, cu t'ʌquintic ca'anan quir u yerc'ac'tic yatoch. Rajen a ba' cu camsic ti'ob irej wa t'ʌba'an u quib.\r\rBayiri' xan, tu cotor ba' a mucutaca'an tu cu bin u reyinticob C'uj baje'rer, ca' bin c'uchuc tu q'uinin je' u joc'ar u tajire'. Baxuc tu cotor mac je' u c'ʌ'otic ca' bin c'uchuc tu q'uinin je' u yubique'.\r\rU'yex ba' quin camsic techex soc a wu'yiquex soc a najtiquex a ba' u c'at ya'aric.\r\rCaj u ya'araj ti'ob xan:\r\r―Qui' u'yex soc mʌ' ju tubur techex a ba' ca wu'yiquex. Wa chichin ca wu'yiquex u t'ʌn C'uj chichin cu bin u camsic techex. Wa ya'ab ca wu'yiquex u t'ʌn C'uj jeroj ya'ab cu bin u camsic techex.\r\rA mac a yʌn u t'ʌn C'uj ti'e' u c'at u qui' najtic, C'uj cu bin u camsic ya'ab. Chen a mac ti', chichin u t'ʌn C'uj, mʌ' u c'at u qui' najtic, je' u p'ʌtique'.\r\rJesús tu cu camsic caj u ya'araj xan:\r\r―Tu cu bin u reyinticob C'uj ra' irej tu cu man mac cu pʌq'uic u yijir ich ru'um.\r\rRajra' cu wenʌn, rajra' cu yajar, jeroj u man u q'uinin cu yiric a ba' u c'at. U yijir a caj u pʌc'aje' ts'ernʌj, jeroj cu ch'ijir. Chen mʌ' yer bic tabar u ch'ijiri'.\r\rMʌ' ja wirej, u bʌjiri' u ru'um tu junan cu ch'isic u yijir a pʌc'a'an ti', cu c'ʌs ch'ijire', cu joc'ar u re'. Cu ts'ocar u ch'ijire' cu jobar yi'ij. Cu jobar yi'ij cu tar u wich.\r\rCu tijire' seb cu jaq'uic quire' c'uchuc tu q'uinin u jaq'uic.\r\rJesús caj u ya'araj xan:\r\r―An bic je' in quetquintic tu cu bin u reyinticob C'uj? An bic tabar je' in camsic techex? A ba' t'ʌnin quin wa'aric techex?\r\rAn ten bic u ch'ijir u pʌc'ar mostaza xib ich ru'um. Mʌna' u jer pʌc'ar jach ne mijin yijir mostaza.\r\rCu ch'ijire' jach manan u xit'ir u c'ʌb. U jer pʌc'ar mʌ' u ne xit'ir u c'ʌb. Hasta ch'ijir u che'er a jeroj, cu tar ch'ich' u c'ʌxicob u c'u' ich u bo'oy.\r\rYejer jach ya'ab a je' camsa'bir u t'ʌn an ten bic a jera' caj u ya'araj ti'ob u t'ʌn hasta tu c'ucha'an yorob u najtejob.\r\rWa mʌ' yejer a camsa'bir t'ʌn mʌ' ju tsicbʌtej ti'ob ba', barej caj u toc araj tu cotor ba' ti' u camsʌwinicob caj bin tu junanob.\r\rRa'iri' u q'uinin caj bin q'uin caj u ya'araj Jesús ti' u camsʌwinicob:\r\r―Cuxex tanxer ich c'ac'nab.\r\rCaj ts'oc u tuchi'tic a ya'ab maco', toc ti' yʌn chem caj toc oquij Jesús quet yejer u camsʌwinicob. Yet binacob u jer jun yarob chem.\r\rA jeroj caj tar ch'ic yum yic'ar, caj tar u yamin xan, tan u burur u chemin, tabar u jurur u chem.\r\rRaji'e', tan u wenʌn. Yʌn u c'anjo'r tu cu wenʌn ich yach chem. A'as Jesús ten u camsʌwinicob, caj u ya'arob ti':\r\r―In wʌjcamsʌyʌjirechob, mʌ' wa ca tucriquenob? Tabar in jururob.\r\rCaj ajij Jesús caj u t'ʌnaj yic'ar ca' ch'enac:\r\r―Xurej, ic' ―quij―. Mʌ' a tar.\r\rA jeroj, ch'en u tar yic'ar, caj ch'en u yamin c'ac'nab xan.\r\rJesús caj u ya'araj ti'ob:\r\r―Biquinin tu jac'saj a worex, mʌ' wa ja wacsmʌnex ta worexi'?\r\rCaj u jach ch'aj ch'ic yum sajaquirob, caj u pacran arajob ich u yet camsʌwinicob:\r\r―A mac a je' xiba' cu yuba'r u t'ʌn cax a ic'o' cax u yamin c'acnab cu quibicob u t'ʌn Jesús?\r\rCaj c'uchob pichir c'ac'nab Galilea, ti' u ru'umin a cu ya'aricob Gadarajo'.\r\rJesús tan tu joc'ar ich chem, a jeroj seb caj joc' tu t'aja'an u baquer u quimiriro' turiri' xib a mac aca'an quisin ti'e'.\r\rTi' cʌja'an ich tu t'aja'an u baquer u quimiriro'. Mʌna' mac c'ucha'an yor u c'ʌxic cax yejer mascab a irej sumo'.\r\rA ucho' chuquij ten u rac'ob caj c'ʌrij yoc yejer mascabir a irej sumo', bayiri' xan yejer u mascabir c'ʌb chen caj u p'icaj u mascabir c'ʌb caj u xexet'aj u mascabir yoc. Mʌna' mac c'ucha'an yor u suquintic quire' jach manan chich u muc'.\r\rU burur ac'bir yejer u burur q'uin cu man uch awʌt u ca' ich tu t'aja'an u baquer u quimiriro', bayiri' xan, ich wits, bayiri' xan, cu man u c'ubic u bʌj yejer tunich.\r\rBarej caj u yiraj Jesús u tar nachir, ra' caj u c'ʌnaj yacab caj xonraj ich Jesús.\r\rC'am awʌtnʌjij caj u ya'araj:
|
top-books-18
|
top
|
Kanikxniwa tatsamakan nak k’achik’in, nak litamaw\ntatamakxtumi st’ananin, tipalhuwa lat’a tu tast’a,\nNachuna’wakg talimin xlipupulhkank’an, witi\nmaklakask’in pokge’, aktsu pulik’an, xatalakgxtokgo\nIht’ak’ala, wilapa ti lilaklhkanan laktsu xmakan,\nxmakxpan, xpakgen chu wi nema, maklakaskin\nxlipupulhkan kgaxi, puxtokgo chu kuxtalh.\n\nChi katamakxtumitit milikgalhkitsisnik’an,\nkalakgalaskinitit tuku lipulhkan maklakask’inkan\nnak minchikk’an chu kats’okgtit tutsu.\n\nKgatan kt’achiwinalh ch’atum xap’uxk’u kgosni’. Xla’\nkiwanilh mat snun lakgati ja’e tatantl’in. Akit kuanilh\nxlakata tlan la lakgati chu tantl’i xawa nakakamasinilh\nlakgkg’awasan xlakata ni nalakgsputa’ ja’e tatantl’in.\n\nAkit kuanipa xlakata akin litutunaku Ihuwa-tatantl’in\n\nkg’alhiya.\n\nPulhuwa tawilana ju’u ixtamp’ajan chu\n\nnachuna’ nak k’alaksipijni’. Akit kuanipa xlakata la ja’e\n\nkg’alhiya kintatantl’ink’an snun tlan, chuna’wanip’utun\nxlakata akin makgan lamanaw chu kg’alhiya\n\nkinkilhtsukutk’an.\n\nKalikgalhtawakg’a tats’okgni’ nema wi talhman chu\nastan kakalakgats’okgyawa tantl’inin tutsu\n\nKINPULATAMAN\n\nKinpulataman Papantla wanp’utun xpulatamalk’an\npakga, akglhuwa k’ata kg’alhi lat’a kilhtsukunit, ama\nxtatalakgstokga litutunaku asta lat’a chi, liminkan Ihuwa\nlist’at tut’a anankgo nak k’atukuxtu, akxni tachinkgolh\nluwanan stakli k’achik’in nachuna’takilhtsukulh\nxamakgapitsin pulataman la’ ama tawilana: T’ajín,\nT’alaxkga’, K’alixkgamin, Skgolim, Kuyujk’iwi, Puxni’,\nTsakatk’iwi.\n\nJa’e, putl’aw, litamaw, pulakgastan, pulach’in,\npukgalhtawakga’ pusik’ulan, pumap’akgsin, xpust’akan\nliway, xpust’akan lik’uchu chu lat’atu task’inikgoy. Nak\nk’achik’in katuwa tu liskujkgokan: pumakgst’an,\nxtlawana chik, k’uch’ina, makgalhtawakgena, chu\nmakgtakgalhna’.\n\nJa’e k’achik’in nachuna’ la xamakgapitsi pulataman\ntatlawa paxkua chu talakgach’ixkuwinan la ama chan\nninin tlawakan kaxtilanchaw, wati, sakgsiwat, tamaktin,\nkakaw paks lipakgalhtinankan nak puchaw.\n\nNak k’achik’in Papantla tlawakan lank’a paxkua\nxt’ati puxamat kintikuk’an, lakgchan xpapa’ junio,\nxmakgapalay akgt’at’i ch’ichini’,\nxlitsuku akgtum paxkua, akgtuy paxkua, akgt’utu\npaxkwa, chu akgt’at’i paxkwa. Lat’a makgan\nxtatamakxtumikgo wakg matakuxtunanin ixtalimin nak\npusik’ulan lilakgachixkuwin tu xtamakgalakgo.\n\nNachuna’ tatamakgstokga Ihuwa tantl’in,\ntalilakgastanan laktsukaman xawa xalaklank’a.\n\nKats’okgti tuku akgatakgsti lat’a likgalhtawakg’a\n\n“kinpuIataman” kakaIit‘akgaIhchiwinanti\n\nmint’alaktsukaman.\n\nKalakgats’okgyawa minpulataman.\n\nLat’a likgalhtawakgakgo kinpulataman,\n\nkalilakgach’ino milimanin xtukuwinikan pulataman\n\nxatutunaku chu katsokgti kpakgalhju.\n\nKatamakxtumitit lich’at’atin chu kaputsatit xtukuwini\n\npulataman xatutunaku chu kats’okgtit kpakgalhju.\n\nPaks pulataman nema kgalhli xtapakuwit\nxatachiwinkan litutunaku wanikan likilhtsukut.\n\nAkxni akin k’atsip’utuna tu lipuwana tlawaya\nakgtum tapuwan.\n\nLikxilhtit: Ana chu Juan kamakgsk’ilh\nixmakgalhtawakg’enak’an katakgalask’inilh ixtatituklan\ntuku xlakata limapakuwikan pulatamat “Xokge”.\n\nAna: ¿Tuku xlakata limapakuwikan xokge?\nTatitu: Tawan lakgkgolon xlakata akxni kilhtsukulh ja’e\npulataman, paks k’ak’iwin xwanit chu kaniwa\nxmakg’olh Xokge. Nachuna’tip’untsala kgantum\npuxkga nak k’alakchiwixni kuwiktawak’akgonit\nxokge’wa chuna limapakuwika ja’e pulataman.\n\nJuan: ¿Tiku xlawan tamakilhtsukilh ja’e pulataman?\n\nTatitu: Wankan ti xlawan ti tamakilhtsukilh ja’e\npulataman wa ama li Atzin xawa li Xochihua\nkgalhi liwak’a kitsisp’uxam k’ata.\n\nKakgalhputsa mintatitu tuku wanip’utun xtapakuwit\nminpulataman, chu kalhk’at nak minputs’okgni’.\n\n¿Tuku wanikan minpulataman?\n\n¿Tuku xlakata chu limapakuwikan?\n\n¿Tiku xlawan tamakilhtsukilh?\n\nKalakapastakti, taputsan wi tipat’uy:\n\nXlawan: chut’ataputsan, maklakask’inkan akxni\n\nlakgtsu tu k’atsiputunkan.\n\nXlitipat’uy: Lakpuwataputsan, maklakask’inkan akxni\n\ntlan lakpuwanankan tu k’atsip’utunkan\n\nxawa matakgokgenikan\n\nlaktsutakgalask’inin.\n\nKatamakxtumitit lichat’utun xawa kakamakgtayan\n\nmimakgalhtawakgenak’an xlakata natl’awayatit\n\ntaputsan. xtapakuwit T’ajin xawa Tawaxni.\n\n1. Chut’ataputsan:\n\n2. Lakpuwataputsan:\n\nLakpuwataputsan: José kgalask’ini xtse wana\n\nmat’at’imajikan skg’ata.\nJosé: ¿Tuku xlakata mat’at’imajikan skg’ata akxni\n\nlakgawan?\n\nTse: Xlakata ni nachipa natsetni chu tlan nastaka’.\nJosé: ¿Tuku lilakgach’ixkuwinankan?\n\nTse: Lipakgalhtinankan wati, axk’ut, k’uchu, sakgsiwat,\n\nsakgsikgela, kaxtilanchaw chu xanat.\nJosé: ¿Nikula lakgch’ixkuwinan xatsiyuna?\n\nTse: Tlawa xtakgalhtawakga kamakgsk’inxpuchinanin\n\ntiyat, ch’uch’ut, latamat, xlakata tlan kastakle\n\nskgat’a ni kachipalh t’atat chu xatse\n\nnanikach’ipalh t’atat kalilpuxmani k’uchu\n\nxawa kalakskuyu’.\n\nKatsokgxtu tu makgskinp’ak’a.\n\nXtukuwini katuwa Xtukuwini ch’ixku\n\nKalakgats’okgyawa nikula kaxtlawanankan\nakxni chan ninin nak minpulataman.\n\nKalikgalhtawakg’a tats’okgni nema wi tutsu chu\nkatsokati tu makgsk’imp’ak’a.\n\nLikaxtlawan lipakgalhtin\n\n# 15\n\nKINPULATAMANK’AN\n\nAkin litutunaku kga’lhiya kinpulatamank’an.\n\nWi laklank’a chu laktsu kinpulatamank’an xawa wi\nnema k’axtum chu wi nema k’alaksipijni’.\n\nTawilana pulataman nema laklank’a klachik’ina’, kg’alhi\nlank’a pumap’akgsin, pusik’ulan, lank’a litamaw xawa\nnakg’alhi xpuchank’an putl’aw. Nachuna’ wi xulalh\nnema tlan kaxtlawakanit’a, wakg’at’a t’anks t’anks\nmaja’.\n\nChuna’ ja’e tawilana pulataman la, Zozocolco, K’uxk’iwi,\nEspinall K’amayakni xawa Papantla.\n\nPulataman nema kajku laktsu Ihuwa tawilana, la\nKuyujk’iwi, T’alaxkg’a, Ts’uts’okgo Chuchut, Kuwixanat,\nTawaxni’ xawa T’ajin.\n\nJa’e laktsu pulataman natakg’alhi ixmap’akgsinak’an\nnachuna takg’alhi aktsu ixpumap’akgsink’an, aktsu\nxpusik’ulank’an chu aktsu ixpukgalhtawakg’ak’an. Lat’a\nti talamana nak laktsu pulataman Ihuwa taskuja nak\nk’atukuxtu’.\n\nKalikgalhtawakgapala tats’okgni\n“Kinpulatamank’an” chu astan kats’okgti’ tutsu tu\nmakgachakgxi’.\n\nKats’okgti tutsu la wi minpulataman xawa la wi\ntunuj pulataman nema lakgapasa’.\n\nKimakgalhtawakg’ena’\n\nMakgalhtawakg’ena’\nKimakgalhtawakg’ena’\nKimakgalhtawakg’ena’,\nXakuanin Ihuwa tachiwin.\n\nKaman kgalhtum natawaniyan\npaxkatk’atsinilh.\n\nLukpaxkatk’atsiniyan\nlat’a Ihuwa kImaxk’init’a\n\nlits’okgni chu likgalhtawakg’a\nkmalhuwiy chu kmapitsiy\nkmamakxtumiy chu kmakglhtinan.\n\nKpaxkatk’ atsinilh kImakgalhtawakg’ena’\nminpalakata’.\n\nkak’atsiy tipat’uy tachiwin\nMinpalakata’.\n\nAkit kk’atsinima\n\nWix kimakgalhtawakg’ena’\nKpaxkatk’atsinilyan.\n\nKalikgalhtawakg’a li’akgchiwin\n“Kimakgalhtawakg’ena” chu astan\nkalakgats’okgyawa tutsu.\n\nKats’okgli tutsu akgtum li’akgchiwin, kamakgtayan\nmimakgalhtawakg’ena’.
|
all-books-98
|
all
|
Remolino, Huitlala (Huexoapa), Huixquilico, Ixcuatitla, Ixtlapalaco, La Ceiba, La Palma, La Reforma, Las Golondrinas, Molashtitla, Montaxco, Olcuatla, Petlapixca,\nPoxtatla, Pueblo Nuevo, San Andrés, San Antonio, San Juan Ahuehueco, San Miguel\nAyotempa, San Simón, Santo Niño, Soyuco, Tamala, Tenango, Tepala, Tepeapulco,\nTepehuacán de Guerrero, Tetlapaya, Texcapa, Texopich, Teyahuala, Tizapa, Tlacotépetl, Tlacuilola (Poza Verde), Tlahica, Tlapexmecaapa, Villa de Ocampo, Vista\nde Tenango, Xalamatitla, Xiliapa, Xilitla, Zacatal (San Maíz), Zacatal de los Rosales\n(El Zacatal), Zacualtipanito (Zacualtipancito). **Tianguistengo** : Acatenco, Atecoxco,\nAtla, Barrio Tlane (Xicotenco), Bella Vista, Coamelco, Coatempa, Coaximal, Comala,\nConchintlán, Chahuaco, Chapaltepec, Chapula, Cholula, El Ocotal, El Retoñal (Habitacional Ruperto Alarcón), Ixcotitlán, Joquela, Las Cantinas (San José de las Cruces),\nLos Linderos, Mazahuacán, Media Cuesta, Ojo de Agua, Oxpantla, Pahuatitla, Polintotla, San Miguel, Santa Mónica, Soyatla, Techimal, Tenexco, Tepaneca, Texacal,\nTezontepec de Aldama, Tianguistengo, Tilasco, Tlacohechac, Tlacolula, Tlahuiltepa,\nTonchintlán, Xalacahuantla, Xochimilco, Xococoatla, Yatipan, Zacatempa. **Tlanchinol** :\nAcahuasco, Acatipa, Acuapa, Amoxco, Apantlazol, Barrio Independencia, Barrio Santa\nCecilia, Barrio Tlacomul, Catlapani, Cerro Alto, Citlala, Coamapil, Comala, Copaltitla,\nCuahuilacats, Cuatahuatla, Cuatatlán, Cuatlapech, Cuatlapextla, Cuatlimax, Chachala, Chalchocotipa, Chichatla, Chichiltepec, Chipoco, Ehuatitla, El Balcón, El Suspiro,\nHueyapa, Huitepec, Ixtlapala, Jalpa, La Montaña, La Pimienta, La Providencia, Lontla,\nLos Pemuches, Olotla, Pahuayo, Peyula, Pilcuatla, Pitzotla, Pueblo Hidalgo,\nQuetzaltzongo, Quimixtla (Xitlama), Quimixtla Hula, Rancho Nuevo, San Cristóbal,\nSan José, San Miguel, San Salvador, Santa Lucía, Santa Martha Hula, Santa María\nCatzotipan (Santa María Tepetzintla), Sesecapa, Tamasulapa, Tecontla, Temango,\nTenango, Tenexco, Tepeyac, Tequizpisal, Tianguis, Tierra Colorada, Tlahuelompa,\nTlahuelongo, Tlanalapa, Tlanchinol, Tlazolapa, Tochintla, Toctitlán, Totonicapa,\nXaltipa, Xitlama, Xochititla. **Xochiatipan** : Acanoa, Acomul, Ahuatitla (Aguayo),\nAmolo, Atlajco, Atlalco, Cocotla, Cruzhica, Chiapa, El Crucero, Hueyajtetl, Ixtaczoquico, Ixtakuatitla, Nanayatla, Nuevo Acatepec (Mezcalapa), Nuevo Coyolar, Ocuilapa,\nOhuatipa, Pachiquitla, Pesmayo, Pocantla, Pohuantitla, San Miguel Barrio de Ohuatipa,\nSan Miguel Barrio de Tlaltecatla, Santiago I, Santiago II, Tecopia, Tectzonquiliapa,\nTenexhueyac, Texoloc, Tlaltecatla, Tlexpa, Tonalixco, Xilico, Xochiatipan, Xochititla,\nXocotitla, Xóchitl, Zacatlán. Yahualica: Acalamatitla, Aguacatitla, Atlajco, Atlalco,\nCrisolco, Chiatitla, Chompeletla, El Arenal, El Paraje, El Zapote, Huexoapa, Hueyactetl,\nHuitznopala, Mangocuatitla, Mecatlán, Mesa Larga los Naranjos, Olma, Oxeloco,\nPepeyocatitla, Santa Teresa, Tamalcuatitla, Tecacalax, Tenamaxtepec, Tenexapa,\nTepehixpa, Tepetitla, Tetla, Tlalchiyahualica, Xocotitla, Xoxolpa, Xóchitl, Yahualica,\nZacayahual, Zoquitipan.\n\n**catálogo de las lenguas indígenas nacionales | 137**\n\n###### **8.3.** ** Variantes lingüísticas de las agrupaciones de la familia cochimí-yumana**\n\nEl nombre de la familia lingüística cochimí-yumana se forma con los nombres de las dos subfamilias que\nla componen. Cada una de estas subfamilias representa extremos del territorio que ocupan u ocuparon\nsus hablantes; la cochimí en el extremo sur (Baja California, México) y la yumana en el extremo norte\n(Arizona, Estados Unidos de América). Hoy en día, se sabe que el cochimí es un idioma extinto, pese\na que en los censos han aparecido personas que se dicen hablantes de este idioma. Por otro lado, la\nsubfamilia yumana recibe su nombre de uno de los idiomas que la integran, el yuma. Algunos idiomas\nde esta subfamilia se hablan únicamente en el sur-occidente de los Estados Unidos de América, mientras\nque el kumiai y el cucapá se hablan tanto en ese país como en México.\n\nCochimí-yumana\n\nYumano\n\nSubgrupo pai (Yumano del norte)\n\nTierras altas\n\nWalapai\n\nHavasupai\n\nYavapai\n\n**paipai**\n\n**ku’ahl**\n\nSubgrupo Río (Yumano del centro)\n\nMojave\n\nMaricopa\n\nQuechan (Yuma)\n\nSubgrupo Delta-California\n\n**cucapá**\n\nDiegueño\n\nLipai\n\nJamul\n\n**kumiai**\n\n**kiliwa**\n\ncochimí (†)\n\n**138 |** **catálogo de las lenguas indígenas nacionales**\n\n**paipai**\n\n\n\n\n\n**ku’ahl**\n\n\n\n\n\n\n**cucapá**\n\n\n\n\n\n**catálogo de las lenguas indígenas nacionales | 139**\n\n**kumiai**\n\n\n\n\n**kiliwa**\n\n\n\n\n**140 |** **catálogo de las lenguas indígenas nacionales**\n\n###### **8.4. Variantes lingüísticas de las agrupaciones de la familia seri**\n\nLa familia lingüística seri se encuentra integrada en la actualidad por un solo idioma, el cual no ha podido ser relacionado genealógicamente con ningún otro, y recibe este nombre a partir de dicho idioma.\nEn consecuencia, el seri puede ser considerado una lengua aislada. Anteriormente se consideraba que\nel seri estaba vinculado con un conjunto de idiomas (el chontal de Oaxaca, por ejemplo) a los que se les\nllamó hokanos.\n\n**seri**\n\n\n\n\n**catálogo de las lenguas indígenas nacionales | 141**\n\n###### **8.5. Variantes lingüísticas de las agrupaciones de la familia oto-mangue**\n\nEsta familia lingüística es la más grande y la más diversificada del país. Las lenguas de esta familia se\nhablan desde el estado de San Luis Potosí, el pame, hasta el estado de Oaxaca, el zapoteco. Hubo\nlenguas que pertenecieron a esta familia y que se hablaron en Chiapas, el chiapaneco, y en partes de\nCentroamérica, el subtiaba y el mangue. Estas últimas lenguas se encuentran extintas.\n\nOto-mangue\n\nOto-mangue del oeste\n\nOto-pame-chinantecano\n\nOto-pame\n\n**otomí**\n\n**mazahua**\n\nMatlatzinca-tlahuica\n\n**matlatzinca**\n\n**tlahuica**\n\n**pame**\n**chichimeco jonaz**\nChinantecano\n\n**chinanteco**\n\nTlapaneco-mangueano\n\ntlapaneco-subtiaba\n\nSubtiaba †\n**tlapaneco**\nMangueano\nchiapaneco †\nMangue †\nOto-mangue del este\n\nPopolocano-zapotecano\n\nPopolocano\n\n**mazateco**\n\n**ixcateco**\n\n**chocholteco**\n\n**popoloca**\nZapotecano\n\n**zapoteco**\n**chatino**\n\nAmuzgo-mixtecano\n\n**amuzgo**\nMixtecano\n\n**mixteco**\n\n**cuicateco**\n\n**triqui**\n\n**142 |** **catálogo de las lenguas indígenas nacionales**\n\n**otomí**\n\n\n\n\n#### >\n\n**catálogo de las lenguas indígenas nacionales | 143**
|
ocu-books-4
|
ocu
|
Jo wire Nle’i kiluchopts’i ñemekanismo pake ñebet’a ñeindigena ke\nmbo muchjoly jo ñemigrante, kilutyefbi nciudadania okua\nwambindujaty jo wire nluju benye ñepujñil okua milnda.\n\nXIV. Kiluajtli wire ñepujñil ñeindigena pa kilujɇ wire Nluju ke ndityefbi\nMbindujaty pa Miltayo jo mut’e pa wire ñeplan ke ndityefbi kada wire\nmeñuja pa mbindujaty, jo wire pa Mepujñil jo, aja mulo, pa wire pa ñuja\nke ndityefbi pa Pimda Mbindujaty, jo, mut’e, kiluchopts’ ñerekomendacio\njo wire ñepropuesta ke kitujɇ.\n\nXV. Kilucelebraru aja kituajtli jo mut’a pima ya ndityefbi nfe benye ñepujñil\nñeindigena, benye ñendoñitjo ke mulo pa kilurepresentaru, kiyaja nde ke\nndityefbi jo kiluchopts’i ñemedida ña kitefø ñelegislativa ya okua mut’a jo\nke kilujɇ ndañu ya ñeimpacto mbi ndye pa ñelvida ya okua muchjoli,\nbenye okua ndumø wire nk’u XIII wire Nparte A nde wiñe okua ndumø.\n\nWire Ndoñitjo okua mulo Mewemju ke ndityefbi wire Nkongreso pa Ndyestoñe, wire\nwandujɇ ñele’i nde meñuja nde mbindujaty jo mut’e ñemepujñil, benye okua mut’a\nkada wela, kiluchopts’ wire ntumi ke mbali benye aja ñetumi ndityefbi jo jaa mbali pa\nmulañe, okua mut’e wire ñeforma jo ñeluju, pake ñepujñil ñe’indigena mut’a benye\nwiñe jo mut’a benyeñele’i ke mut’a wiñe.\n\nJo teluye ñeprejuicio benye ñederechu ke wiñe ndumø pa ñebet’a ke mulo okua\nñe’indigena, jo ñelpujñil ya pujñil, ndyesto pujñil mipla benye mula, ndyetsoñe pujñil\nke mulo pa wiñe kilutyefbii mipla ñederchu okua ndumø wiñe nle’i.\n\nC. Wiñe Mexilnyo kilupøndi jo ndurekonoceru wire ñepujñil jo ñebet’a\nñe’afromexicana, jo benye ljiu ke ndityefbi kada wela, okua mbla nparte ke ndiyefbi\nokua plurikultural pa Mbindujaty. Jo mut’e kilutyefbi benye wiñe ñederechu ke ndumø\nbenye pimbi ñeapartadu kiyaja nde wiñe artikulo, jo pa mbøre kitalt’a pake milatyo jo\nmuye ñebet’a, benye okua ndumø wiñe Mexilnyo, jo mut’e nlibre ndeterminacio ke\nmut’a benye nluju nde mexilnyo pa mut’a jo mbøre mulo pima ndyetso mbindujaty.\n\nWire ñepujñil jo ñebet’a ñe’afromexicana okua muloñe ñebet’a ke milnda nde ñebet’a\nke milnda nde ñebet’a nde wire meñuja africano kekitumba jo muchjoly pimbi ñuja\nmbindujaty jo wire ntiempu nkolonial, ko benye ñeluju nde legt’eñjɇ pa\nkiluorgamizaru okua ñebet’a, ltumi, npolitika jo nkultural, ya nparte nde wiñe, jo\nndumø ke muchjoly okua ñekolectivida ke ndityefbi lkultura noptje lyumbañjɇ.\n\nWire ñepujñil jo ñebet’a ñe’afromexicana ndityefbi okua bet’a wire nderechu nde\nñebet’a, benye wire nresponsabilida pa ñele’i jo ndityefbi ñelitjo pa legt’eñjɇ. Jo mut’e\nndityefbi nderechu pa:\n\nI. Manbajty l’identida lpujñil, ñemodo pa ñelvida, okua mulo wire ñealma jo\nndyetsoñe ñe’elementu ke kilujɇ ñelpatrimonio lpujñil, kelmi jo telumi jo\nwire ñekosa ke ndupøndi legt’eñjɇ, benye okua ndumø wiñe nle’i;\n\nII. Wire kiluiji, kilurekonoceru jo manbajty ñelkonocimentu, jo mut’e mbali jo\nñekontribucio pa wire historia pa mbindujaty jo pa wire ndiversida\nnkultural nde Mbindujaty, jo ke mbøre muhjoli pimbi wire ñemodalida jo\nñenivel pa wire Nluju ke muye pa kilu’umti pa ndyetso Mbindujaty, jo.\n\nIII. Jo mut’e muchjoli benye aja kilujɇ jo aja muwe ñedatu, ñeinformacio,\nñenumero, ñecenso jo ñeenkuesta pima, pa wiñe ñendoñitjo pima kilujɇ\njo kiluchopts’i ñeluju, ñemetodo jo ñecriterio pa kitalwe l’identida jo ljiu pa\nlegt’eñjɇ.\n\nD. Wiñe Mexilnyo ndupøndi jo wire Ngubiernu ya meñuja kitalt’a pa wire\nnderechu pa ñewechju ñe’indigena jo ñe’afromexicana pake kiluparticparu pima jo\nbenye ndyetso mipla pa ñebet’a benye wire ñeproceso pa miltayo pima pa ñelpujñil\njo ñelbet’a; jo mut’e pa aja kiluchopts’ ñedecisio benye ñebet’a; pakitalt’a jo pa\nnrespetu pa ñelderechu pakekilutyefbi piskuela, pa wire nsalu, pa lñuja jo pa ke\nkilutyefbi ñuja jo muñitji ñederechu okua bet’a.\n\nJo kilupøndi jo kitalt’a pa wire nderechu pa ñeixu jo ñeinxa, ñewamujndyejndi jo\nñewamujndyendi ñeindigena jo afromexicana pake mulo pima, benye ñelengua ke\nndityefbi, pa ke mulo mut’e ñelkonocimientu jo mut’e muye ñelderechu ke kjuentyefbi\npa ñelpiskuela, pa ñelsalu, pa ñeteknologia, pa wire arte, pa wire nkultura, pa aja\nmu’e jo kilupøndi pa kitalt’a, jo mulañe. Jo mbøre, pake ndityefbi mbla nvida okua\ntemulo, mbo temulo ya telujɇ nmenus jo mumbabi, jo mut’a pa wire mumbabi benye\nlkuerpu ya wire mumbabi pa wechju ya wendyu, pa kiluchopts’i ñeluju pa manbajty\njo kitalt’a ñe’adiccio, jo kiluje ndyetso benye nrespetu pa ñel’identida ke ndityefbi\nbenye ñelkultura.\n\nWire Mbindujaty, jo meñuja ke ndityefbi mbindujaty jo mepujñil kiluchopts’ ndyetso\nñemedida pake mulo jo mut’a ndyetso ñederechu ke ndumø wire Mexilnyo jo mbøre\nlyiyee wire aja telujɇ nmenus, wire nracismo, jo temulo ya teluje ke ndityefbi ya\nmuchjoly ñepujil jo ñebet’a ñe’indigena jo ñe’afromexicana.\n\nWire Nle’i pa nyetsoñe kilujɇ jo kiluchopts’ ñenorma jo ñeluju pake muye nrespetu jo\nmut’e kiluchopts’ ñeldrechu pa ñepujñl ñeindigena jo ñeafromexicana ke ndumø ke\nmuye pimbi mbindujaty jo ke mulo pimbi wire Mexilnyo.\n\nWire ñemepujñil jo ñele’i ke ndityefbi kada estadu ke ndityefbi mbindujaty kiluchopts’i\nñeluju okuamilnda jo okua mut’a pake ndyetso ntiempu kiluje nde ndyetso ke muye\njo ndumɇ wiñe artikulo, benye kada nluju okua mut’a muts’i pa wiñe.\n\nMulañjɇ\n\nMbla.- Wiñe Mexilnyo kitalo xa mula jia aja kitumø benye wire Nxilyo ndumø Pima pa\nMbindujaty.\n\nMno.- Aja mbo muchjoili wire Mexilnyo, lyiye ndyetsoñe okua ndumø ke teluna okua\nndumø wiñe Mexilnyo.
|
zaa-books-2
|
zaa
|
ake’ baran kan ba yo xneze latj yell-liw gan zu aken, latj yell-liw xhen ka’ na yell xhen\nke siten, na yell dao ka’ kan gun ake’ kwej korchis ke ake’ ka’.\n\nIV. Gapchi ake’, na waslliw ake’ da nap ake’, na ke naw ake’ llun ake’, na yel sin da nes\nakre’, na llin da ben be’nn gur ka’, na da bkoan be’nn gur ka’, na lni’ ake’, na ke llej\nllaw ake’, na wakoell, ke zubexh ake’, llin da llun ake’ kone niana ake’, yo’ ke ake’ da\nnake ke dogarj raw yellen kon kan nak dan ba nioj dan ba nachjbian.\n\nV. Chixjwe akre, na wzarj ake’, wsed ake’ na ne’ ake’ di’llen gurjren aken kon kan zu\nbexh aken latj yell-liw gan zu aken, kan ba bne korchis ka’ llgu xneze ke gunlen ake’\nllin, na ke wroe wsed akre xtill aken no lo yo’ xkwer ka’, na latj ga lladup llallay be’nn.\n\nVI. Aken txhen gan llayull da to kwen dan ba nachjbia chonnen, kan bayo xneze ke\nxkwer ka’ nench wayumbien da ka’ llroe ke zubexh ake’ latj yell-li’on, na da ka’ llroe\nllsed ake’ da nake ke ake’ raw yell ke ake’ ka’.\n\nVII. Waslliw ake’, na wroe akre dan ban nes akren, ko ake’ ltip. Na wchab ake’ xmell wrall\nke ake’ ka’, na ga llakren ake’ ket ba bzurao noe’e bda’on, na ket llzo to bdao, na ket\nba bayull bzo bda’on, na llak wayakcheorall noren dan ba bie’e bda’on. Wazak akre\nbe’nn ka’ llun xchin len, ke yel sin da banes akre, na ke wazoa ake’ be’nn ka’ wen.\n\nVIII. Gonchi ake’ ya’ yeo ka’ na da ka’ sjalla loen, na yell-liw gan nban akre, na leskse ka’\nlatj ga lljarao ake’ dan ba bazake korchis ka’ kon kan nak dan ba nachjbian dan\nllwalen gani’.\n\nIX. Gat latj ke ake’ gat yell-liw ke ake’ kon kan nak dan ba nioj le xne’ dan ba nachjbia\nke doxhente siten, kon kan ba ngu ake’ xneze dani, na de latj ke be’nn yubre o cha\nbe’nn ka’ sjallakse raw yellen, na si ake’ banes da ka’ sjade yell gan ba zajzu aken\nkon kan ba nak dan nioj le xne’ dan ba nachjbia ke doxhente siten. Na Yell ka’ gak\nake’ txhen kan ba nak da ka’ ba bdichjbia aken.\n\nX. Kwej ake’ korchis raw yell gan gurj aken, be’nn ko xneze raw rall aken na rebze gat\nlatj ke ake’ ke be’nn biew ake’, na nor ake’ kon kan ba zu bex aken kan nak da ka’\nba nachjbia raw yoyte latj yell xhen ka’ nbanle siten na wayonbie akre dan de lat ke\nbe’nn nach ka’ nench’na kwej ake’ rawe gan llnebia aken.\n\nBaka ake’ bnes ka’\n\nXI. Yelwak dan nap ake’ raw latj yell-liw ke siten nench’na gun ake’ yel korchis gan ba\nnban akren. Nench llwen latj ke ake’ wkoej ake’ dan nake ke aken raw yoyte yel\nkorchis da gun ake’ rawen ke be’nn toraz o cha ke txhonj be’nn, nade gap ake’ baran\nkan zubexh aken dan llroe kan naw ake’ llun aken na gap ake’ baran kan nak dan\nba nioj le xne’ dan ba nachjbia ke doxhente siten.\n\nBe’nn ka’ gurjse gana’ deteze de latj ke ake’ wzenina be’nn wde xtill ake’, na be’nn\nllaxill di’ll ake’, be’nn akren le ake’ gan llak yel korchisen nench’na gakren ake’ gat\nto yel korchis da nak dalixhej, na be’nn nsed da wtane ake’ nench gap ake’ baran\nnor ka’, na be’nn biew nench gak ake’ rebze, na tuze ke gun akre le ake’, na be’nn\nnsed gakre ke zubex be’nn yell ake’ ga llne’ ake’ xtill ake’ latj yell-li’on.\n\nXII. Wayirjllo na gunllo da gun wen ke yoytello kone yoyte da ka’ sjanapllo, ke da nawllo\nllunllo, ke da nezello le naken da llreon naken dogarj ke yell, na gap ake’ baran da\nsjade rawen, ke ya’ yeo ake’, bayix ake’ kon kan ba nak da ka’ ba nachjbian.\n\nXIII. Na de wnab akre be’nn yell ka’ keten chichjbia ake’ da ka’, cha naken da gun wen o\ncha naken da bi gun wen ke be’nn yell, na we ake’ xtille nench’na cho xneze da ka’\nba llwia ake’ chichjbia aken.\n\nDan wnab akre be’nn ka’ gurjkse raw yell ka’ nench’na gap ake’ baran da sjanake\nke ake’ raw yelnban ke ake’, raw yell ka’ gan sjalla be’nn ka’ gurse raw rall aken, na\nllezaken yell ka’ gan ba nioj le dan ba nachjbia ke doxhente siten.\n\nKaten dan yen akre chichjbia aken, na guren gukre ke to be’nn, na be’nnen gunen\ngukren lleyal chixhje doxhente dan wtane aken dan wnab akre be’nn yell ka’.\n\nKeten to be’nn o cha chkoe be’nn gun ake’ gan nike dan chichjbia ake’ kenaken bnab\nakre be’nn yell ka’ lleyal we ake’ be’nn yell ka’ da gakren le ake’ da gak ake’ rebze\nda gun wen ke le ake’, kon kan ba nak da ka’ ba nachjbian.\n\nYell ka’, na latj gan sjalla be’nn ka’ gurje gana’ cha bi chazrall ake’ ke dan da bro\nake’ xnezen, wak chej ake’ gan llak yel korchis ke dani, nench’na bi te’ dani ke to da\nba nachjbia. Dan ba nioj ket llat ke dazed ki wen di’ll cha gak kan llnab aken.\n\nBalan ake’ bnes ka’\n\nB. Latj yell-li’on, yell xhen ka’, na yell ka’, na ke to yell-liw dan ba nbanle yell xhen ke siten,\nde wzoa ake’ to ga ko ake’ xneze, na wia ake’ bixhan gun ake’ nench’na ko ake’ xneze ke\nbal dazed ka’ sjade, da gap dan nake’ ke’ be’nn ka’ gurje raw rall ake’n, nench’na su kwexh\nake’ wen, na cha ake’ txhen kone be’nn yell yub akre, na kone be’nn llne’ di’ll da gurjren\nake’, na gap ake’ ya’ yeo ka’ na bayix ka’, doxhente da ki de we ake’ xtille gakren gun ake’\nkone be’nn yell ka’.\n\nNech’na gak ke da ki, be’nn ka’ nak korchisen llayal gun ake’:\n\nI. Akren ake’ nench’na kwej raw be’nn yell ka’, na latj gan sjalla be’nn ka’ gurkse gana’\nnench’na gak wen ke raw yelnban ke ake’, na ke su kwexh ake’ wen, doxhente dani\nkone xbab da ka’ ba biaj xtillen da akren mellen llitj raw yellen, na da akren ke gapchi\nake’ da ka’ sjade raw yell-liw ke aken, da llasllan ake’, ka ayer, na nbas da sjade raw
|
trs-books-14
|
trs
|
# 21\n\nNEJ SA GIRI' NI'IAJ NEJ SÍLIJ I\n\nHua 'ngo Dukua sun nikaj ñu'unj daran' nej yuman' man\nyumiguii, nì Dukua Sun dan giri 'ngo nej nuguan' ruguj\nñu'unj nej sílij i nga nej sin' yanàa. Ni nej nuguan' dan\nhuin:\n\nNuguan' 6: Daran' nej silij i nga nej sin' yanàa giri' ni'iaj\ngane nej sij ruhua yumi guii. Rej nej sij nga Dukua Sun\nNiko da'ui dugumi da' nga nì hue'e gachij nej sij.\n\nNuguan' 13: 'Ngo nej sa giri' ni'iaj nej sílij i nga nej sin'\nyanàa huin: ga'ue ga'min nej sij daj anï ruhua nej sij\ndanï' gahuin, hue daj naj ga'ue nachin' na'anj sij daj\nhua rayi'i 'ngo nej nuguan' huin ruhua sij gunï nej sij.\n\nNuguan' 15: 'Ngo nej sa giri' ni'iaj nej silij i nga nej sin'\nyanàa huin: Gida'a dugui' nej sij nga a'ngo nej silij i asi\nnej si'in, duku nej sij, ni girisna'anj nej sij da' lij nej sij.\n\nNuguan' 18: 'Ngo nej sa giri' ni'iaj nej silíj i nga nej sin'\nyanàa huin: Hue'e da'ui dugumi rej nej sij da' nga nì\nhue'e gachij nej sij ni digi'ñun nej sij ni gahuin nej sij\n'ngo gui sa'a.\n\nNuguan 19: Rej nej silij nga nej sin' yanaa nì Dukua Sun\nNiko da'ui dugumi nej sij da' nga ni nitaj go'ngo ran'\nñu'unj nga ni gachij hue'e nej sij ni gane nej sij ruhua\nyumi gui i.\n\nNuguan' 20: 'Ngo silij i asi 'ngo sin' yanàa nitaj rej nga ni\nne asi nitaj dugui' nej sij ne nì nej Dukua Sun Niko da'ui\nnakaj dugumi.\n\nNuguan' 24: Nej silij i nga nej sin' yanàa giri' ni'iaj hue'e\ngane nej sij ruhua yumi guii nì nga ga'nan' nej sij ni ga\ndukuá gono'o ñan ga'anj nej sij.\n\nNuguan' 28: Daran' nej sílij i nga nej sin' yanàa giri' ni'iaj\ngache digi'ñun ni gahuin nej sij 'ngo gui sa' ga'ue gunaj\ngitsi ruhua yian nej sij.\n\nNuguan' 30: Nej silij nga nej sin' yanà a'min nanj nï'ïn,\nnanj stu'uii asi ahuin a'ngo nej nuguan' a'min nej yi'nï' sí\nganiki giri' ni'iaj ga'min nej sij sinuguan' nej sij ni giri\nni'iaj nej sij ginikaj sij chrej dunaj yi sij nga yugu'anj sij.\n\nNuguan' 31: Nej silij i nga nej sin' yanàa giri' ni'iaj nara\nruhua nij, duku nij, nì ga nia' rua nij.\n\nNadigi'ñun' sa gahio'\n\nNahia ñun ni gachrunt nej nuguan garant ruhuat\ndoj.\n\nGachrun nunj huin si anïn ruhuat rayi'i nej nuguan'\ngachrunt akuan'.\n\nNga a'min' rayi'i 'ngo dugui' nì nuno' si yugui ni sani\nhua da'aj nuguan' ga'ue' gatu rian siyugui ni da' si\nnuno' niko' huaj chre.\n\nHiaj ni ni'io' ahuin nuguan' ga'ue gatu rian si yugui 'ngo\ndugui':\n\nNe dukuá sichïj Richì Ngaj.\n\nNe dukuá sij Ngaj.\n\nNuguan' “sij” huin gatuj rian nuguan' “Richì”.\n\nGiranj Sasio atsij nakaa ginun Rahia.\n\nGiranj Sasio atsij nakaa ginun ni.\n\nGa'anj gutá chrun gukï nga dinïn.\n\nGa'anj gutá chrun gukï nga sij.\n\nGanïn ruhua ahuin nuguan' gatu rian siyugui ni\ngachrun raj.\n\nNia' hua yuhue dán yugun' Gila.\n\nUta yakàn gachij silij Nue.\n\nNguej dinïj silij Gusé nun duku rumin.\n\nNÉJ SA GAHUÍN, NEJ SA GAHUIN\n\n\nRuat gahuin chrunt\n\ngachrat ña'anj an, aj\n\nguta' si yuguit rian\n\nsichij. Pablo Hernández\n\nGonzález\n\nGani'ia 'ngo rumi\n\nmahiaja, ahuint nari' ni\n\ngi'iaj at sunuj u narikiit.\n\nJuan Pérez López\n\nSilij Florencio Juárez\n\nDomingo gachin sij\n\ndukua suun nahuin ra'a\n\nsij'ngo ñanj.\n\n\nGui 27 aché ahui mayo nara'ui nej\n\ndukua suun nej yuman' yiun' nga\n\nnej ra yi'i dukua sun maka ni\n\nga'min nej sij rayi'i nej ñanj ginikaj\n\nnej silij gahuin chrun gahia.\n\nDUGUMI NE KUT\n\n\nAtaj gui 3\n\nache junio\n\nga'na' sichij\n\ngono'oo\n\ngachri sij\n\nganuhua\n\ngarán rian yi'i\n\nnáchrinj in.\n\n\nNej nan gi'iat ni si ganun yi'i GUNÏN'\n\nkolera so':\n\n- Duguñajt nee go'ot\n\n- Nani'ia nga gisij ga'anj ri'it, nga\n\nGui 4 aché\n\nrï' achin gi'iaj yuguit sa yat ni\n\njunio aga\n\nnga ga'anjt yat chra nej.\n\n16:00 nii giri\n\nnej silij 'nïj hio'\n\nSUN'DUKUU huata'an 'ngo\n\nsa nia'a\n\ngachinj rian\n\nAhuin nej silij huin ruhua gahuin aga'a.\n\nchrun duku hue'e doj rumin ni\n\ngutas' nej sij siyugui nej sij rian\n\nsichij. Félix Fuentes Trinidad.\n\nCHREJ NIKO' YIUN'\n\nSI NUGUAN' SI GUALA\n\nDaj gun nga rkee a\n\nga ná ne tavaj nínj se\n\nne'e yáan xlá a, ga ne\n\ndaiu'unj ninj tu'ui ma\n\nninj so' a. Sane kanaj.\n\nskuela yán' ne nari'\n\nninj xni man hiaj\n\nyaán xla a Pablo\n\nHernández González\n\n\nsichra' yato\n\nyante, yante\n\nyante yato\n\nyato yato\n\ndune' ru'u\n\ndugumi ne'\n\nyina ne' din'\n\nuta ya yato\n\nyichra nitu\n\nJuana Vega Hernández\n\nD U K U' .\n\nNunj huin si gataj nej\n\nnuguan nan ruhuaj:\n\n'Ngo yugun' gu'naj “rú”\n\nga'ne' 'ngo tsii\n\nguta'an yichra tú\n\nni giran' yi'i si\n\n\nNachro' 'ngo ria na'a\n\n- Ga'ne' 'ngo ria ginikaj huij gachraa.\n\nDuyingo' 'ngo nugua'an\n\nNga nunj huin si huin nej yuman' yiun' ni unïn'\ndadin' nata' guì i gunïn'.\n\nDa'nga daj ro' nga gi'nïjt hio' sinïï, asi hio' huij i nga\ngayi'it digi'ñunt nì gunïnt a'min nej sachij digi'ñun sisi asij\nyi'í ahui septiembre hio' 1993 naduna daj digán ni, nì nej\nsa naduna dan huin. Sisi nej sa hiaj gatuj digi'ñun nì\ngahuin chrun gahia ni nì gahuin chrun gachrun nì si\nnugun' ni hue daj naj gahuin chrun ni ga'min ni nanj stila\nnej.\n\nNga gunint nej nuguan' nan ni nata' du'ua guii\ngunint si garuhuaj sani nej nuguan' nan nì hua da'aj\nga'ue gunin' sisi gahio' 'ngo ñanj nej.\n\nHiaj ni gachrun rian ñanj nan 'ngo nunj huin si girant asi\nsa giran' 'ngo duguit.\n\nDàj gachrun' 'ngo nuguan' duyingo'\n\nNga gachrun' 'ngo nuguan' duyingo' nì ña'an huin\nnato': nunj huin si huaj, nunj huin si gahuin, ahuin si\ngi'iaj, daj gi'iaj ni, amàn gi'iaj ni, nì hiuj danï'\ngahuin.\n\nSisi ro' duyi'ngo daj gahuin gi'ñanj gudukuu hio' ne' nan,\ngunïn nej dugui' màn a'ngo yuma'an nì ga'ue gachrun'\nrian 'ngo ñanj.\nNej sa gachrun' huin:\n\nNunj huin si gahuin, ra' aj: Gi'ñanj gudukuu gahuin.\n\nAhuin sí gi'iaj, ra' aj: Nej sí nia' ruhua gira'anj, sí achij\ni\nnì sí hualij. ga 'ngo yi'nï'ïn ginikaj\nñu'unj gi'ñanj an ni ga sí gachrá\nña'anjan nej.\n\nAmàn gahuin, ra' aj: Gayi'ij gudungu 13 aché ahui\nfebrero nì ganahui gui ga'anj 17.\n\nHiuj danïn' gahuin, ra' Gaché nej sij ruhua yuma'an,\naj: Dukua nej sachij nikaj suun, nì\ngui ga'anj ga'anj nej sij yuman' iij\nni gira'anj nej sij ta rian nuhui.\n\nDaj gahuin, ra'aj: Uta nia' gahuin dadin' uta hue'e\nnagi'iaj nej sij ma'an nej sij ni\nhuani gimán nej sij gira'anj nej sij.\n\nHiaj nì a' ga'ue gachrunt rian dant daj gahuin\ngi'ñanj gudukuu sisi hua 'ngo duguit ne 'ngo\nyuman' gan' nì ga'ue ga'ninjt ñanj dan rian sij.
|
tqt-books-7
|
tqt
|
###### *CHI LITAUILH XOCHIPILACHI LITAUILH XOCHIPILA*\n### U a makgantsa nak Tepetsintla lha nak\n\nkgoma, makgtin chilh ua chatin chixku mat\nutsa Juan Chachalco, Tutunakuj chiuinan\nmat ix kukanit ix-patinkun utsa tu Xochipila mapakuikan,\nua tun chuntsa tauani tseyaj kgechunaj pulhokgokgo kiui\nyat a kgantu akatsunaj kiui tun limakauankan tseyaj utsa ix\nlikgaxinkan litutunakuj utsa litasanikan paxkatsit, kakalakgtsilh\ntachani. \n\nTauan tin takatsi xnika tetaxtulh nak Tepetsintla patsankgalh\nix tatunu, cho’ola liua patsankgalh kumu limakgtayakutulh\nyat xnika takatsilh uan papatsin lha lhaualh ix chik nak\nkgalhpuskanan nak Xicotepec taualh palh nataan taxtekgni\nix tatunu, chuntsa xnika nataxtu tu kati lhtukulh lhtukun, utsa\nlitachokgolh ix patinkun utsa makgtakgalhna litaxtulh kumu\nutsa lakapuyakgo tachixkuuit yat uakg tun anan nak kakgolun\ntachokgolh antsa lha Xicotepec chuuaj. \n\nNicolas Torres Rosales.\n\n###### *TALAMAUANINTALAMAUANIN*\n### T seuanit lakamiui kgestin \n\nmakgat ik taya’ ik lakgtsin \nkin tsiit skuyu pin \ntseyaj lakuan, li’lakgatin. \n\nMuxtulh kin tatunu \nxnika ik patakutli pupunu’\nik paxtokgli xkupunu \ntin ix xkupunuma nak pupunu’.\n\nKakiuin puntanulh xkuti \nstalanilh kin chichi’ kaxa’uatna\nxnika ik putsalh a kgetin tinti \nakalistan talha’ualh akpanna.\n\n###### *TAKGAXINTAKGAXIN*\n### I x takgalhachiuinkan kgalhatutun tachixkuuit xala nak\n\njaka ix palakata takgaxin. \n\nChuntsa’ machokgo uan takgaxin. \n\nIk cha’alh nak ix chik uan papatsin Celso xala nak jaka, yat ik\nmakamilh.\n\nTsisualh, ik uanlh; tunkan kin kgalhtika. chi uana kin kgalhtika.\n\nIk putsama uan papatsin Celso, ik kgalhtinilh. Ooo,\nuanpalakan nak ix chakgan chik, kgalhi tajatat uanpalakan.\nTula’ tau’ila chuxman ik ta’la akxakutun ix palakata takgaxin,\nik kuani tin kgalhtinilh. Nak uani, uankan. Tsej ik kgalhtinimpa.\nAxnika ik lakgtsilh talakilh uan makgalhcha.\n\nTaxtulh uan papatsin Celso yat uan:\n\nUix ix listunkua, katauila; ki uani Ik uanilhtsa chi ik lakganma,\n\nyat ki uani. \n\nTse nak kgaxinin.\n\nLakatayalh ix\n\nlekgexin tsukulh\n\nkgexinin; xnika ik\n\nmachokgouj ix\n\ntakgaxin. \n\nArturo Allende Tellez.\n\n###### *IX LISTU TAKGAXIN LHUKUIX LISTU TAKGAXIN LHUKU*\n### T auilanalh listu nak lhuku \n\nkapuksua talakgaxtokguilanalh \ntalikgalhachiuinan chi talakgauanalh \nxlakan lipaxuaj tauilanalh \n\nTseuanit tamanitelha xkan \nstalankg tasuyu akpan \ntsalaj tasuyu’ chi tojo ix tampan \nchu okgtin lakgtsintelha ix lataman \n\nUakg tin talauilanalh talakgtsin \ntakaxlauanan ix akpan \nakxtim ta’an talaka’an \nchuntsa tse ta’lalilakgtsin.\n\nFelipe Gómez Vargas\n\n###### *UAN STAYAUAN STAYA*\n### M akgtin xnika tu ix takgakgsa ix tauaykan\n\nuan katuuaya takgalhin nak kakiuin; mat\ntata’kgextimilh na taan taputsa tun nataua\ntsukutauilh tasa uan staya mat lakgnima ix\ntsitsi, ninu mat kauani uan amakgapitsin kit\ntula ik an ik putsa tu nak kua xa tse uixinan\nkapuntanutit, kamachokgotit uan julun kuxi,\nutsa na ikan ik kua uan kilhtun, ninu uan pakga\nmat lakgalhamalh. ninu, ualh, kumu itsakan\ntula putsa tauay ka’machkgoniuj chuntsa tu ti\ntsinksnilh. Akxtim taankgolh taputsa tun nataua,\nxnika tintitsa analh, mat puntanutakilh kakuxin\nutsa tun lakgalha ka’kitayalh, liua kaakgxokgolh\nchuntsa tu makgat kgakgsli ix tauay, liuan uan\namakgapitsin liuaka tapatinilh, yat uan staya\nchu ix lakgta lalh kilhtun kakuxin uayan. \n\nInformo. M. Esperanza Iturbide G.\n\n###### *TAMACHEKGXINTAMACHEKGXIN*\n### U i tun tula ik machokgo\n\nKalhaua, xnika ik taxtu\ntunka ik putsa kin \nlimakgtaya palh tamayachi \nxkan usa laj chichinin. \n### C huokgtin kilhtamakuj\n\nik kukayan ik makgala\nmin tauay yat tuntu\nik kuaniyan. (kamachekgxi)\n### L akgachu tse ik taya’ maski \n\nKamalakchaua tankilhni \npalh tu akgchauaya min tauay\nkit pula’ ik kilhkatsi.\n\n###### *UAN KGAUACHU YAT JUNUAN KGAUACHU YAT JUN*\n### I k kita’puxli pakglhcha kin tsiit yat kin pipi xnika ik\n\nmiujtsa kgotanu ik kakputauilh kin chaxta uan nak\ntej uani kgalhtojolh lakgatin jun, xnika ik chaauj nak\nchik ik uililh kin chaxta xnika ik kgaxmatli srapapa\nmakaualh ik lakaputsalh jun kgosnit, kin natatimin\ntalitsienkgolh.\n\n*UA CHI UAN TACHIUIN*\n### P alh min makatsi \n\ntun lama’ kakilakapi \n\nPalh tse latauilakutuna\ntu kapit lha kalipalha\n\n###### *IX CHIK TAUILATIX CHIK TAUILAT*\n### U a tin talikgalhachiuinan uama talanat utsa tin\n\ntakatsi uachi uan lhauananin, xlakan tauan\npalh pulaktutun anan lha kamakikan tauilat, mat\nua makgantsa xnika ix tsukukan lhauanankan\nxnika naka akgsajuikan, antsa ix ankan kataya’kan\nyat xnika lakgo ana ix ankan kaxtekgkan, ua tu ik\nuanikan utsa uakg chi uix takaxlauj antsa lakgtsi\nuilakgo latauilat kumu ui chik, akgapun uakg\nmaklakaski yat uakg tun makgalakan tseya xnika\nix ankan katayakan kgexininkan yat ana chuntsa\nankan kaxtekgkan. Uan mupan kalakchikni tseuanit\nix maktapakanit nak talhpan, ix tampin uan talhpan\nuajankg chakgauan atsa ix kamakikan. Man xnika\ntachilh luuanan tatsulh tamaxtunun tseya xa tse\nkamaxtuka tun tikgalhtaxtulh chuuaj ix chik chatin\nchixku tin litanuni kamakikanit. \n\nRecopilo Angeles Guerrero \n\n###### *AKLHTULU PUSKATAKLHTULU PUSKAT*\n### T alikgalhachiuinan tin lakgoluatsa puskan, kumu\n\nua makgantsa laj ix akgputinin, tseya’ tsisat ix\nka’ankan Kaxkgatkan nak musni lha ya puchut\nkiui. Makgtin ua chatin puskat Teresaj Bravo ix\nmapakuikan mat uachi makgtutun tunkuinin\nalh kamatsama ix puxkgatni, a makgatkus\nnachaan. Xnika lakgtsih mat antsa uan lha ui\nuan musni tsukutakilh lhauan chatin puskat mat\nsakgakga ix talhakgan lunks lunks tujnuntakilh\nmat antsa lha kama’aknukan ninin lialh, man tu\nmat kgalhi ix akgxakg, ninu uan puskat kitaspitli\ntu kamatsamalh ix puxkgatni. Ninu uan puskat\nyat tin ix ta’an taxkgata tutsa taalh tamatsana ix\npuxkgatnikan.\n\n###### *UAN UNIUAN UNI*\n### U ni tin laktanu kin yajni \n\nkasnokglipi kin talakapastakni \nantsa nak kaxanatna kakgestinitni \nchuntsa tseuanit nachaan nak kalakchikni. \n\nKakilipi talhman, lha makgat kakiuin \nantsa lha tseuanit talhi amakgapitsin \nkamapuntanu kin ta’lakapastakni \nantsa lha lhuua xanat tatsiin. \n\nLipaxuaj maskgeuiuinina nak kalakchikni \nlakgalhauana ka’putakuxtun nak musni \nkamayuju suayana tun kgalhi pokglhnu \nik lipaxkiyan chi maskgeuiuiya kalakchikni.
|
spa-books-31
|
spa
|
En la siguiente tabla se registran únicamente los múltiplos de\n8,000 hasta llegar a 160,000. Ejemplos:\nSexta serie de numeraciones\n\n\n\n\n#### del Tuꞌun Savi 227\n\n*“oko titni”*\nEn esta última tabla se llega a que equivale a 160,000;\nse puede aseverar que es la cuarta potencia de veinte: 20 [4] =\n20 x 20 x 20 x 20 = 160,000. En otro momento se desarrollará\n*“oko titni”* *“iin tuvi titni”*\n para llegar a que sería 3,200,000 (tres\n*iin tuvi titni*\nmillones doscientos mil) y después el desarrollo de\npara llegar a los 64,000,000 (sesenta y cuatro millones) que en\n*Tuꞌun Savi* *iin titni titni.*\nes: Esta es la tarea a desarrollar en lo\nposterior.\n#### 228 Norma de escritura...\n\n**Norma de escritura del Tuꞌun Savi (idioma mixteco)** se terminó de\nimprimir en los talleres de Navegantes de la Comunicación Gráfica S. A.\nde C. V., en Antiguo Camino a Cuernavaca No. 14 San Miguel Topilejo,\nTlalpan, C.P. 14500, Ciudad de México, en el mes de febrero de 2022. En\nesta edición se utilizó papel cultural de 90 g para los interiores y cartulina\ncouché mate de 250 g para los forros. Las familias que se utilizaron para\nla formación fueron Charis SIL, Montserrat y Soberana Titular.
|
spa-books-174
|
spa
|
302 Edith Yesenia Peña Sánchez\n\nconsiderarse como tradicionales en cuanto a comida, postre o bebida, de acuerdo con su\nbagaje cultural, así como los puntos por calificar, entre los que destacan: ingredientes que\nse consiguen en su entorno natural, presentación, técnica de elaboración, limpieza y sazón.\nEsto, según comentan, permite reforzar el sentido de identidad de este grupo étnico,\ndestacando el valor positivo de las costumbres o hábitos alimentarios tradicionales,\ngenerando así un sentido colectivo sobre lo que es un alimento tradicional, a través de\ndiferenciar el uso, espacio y contexto de la práctica alimentaria y asociarla con la tradición\ncultural de aprovechamiento ecológico.\nLos habitantes del lugar y los participantes saben que la feria también es un momento\npara convivir, mostrar sus costumbres, comerciar y generar turismo para el municipio a\ntravés de sus platillos, difundiendo, a propios y extraños, el rico acervo existente de un\npatrimonio intangible que se materializa en la exquisita combinación y utilización de\nalimentos-ingredientes que brinda la ecología regional del Valle del Mezquital. Se elabora\ncon ellos una serie de platillos considerados únicos, como el tlacuache al horno relleno con\nescamol, el zorrillo en pulque, los mixiotes de chicharra de encino, las salsas de xahu’e y\nchinicuil, los curados de pulque con guayaba y los atoles de aguamiel y masa de maíz, entre\notros tantos platillos.\nTambién se integran algunos ingredientes que si bien se encuentran en el medio no se\nconsideraban parte de las costumbres alimentarias tradicionales de la zona, por lo que su\nuso se retoma mediante el contacto con otros grupos culturales, como sería el consumo del\ncaracol y el chapulín. De igual manera ocurre con productos accesibles en el mercado,\ndonde no se tiene claro si ese alimento es propio de la región como es el caso del polvo de\ncamarón, algunas especias y los champiñones. De esta manera se entiende que la tradición\nalimentaria es flexible y que su razón de ser radica en que, al interior de su cosmovisión\nhñähñu, el aprovechamiento del entorno ecológico se ubica como un eje que permite\nagregar nuevos elementos cuyo uso beneficie a la comunidad. Es también por esta\ncaracterística que se considera que la Feria Gastronómica del Valle del Mezquital se inserta\nen una dinámica sociopolítica al tratar de preservar la cultura y tradición alimentaria\nhñähñu, que hoy en día continúa viva, al demostrar lo inquisitivo de este grupo étnico por\ncontinuar en la búsqueda de alternativas para la obtención y preparación de alimentos y\nplatillos que sean viables para el consumo y sirvan de propuestas para la solución de\nproblemas y necesidades de primer orden como es la alimentación, supervivencia\ndoméstica y social así como de su propia cultura.\n\n*E* *L PANORAMA ACTUAL DE LA COCINA HÑÄHÑU* *:* *LOS RETOS*\n\nComo se ha observado, la gastronomía hñähñu es muestra de una herencia ancestral\ngenerada en el íntimo contacto con y el conocimiento de la naturaleza. Sin embargo su\nconservación hoy día enfrenta varios retos. El primero de ellos es el cambio ecológico y la\nfalta de espacios de siembra. El Valle del Mezquital se caracteriza por ser una zona árida\nsemidesértica de difícil aprovechamiento, ya que ante la falta de agua sólo es posible\nrealizar siembra de temporal, lo que se complica debido a que ha cambiado la periodicidad\ny el nivel de precipitación por el cambio climático global. Asimismo, las especies de flora y\nfauna aprovechables han comenzado a modificar su ciclo reproductivo y varias de ellas\nestán en peligro de extinción, lo que ha detenido su recolección y caza en el afán de\nconservarlos, por lo que los recursos aprovechables van siendo menos cada vez.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
spa-books-140
|
spa
|
*UANL*, Monterrey, Universidad Autónoma de Nuevo León\n(http://cdigital.dgb.uanl.mx/la/1080024274/ 1080024274.\nhtml, acceso: 22 de mayo de 2015).\n\nChristensen, Alexander F.\n\n2003\n“Ethnicity, caste, and rulership in Mixquiahuala, Mexico”, en\n*FAMSI, Foundation for the Advancement of Mesoamerican Stu-*\n*dies, Inc.* (http:// www.famsi.org/ reports/ 00066/ index.html,\nactualización: 2003, acceso: 22 de mayo de 2015).\n\nCiudad Real, Antonio de\n\n1995 *Calepino de Motul, diccionario maya-español*, 3a. ed., 3 vols.,\nRamón Arzápalo Marín, editor, México, Instituto de Investi\ngaciones Antropológicas, Universidad Nacional Autónoma de\n\nMéxico.\n\nClavijero, Francisco Javier\n\n1973 *Rules of the Aztec language, Classical Nahuatl grammar*, Arthur J. O. Anderson, editor y traductor, Salt Lake City, Univer\nsity of Utah Press.\n1974 *Reglas de la lengua mexicana con un vocabulario*, Arthur J. O.\nAnderson, editor, México, Instituto de Investigaciones Histó\nricas, Universidad Nacional Autónoma de México.\n\nClayton, Mary L.; Campbell, R. Joe\n\n2002 “Alonso de Molina as lexicographer”, en *Making dictionaries,*\n*preserving indigenous languages of the Americas*, William\nFrawley, Kenneth C. Hill y Pamela Munro, editores, Berkeley/\nLos Ángeles/London, University of California Press, pp. 336390.\n\nCline, S. L.\n\n1986 “ *Cantares mexicanos: Songs of the Aztecs […]/A Nahuatl-English*\n*dictionary and concordance to the Cantares mexicanos […]* ”\n(reseña), en *The Hispanic American Historical Review* (Duke\n\nUniversity Press), vol. 66, no. 4, pp. 786, 787.\n\n418 LECTURA DEL NÁHUATL\n\nCortés y Zedeño, Gerónymo Thomás de Aquino\n\n1998\n“Arte, vocabulario y confesionario en el idioma mexicano,\ncomo se usa en el obispado de Guadalajara”, facsímil de la ed.\nde 1765, en *Obras clásicas sobre la lengua náhuatl*, ed. digital,\n\nAscensión Hernández de León-Portilla, compiladora, Madrid,\n\nFundación Histórica Tavera/Mapfre Mutualidad/Digibis.\n\nCours de phonétique\n\nsin fecha “Cours de phonétique”, en *Université de Lausanne, Faculté*\n*des Lettres, Section de Linguistique* (http://www.unil.ch/ling/\n\npage12580.html, acceso: 29 de julio de 2010).\n\nCovarrubias Orozco, Sebastián de\n\n1984 *Tesoro de la lengua castellana o española*, Madrid/México, Ediciones Turner/Ediciones Turnermex.\n\n1998\n“Tesoro de la lengua castellana o española”, facsímil de la ed.\nde 1611, en *Lexicografía española peninsular, diccionarios clási-*\n\n*cos*\n, ed. digital, vol. 2, Pedro Álvarez de Miranda, compilador,\nMadrid, Fundación Histórica Tavera/Mapfre Mutualidad/Digi\nbis.\n\n2006\n“Tesoro de la lengua castellana o española”, facsímil de la ed.\nde 1673/1674, 2 vols., en *Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes*\n\n(http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/del-origen-y\nprincipio-de-la-lengua-castellana-o-romance-que-oy-se-vsa\nen-espana-compuesto-por-el--0/html/, actualización: 2006,\n\nacceso: 22 de mayo de 2015).\n\nsin fecha\n“Tesoro de la lengua castellana o española”, facsímil de la ed.\nde 1611, en *Fondo Antiguo, Biblioteca, Universidad de Sevilla*\n(http://fondosdigitales.us.es/ fondos/libros/765/16/tesoro-de-la-lengua-castellana-o-espanola/, acceso: 22 de mayo\n\nde 2015).\n\nDahl, Svend\n\n1991 *Historia del libro*, Alberto Adell, traductor, México, Consejo\nNacional para la Cultura y las Artes/Alianza Editorial.\n\nLECTURA DEL NÁHUATL 419\n\nDakin, Karen\n\n1982 *La evolución fonológica del protonáhuatl*, México, Instituto de\nInvestigaciones Filológicas, Universidad Nacional Autónoma\n\nde México.\n1986 “ *Cantares mexicanos: Songs of the Aztecs […]/A Nahuatl-English*\n*dictionary and concordance to the Cantares mexicanos […]* ”\n(reseña), en *American Anthropologist* (American Anthropolo\ngical Association), serie nueva, vol. 88, no. 4, pp. 1014-1016.\n1988 “Las lenguas yutonahuas”, en *La antropología en México, pa-*\n*norama histórico, 3. Las cuestiones medulares (antropología*\n\n*física, lingüística, arqueología y etnohistoria)*, Carlos García\n\nMora y Arturo España Caballero, coordinadores, México, Ins\ntituto Nacional de Antropología e Historia, pp. 247-310.\n\n1994a\n“La familia yutoazteca, una visión de lo que hay y de lo que falta hacer”, en *Panorama de los estudios de las lenguas indígenas*\n*de México*, vol. 1, Leonardo Manrique, Yolanda Lastra y Doris\nBartholomew, coordinadores, Quito, Ediciones Abya-Yala, pp.\n11-136.\n\n1994b\n“El náhuatl en el yutoazteca sureño: algunas isoglosas gramaticales y fonológicas”, en *Investigaciones lingüísticas en*\n*Mesoamérica*, Carolyn J. MacKay y Verónica Vázquez, editoras,\n\nMéxico, Instituto de Investigaciones Filológicas, Universidad\n\nNacional Autónoma de México, pp. 53-86.\n2001a “Estudios sobre el náhuatl”, en *Avances y balances de lenguas*\n*yutoaztecas, homenaje a Wick R. Miller*, José Luis Moctezuma\n\nZamarrón y Jane H. Hill, editores, México, Instituto Nacional\n\nde Antropología e Historia, pp. 21-82.\n2001b “Isoglosas e innovaciones yutoaztecas”, en *Avances y balances*\n*de lenguas yutoaztecas, homenaje a Wick R. Miller*, José Luis\n\nMoctezuma Zamarrón y Jane H. Hill, editores, México, Institu\nto Nacional de Antropología e Historia, pp. 313-343.\n\nDakin, Karen; Wichmann, Søren\n\n2000 *An-*\n“Cacao and chocolate, a Uto-Aztecan perspective”, en\n*cient Mesoamerica* (Cambridge University Press), vol. 11, no. 1,\n\npp. 55-75.\n\n420 LECTURA DEL NÁHUATL
|
huv-books-27
|
huv
|
**segunda** **sesión**\n\n1. El facilitador hará una retroalimentación de las actividades de la sesión\n\nanterior, a partir de las preguntas sobre la familia de Margarita y Juan.\n2. El facilitador introducirá el verbo tener y los números con la pregunta\n\n*¿kas mikwalüw nejiw nüx ajiürüw aaga Juan akiiüb Margarita?, ¿kas michiig nej*\n*ajiür aaga Maura? ¿kas mikoj nej ajiür aaga Maura?¿kas mikwalüw nejiw nench*\n*ajiürüw aaga Margarita akiiüb Juan* ?. El facilitador dará los números para\nque los estudiantes puedan ir contestando.\n3. Cuando los estudiantes hayan entendido la lógica de las preguntas, el fa-\n\ncilitador preguntará a cada estudiante sobre sus familiares *¿jo ike, kwane*\n*minüt nej miteat (mimüm), (minoj), (mintaj), (mikoj), (michiig)? ¿kas michiig*\n*(mikoj), (mikwal) ijiür?* La pregunta sobre los hijos o los consortes, dará la\noportunidad de reforzar o de introducir la negación “ngonajiür” (no ten-\ngo) ya que en el grupo-clase puede haber estudiantes que no tienen hijos\n(esposo/sa). Asi mismo, preguntará sobre el origen de los padres *¿ngiane*\n*naw mimüm (miteat)?* Y sobre los estudios *¿kwane andüy wüx akiajchay mikoj*\n*(michiig)?*\n4. Una vez que los estudiantes hayan entendido el sentido de las preguntas\n\ny respuestas, pedirá a los estudiantes que se pregunten ellos con base en\nel cuestionario del **ejercicio 3** . Se trata de la primera parte de un cues-\ntionario de inegi en la que un estudiante hace de entrevistador y otro de\nentrevistado. Lo llenan con sus datos. Si el grupo es pequeño presentan\nlos resultados. El ejercicio puede ser complicado, se necesita la ayuda del\nfacilitador, pero una vez que hayan entendido la lógica, podrán contestar\nel cuestionario inegi siguiente de forma autónoma:\n5. Para terminar la sesión los estudiantes revisarán los números. Asi mismo,\n\nel singular, el plural y la negación con el verbo *ajiür* .\n\n**tercera** **sesión**\n\n1. Apoyándose en la imagen propuesta en el libro del alumno **ejercicio 5**,\n\nel facilitador explicará el nombre y relación familiar de cada uno de los\npersonajes. Se trata de introducir nuevo vocabulario del parentesco cerca-\nno. Se iniciará mencionando los elementos que componen la imagen: *aaga*\n\n*Juan akiiüb Margarita mikwalüw nejiw Rogelio, Rosa, Maura; aaga María minoj*\n*nej Rogelio; aaga Rogelio mintaj nej María; aaga Rogelio akiiüb María mikwalüw*\n*nejiw aaga Jorge, Irma akiiüb Marcos; aaga Juan nej miteatvida Jorge, Irma akiiüb*\n*Marcos; aaga Margarita nej mimümvida Jorge, Irma akiiüb Marcos; aaga Rosa,*\n*michiig nej miteat Irma; aaga Margarita akiiüb Juan mikwal mikwal nejiw aaga*\n*Jorge, Irma akiiüb Marcos; aaga Marcos mimümvida nej Margarita, miteatvida nej*\n*aaga Juan.* Le pregunta a los alumnos ¿ajaj? ¿ngwüy?, para darse cuenta si\n\nlos alumnos entienden.\n\nDespués, el facilitador pasará a preguntar a los estudiantes sobre los\nfamiliares de los personajes:\n\n*¿Kwane minüt nej miteatvida Jorge?*\n*¿Kwane minüt nej mimümvida Jorge?*\n*¿Kas mikwalüw nejiw ajiürüw miteatvida nej akiüüb mimümvida nej…?*\n*¿Kas michiig nej ajiür aaga Marcos?*\n*¿Kas mikwalüw nejiw ajiürüw aaga Margarita akiiüb Juan?*\n*¿Kas mikwalüw nejiw ajiürüw aaga Maria akiiüb Rogelio?*\n\n2. Cuando los estudiantes hayan respondido a las preguntas orales, el facili-\n\ntador pasará a preguntar a los estudiantes sobre su familia. (Si el grupo es\ngrande, el facilitador practica con algunos para que los alumnos puedan\nhacerse las preguntas en equipo).\n*¿Kwane minüt nej mimüm vida?, ¿Kwane minüt nej miteat vida?, ¿Ngiane naw*\n*miteatvida?, ¿Kas mikoj mimüm ijiür?, ¿Kas michiig miteat ijiür?, ¿Ngiane naw*\n*minoj mikoj?*\n*¿Kwane andüy wüx akiajchay minoj michiig?, ¿Kas mikwal mikoj mimüm ijiür?,*\n*¿Kas mikwal ijiür?*\nDe igual manera, durante estas actividades se seguirá practicando la nega-\nción *ngonajiür* (no tengo), ya que el grupo-clase puede no tener lo que se les\npregunta como: *minoj, mintaj* (tu esposo/sa), *mikoj, michiig* (tu hermano/a)\nmayor, tu hermano/a) menor), *mikwal ijiür* (¿tu hijo/a tienes?).\n3. Los estudiantes realizarán la segunda entrevista de inegi a uno de sus\n\ncompañeros (as), a través del cuestionario propuesto en el **ejercicio 6** del\nmaterial. Esta vez el cuestionario comprende dos partes, en la primera van\nlos datos del entrevistado y en la segunda parte los datos sobre su familia.\nComo ya trabajaron un cuestionario pequeño en la sesión anterior se les\n\ndará el tiempo necesario para realizar la actividad de forma autónoma.\nUna vez realizada, el facilitador selecciona tres buenas para presentar sus\nresultados. El facilitador recoge los cuestionarios y los revisa\n\n**cuarta** **sesión**\n\n1. Apoyándose en la imagen propuesta en el material **ejercicio 7**, se conti-\n\nnuará el trabajo relacionado con la parentela, extendido a lo que se entien-\nde por *kwalaats* . Se proyectará la imagen, a partir de la cual se señalará:\n*Rosa, Maura, Rogelio mikwal nejiw Margarita akiiüb Juan; aaga Juan akiiüb*\n*Margarita mikwalüw nejiw aaga Rogelio, Rosa akiiüb Maura; aaga María minoj*\n*nej Rogelio; aaga Juan mintaj nej Margarita; aaga Moisés mintaj nej Rosa; aaga*\n*Juan akiiüb Margarita mikwalüw nejiw aaga Maura akiiüb Rogelio; aaga Maura*\n*akiiüb Francisco mikwalüw nejiw aaga Alex akiiüb Sara; aaga Rogelio akiiüb*\n*María mikwalüw nejiw aaga Jorge, Irma akiiüb Marcos; aaga Moisés akiiüb Rosa*\n*mikwalüw nejiw aaga Joel; aaga Joel akwalaats nej aaga Julio, Jorge, akiiüb Olga,*\n*Irma akiiüb Marcos; aaga Rogelio akwalaats nej aaga Francisco akiiüb Joel; aaga*\n*Joel akwalaats nej aaga Francisco akiiüb Rogelio; aaga Joel mikwal nej michiig aaga*\n*Maura aton Rogelio.*\n2. Después, el facilitador interrogará a los alumnos sobre los personajes tra-\n\ntando de que los estudiantes puedan elaborar frases sobre la parentela\n¿kas akwalaats nej ajiür aaga María? ¿Kas akwalaats nej ajiür aaga Joel?\n¿kas mikwal nej ajiür aaga mikoj Maura? ¿kwane minüt nej aaga mikwal\nmichiig Maura?\n3. Para terminar esta actividad, los alumnos contestarán por escrito las pre-\n\nguntas del cuestionario que acompaña la imagen.\n4. Se revisará el ejercicio de reflexión sobre la lengua de los pronombres li-\n\nbres y plurales de los posesivos con el mismo procedimiento: el facilitador\nlee en voz alta y los alumnos siguen la lectura, pregunta *¿ajaj? ¿ngwüy?* para\nir constatando que entendieron **ejercicio 8**\n\n**quinta** **sesión**\n\n1. El facilitador hará un repaso de las sesiones anteriores interrogando a los\n\nalumnos sobre su familia.
|
ngu-books2-8
|
ngu
|
MARCELINO MONTERO BAEZA\nagua con masa s atextle\nagua ceniza s anextle\nagua caliente s atotonki\naguacatal s aguacatitlan,auagayoj\naguacate s aguakatl,auagatl\naguador s adj atlasagani,atlauijki\naguamiel s neguatl\naguándose vi ger atiaktiga\naguantar vt xigo\naguántate vi imper ximoxigo\naguañoso,a adj axotik\naguardiente s chichimistsin, chimis\naguaviento s akioitl\náguila s cuautli\naguja s aguxa, aguxaj\nagujera vt pres koyonia\nagujerado,a adj koyonki\nagujerado,a adj koyoktik\nagujerará vt fut koyonis\nagujérele usted xikoyonili\nagujereó (se) vi pret okoyon\nagujerito s rev goyojtsin\nagujeró (se) vt pret ogoyon\nagujero s goyok, koyoktle\nagusanado,a adj oguilo\nagusanará (se) vi fut oguilos\nagusanó (se) vi pret oguilok\nahí (está) adv nepaga\nahijado s teokone, titiokonetl\nahogando (conagua) vi ger amijtiga\nahogarse vi pres meltsin\nAhogarse con humo popokmigui\nahogo (me) vi pres elsim\nahora adv axan\nahorcar (del cuello) vt kechmateloa, matolos\nahuehuete s aueuetl\nahulla vi pres tlagoya\nahumado,a adj pochektik, pochijtik\nahumar vt pocheuis\nahuyenta, espanta vt pres quitotoga\nahuyentar, espantar vt tojtoga\naire s Iegiegatl, ehecalt\naires s iejiegamej\naire de difunto s mijkaiejiegatl\n\nDICCIONARIO ESPAÑOL-NÁHUATL.\naire de rayo s tlapetlaniejiegatl\naire de calor s tontonkaiejiegatl\naire de calor s totonkaiejiegatl\najeno,a adj tepal\najo s axo\najolote s axolotl\najonjolí s ajonjolij\najuate s ajuatl\najusta vt pres kaxilia\najusta vi pres axilita\najustará vt fut axiltis\najustó vt pret oaxiltik\nala s astlagapal\nalabanza s teokuikalistle\nalabanzas teokuikatl\nalacrán s kolotl\nalacrán s agaltejtepon\nalargado,a adj melaktik\nalbañil s kalchiuajki,kalchijki\nalcanzar vt axilia\nalcohol s (aguardiente) chimisatl\nalegre adj pagui\naletea vt pres papatlaga\nalezna s alexna\nalfabeto s (letras) tlajkuilolpamitl\nalgo pron itla, tla\nalgo más adv compl ogachi\nalgodón s ichkatl\nalgún (lado desconocido) adj compl kanaj\nalgunas (veces) adj compl kemañan\nalgunos,as adj siguin\naliento s ijiotl\nalinearse vi pantigan\nalisar vt tlapetsou\nallá adv ompa\nallá está ompaga\nallá está compl nejka\nallá adv ne\nallí adv ompa, umpa\nalmacen (de mazorca) s kueskomatl\nalto,a adj uejkapan\nalto,a y delgado,a adj compl melastik\nalumbra vi pres uejkapan\nalumbramiento s mixijkayotl\n\nMARCELINO MONTERO BAEZA\nalumnos,as s momachtianij\nalzar vt ajkuana\nalzar, levantar vt ajkoua\namaba vt pres tlasojtlaya\namamanta vt pres tlachichitia,chichiiti,chichitia\namamántalo vt imper xikchichiiti\namamantando vt ger chichijtiga\namamantar (fue a) vt compl oguichichijtito\namamantar (vino a) vt compl oguichichijtigo\namamantará vt fut chichiitis,guichichitis\namamantaría vt pospr oguichichiskia\namamantó (lo) vt pret oguichichiitik, oguichichiti\namamantó vt pret ochichitik\namanece vi pres tlanesi\namanecer s-vi tlatjuilti\namanecerá vi fut tlanesis\namaneciendo vi ger tlanestok\namaneció vi pret otlanes\namante, querida s kuetlax,kuitlax\namar vt tlasojtla\namará vt fut tlasostlas\namaranto s uajtle\namargo,a adj chichik\namargos,as adj chichigej, chichiktigue\namargoso,a (concierto sabor) adj chichiktik\namaría vt pospret tlasoskia\namarillea vi vt kostitok\namarillear vi kostiui\namarillento,a adj kostijtok\namarillo,a adj kostik\namarillos,a s adj costigue\namarra vt pres tlailpia, ilpia\namarraba vt copr ilpiaya\namárralo vt imper xikmatelo\namarrar vt tlatakasoa\namarrar (hilos en el telar) vt kuajtsomitl\namarrar vt ilpi,ilpis, matelo\namarraré (hilos en el telar) vt fut nikuajtsomas\namarraría vt pospret ilpiskia\namarre de cabeza s compl ixkuailpia\namarré (lo) vt pret oniguilpik\namarre de las puntas de la prenda del telar\ns compl tlamateloa\namárrelo (usted) vt imper ilpijtsino\n\nDICCIONARIO ESPAÑOL-NÁHUATL.\namarró vt pret oguilpi\namigo yoloiknin\namigo,a “mano” adj maiknin\namontonado,a adj tentok\namor s tlaso, tlasojtlalli, tlasojtle\nampliar vt quikoyaua\namplio,a adj koyauak\nanalfabeta adj amixmatki\nancho,a adj patlauak\nándalo siguiendo imper compl xiktogatinemi\nandando ger nentok\nandante adj nejnenki\nandariego,a adj kalnejnenki\nandrajo s telmasojtle\nanémico,a adj tolichtik\nangosto,a adj pipitstik\nanimal s yolkatl\nanimal salvaje s teguani\nanimales s yolkamej\nanimalitos s rev yolkatsitsin\nanimar vt vi yolmaga\nano s tsinkoyotl\nanochece vi pres pojpoyua, tlayoa\nanteantier adv iyiuiptla\nantebrazo s ajkolmaitl\nantes adv achto\nantojada,o adj ileuiaya\nantojo s ileuia\nañadir vt tsego\naño s xiuitl\nhierba s xiuitl\napachurra vt pres pitsina\napachurrado,a adj pachtik\napachurrar vt, vi patsoa\napachurra vt pres patso\napaga vt pres tlaseuia\napagar, enfriar vt seui, tlaseui, sesegui\naparece vi pres nesi\naparecer vi neci\napártalo vt imper xelo, xikxelo\napedrea vt pres quitemotla, temotla\napedrear vt temaga\napestas, hueles vi pres timachia\napestoso,a adj machia, ajiak,ijiak\n\nMARCELINO MONTERO BAEZA\napisona vt pres tlatepinia\naplana vt pres tlapesua\naplastado,a adj patlachtle, pitsini\naplastar vt patlachoa, tepachoa,paacho\naplaude vt pres matlatsinia,matlaxkalchiua\naprende vi pres saloa, xiksalo, momachtia\naprender vt salo,tlasalo, tlasaloltia\naprenderé vt fut nitlazalos\naprendido,a adj salou\naprendiendo vi ger salojtok\napretado,a adj telinki, telintok\napretar (el abdomen) vt ijtepatso\naprieta vt pres telini\naprieta (se, el abdomen) vt pres compl mopatsoa\napriétale el abdomen (estomago) vt imper xikijtepatso\napropiando vt ger axkatijtiga\napropiará (se) vt fut moaxkatis\napropiar (se) vt techti\naprópiese vt imper axkatsino\naquél pron nega\naquellos pron negatej\naquí (está) adv nanka\naquí (está) adv compl nikanka\naquí (están) adv nankate\naquí adv nigan, nican\naraña s togatl\narañas s togamej\nárbol de aguacate s aguagakuauitl\nárbol de amate s amakuauitl\nárbol de cacahuate s kosauatl\nárbol de cedro s tlatskan\nárbol de copal s kopalkuauitl\nárbol de nanche s nantsinkuauitl\nárbol de naranja s xokokuauitl\nárbol de naranja agria s alaxkuauitl\nárbol de zapote s tsapokuauitl\nárbol s kuauitl\narbusto, hortiga s chichigastle\narcoíris s kosamalotl\nardilla s techalotl\narena s xale,xalle\narena (con ocote) s ogoxal-le\narenoso,a adj xaltik\narete s pijpilolle
|
ncj-books-3
|
ncj
|
# **3 **\n\n**Yeyi tlaixpoalistli**\n\n**In tlali uan in tlakatl**\n\nTlaixpoualka kalakilistli\n"In tototsintli itoka to'yo"\n\nYiue'kauj, ouala tlakatl in kema niyau opeuj\ntlanesi, oyix se tototsintli uiyak ikuitlapitl mach kipiya\nyeyi poali tlatamachiualistli ikuitlapitl, itoka inon tototsintli\nmach to'yo, oualkis ipan ueyi alt.\nKiualtemoua kani mochantis, kani opanok tentoke\ntipeme noso kiuilantiuij ikuitlapitl kiuika yauj\ntlakpak.\nInon to'yo tototsintli kitemoua kani mochantis,\nuiuitstiuj iiuiyo, kiuikatok in tototsintli, kitotoxo'tik, kani\nuistok mochiujtok tlaltikpaktli, kani uistok, ikuitlapil axan\nkani omochiuj ueyi altipeme onkatki se atl onpa Mexiko.\n\nKitoua tokolua mach okitlali'ke in tlali, ouala se okuili\nkiuika itenkualak, okiuilantiuj, keni ikpatl, inon tototsintli\nkeni xantil: kuali okichiuj tlaltikpaktli onpa in Mexiko,\nuan ijkon oyolke oksiki ka'kala'tli tlenaxan Kiueyiliya\nMexiko altepetl.\nInin yeue'kauj tla'toli kimati'ke tokoluan, uan tlamatkime\ntepatiyanime, kema tlanono'tsake kuali ma\nmatinkakika, tleka inin nemilistli kini'ki poliuis, tleka ipan\ntlamachtiloya a'mo tlamachtiya in tlamachtiyani.\n\n**Tlane'neuilis tla'tlanili**\n\n**Xiknankili in tla'tlanilistli.**\n\n1. ¿Keni itoka in tlanono'tsali?\n\n2. ¿Kani uits in tototsintli to'yo?\n\n3. ¿Tlen okitemo in tototsintli?\n\n4. Kani okitouitso, iiui'yo ¿tlen omochiuj?\n\n**Xiknexti in tototsintli to'yo, kani okitouitso iiuiyo uan**\n**yotlen omochiuj.**\n\n**In Tlatlanilistli (¿?)**\n\nIpa totlanono'tsal tikchiua tlatlanili, keni tiyetok, kani\ntiyauj, keni motokauj inin tla'toltikpantli kiuika tlen\nkitskitok in ichpokatl moikuilos kani peuas totla'tol uan\nKani tlamis totla'tol tiki'kuiloske tlen kitskitok in telpokatl.\n\n**Xikita kani tiktikitiltiya in tlatlanilistli.**\n\niOnpauits in tonaltsintli!\nNochtin okito'ke ¿tlen onpauits?, mach kitoua axan\nonpauits in toteko tonaltsintli, ¿aki onpauits? axa\nokinamij tlatsilinili ki ika tlatopontli, kopali, tlauili iuan\ntlatsilinili.\n\n**Nikan xiki'kuilo tlatlanilistli**\n\n**Yektla'toli uan tlatlanili**\n\n**Ipan totlanono'tsal tikpiya yektla'toli uan tlatlanili**\n**ijkon keni titla'kuiloua tlatsintla**\n\nAxan uits in kiauitl\n\nAxan uits in kiauitl?\n\nIjkon xiki'kuilo naui tla'toltikpantli\n\n**Nikan xiki'kuilo tlen**\n\n**mitsiluiya in ixnesyotl, uan**\n**xiktikiyo'tilti in tlatlanilistli.**\n\n**Yiue'kauj tla'toli**\n\nXochitla'toli\n\nIn yiue'kauj tlakame kualtsi kipiaya imintla'tol keni\ninin:\n\n¡Ay totata'tsi yoloxochitl!\nne'uatl kuali onimitsitak\n\n¡Ay totata'tsi tinotlaso'tsin!\na'mo nikmati tleka tinechpaktiya.\n¡Ay totata'tsin tinotlaso'tsin!\nA'mo nikmati tleka tinechpaktiya.\n\n**Ipan totlanono'tsal noyiki tikpiya pakilistla'toli,**\n**kualankatla'toli, mojmojkatla'toli, inin tlatoltin**\n**tiki'kuiloske ika inin ome koujtsitsin tlen kitskitok**\n**in siuatl.**\n\n**Xikchiua tla'toltikpantli makiuika in koujtsitsin** .\n\n**Tlamachtiltlali**\n\n**In mexikame yeuantin okitokayotike nochi tlen axan**\n**tikixmati, ipan tlaltikpaktli, uan yeluikaktli, xikixtili se**\n**tla'kuiloli in ixnesyotl uan xiktlalili in koujtsitsin noso**\n**tlatlanilistli, kani mitstlatlanis motla'kuilotl.**\n\n**Tekame yolistla**\n\nIn omeyotl\n\n**Ipan semananuaktli uan yeluikaktli tiyetoke tiixnamikike**\n**noso keme kitoua kaxtilan tlakatl tiyetoke ika pares,**\n**teuati timexikame, noyijki yolkame, tlamiloltin uan**\n**sitlaltin.**\n\n**Xikchiua se'se omeyotl ipa se'se yaualotl, achto**\n**yaualotl mitsnextiliya keni tikchiuas.**\n\nIn tonali uan in metstli\n\nkichiua se omeyotl.\n\n# 4 Naui tlaixpoalistl i\n\n**Mexika tlaltikpaktli**\n\nIjkon oyol in mexika tlaltikpaktli\nIn tlaltikpaktli okinexti'ke kema otlato'ke\ntonanauan, totatauan, tosiuan, akin okinene'uilike\ntlaltikpaktsintli, oualtla'toke, omoyoliti'ke, yeuantin,\notechyolitike, otechtekipano'ke, okinene'uilike,\notiixtlaneske, axan nikan otitlachixtikate, tlatechmaka\n\nin tonantsi uan in totatsin tochikaualis titlachistoske,\n\nuan tla a'mo techuikas in teotl.\n\nIn tlaltikpaktsintli ye'uatl nochipa tletektsintli, ye'uatl\nnochipa yitos, te'uan a'mo tlen tikpiya, santipanouani\niixko ome, yeye xiuitl, iixko timotikipanoua, sipa ye'uatl\ninin tech seliya, tioui, tiasi ikamak in tlaltikpaktli.\n\nOki'to mexikatl ueyi in tlaltikpaktsintli, ma' ye\ntlaltikpaktli okikitski kakalatle, ik inon tikate timiyakten,\nuan in tlaltikpaktli kinyolitia ka'kala'ten, kinyolitia\nnochin tlen mexikame, otomime, totonakten.\nUan okito in teotl, axan, nikintlatolkakis tlen yekuali\ntlatoske. Uan nili otla'to se ika kaxtilan tla'toli, otomi\ntla'toli, tepeuatla'toli, totonak tla'toli, popoloka tla'toli.\nOksiki otla'toke ika koyotla'toli, nochtin otla'toke ika\nimintla'tol.\n\n**Tlanono'tsali tlen tekame yetoke ipan tlaltikpaktli. Uilok**\n**otikitak in tlanono'tsali, kiuikauj itokauj, techiluia akin**\n**okinexti'ke, ipan tlaltikpaktli, keni tiyetoke, keni**\n**tlamiske.**\n\n**Xiki'kuilo uan xikixnexti tlatsintla tlen mitsiluiya**\n**tla'kuiloli.**\n\n**Se mauiltilistli ika tla'toltin**\n\n**Ximosentlalika mamakuiltin koneme uan se**\n\n**matlayekana ipan inin tikitl. Xiki'kuiloka nochtin**\n**tla'toltin tlen kikotona ika tokechyeyekayo, keni**\n**okinexti'ke.**\n\n**Noyi'ki xiki'kuiloka tla'toltin tlen peua ika (o)**\n\n**Nankiasiske ipan naui tlaixpoualistli.**\n\n**Inin tla'toltin xiki'kuilokan ipan amatlatektli uan**\n**xikmanilokan, satepa xikiixkopakan. Akitlayekana**\n**se'se ma kiajkokui uan makitoyatoti uan oksikin**\n**maki'kuilokan koneme** .\n\n**Tikmatiske tlen technonotsa in tla'toltin tlen**\n\n**peua ika**\n\n - Oyol in tla'toli techiluiya yaue'kauj oyol in\ntlaltikpaktli, miak xiuitl kipiya kema\nokiyoliti'ke.\n\n**Ijkon tiktlalis motlanene'uilis ipa se'se tla'toli.**\n\n**Nikan xiki'kuilo tla'toltikpantli tlen otikikuilo tlakpak.**\n\n**i**\n**Yiue'kauj tla'tol**\n\n**¡** **[Onpauits in tonaltsintli!]**\n\nNochtin okito'ke ¿tlen onpauits?, ¿tlen onpauits?\nmach kitoua axan onpauits in toteko tonaltsintli.\nMach kitoua axa matik namikiti aki onpauits, axa\nokinamijki ika tlatopontli, kopali, tlauili uan ika tlatsilinili.\nIn tonaltsintli kanpa kinamikiski, a'mo okinamike, ye\nya'tok ipan yiluikatle, sa xikita ijkon katka kema otlanes,\nik kitoua okatka iknotlakatsintli San Manuel, sanikan\ntikate titlakuatoke tech tekipano'tok in teotl San\nManuel.\n\n**Nikan xiki'kuito tla'toltin tlen mitsiluiya tlen tonali ya**\n**opanok, xiktemo tlakpak** .\n\n**Tlamachtiltlali**\n\n**Xiknene'uili uan xiki'kuilo tlen kitosneki:**\n\n - Tlaltikpaktli\n\n - Semanauaktli\n\n - Tlakatl\n\n - Maseualtin\n\n|Xikixnexti in tlaltikpaktli|Xikixnexti yiluikaktli|\n|---|---|\n|||\n\n\n\n**Nikan xiki'kuilo tlen kipiya in tlaltikpaktli uan yiluikaktli.**
|
all-books-13
|
all
|
**Francisco Villegas Valencia**\n\n\n*Yorem-nokki* / Mayo\n\nSiime kauta\n\nne chicola ne siika\n\nLupita ne ja liaka\nay yuya lobo\nsu batte ne susukuk.\n\nEmpo tegua\nay yuya lobo\nsu batte ne susukuk.\n\n### 10. Lupita ne ja liaka\n\n(Buscando a Lupita)\n\n*Español*\n\n\n*Andaba caminando*\n\n*alrededor del cerro*\n\n*en busca de Lupita*\n*hay una rama tierna*\n*que casi me arañaba.*\n\n*Dicen que tú eres*\n*hay una rama tierna*\n*que casi me arañaba.*\n\n\nTranscripción y traducción: José Antonio Aquí Soto\n\n2016 ©Derechos reservados • Dibujo musical Leticia Armijo\n\n**Roselia Jiménez Pérez (1959)**\n\n\n*Tojol-ab'al* / Tojolabal\n\nNan lu'um k´inal\n\nkoltayotik\nmesep ixaw\nwaetik k'ak' u.\n\nK'umanab' ajex\nmasan kúlchaan\n\nk'umanab' ajex\nb'a lu'un k'inali’.\n\nIt b'a ay tikon\nnan lu´um k'inal\n\nkéla wotikon\n\nnichimanan, nantik.\n\nWena b'aj, nan lu'um kínal\nweanb'aj\nja wajab' a-li'\nwean b'a-jex ja nichimi'\nwean b'ajex ja si' b'Iaki'\nwean b'ajex ja jk' intiki'\n\n' ' '\nwean b ajex ja ka b alti-ki .\n\nNan lu'um k'inal\n\nmexeptik ixaw\nwawtik k'ak'u\n\nmakla jsts' b'eboji.\n\nNan lu'um k'inal.\n\n### 11. Nan lu'um k'inal\n\n(Madre tierra)\n\n*Español*\n\n*Madre tierra*\n\n*ayúdanos*\n*madre tierra*\n\n*padre sol.*\n\n\n*Dialoguen*\n*en los cielos*\n\n*dialoguen en la tierra*\n*aquí estamos.*\n\n*¡Madre tierra!*\n*míranos*\n*florece*\n*¡Oh madre tierra!*\n\n*Dueños son*\n\n*de los tambores*\n*dueños son de las flautas*\n*dueños son de los cohetes*\n\n*dueños son*\n\n*de nuestra música*\n\n*es de ustedes mi palabra.*\n\n*Madre tierra*\n\n*abuela luna*\n\n*padre sol*\n*escuchen mi canto.*\n\n*Madre tierra.*\n\n\nTranscripción y traducción: Roselia Jiménez Pérez\n\n2016 ©Derechos reservados • Dibujo musical Leticia Armijo\n\n#### Nan lu'um k'inal\n\n*Jaspuy* / Paipai\n\nCal u a'mi\n\n**Transcripción y traducción:**\n**Delfina Alváñez y Juana Inés Reza**\n\n#### 12. Cal u a ['] mi\n\n(¿Quién se la llevó?)\n\n*Español*\n\n*¿Quién se la llevó?*\n\n## ~~4 [4]~~ F ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~ 4 [4] ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~\n\n|& 44 13 ∑|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|42 ∑|Col9|Col10|44 ∑|Col12|Col13|Col14|Col15|Col16|Col17|42 ∑|Col19|Col20|Col21|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|4|||||||2|||4|||||||2||||\n|∑|||||||∑|||∑|||||||∑||||\n|& 4|||||||4|||4|||||||4||||\n||||||||||||||||||||||\n|F f|||||||||||||||||||||\n|4 r|||||||2|j||4|j|r|j||||2||||\n||j||j|j||||||||||j||||j|||\n|& 4|||||||4|||4|.|#œ|||œ||4||j||\n|œ|. œ|œ|œ|œ|œ||œ|œ|.|œ|œ|œ||œ|||œ||||\n|Cal u a´-mi cal u|||||||a´ -mi|||Cal u a´-mi cal u|||||||œ œ a´-mi||||\n|4|||||||2|||4|||||||2||||\n|∑|||||||∑|||∑|||||||∑||||\n|& 4|||||||4|||4|||||||4||||\n||||||||||||||||||||||\n\n\n|& 44 17 ∑|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|42 ∑|Col9|44 .jœ rœ jœ jœ œ œ F gliss.|Col11|Col12|Col13|Col14|Col15|f|42 œ|jœ œ|.œ|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|4|||||||2||4 r|||||||2|||\n|∑|||||||∑|||j||j|j|œ||œ|||\n|& 4|||||||4||4|||||||4||.|\n||||||||||œ|. œ|œ|œ|œ|||œ|||\n||||||||p||Cal u a´ - mi cal u|||||||a´ -mi|||\n|4 r|||||||2 .||4|||||||2|||\n||j||j|j||||j Œ|∑|||||||∑|||\n|& 4|||||||4||4|||||||4|||\n|œ|. œ|œ|œ|œ|œ||œ||||||||||||\n|Cal u a´ - mi cal u|||||||a||||||||||||\n|4|||||||2||4|||||||2|||\n|∑|||||||∑||∑|||||||∑|||\n|& 4|||||||4||4|||||||4|||\n|||||||||||||||||||| F ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~\n\n\nS\n\nM\n\nA\n\nS\n\nM\n\nA\n\nS\n\nM\n\nA\n\n\n\n\n\n\n\n\n|& 44 21 œ|.jœ rœ|rœ Jœ jœ|Col4|j œ#|œ|œ|42 jœ#|j jœ|j œ|œ|44 jœ#|.jœ rœ|rœ jœ|jœ œ|jœ œ|œ œ|œ|42 jœ#|j jœ œ F|Col21|Col22|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|4|||||||2|j|j||4|j||j|j|||2|j|||\n|œ|. œ|œ œ||||||||||||||||||j||\n|& 4|||#œ||||4 #œ||||4 #œ|.œ|œ||œ|||4 #œ||||\n||||J œ||||œ||œ||œ||||œ|||œ||||\n|Cal u a´ -mi cal u|||||||a´-mi||||Cal u a´ -mi cal u|||||||œ a´ -mi||||\n|4|||||||2||||4|||||||2||||\n|∑|||||||∑||||∑|||||||∑||||\n|& 4|||||||4||||4|||||||4||||\n|||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||\n|4|||||||2||||4|||||||2||||\n|∑|||||||∑||||∑|||||||∑||||\n|& 4|||||||4||||4|||||||4||||\n|||||||||||||||||||||||\n\n\n112\n\nS\n\nM\n\nA\n\nS\n\nM\n\nA\n\nS\n\nM\n\nA\n\n\n|& 44 25 .jœ rœ jœ jœ œ œ|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|42 jœ Œ. p|Col9|44 ∑|Col11|Col12|Col13|Col14|Col15|Col16|Col17|Col18|42 ∑|Col20|Col21|Col22|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|4 r|||||||2 .||4|||||||||2||||\n||j||j|j||||j Œ|∑|||||||||∑||||\n|& 4|||||||4||4|||||||||4||||\n|œ|. œ|œ|œ|œ|œ||œ|||||||||||||||\n|Cal u a´-mi cal u|||||||a||F|||||||||||||\n|4|||||||2||4 r|||||||||2|j|||\n|∑|||||||∑||j|||j|j|||||||||\n|& 4|||||||4||4|||||||||4|#œ|.||\n||||||||||œ|. œ|œ|œ||œ œ||||œ||||\n||||||||||F Cal u a´ -mi cal u|||||||||a´ - mi||||\n|4|||||||2||4 r|||||||||2||||\n|∑|||||||∑||Ó|||||j||j|j|||||\n|& 4|||||||4||4|||||||||4||||\n|||||||||||||||œ . œ|œ|œ||œ|œ|||\n\n\nCal u a´ - mi cal u\n\n|& 44 29 ∑|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|Col8|Col9|Col10|42 ∑|Col12|Col13|Col14|44 ∑|Col16|Col17|Col18|Col19|Col20|Col21|Col22|Col23|Col24|42 ∑|Col26|Col27|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|4||||||||||2||||4||||||||||2|||\n|∑||||||||||∑||||∑||||||||||∑|||\n|& 4||||||||||4||||4||||||||||4|||\n||||||||||||||||||||||||||||\n|f||||||||||||||p|||||||||||||\n|4|j||r|j||||||2||||4 r||||||||||2 .|||\n||||||j||||||j||||j||j||j||||||j Œ||\n|& 4|.||#œ|||œ||||4||j||4||||||||||4|||\n|œ|œ||œ||œ|||||œ||bœ||œ|. œ||œ|œ|œ|œ||||œ|||\n|f Cal u a´ -mi cal u||||||||||œ a´-mi||||F Cal u a´ -mi cal u||||||||||a|||\n|4|j|||||j|r|j||2||||4 r||||||||||2|||\n||||||||||j||||||j|||||j||j|j||||\n|& 4||||||.|#œ|||4||||4||j||||||||4|||\n|œ|œ|. œ||||œ|œ|||||||œ||bœ||nœ||.œ|œ|œ||œ|œ||\n\n\n\na´ mi- Cal u a´ mi- cal u a´ - mi Cal u a´ mi- cal u\n## F\n\n|& 44 33 .jœ rœ jœ jœ œ œ F gliss.|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|œ|Col9|42 jœ|j jœ|jœ œ|Col13|œ|Col15|44 œ# f|.jœ rœ f|Col18|r jœ|j jœ|jœ œ|œ|Col23|Col24|œ|Col26|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|4 r|||||||||2||||||4|j|||j|j||||||\n||j||j|j|œ||||œ|œ||||||||||||||||\n|& 4|||||||||4||||||4 #œ|. œ||œ||œ||||||\n|œ|. œ|œ|œ|œ|||||œ||||||œ|||||||||œ||\n|F Cal u a´ - mi cal u|||||||||a´ - mi gliss.||||||f Cajl ju a´ -mi cal u r|||||||||||\n|4 r|||||||||2||||||4||||||j|||j|j|\n|Ó|||||j||j|j||œ|||||œ|œ||||||||||\n|& 4|||||||||4||||||4||||#œ||. œ||œ|||\n|œ|||||. œ|œ|œ||œ||||||œ||||œ|||||||\n|p Cal u a´ - mi|||||||||F cal u||||||a´ - mi Cajl ju a´ -mi gliss.|||||||||||\n|4|||||||||2 r||||||4|||||||||||\n||Œ Ó|||||||||j|||j|j||œ|||œ||œ|||||\n|& 4|||||||||4||||||4|||||||||||\n|œ|||||||||œ|. œ||œ|œ||œ|œ||||||||||\n\n\n\na Cal u a´ - mi cal´ u mi\n\n113\n\n## 4 [4] 4 [4] ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~ ~~4 [4]~~ 4 [2] 4 [2] 4 [2]
|
spa-books2-10
|
spa
|
¿QUÉ TIPO DE ATENCIÓN SE BRINDARÁ A LAS PERSONAS ENFERMAS O\nSOSPECHOSAS DE COVID-19?\nLa atención que se espera se brindará a los pacientes, sospechosos o enfermos, en las\nclínicas COVID-19, se realizará de acuerdo a la siguiente clasificación de severidad\npotencial de enfermedad (COVID-19) —codificada por colores—, de acuerdo a los\nresultados de un examen (en persona o por medio de un interrogatorio telefónico) de\nsu estado de salud: VERDE. 1. Paciente sano, sin sintomatología respiratoria. Acción: No\nrequiere atención médica. 2. Paciente con sintomatología respiratoria no compatible\n(resfriado, influenza). Acción: Tratamiento específico correspondiente. AMARILLO. Caso\nsospechoso con enfermedad respiratoria leve, sin padecer enfermedad crónica agregada\no factores de riesgo. Acción: Tratamiento sintomático. Aislamiento por 14 días. CAFÉ.\nCaso sospechoso con enfermedad respiratoria leve, con enfermedad crónica agregada\no factor de riesgo controlado. Acción: Tratamiento sintomático. Aislamiento por 14 días.\nSeguimiento. ROJO. Caso sospechoso con enfermedad respiratoria severa, con\nenfermedad crónica agregada no controlada o factor de riesgo. Acción: Referencia\ninmediata a segundo nivel de atención (hospital COVID-19).\n¿CUÁNDO SE DEBE BUSCAR ATENCIÓN MÉDICA?\nSe debe buscar atención médica, acudiendo, por ejemplo, al centro de salud de la\ncomunidad, en los siguientes casos:\n▪ Si se tiene dificultad para respirar, sin importar la edad o si se padece alguna\nenfermedad previa. La dificultad para respirar se manifiesta de la siguiente\nmanera: si la persona se cansa al realizar esfuerzos muy pequeños; si le cuesta\nmucho trabajo jalar aire o le duele el pecho al respirar.\n▪ Si se tienen los síntomas de la COVID-19 (dolor de cabeza, tos seca, fiebre) y la\npersona forma parte de alguno de los grupos de mayor riesgo de\ncomplicaciones: personas mayores de 60 años; personas con enfermedades\ncrónicas o degenerativas como obesidad, diabetes, hipertensión arterial, cáncer;\ncon enfermedades cardiacas, pulmonares, del riñón, o neurológicas; o con\ninmunosupresión ya sea por medicamentos o quienes viven con VIH; personas\nfumadoras; mujeres embarazadas; o personas con discapacidad. También si se\ntiene lupus eritematoso sistémico, o artritis reumatoide o cirrosis hepática.\n▪ Si así lo indican en la orientación médica por vía telefónica, cuando se establezca\ncomunicación con las líneas de emergencia.\n¿QUÉ HACER, EN FAMILIA, EN CASO DE EMERGENCIA?\nEs importante que las familias cuenten con un plan de emergencia, en caso de que algún\nfamiliar o vecino de la comunidad se enferme de COVID-19. Esto son pasos que se\npueden dar:\nPrimero. Se tendrá que solicitar ayuda, inicialmente por teléfono al centro de\nsalud de la comunidad (o a los teléfonos de emergencia COVID-19 indicados en el estado\n\no municipio donde se vive) al detectar que una persona cercana o un familiar tiene los\nsíntomas de la enfermedad. Por teléfono, se le haría una primera evaluación de los\nsíntomas y del estado de salud de la persona; y se obtendrían las primeras indicaciones\nsobre las medidas que se tendrán que adoptar. Es de esta manera que se tendrá acceso\na la asistencia médica, en caso de necesidad, antes de ir a una clínica o a un hospital.\nSegundo. Al mismo tiempo, reporta el caso ante las autoridades de la\ncomunidad.\nTercero. Adoptar las medidas de seguridad recomendadas al interior de tu casa,\nen caso de que se tenga la sospecha o se confirme que se tiene un enfermo de COVID-\n19. Esto incluye: (a) establecer un espacio aparte para el enfermo dentro de la vivienda;\ny (b) limitar, al mínimo, la interacción con la persona enferma, por parte de la personas\no personas que brindarán asistencia, disminuyendo así la probabilidad de contagio. Es\nimportante, además, que todos los miembros de la familia que estuvieron en contacto\nreciente con el enfermo, se aíslen.\nCuarto. Identificar una persona que, voluntariamente, pueda asistir a la persona\nenferma para las compras de alimentos, artículos básicos, medicamentos; preparación\nde alimentos; limpieza; acompañamiento emocional, etcétera. Esta persona deberá\nacercarse solo el tiempo mínimo indispensable, utilizando cubrebocas (tipo médico o\nquirúrgico) (desechable) y, preferentemente, una bata desechable.\nQuinto. Limpiar y desinfectar continuamente los espacios o superficies de la\nhabitación de la persona enferma, y los de uso común de la vivienda (cocina, patio y\nbaño, por ejemplo). Ventilar y permitir la entrada de luz solar por las ventanas.\n¿QUÉ HACER RUMBO A LA CLÍNICA, HOSPITAL O CENTRO DE SALUD?\nCuando se requiera acudir a una unidad de salud (hospital o clínica) la persona con\nsíntomas deberá utilizar un cubrebocas médico (desechable) o, en su defecto, de tipo\nartesanal (‘de tela’), y mantenerse al menos a un metro y medio de distancia de las demás\npersonas que estén esperando consulta —como lo dicta la campaña de “Sana\nDistancia”— y, además, no tocar las superficies de la clínica con las manos. En caso de\nque el enfermo sea un niño, ayúdelo a seguir este consejo. Se recomienda que la persona\nenferma solo tenga un acompañante rumbo a la clínica u hospital, de preferencia algún\nmiembro de la familia que no tenga antecedentes de enfermedades crónico\ndegenerativas, y, si es mujer, que no esté embarazada. La persona acompañante deberá\ntambién utilizar un cubrebocas, y seguir las medidas de prevención ya señaladas.\n¿CÓMO SE DEBE AISLAR A UNA PERSONA?\nPara los casos sospechosos de contagio y los enfermos con síntomas leves, el aislamiento\nen casa requiere de una habitación individual amplia y bien ventilada. Si esto no es\nposible, colocar las camas separadas al menos a un metro y medio de distancia. También\nse hace necesario mantener la “sana distancia” dentro de la casa donde se habite,\nincluyendo a todos los miembros de la familia. Controlar los síntomas del sospechoso o
|
top-books2-98
|
top
|
Lhalhná litsokg\nBELISARIO DOMÍNGUEZ\nIxmakpuntumina Imapakgsina, Xapuxumakaw xpapa noviembre\nkata 1936\nXla tamakgxtumit xalikxtumipulataman Mejikanos xalakapalataapakgsin:\nLikatsin xaxman wa. Katsokgti xatsokgni xasmukuku likan puchiwin niku wi xalipuxokgo\nxakatiyatni, xtukuwini Belisario Domínguez. Xlakgawalh xala kpuxumakitsis xpapa abril\nkata 1863 nak Comitán tapakgsiankgo, Chiapas. Xnatikun xwanit chixku Cleofas Domínguez\nchu puskat Pilar Palencia. Takgalhtawakgalh nak San Cristóbal xakachikinin, chu tanulh\nalistalh nat lankga pukgaltawakga xaliskga tanulh alistalh nak lankga pukgalhtawakga\nxaliskgalala chu xakaxtlawanat xapulatamat. Chu alistalh, takgalhtawakganit nak París,\nniku xla nama pukgalhtawakga xalanga xmakgamaklhtinika ixmapakuin xakuchuna xachukuna,\nxapana,chu xalakastapukanin.\nTaspitli nak Chiapas nak 1889 chu unu skujli xlakata tu skatsi chu aksxni kuchunama nixmatajinalh waj chuna\nmastama limakstukut xalimatakuxtunanin.Nak 1903 alh kalakpaxialhnalh nak lankga kachikin Mejiko chu\nxmakpuntumilh pakgtum tatsokgni niku xmalakgsima xwi chalhuwa limaxkgen nak nama pulataman.\nNak 1911 xtalaklhkayawkalh Mapakgsina xaq putakgsin akgtsu pulataman xalak comitan chu alistalh nak (1912),\nXmakgamastalh xalipokgtom lik´stunin chiapaneco, nema xla lakatiyalh xatalakkaxtlawana tapakgsin xsa\nlipuxokgo. Xla nilh xapuxcku talakkaxtlawana tapakgsin, Belisario Domínguez tanulh nak tyaskujut ixtsukulh\nxlikilhmakgtum kilhtamaku xpapa marzo kata 1913. Tlawalh xalakasin tsokgni nema xtalakataki Victoriano\nHuerta namá ixama takgalhtawageakgo xakpuxumatutu xpapa septiembre kata 1913 nak xa pukaxtla\nwanintapakgsin, nixmatlanilh xlakata xtawanilh pi putsama takglhuwit.\nBelisario Domínguez mapakgsinalh xlakata xkaxtlawanan chaxtulh lhuwa pakgtsu kapsnat chu xmapitsika\nchu ixmakamaxkinit chatunu chatunu xtalakkaxtlawananin tapakgsit alistalh chuna xmapakgsinalh xlakata\nxmapupitsika nak ka tijianin,nak xatuchi, xwan “ Xla kalakchixkuwin xamejikano ni xmatlanikan natakgalhi\nlankga mapakgsina Victoriano Huerta, liakga xalakgatitum ti chu ta chipalh chu xmalanalh xatatliwakglht xla\nxatakgawin “Xtasanima xalakgapuxokgonin xalilakgatum pulatamatni xlakata xmapanukan xla tiku watiya\nakgskgawanimaka,xkatsi pi liu lama xalijikan, xkatsima pi la tu xama tlwa max ixmamaknikanan” waxla\nxwanimaka pi nama Huerta maknina.\nWa chu xpalakata, xla xaktujun xpapá octubre kata 1913, xmakatsininanin xati tseakg xmapakgsinilh xlakata\nnataxtuya xalak xakgtsu chiki niku xwi nak LKipulhtan puxa nat, linka nak xakpunin xla Coyoacán chu anta\nmaknika, ana xmujuka ni liu pulhman nak tiyat.\nXla puxumatsaya xpapa enero kata 14953 xmakgpuntumika nak Imakpumtumina a Imapakgsina, xalakga\npalatapakgsin la xla xapulakkaxtawantapakgsit xalak ta pakgsitachixkuwin takaxtlawalh akgtum limakgskgawin\n(medalla) xala Belisario Domínguez, xlakata xamakamaxki katunu xaktujun xpapa octubre xachatum chixku\nusu chatum puskat nema xlakgawalh nak Mejiko tiku kinkamasinika pi liu skgalala usu wi tu tlawalh chu liu\nxlimakua, la xla makgtayana xla kin katiyatni usu xatachixkuwin.\n\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indígenas\nBELISARIO DOMÍNGUEZ\nDIARIO OFICIAL, 30 DE NOVIEMBRE DE 1936.\nEl Congreso de los Estados Unidos Mexicanos, decreta:\nArtículo único. Inscríbase con letras de oro en el recinto de la Representación Nacional, el nombre de Belisario\nDomínguez. Nació el 25 de abril de 1863 en Comitán, Chiapas. Sus padres fueron don Cleofas Domínguez y\nDoña Pilar Palencia. Estudió en San Cristóbal de las Casas, para ingresar luego al Instituto de Ciencias y Artes\ndel Estado. Posteriormente, estudió en París, en cuya universidad se recibió de médico cirujano partero y\noculista.\nRegresó a Chiapas en 1889 y se dedicó al ejercicio de su profesión en forma altruista en beneficio de los\nindígenas. En 1903 viajó a la Ciudad de México y públicó un escrito de denuncia sobre la miseria que privaba\nen su entidad.\nEn 1911 fue electo presidente municipal de Comitán y posteriormente (1912), postulado por el Club Liberal\nChiapaneco, resulto electo senador suplente. Por fallecimiento del senador propietario, Belisario Domínguez\nentró en funciones a partir de los primeros días de marzo de 1913. Preparó un valiente discurso en contra\nde Victoriano Huerta para ser leído el 23 de septiembre de 1913 en el senado, pero se le impidió hacerlo por\nconsiderarlo subversivo.\nBelisario Domínguez mandó entonces imprimir y circular el texto entre los senadores y lo envío luego a\ndistribuir por las calles, entre otras cosas, decía “que el pueblo mexicano no puede resignarse a tener por\npresidente de la República a Victoriano Huerta, al soldado que se adueñó del poder por medio de la traición”;\nllamaba a la representación nacional a deponer al usurpador “aún con el peligro y aún con la seguridad de\nperder la existencia y calificaba al general de asesino.\nA consecuencia de ello, el 7 de octubre de 1913, los agentes de la Policía Reservada lo obligaron a salir\ndel cuarto que ocupaba en el hotel Jardín; lo llevaron al cementerio de Coyoacán y allí le dieron muerte,\nenterrándolo casi a flor de tierra.\nEl 28 de enero de 1953, fue publicado en el Diario Oficial el decreto por medio del cual el Senado de la\nRepública instituyó la medalla Belisario Domínguez, para otorgarla cada 7 de octubre a un hombre o mujer\nmexicano que se haya distinguido por su ciencia o virtud en grado eminente, como servidores de nuestra\npatria o de la humanidad.
|
ote-books-23
|
ote
|
19 *HÑÄHÑU — ESPAÑOL* bando\n\n\nlos soldados custodiando el banco.\n3. *vi* enterrar *(parado)* **Rá rots̱** **e ra**\n**ngu na dä makua ha mäna rí ngehni.**\nUno de los horcones de la casa se entierra\naquí, y el otro allá.\n4. *s* parada **Ha rá bai ra bo̱jä**\n**ñuxanjäi to̱mi ra bo̱jä nduxjäi.** La\nparada del autobús está repleta de\npersonas esperando el autobús. *Pret.* **bi**\n**mai**\n**mämai** *adv* parado\n**base̱** *vi* estar parado solo, sin\ncompañía; pararse sin ayuda de nadie\n**oṯ** **a ra bai** orinar\n**bai ga ye̱** (bai ga ye) 1. pararse en las ̱\npatas delanteras\n2. pararse de las manos\n**bai ga za** árbol\n**baibo̱tse** (baibo̱tse) *s* canasta colmada\n**Dá tai na baibots̱** **e ya ixi.** Compré una\ncanasta colmada de duraznos.\n**bambi** (bambi) *vt* 1. parar, suspender **Ra**\n**hmu bá bambi rá befi yá me̱** **fi. ̱** El patrón\nfue a parar el trabajo de los peones.\n2. alterarse *(con alguien)* **Ra nsuñu bi**\n**daki mä tu̱, mi ne dä njutätsokate ko**\n**hangu ra bojä, ha bi bambi ha hinte bi**\n**umbi.** El agente de tránsito detuvo a mi\nhijo queriendo levantarle una infracción\ncon cierta cantidad de dinero, pero mi hijo\nse alteró y no le dio nada.\n3. construir **Dá juadi dá bambi yá ngu**\n**mä dada.** Terminé de construir la casa\npara mis padres.\n4. arriesgarse a cargar algo **Bu̱u̱ ya**\n**ño̱ho̱ pädi ra ndu, bambi ya dänga**\n**ro̱zä.** Hay hombres que saben cargar, se\narriesgan a cargar costales grandes.\n*Sinón.* 1: **katsi** ; 2: **noṯ** **e** ; 4: **ndu**\n**bamngo̱** (bámngo) ̱ *s* carnicería **Dá gatsi**\n**ha ra bamngo̱ dá tai na xeni ra ngo̱** **. ̱**\nPasé por la carnicería a comprar un pedazo\nde carne. *Sinón.* **pamngo̱**\n**bampi** (bǎmpi) *vi* 1. guarecerse **Xa**\n**ñekua ra däye ha otho habu̱ ga bampi.**\nAquí viene el aguacero y no hay dónde\n\nguarecerme.\n2. sacar la vuelta a uno **Dá bampi mä**\n**nkontra pa hindá nthe̱be.** Le saqué la\nvuelta a mi enemigo para no encontrarme\ncon él.\n\n\n3. hacerse a un lado **Ya mä da fu̱gahmä**\n**na ra bo̱jä, pe dá bampi pa himbi**\n**zuki. ̱** Ya me andaba atropellando un\ncoche, pero me hice a un lado para que no\nme alcanzara. *Sinón.* 2 y 3: **mahni** ; 1:\n**gati**\n**bami** (bami) *vt* 1. suspender *(una*\n*actividad)* **Ra hmu bi bami ra befi, nge̱** **ä**\n**hinga njabu̱** **befi. ̱** El patrón suspendió el\ntrabajo porque no es así como lo deben\nhacer.\n2. parar *(algo caído o que no está recto)* **Ya**\n**mai ga ñoti ya yo too bami.** Ya\nandan aquí los que están parando los\npostes de energía eléctrica.\n3. detener *(un vehículo)* **Ra nsuñu pe̱tsi**\n**bi bami ra yetbo̱** **̱jä.** El agente de\ntránsito tuvo que detener al operador del\ncamión.\n4. enderezar **Mände dá bami ya ixi xkí**\n**ndoki.** Ayer enderecé los duraznos que\nestaban caídos.\n5. despertar **Ra hmu bi bami ra bego ̱**\n**nihi.** El patrón despertó a su peón\ntemprano. *Sinón.* 2: **u̱ti** ; 3: **tsämi** ; 5:\n**juts̱** **i**\n**bami yá ye̱** pararse sostenido en dos patas\n**Nubu̱ di tuhni ya meyo di bami ya ye. ̱**\nCuando los machos cabríos se pelean, se\nparan sostendiéndose en dos patas.\n**bande** (bandě) 1. *vi* pararse en medio\n**Nuni ra jäi bi bande ha mära, ba xipi**\n**dä ñehe.** Ve a decirle a esa persona que\nestá parada en medio de los otros que\n\nvenga.\n2. *vi* proteger **Ajuä bande pa ñäni too**\n**yo ha ya ntsuni.** Dios protege y\ndefiende a los que andan en peligro.\n3. *vi* intervenir **Dá bande de ra ya**\n**ño̱ho̱ pa dá heke, pa himbi ntuhni.**\nIntervine para separar a unos hombres,\npara que no se pelearan.\n4. *s* raíz central **Ra ndu̱nza ga tähi ya**\n**dá hekua yá ̱** **yu̱, ho̱nse ra ̱** **bande di**\n**bedi. ̱** Al tronco del mezquite ya le corté\nlas raices, nada más falta la raíz central.\n*Pret.* **bi mande**\n*Véase* **bai**, **mäde**\n**bando** (bándo) *s* pilar de piedra **Ha yá**\n**ntinga mboni ya mbo̱ho̱ mi hoki ya**\n**bando.** Los hacendados acostumbraban
|
spa-books-203
|
spa
|
## **A LBERGUE ESCOLAR INDÍGENA Y FAMILIA EN LA CONSTRUCCIÓN ** **DE SENTIDO DE LA INFANCIA MAZAHUA EN S AN M IGUEL LA ** **L ABOR, S AN F ELIPE DEL P ROGRESO, E STADO DE M ÉXICO**\n\nGriselda Reyes Rojo\n*Universidad Intercultural del Estado de México*\n\nSe presentan aquí los resultados de una investigación realizada en el contexto de un\nalbergue escolar indígena ubicado en la comunidad de San Miguel la Labor, municipio de\nSan Felipe del Progreso, Estado de México. En este análisis, se problematizan los procesos\nde construcción de sentido que los niños experimentan al estar viviendo en dos\ncomunidades de vida con proyectos de formación diferentes: la primera, la familia como\ninstitución de socialización primaria basada en relaciones y valores colectivos, y la\nsegunda, el albergue escolar indígena (programa de educación, hospedaje y alimentación,\npolítica asistencial hacia las comunidades indígenas y pobres) como institución de\nsocialización secundaria basada en vínculos y relaciones individuales al interior, y definida\npor sus directrices indigenistas inscritas en la orientación modernizante para conseguir la\nconstrucción del proyecto nación integracionista formulado en la década de 1970. Se\nrealiza la reflexión sobre qué ocurre en la construcción de sentido en la vida del niño(a) a\ntravés del análisis de testimonios, entrevistas y el análisis de representaciones gráficas que\nel niño(a) hace de su vida al estar formándose en dos instituciones: familia y albergue\nescolar indígena.\n\n*S* *OBRE EL CONCEPTO DE COMUNIDAD Y SOCIEDAD* *,* *LAS MOTIVACIONES PARTICULARES*\n\nEsta investigación tiene su origen en la revisión de los conceptos *comunidad* y *sociedad* .\nConsultando estas construcciones teóricas desde el punto de vista de Tönnies (1947), quien\nya en los albores del siglo XX conceptualizara estas distinciones: la COMUNIDAD está basada\nen nexos subjetivos fuertes (sentimiento, proximidad, territorialidad, creencias, donde\nexiste el predominio de lo colectivo sobre lo individual, de lo íntimo frente a lo público), y\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\n368 Griselda Reyes Rojo\n\nla SOCIEDAD se refiere a un tipo de relación social caracterizada por un alto grado de\nindividualidad, impersonalidad, contractualismo, mero interés; los individuos están\nseparados a pesar de todos los factores unificadores.\nAsí, se puede explicar que la comunidad se cohesiona a través de apegos primordiales,\npor los cuales se entiende, según Clifford Geertz, los “que proceden de hechos dados […]\nde la existencia social: la contigüidad inmediata y las conexiones de parentesco\nprincipalmente, pero además los hechos dados que suponen el haber nacido en una\nparticular comunidad religiosa, el hablar una determinada lengua o dialecto de una lengua y\natenerse a ciertas prácticas sociales particulares. Estas igualdades de sangre, habla,\ncostumbres, etc. se experimentan como vínculos inefables, vigorosos y obligatorios en sí\nmismos” (Geertz, 1996:192).\nPor otra parte, desde la perspectiva mesoaméricana, Luis Villoro (2001) analiza la\ncrisis de sentido de nuestro siglo del “nuevo liberalismo” como proyecto de civilización, y\ndistingue los principios que definen el sentido de libertad que sostiene el credo liberal\ncomo: “la capacidad de cada quien para elegir un plan de vida, pero no igual posibilidad a\ntodos para realizarlo” (Villoro, 2001:26); así, el sentido de sociedad se caracteriza por\nponderar como valores supremos “la preservación de los derechos individuales y la\nprotección de la vida privada, cada individuo tiende a retraerse al ámbito de su vida\npersonal y familiar, a resguardar sus intereses particulares y desentenderse de los\ncolectivos” (Villoro, 2001:27). El autor alude al hecho de que en este nuevo liberalismo las\nlibertades individuales necesitan prescindir de la comunidad como relación social fundada\nen valores opuestos a los individualistas. En este sentido, conversando con las ideas de\nWeber, el autor nos conduce a la noción de comunidad en oposición al alcance de la\nasociación en los términos de “sociedad”: “llamamos comunidad a una relación social\ncuando y en la medida en que […] se inspira en el sentimiento subjetivo (afectivo o\ntradicional) de los participantes de construir un todo” (Weber, citado en Villoro, 2001:28).\nConsiderando el hecho de la existencia de universos distintos es necesario revisar en\nqué sentido se aplican las políticas hacia los grupos étnicos, cuáles son las apreciaciones\nque se realizan sobre los grupos étnicos para implementar programas y políticas –en este\ncaso el albergue como política educativa y de asistencia–, bajo qué parámetros se trata la\ncondición cultural indígena desde los programas y políticas del Estado –particularmente\npara el caso de la educación en la infancia indígena mazahua–, cómo se redefine la\nidentidad y la cultura mazahua con la introducción de estas instituciones. Estas preguntas se\npostulan con la intención de que, a partir de ello, sea posible pensar en la construcción de\nsociedades más incluyentes donde el orden social reconozca y atienda esta biculturalidad. [11]\nCon base en estos tipos ideales, el albergue escolar indígena bien puede estar inmerso,\npreponderantemente, en cualquiera de estos dos sentidos colectivos. Eso es lo que quiero\ninvestigar. No obstante, el albergue es producto de una política pública de atención a zonas\n\n11 Balandier percibe la biculturalidad como un dualismo existente en la organización social de las\ncomunidades, debido a que aparecen cortes entre el dominio de la vida interna –dominada por la tradición de\nsu estado actual– y el dominio de la vida externa, que organiza las múltiples relaciones ahora establecidas con\nel exterior y donde se imponen los agentes y las fuerzas de la modernidad (Sitton, 1977:10).\nGonzález Ortiz explica la biculturalidad como la doble pertenencia identitaria de los grupos originarios, por\nun lado a las comunidades primarias y por otro a las naciones delimitadas en función de los territorios\nnacionales. Esta condición proyecta así dos formas de entender el poder y su distribución, y en este sentido\nposibilita dos poderes, pero también dos subordinaciones (Constitución del Estado Libre y Soberano de\nMéxico con su traducción en lenguas indígenas, 2008:407) .\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
yua-books2-10
|
yua
|
U ka’a tu yóoxk’aaljatsts’íibil a’almajt’aan\nNaciones Unidas, u mola’ayilo’ob, pa’ate’ yéetel u Mantats’ Kúuchil utia’al\nMáasewal Ba’alo’ob wa Foro Permanente para las Cuestiones Indígenas yéetel\nxan le jejeláas molayo’ob u chinmajubao’ob meyaj chéen yo’olal le ba’alo’oba’,\nje’el bix le yano’ob te’ kaajo’obo’, yéetel xan le Noj lu’umo’obo’, yaan u káajesik\nu ye’esiko’ob bix u tsi’ikil yéetel u jach ila’al u beeta’al tu beel le ba’axo’ob ku\nya’ala’al te’ A’almajt’aana’, ku ts’o’okol xane’ yaan u kanáantiko’ob ma’ u lúubul\nu muuk’ le A’almajt’aana’.\nU yóox tu yóoxk’aaljatsts’íibil a’almajt’aan\nLe páajtalilo’ob chíimpolta’an te’ A’almajt’aana’, leti’ no’ojbenkuunsik le chuun\nt’aano’ob jach táaj k’abéet u yantal utia’al ka béeyak u kanáantik u kuxtal,\nu líik’sik u yóol yéetel u bin u ma’alobkiinsik u kuxtal tuláakal le máasewal\nkaajo’ob yaan way yóok’ol kaabe’.\nU kan tu yóoxk’aaljatsts’íibil a’almajt’aan\nTuláakal le páajtalilo’ob yéetel le jáalk’abilo’ob chíimpolta’an te’ A’almajt’aana’,\nyaan u jach kanáanta’al u keet tia’alinta’al tumen máasewal xiibo’ob yéetel\nmáasewal ko’olelo’ob.\n\nU jo’o tu yóoxk’aaljatsts’íibil a’almajt’aan\nMixba’al ti’ le ba’axo’ob yaan te’ A’almajt’aana’ je’el u béeytal u na’ata’al utia’al\nka xu’ulsa’ak wa ka beeta’ak k’aas ti’ le páajtalilo’ob yaan ti’ máasewal kaajo’ob\nbejla’ k’iine’ wa le bíin k’uchuk u k’iinil u yantal ti’obo’.\nU wak tu yóoxk’aaljatsts’íibil a’almajt’aan\n1. Mixba’al ti’ le ts’o’ok u ya’ala’al te’ A’almajt’aana’ je’el u béeytal u na’ata’al\nutia’al ka máansa’ak tu k’ab jump’éel Noj lu’um, jump’éel kaaj, junmúuch’\nmáako’ob wa ti’ juntúul máake’, u páajtalil utia’al ka béeyak u táakpajal ti’\nje’el ba’axak meyajile’ wa ka u beet yaanal ba’alo’ob jela’an ti’ le ba’ax ku\nya’ala’al tu Noj Ts’íibil Múuch’kabil Nojlu’umilo’obo’ wa Carta de las Naciones\nUnidas, mix xan u na’ata’al wa táan u ts’áaik páajtalil wa u káajesik waba’ax\nmeyajil utia’al u k’askúuntik wa u beetik k’aas ti’, tuláakal wa u jaats, le\nkúuchilo’ob jump’éeli’chaja’an tu’ux yaan le Noj lu’umo’ob u náajalmaj u\njáalk’abilo’obo’.\n2. Ikil u jéets’el u meyajta’al le páajtalilo’ob ts’o’ok u ya’ala’al te’ A’almajt’aana’,\nyaan u tsi’ikil tuláakal u páajtalil máak bey xan le jáalk’abilo’ob jach k’abéet\nu yantal ti’ tuláakalo’obo’. U je’ets’el u meyajta’al le páajtalilo’ob ts’o’ok u\njets’t’anta’al te’ A’almajt’aana’, yaan u beeta’al tak tu’ux ku náakal u muuk’ u\nt’aan a’almajt’aano’ob pa’ate’ yéetel ba’ax ku ya’ala’al xan yo’olal ba’ax unaj\nu beeta’al tumen tuláakal kaajo’ob yo’olal u páajtalil máak. Le u ya’ala’al\ntak tu’ux ku k’uchula’ ma’ bíin u beeto’ob kúulpachkunaji’, chéen le kun\nk’abéetchajal utia’al u jach kanáanta’al u chíimpolta’al yéetel u tsi’ikil je’el bix\n\nunaj le páajtalilo’obo’ bey xan u jáalk’abilo’ob le uláak’ máako’obo’, yéetel\nxan utia’al u jóok’ol táanil yéetel ba’axo’ob jach táaj k’abéet utia’al ka yanak\nma’alob kuxtal ichil jump’éel kaaj tu’ux yaan u páajtalil u t’aan u kajnáalilo’ob.\n3. Le ba’axo’ob a’ala’an te’ A’almajt’aana’ yaan u na’ata’al pa’ate’ ikil u jéets’el\nu chuun t’aanil u beeta’al p’is óolal, u t’aan kaaj, u tsi’ikil u páajtalil máak,\nutia’al u keetkuunsa’al máak, utia’al ma’ u yantal kúulpachkunajil, utia’al ka\nmeyajta’ak tu beel u taak’inil kaaj yéetel u ma’alob oksaj óolal máak.\n\nU T’AAN MINISTRA SOCORRO ROVIROSA, U KA’ATÚULIL TI’\nLE MÁAXO’OB KU TS’ÁAIK YICHO’OB TU TÁAN\nMOLA’AYIL NACIONES UNIDAS (onu) TI’ YAAN NUEVA\nYORK, EUA, KA CH’A’AB U T’AANIL LE A’ALMAJT’AANIL\nU PÁAJTALIL MÁASEWAL KAAJO’OB TUMEN LE NOJ\nMUCH’TÁAMBALIL ONUO’\nXunáan Noj Jala’achil:\nU jaatsil Méxicoe’ ku k’iimbesik le k’a’ana’an xáak’ab ku ts’a’abal ikil u éejenta’al\nTumen le Much’táambala’ le yáax nu’ukulil yóok’ol kaab ku chíinjo’oltik u\npáajtalil Máasewal Kaajo’obo’.\nU Noj Jala’achil Mexicoe’ ku ki’iki’ mu’uk’ankunsik u t’esbail u yantal\njejeláas miaatsilo’ob yéetel jejeláas múuch’ kaajilo’ob tu Noj Lu’umil México.\nNaats’ u k’iinil u chukik u Bicentenarioil u jáalk’abil wa Independenciail le Noj\nLu’umila’, u Noj Jala’achil Méxicoe’ ku ts’áaik, kitak u maas ka’analil kúuchil le\nLu’umkabilo’obe’, u nojoch chíinjo’olil ti’ u máasewal kaajo’ob, ti’ máaxo’ob\nyáax síij u bixil le noj lu’umila’.\nU káajbal yéetel u mootsil le Méxicoil bejla’ilo’, le máasewal kaajo’obo’\nku ts’áaiko’ob u seten ayik’alil u jejeláas bixil yéetel u suukil u kuxtalo’ob,\nu náajaltik u taak’inilo’ob, u miaatsilo’ob yéetel u yéeyik u jala’acho’ob ti’ u\nk’ajláayil le Noj Lu’umil Méxicoo’, chéen jump’éel yéetel xma’ jaatsilo’ob.\n\nMéxicoe’ ku na’atik u tuukulil yéetel u náachil ba’ax ku ya’alik le\na’almajt’aana’, je’ex ts’aba’an tu Noj A’almajt’aanil U Noj Lu’umil Meexico wa\nConstitución Política de los Estados Unidos Mexicanoso’ yéetel ti’ le a’almaj\nt’aano’ob bíin jóok’ok ti’ le je’ela’.\nIchilo’obe’, Méxicoe’ ku na’atik le ba’axo’ob ku ya’ala’al ka beeta’ako’ je’ex ku\ntso’olola’:\n1. U páajtalil le máasewal kaajo’ob u yantal ti’ob u jáalk’abilo’ob, u\nbeetiko’ob ba’alo’ob tu juunalo’ob yéetel u ts’áaik u jala’achilo’ob\nje’ex tsola’an tu jaatsilo’ob 3, 4 yéetel 5 ti’ le A’almajt’aana’, yaan u\nbeeta’al je’ex ku ya’alik le Noj A’almajt’aan yéetel ka ila’ak ka anak\nle jump’éelilkunaj noj lu’umilo’ yéetel ma’ u ja’atsal le noj Lu’umila’.\n2. Ba’ax ku ya’alik le artikulo’ob 26, 27 yéetel 28 ti’ le A’almajt’aan\nyóok’ol u páajtalilo’ob utia’alintik, u meyajtik, u nojbe’enkunsik\nyéetel u kaláantik le lu’umo’ob, kóots lu’umo’ob yéetel u ba’axilo’ob\nyóok’ol kaabe’ ma’ tu páajtal u na’ata’al wa ku bin tséelil wa ku\npaachilkunsik le bix a’ala’anik u yantal wa u tia’alinta’al le lu’um\nje’ex jets’a’an ti’ k Noj A’almajt’aan, je’ebix le a’almajt’aano’obil le\nba’alo’ob je’ela’ yéetel le páajtalilo’ob ch’aba’an tumen uláak’o’obe’.\nLe u beeta’al ku ya’alik le articulos 27 yéetel 28o’ unaj u beeta’al\nje’ex yaan ti’ le Noj A’almajt’aanil le Noj Lu’umila’.\n\n3. U béeytal le páajtalilo’ob a’ala’an ti’ le A’almajt’aana’, unaj u keet\nbin yéetel le noj tuukulilo’ob le Noj A’almajt’aano’, ka u chíinjo’olt\nle páajtalil tuláakal máako’, u páajtalil yóok’ kaabilo’obo’ yéetel, jach\nka’ana’ane’, u tsiikil yéetel u chúuka’anil le ko’olelo’obo’ yéetel u\nkeetil páajtalilo’ob ichil xiibo’ob yéetel ko’olelo’ob.\nYa’aKacH niB óoLaL\nTu Noj Kaajil Nueva York, 13 ti’ septiembre 2007 u ja’abil
|
tos-books-14
|
tos
|
~~Ka~~ ~~kgalhtawakgakgó~~ ~~kgatunu~~ ~~imakgolh~~ ~~ktuminitachiwin~~ .\n\nKit kchiwinalh Tutunakú.\n\nKit kchiwinama ntutunakú.\n\nKit nakchiwinanacha’ ntutunakú.\n\nMakgtutu’ tanujni nkilhtamakú kchiwinalh. Wa xa chiwitlawana’\nkgtum kgtuminitachiwin talakgpalitilhé.\n\nKchiwinalh.- Wamputun pi ey ktitaxtulh, pi lejata’ kchiwinalh.\n\nKchiwinama.- Luj uku’ kchiwinama.\n\nNakchiwinanacha’.- Aku nak chiwinán, tsankgamajku’.\n\nMakgtutu' ka tlawa kgtum kgtuminitachiwin: xa pulh\n~~xchiwitlawana'~~ ~~xliwanat~~ ~~pi~~ ~~ey~~ ~~titaxtunit;~~ ~~xli~~ ~~kgtí~~, ~~tuku'~~ ~~uku'~~ ~~láma;~~\nchu xli akgtutu', tuku aku na lay.\n\n\nKgtujunpuxamakukitsis\n\nKa lakgatekgsti ' kin pulatamankán lakum ta skiniyan kkgatunu\ntakgalaskinin.\n\nKa lakgamanitit man xa lak kgampalhuwachuchut kin\npulatamankán.\n\nKa lakgatekgsti niku luj wilau kxpunun Kapulhkuyun.\n\n\n8\n\n\nKgkutunpuxamakutsayán\n\n~~Ka~~ ~~chiwinau~~ ~~lantla'~~ ~~la~~ ~~lakakniukxilhau~~\n\nTipalhuwa talakakniukxilhat anán.\n\nXa kilhxtum, nima mpaks takakakniukxila, wanau:\n\n—i Lhén!\niKgayau!\n\nAkxni’ takakniukxilha natlatni’, wanau:\n\n—iLhén tlati’!\n\n—iLhén tse’!\n\n—iLhén kúku’!\n—iLhén nápa’!\n—iWilakgotit!\n—iKkalakgminán!\n\nTiku mapakgsinanín u tiku ntlakglinkgoya xkatakan noma\nntakakaknlukxila’:\n\n—iKtitaxtukgey!\n—iKtilakatsalayán!\n\nUnu' katsokgwili ni ma wix a tanu lakgapasa', chu na tlakglan\n~~ka~~ ~~kgalaskinkgó~~ ~~mi~~ ~~natlatni~~ ~~u~~ ~~mi~~ ~~natatajni'~~ ~~kum~~ ~~xlakán~~\nlakapastakkgoykú xa makgán talakakniukxilhat.\n\n\nKgkutumpuxamakunajatsa’\n\nlma kmin takgalhtawakga luna ' kalakaputsa ' urna (kk) xa\nakgxtum tachiwín.\n\nCHIXKUWIN XA LAK KAMPALHUWACHUCHUT NIMA NTANU\nXTACHIWINKÁN\n\nXli katlanka’ xtiyat kampalhuwachuchut, akxní’ ya xchinkgoy\nluwanán, tampukitsis pulh takaxtawilakgou: mijicanujní,\ntutunakujní’, mixtekos, popolokas chu ñañujni’ Alistaih, akxnita’\nksputma ntaputlakgán kgtati taman a kgkau puxam káta’ (1800)\nchu ntanuchi’ kgtati toman a kgkukitsis puxam káta’ (1900),\ntsukukgolh chinkgoy chixkuwín xa a tanu xtachiwinkán lakum\ntepewas, masatekos chu sapotekos.\nTamputsayán liputum takgatsiu unú’ k kampalhuwachuchut.\nTampuchaxán luná’ takaxtawilakgolh chu kgalhikgolh\nxpulatamankán. Wa mejikanujní’ tlakg ka tlanka’ nchipakgolh\nxpulatamankán: xpuitat, xpakgalhoy, xakxtuy, kxlipuihní’, chu\nkxlikgotonón ima nchuchutsipi, chuntiyá’ lakgalamakgolhkú’. Kinín,\ntutunakujní, pakgalhoy lamau chu xli kilhaktí wilau la xli katlanka’\nntiyat nima li iakgalamaukú’. Stalakgoy mistekos chu popolokas,\nxlakán akxtuy wilagocha’ chu ni luj kihuwakán. Ñañujni’ pakgalhoy\nkgenuwilakgolh. Tepewas na pakgalhoy lamakgolh, kaj wa’ mpi ni\nkxtum wilakgolh, kaktsunín makgotní’ lamakgolh. Chu sapotekas,\nakxtuy kxlipulhni’, wílhá laktanulamakgocha.\n\n\n0\n\n\nKgtsayanpuxám\n\n~~Ka~~ ~~kgatekgsti~~ ~~tuku~~ ~~unu'~~ ~~ntamasiyaniyán~~ .\n\nAkxni’ mapakuwiukgoyau kachikinín u akgsanau kgtum tukuwani’\nnima xlipan wi kkatiyatni’ li tsukuy “k”.\n\nKa ukxilhkgou ima ntukuwanín.\n\nkkalankakiwín\n\nkkakuxín\nkkatiyatni’\n\nChu akxni’ na mapakuwiya kgtum kachikin, kgtum xa litsokgni “k”,\nxa aktsu mpulh na tsokau, xliakgtí wa nchu xa lanka na ta tsokga,\nlakum Kgoyom.\n\nKa ukxilhtit lakum xliputum tastukgoyacha akxni’ kgti “kk” lin kxtsukut\nxtukuwani’ kachi kinín;\n\nk Kgoyom\nk Kamayakni’\nk Kalíun\n\nKa tsokgti ' ntukuwanín xa nikuma ntlán chu atanu mpulaktu,\nxtukuwanín kachikinín nima li tsukukgoy “kk” chu “kk”.\n\nXa “kk”\n\nXa “kk”\n\n\nKgtsayanpuxamatum\n\nKa kgalhtawakga ' chu ka li lakchiwinantit tuku wanima\nntatsokgni'.\n\nKalhkoyono'\n\nWi kgtum xa makgán tatsokgni’ niku wan pi xa pulh natatajni’\nmapakuwikgolh “Kalhkoyono”’, tlakg xa tlanka’ xkachikinkán\nmexicanujni’, xpalakata’ ima mpulataman li makgchokgoy lhuwa\nakgálhkun. Kuaniyau akgálhkun wa. Laklanka’ kgestinín nima xka\naktaxtuy lhkuyat makgasa’. Wa nchuna max natatajni’\nlimapakuwikgolh ima xkachinkán mexicanujni’ “Kalhkuyun”.\nWamputún niku nkanikawá taxtuy Ihkuyat. Chu nkinín kuanau pi\ntlak lán na wanau “Kalhkuyun”, xpalakata xtalakxtuma’\nntaxtuyacha’ “Kalhkoyono”.\n\n\n\n\n\nKgtsayanpuxamatuy\n\nKa ukxilhti' lakum akgtum kgtuminitachikiwin talakgpalitilhé\n~~xpalakatá~~ ~~tanujni~~ ~~nkilhtamaku~~ ~~li~~ ~~maxtuyacha~~ ~~tuku~~ ~~ntlawé~~,\nnachuná kum li kgalhtum u li kgalhlhuwa xtlawananín.\n\nAkgálhkun akgtaxtulh lhkuyat.\n\nAkgálhkun akgtaxtuma lhkuyat.\n\nAkgálhkun nakgtaxtuyacha lhkuyat.\n\nChu kum lhuwa akgalhkumán x akgtaxtukgolh lhkuyat xwau.\n\nAkgalhkunán akgataxtukgolh lhkuyat.\n\nAkgalhkunán akgataxtumakgolh Ihkuyat.\n\nAkgalhkunán nakgaxtukgoyacha’ lhkuyat.\n\nKa tlawa' akgtum kgtuminitachiwin, pulh kaj xa li kgalhtum\n~~xtlawana'~~ ~~chu~~ ~~alistalh~~, ~~xa~~ ~~li~~ ~~kgalhlhuwa~~ . ~~Na~~ ~~kilhaktutún~~\nkilhtamakú xli kgalhitkán.\n\nXa li\nkgalhtumán\n\nXa li\nkgalhlhuwa’\n\n\nKgtsayanpuxamatutu\n\nWatu lakapstaka skuja kmimpulakni kalhkawili '\nxatalakalhkaxtun chu lanla skuj ka tsokgwili, la wi xali ukxilhat.\n\nNaku\nWa ki nakukan wa makgawaníy\nkinkgalhnikán xliakgtuminika’\nkkimaknikán lanla liakgstokgau\nkixnujutkán, skujma la\nlakachinitau chu la uku’.\n\n\n\n\n\nKgtsayanpuxamachaxán\n\nKa talikgalchiwinanti mi makgalhtawakgena' lanla skukgoy' tu\n~~tatustuknit~~ ~~kimpulaknikán~~ ~~xlakata'~~ ~~kintawaykán~~ . ~~Na~~ ~~wilinikgoya~~\nxtukuwani'.\n\npokgo\n\nxikxi\n\nlilokgwa\n\nkilhni\n\nIhwakaka’\n\nxachalanka paluwa\n\nxatsatsina paluwa\n\ntampun\n\npatuwan\n\n\nKgtsayanpuxamatujún\n\nKa ukxilhti talakalhkaxtun, lanla takgpitsikgoniti xnujut, lanla\ntánu, tánu ta p akuwik g o y chu lanla mak g aunik g ó kalhni'\nkatalichiwinankgó min takamanán, chu mi\nmakgalhtawakgena'.\n\nWa uyma talakalhkaxtun kinkamasiyanimán lanla takgawanit'\n~~kixnujutkán~~ ~~nima~~ ~~laktsatsu~~ ~~chu~~ ~~lakchalanka~~, ~~wa~~ ~~putlawankgó~~\nkin kalhnikán.\n\n\n8\n\n\nKgtsayanpuxamatsayán\n\nKa talichwinanti mi makgalhtawakgená lanla tu tatustuknit'\n~~xlakata~~ ~~kkimpuxankán~~ ~~chu~~ ~~lanla~~ ~~skugkgoy~~, ~~natsukgnuya~~\nktalhtitni'.\n\nBRONQUIO DERECHO\n\nLARINGE\n\nBRONQUIOLO S\n\nPULMÓN IZQUIERDO\n\nTRÁQUEA\n\nBRONQUIO IZQUIERDO\n\nPULMÓN DERECHO\n\nKgtsayanpuxamanajatsa’
|
top-books2-57
|
top
|
Tutumpuxamatúy 3 X 20 + 2 = 62 APÉNDICE III\nTutumpuxamatutu 3 X 20 + 3 = 63\nTutumpuxamatati 3 X 20 + 4 = 64\nAKTSUNTÍN TACHIWÍN XLA TATAT CHU\nTutumpuxamakitsis 3 X 20 + 5 = 65\nLISIPANIT\nTutumpuxamachaxán 3 X 20 + 6 = 66\nTutumpuxamatujún 3 X 20 + 7 = 67\nALGUNAS ENFERMEDADES Y\nTutumpuxamatsayán 3 X 20 + 8 = 68\nTutumpuxamanajatsa 3 X 20 + 9 = 69 PADECIMIENTOS\nTutumpuxamakáw 3 X 20 + 10= 70\nTutumpuxamakawitu 3 X 20 + 11 = 71\nEstas son algunas palabras totonacas de\nTutumpuxamakutúy 3 X 20 +12 = 72 enfermedades y padecimientos que se presentan\nTutumpuxamakututu 3 X 20 + 13 = 73 en la región de Papantla, Veracruz.\nTutumpuxamakutati 3 X 20 +14 = 74\nTutumpumxamakukitsis 3 X 20 + 15 = 75\nAksipat, akkatsat. Dolor de cabeza.\nTutumpuxamakuchaxán 3 X 20 + 16 = 76 Akgalhamat, akgalhaman. La gripe, gripa o\nTutumpuxamakutujún 3 X 20 + 17 = 77 catarro.\nTutumpuxamakutsayán 3 X 20 + 18 = 78 Akgasipat. Dolor de oído.\nTutumpuxamakunajatsa 3 X 20 + 19 = 79 Akgatapat. La sordera.\nTatipuxám 4 X 20 = 80 Akglhchasipat. Dolor de espalda.\nTatipuxamatúm 4 X 20 + 1 = 81 Akglhtantusipat. Dolor o padecimiento de las\nTatipuxamatúy 4 X 20 + 2 = 82 piernas.\nChilix. Entumido, hormigueado.\nTatipuxamatutu 4 X 20 + 3 = 83\nChilixwanat. Hormigueo, picor.\nTatipuxamatati 4 X 20 + 4 = 84\nJikswat. Ahoguío, el ahogo.\nTatipuxamakitsis 4 X 20 + 5 = 85\nJikswakujut o jikswakujunat. La tos ferina.\nTatipuxamachaxán 4 X 20 + 6 = 86\nJikwat (lijikwat). Miedo, temor, espanto.\nTatipuxamatujún 4 X 20 + 7 = 87\nKilhsipat o takilhkatsa. Dolor dental (o de la\nTatipuxamatsayán 4 X 20 + 8 = 88\nboca).\nTatipuxamanajatsa 4 X 20 + 9 = 89\nKuxmusipat. Dolor de pecho.\ntatipuxamakáw 4 x 20 + 10 = 90\nKujut o kujunat. La tos.\ntatipuxamakukitsis 4 x 20 + 15 = 95 Kgalhnistinit o pakatsastinit. La disentería.\nKitsispuxám 5 x 20 = 100 Kgankgachawat. La hemorragia nasal.\nKgetu. Nacido, tumor, incordio.\n31 9 32 0\n\nKgonú o kgonut. Hinchazón o tumor. Pitstapu. Las anginas, las amígdalas.\nKgostsitsit. La acedía. Pixi. El mezquino, la verruga.\nLakasipat. Dolor de los ojos. Pixkunut, pixkunú, pixkunu. Las paperas.\nLakawat. Los barros (de la cara). Pokgxatsulut. El mal de orina;\nLakgástapu o lakpisipat. Ojo, vista. Pukanú. Inflamación de los testículos.\nLakgawitit o akgwitit. El mareo, los mareos. Pukganat, stinit. Diarrea, la soltura.\nLakgchilixwanat. El hormigueo, el picor entre Pulakgsipat, Pulakkatsan. Dolor, malestar\nlas piernas. interno.\nLakgstajat o lakstajat. La hemorragia. Putinat, putiná. Veneno (el). Es venenoso\nLakgstajnat o laqstajat. Flujo natural. (putinán).\nLakgxkiwatwan. Los calambres. Sakgsíkgalhni. Diabetes, “sangre dulce”.\nLakgxtokgewanat, lakgxtakgatwanat. El Skaknikujut, Skaknakujut. Tuberculosis (La).\ncalambre. “tos seca”.\nLinín, nin. Mal de muerto. Skaknitsikit. Ausencia de lácteo.\nLonkgot, lakglonkgot, kgawiwinat, Stakganit, tastakganit. La epilepsia, la\ntalakgawiwin.Frío, resfriado. convulsión.\nLhkawa, lhkawat. Ardor, picazón, escozor. Stimusipat. Dolor o malestar de la espalda.\nLhkuyalonkgot, xqoyalonkgot. El paludismo. Tajikwachuchut. Espanto provocado por el\nLhkuyat. Calentura, temperatura, fiebre. Fuego. agua.\nLhkgelet, lhkgalat. La bronquitis. Tajikwat, lipekwa. El espanto.\nMaklhkawá, maklhkawa, akxiwanit. el Takgatsankgaxnit. Debilitamiento por\n“caxane” o el “caxán”. cansancio.\nMaktsitsit. Infección de la piel. Talhuy, talhun, talhaw. El jiote, el empeine.\nMakg’un. La venteada; un: viento, aire, Tampulakgsipat. Dolor interno.\natmósfera. Tankuksipat. Dolor de la nuca.\nMuchuchut. La caída de la mollera, la fontanela. Tantisipat. Dolor de cadera;\nMulunkunan. La disipela, erisipela. Tantsaspisipat. Dolor de las corvas y de las\nMusipat. Dolor de la frente; pantorrillas.\nPalhalhkuyat. La fiebre dura, fuerte, agudo, Tapalakgspit. Cuajo.\nmacizo. Tapaxkgat. Empacho.\nPastokgona’un, stoqoná’un, uninat. Tasapukut. Anemia.\nSofocación del estómago. Tasitsit. la mohina, el coraje, molestia.\nPatlanat. Vómito (El). Taskuwat, taskuwan. Hechicería, brujería\nPisikgonut. El tumor con pus, un divieso. Tsitsakga’un. El mal aire, “aire negro”.\nPitsipat. Dolor de la garganta, padecimiento de Tsokgotsipat. Dolor de la rodilla.\nlas anginas.\n32 1 32 2\n\nXakgatasatnín. Zumbido de oído, “grito del Akgxtán. Axila.\nmuerto”. Chakgén. Parte superior del muslo.\nXikná. Asma. Chakgestín. Espinilla de la pierna.\nXilh. Sarna, roña. Chan, cha-. Tronco de la pierna.\nXkiwitwan, laqxkiwitwan, laqxkiwatwan. Chaxpalukut. Canilla.\nEntumecimiento. Chaxpán. Pierna, Pantorrilla.\nXlajwanán. Sofocación por falta de aire. Chalangapaluwa. intestino grueso.\nXpapanat, pakgxwat. Viruela (La). Chixit. Cabello; pluma de ave (maqchixit)\nXtaktan pukaman. Caída de la matríz. Chujut. Saliva, glándulas salivales.\nXtinit. Escalofrío. Ixmusnipokgo. Esófago.\nXunátsitsi. Gonorrea. Jaxanán. Respira.\nKilh-, kgalh-, kit-. Referente a boca.\nkilhmún. Mandibula.\nKilhni. Boca.\nIXTALAKSTUKAT LAKLIWAN Kilhtún. Mejilla.\nKinkamún. Filo o lomo de la nariz.\nLAS PARTES DEL CUERPO HUMANO\nKinka-, qanqa-. Referente a nariz, punta.\nTOTONACA- CASTELLANO Kinkán. Nariz.\nKinkasajanka. Nariz puntiaguda.\nKukni. La parte de atrás de la cabeza.\nKux-, kgox-. Referente a pecho.\nAklukut. Cráneo (el)\nKuxmulukut. Estenón.\nAkskitit. Seso, sesos.\nKuxmún [k’ušmú·n] s. Pecho, pechuga.\nAktsutujún. Dedo pequeño del pie.\nKgalh-, kilh-. (kilhni). Boca, orificio.\nAkga-, aka. Oreja, orejera; rama.\nKgalhchixit. Bigote, bigotes.\nAkgatampín. La parte detrás de la oreja.\nKgalhkgewi. Encía, quijada.\nAkgapixan. Paladar.\nKgalhni (q’álhni’). Sangre.\nAkglhchalukut. Paletilla.\nKgalhtsastún. Los lados de la barba o de la\nAkglhchán. Hombros de atrás.\nboca.\nAkglhtampixni. Nuca la parte superior.\nKgalhtsalukut. Hueso de la quijada.\nAkglhtantún. Muslo, pierna.\nKgalhtsán. Barba, mentón.\nAkgpisán. Campanilla.\nKgen. Dorso.\nAkgstipún. Coronilla.\nKgepín. Ingle.\nAkgstipu’itat. Centro de la coronilla.\nKgestín. Espinilla.\nAkgxakga. Cabeza.\nKgestilimakán. Dedo anular.\nAkgxpakgán. Hombro.\nLaka-, lakga-. Cara, rostro. De lakán\n32 3 32 4
|
huv-books-9
|
huv
|
*Arej.* Ajküw monkiajchay apmarangüw alinoik najiüt niüng apmatüniw\n\nmangiayiw nop akiüjpüw nejiw, imiün wüx najiüt akijmiün tiül\nminawijkiaw nejiw **najiüt 6** . Aaga najiüt mbajkaw pinawan, tiül noik\napmarang andüy wüx akiiüb nej tamatün mangiay, tiül alinoik andüy wüx\nmonkül aniüng nej. Kos landoj marangüw noik najiüt kawüx atnej aaga\nalinoik küy, apmajndiw nganüy marangüw nejiwmiün kiaj. Ndoj wüx, nop\nnop apmamong mandeak jane tatün mangiay.\n\n**amb** **apikiw** **kanchiüwaran**\n\n*Noik.* Nekiaach apmayar aaga najiüt altiün minawiig monkiajchay **najiüt 7**,\n\napmajawüw nganüy andüy wüx akwalaatsaran. Apmajakich nipilan altiül\nnawiig, atkiay apmajawüw meawan monkiajchay, imiün wüx ndoj\napmandeak:\n\n*Rosa, Maura, Rogelio mikwal nejiw Margarita akiiüb Juan; aaga Juan akiiüb*\n*Margarita mikwalüw nejiw aaga Rogelio, Rosa aton Maura; aaga María minoj nej*\n*Rogelio; aaga Juan mintaj nej Margarita; aaga Moisés mintaj nej Rosa; aaga Juan*\n*akiiüb Margarita mikwalüw nejiw aaga Maura akiiüb Rogelio; aaga Maura akiiüb*\n*Francisco mikwalüw nejiw aaga Julio akiiüb Olga; aaga Rogelio akiiüb María*\n*mikwalüw nejiw aaga Jorge,Irma aton Marcos; aaga Moisés akiiüb Rosa mikwalüw*\n*nejiw aaga Joel; aaga Joel akwalats nej aaga Julio, Jorge, aton Olga, Irma akiiüb*\n*Marcos; aaga Rogelio akwalats nej aaga Francisco aton Joel; aaga Joel akwalats nej*\n*aaga Francisco aton Rogelio; aaga Joel, mikwal nej michiig aaga Maura akiiüb Rogelio.*\n\n*Ijkiaw.* Ndoj nekiaach, apmatün mangiay mimonkiajchay nej andüy wüx\n\nnipilan tengial majawüw, apmambeol nejiw masojkiw poch, atkiay alndom\nmandeaküw andüy wüx akwalatsaran ¿kas akwalaats nej ajiür aaga María?\n¿ Kas akwalaats nej ajiür aaga Joel? ¿kas mikwal nej ajiür aaga mikoj\nMaura? ¿kwane minüt nej aaga mikwal michiig Maura?\n*Arej.* Aaga najiüt apndom niüng ajküw monkiajchay apmajawüw tiül\n\nminawijkiaw nejiw.\n*Apikiw.* Apmajaraw najiüt andüy wüx ngineay asojkiay wüx marangüch\n\nombeayiüts, wüx mandearak andüy wüx xiyay nipilan: nekiaach apmateow\nnapak, monkiajchay apmandüjpiw wüx teamteamiün, ndoj apmatün\nmangiay, lamingiayiün ¿ajaj? ¿ngwüy?, ndoj wüx apmarangüw. **Najiüt 8**\n\n**amb** **akokiay** **kanchiüwaran**\n\n*Noik.* Aaga nekiaach apmamelich mandeak, matün mangiay meawan leaw\n\nlandoj majawüw monkiajchay, atkiay apmleaam omeajtsüw.\n*Ijkiaw.* Ndoj apmarangüch **najiüt 9** niüng monkiajchay netam mangiayiw\n\nxiyay, majawüw kwane andüy wüx tengial andearak, nekiaach apmayak\nmangiayiw noik mondeak. Apmüüch nejiw mangiayiw aromb ndoj\napmatün nejiw mangiayiw. Altiül monkiajchay alndom mangochiw\nmapiüngüw leaw tengial mangiayiw, ndoj nekiaach apmayak alinomb\nmangiayiw ndoj andüy wüx matün mangiay. Meawan apndom membeolayej\n\nndon mandeaküw:\n\n*¿Kwane minüt nej aaga mikoj nüx Rogelio?*\n*¿Kwane andüy wüx akiajchay aaga mikoj nench Rogelio?*\n*¿Kwane minüt nej aaga miteatvida Isabel?*\n*¿Ngiane naw aaga mimümvida Isabel?*\n*¿Kas mikoj miteat nej ajiür aaga Rogelio?*\n*¿Kas michiig miteat nej ajiür aaga Rogelio?*\n*¿Kas mikoj mimüm nej ajiür aaga Isabel?*\n\nNdoj matüran mangiayiw apmajwüw aaga akijmiün tiül nawiig.\n*Arej.* Ndoj wüx, aaga nekiaach apmasaj mimonkiajchay nej marangüw noik\n\nnajiüt, ndoj apmajakichaw amb alinoik apkanchiümaran (tiül nadam\nnawiig tengwüy tiül power point) andüy wüx monkül aniüng nejiw,\nakwalajtsüw nejiw apmajakichaw ndoj majaw meawan monkiajchay. Imiün\nwüx aaga najiüt kam nekiaach apmajaw ngotow, ngineay tengial ndoj\nombasüw nop nop monkiajchay. **Najiüt 10**\n\n## **IJKIAW**\n##### Ajüy teat nüt\n\naA meLlich\n\nTiül aaga najiüt kam apmajawüch andüy wüx leaw arangüch meawan nüt,\nleaw arangüch noik nüt, aton leaw tengial arangüch. Aaga nekiajchay apndom\nombas mandeak andüy wüx leaw arang, leaw arang alinop, matün mangiay\naton mandeak, imiün wüx meawan landoj majaw, andüy wüx nej, aton andüy\nwüx monkül aniüng nej, akwalaats nej.\n\nAjküw najiüt apmarangüch, imiün wüx ngineay among noik nüt,\nngineay ajüy teat nüt, wüx ombeayiüts ajiür xiyay asojkiay poch wüx mindeak\nandüy wüx teat nüt. Nengüy ajiür anayiw mbajkaw, ndoj aton naw tiül\napmajiür nimiüw gajpowüw mbajkaw aaga yaj andüüb mamb ajüy teat nüt,\nngomandüüb atnej ajngot miores moel niüng mbajkaw nimiüw apikiw.\n\nIkoots ajawüw ngineay amb ajüy, mbiüjlaw teat nüt kos ajawüw\nmbasakats, aaga yaj lamajawüw kos teat xeech, müm nchey lamasaj nejiw\nwüx, makiaacheran aaga yaj nael. Imiün wüx tayambüch, ngineay alndom\nmasoik wüx monkiajchay moel, ngineay asojkiay poch ndoj atkiay nejiw\napmajawüw ngineay arang teat nüt aton kwane tengial majakich ndoj\napmajchiw mengochay makiiüb miores moel. Alndom majaraw ngineay\nmbajkaw ajüy teat nüt nengüy kam:\n\n|Ajüy teat nüt|Col2|\n|---|---|\n|Raw Ajwik nüt Limnüt|Andüy wüx arraw Amb chejmbaw raw Larraw Lajnchep nüt Ajüy pinawan nüt Lamong pinawan ajüy nüt Laliük lembej nüt Lembej nüt|\n\n|Kinüt Asomom|Nchejliüw kiriw nüt Lanchejliüw nüt Pinawan nchejliüw nüt Tiüt nüt Tiütüy nüt Tengial ajmel nüt Amb asomom Amb ongwiiüts Langwiiüts Langwiüjtsüy Laliük matüch pinawan ongwiiüts Pinawan ongwiiüts Mbiüjlaw ongwiiüts|\n|---|---|\n|Ongwiiüts||\n\n\nAaga najiüt mbajkaw ijkiaw ajlüy. Noik andüy wüx “tiül kambaj”, kiaj\napmarangüch najiüt andüy wüx meawan najiüt leaw arangüch noik nüt,\nniüng apmandeaküw:\n\n**sa** **i** **a**\nkiajchay kiajchay kiajchay\n**sa** rang **i** rang **a** rang\n\n**sa** **i** **a**\njaw jaw jaw\n**sa** meay **i** meay **a** meay\n**sa** xeeb **i** xeeb **a** xeeb\n\n**sa** **i** **a**\nngalüy ngalüy ngalüy\n**sa** ngiay **i** ngiay **a** ngiay\n**sa** nganeow **i** nganeow **a** nganeow\n**sa** pak sameay **i** pak imeay **a** pak ameay\n**sa** ndok **i** ndok **a** ndok\n\nTiül alinoik apmarangüch najiüt andüy wüx “tiül tiiüd” niüng\napmanderak kwane tengial marangüch. Wüx mandearak kwane tengial\nmarangüch altiül nipilan ikoots apmayariw “tea”, “taa” tengwüy “tengial”\natnej “teateow”, “taateow” “tengial ateow”, tiül aaga nawiig kam ayarich aaga\nndoj wüx, ngüntasmiün nej mayarich najneaj.
|
zoh-books-4
|
zoh
|
Tum chik jay’une yak angkimoyø biy\n\nmama, yakø nøko iy xix juyø,\n\nyøtsø bi matsøkpa anji, tsøkø biy\n\nxix y yojobam mayø yay patø biy\n\njamatin. Øy møtsokmangø biy kankajo,\n\nti biy tøkjo tsakømø bi jamatin.\n\nTijkøtø iy juyi biy xix.\n\nJayø bi angmøt tsamø øy noji.\n\nJayø tun angmøk tsamø.\n\nChik jay’une jamatin maypa.\n\nBin jaatong\n\nkuy wøkpa\n\ntsamkuyjo.\n\npøngdøkay\n\nxaoxukpa\n\nyujkuyjo.\n\nBi xøk øy\n\nkøyujxukpa\n\njetapitjønang.\n\nNipkuypit\n\nyoxukpa\n\nchikxadøkay.\n\nJayø bim tsøkjaba køjø.\n\nnipi’ tømdøkay\n\nmok patanu x\n\nJayø øy tsøkpaxø.\n\n\njopøokuy\n\nxuyu\n\nkøxi\n\nxøkøxi\n\n\nanmaldøkay\n\npiyu\n\n108\n\n\nmayokuy\n\ntumø\n\nMøtsi jøxtsøki yø tot pit.\n\nAp nuku\n\nTsukumo jokoxto koya\nnikoteka tsipa’a\njukuto maja.\n\nNatsi natsí.\n\nKemba eya jaama’\njomepaja jayapá\nmimpa\nmoxang yooma’- jaga\nkaxlapojon.\n\nJayø eyak wane.\n\nbin awin\n\nbim awin\n\nbiy awin\n\ndøy awindøkay\n\ndøm awinja’\n\ndedøkay awin\n\nJayketa mix eyak tsamedøkay.\n\n###### Yotejuykuy.\n\nTum jaama’ tijtamø jøytijø øn\n\nyote juytamø, kanka, yøkwij, køak.\n\nDegaji øn yojtamø jamatinpit. Makan\n\npexu in tsidamø bi kanka, bi køak\n\nmoxan pexu. De mintampam in ixtamø\n\ntøm maønømpa tun aka, gaja\n\njøytijø. Gaja jak yoja y maøxukpa\n\nbi tøm, bi yote nøti.\n\nAntsoa bi ontsøk’okuy tsame.\n\nJu’ bi tijøy yote juyxuki.\n\nBí tijxukø jøytijø tiyanja øy juyxukø.\n\nJutsøy pøkxukø bi kanka.\n\nØy nøkxukpak uy minxukpak tøm juyxukø.\n\nYojaøyø bi tøm gaja u nøti.\n\nTØJØK TIJØN TØM JUYTAMØ.\n\nTøjøk tijøn tøm juytamø.\n\nBIN ATSI ANAXA TUKØ YØJAAMA’.\n\nbin atsi anaxa tukø yøjaama’.\n\nYOTE MA’DØKAY JAK MINXUKPA.\n\nyote ma’døkay jak minxukpa.\n\nYOYADØKAY MAKAN PEXU BIY YOJA.\n\nyoyadøkay makan pexu biy yoa.\n\nJAK TØM NØ’ AKA.\n\njak tøm nø’ aka.\n\nJaytsoa bi winjok komijaye wakxinpøjønang.\n\nAna\n\nMama\n\n\nTatbida\n\nJuxtixa\n\nBi tuj takpa jømjiyok, dexe nø’\n\njowa tsøkpa kumkuydøkayjo.\n\n|m|øy|\n|---|---|\n\n|a|ama’t|øma|\n|---|---|---|\n\nNø’ jowa\n\nMøjmø takpa bi tuj, tejinam\n\nbi tsamkuy yay wøkxukø iy\n\nnøkxukø pøngdøkay. Yay yøktøxukø\n\nbi ya takam bi tuj, okmanpa\n\nbi jamatema. Pitsko ixtentan\n\nbi wøt kuydøkay un yakxuktamø.\n\nJaama’ y xepe.\n\nTsamxukpa bi ney tatbidadøkay\n\njunang tsøkømø bi jaama’, ga’døkay\n\nøy matonxukø, nømøy tsamø biy\n\njatondøk. Winjo tsøkømø bi nax,\n\nBi jaama’ ga’ tum jukutøk, pitsko\n\nyaki ya nømo iy tomøyø gaji,\n\nbiy mø’ bi xepe y biy manakdøkay\n\nmatsadøk.\n\nnøjo bi xepe\n\n\nyooma’ pitsko\n\ntukxixukpa bi\n\npøkoba bi xepe\n\nWitxukpa yøjøng\n\nkajan bi komi\n\nTsøkø y jayø nax iy kopakjo tejixukø\n\nJukxukpa bi xepe.\n\nBi yooma’døkay jumoyxukø bit,\n\nya wøjø iy amaxukpa bi xepe\n\niy wakxukpa bi. Oraytanøk kinøk\n\nokmanpa bi tukxi, jaama’ xepejønang.\n\nBi jaama’ øy wakpa bi xepe. Jumoyø\n\nbit bi yooma’, yakø øy watø biy\n\nmankuy wiki, tum tsapats yotepit,\n\nya powago’ biy une xøta notso.\n\nTsiwø angnamtsu\nwøkpajak nø’,\njak tukø angwayay\nøm yoxpa tsinjo.\n\nØm amaba jaama’ bit,\noraytanøk kinang\nbim une poba\njøp tsawiaba.\n\nJayø eyak tsamøtsi.\n\nTøjøk tun’adamø neydexe jaamakukjo.\n\nYoxtamø yujkuyjo neydexe tujo.\n\nYøjaama’ maktamø neydexe jinin nøjo.\n\nKøpi jotentamø neydexe oktsajo.\n\nAngmaytamø tøkjo neydexe wanømø.\n\nJayø eyak tsame øy pønøkpa neydexe.\n\nTuj øy koyumi\n\nBi tuj tøjiy koyumi, yak angkimopa,\n\nya witø nøytumø, ga’ yak nømjaoba\n\njutiya wanakpa nax iy kopakjo.\n\nNømxukpa øy yak kinkaxukpa bit,\n\ntum nøkpa ya poy mine.\n\nPitsko ya poy takø, tum nøkpa\n\ngaxe minpa bi jaama’tena.\n\nJaykøta eyak tsame øm muxpa.\n\nTakpa bi tuj\n\nwøjpa bi najak,\n\nglo, glo, glo\n\nwanpa biy unedøkay,\n\ngli, gli, gli\n\ntsoko nøjo møtsøxukpa.\n\nBi chik tun\n\njak tukø.\n\nwikpa unedøkay\n\nminxukpa, nøkxukpa\n\ny jemji møtsøxukpa.\n\nJayø møtsan chikwane mix øm muxpa\n\nYoxtampa okmangø bi tuj, degaji mujtamø.\n\nYøxtamø xokijo okmangø tukxi degaji\n\nwitudamø.\n\nMintampa kotsøkjo tsongtamø kujang,\n\ndegaji jukpoyø.\n\nAnkukaxukø møjmø inø degaji okmangø bi\n\ntuj.\n\nYooma’ pøkpa mayø jøyø big une degaji\n\nnøkø.\n\nJayø eyak tsame øy pønøkpa degaji.\n\nNøjowa\n\nTum amintø møjmø takø bi tuj,\n\njayø moxan jaama’, kukjaama’ y\n\ntsuji takø. Bi mokdøkay møjmø\n\ntømawø jøknøkxukø, yak\n\npønøkoyø bi xøkpajak. Neydexe\n\nwakaxdøkay øy pøtøxukø\n\ntsinkuy pajak yak pønøkoyø, bi\n\ntundøkay øy yak jumø, ya pøtin.\n\nJømji nømpa jayam yampa takø\n\ndøxø bi møyø tuj.\n\nTsøkø jutiya tiyø nø jowa bim kumkuyjo\n\nJayø jutiya tijø nø jowa døm kumkuyjo.\n\nTøk’anjø tuang de mayo de 1995.\n\nPøndøkay\n\nØn wøjtampa jemji bi pøngdøkay,\n\nnøkxukpago’ joji iy kumunyoxukø,\n\ngaja waynøjik tun.\n\nBi Juxtixa.\n\nJayø tum toto tsame wejpa pøngdøkay.\n\nBi uxøwøx\n\nJømji oktsam’oba bi uxøwøx\n\nokmanpa kuandu bi ap tsajin\n\npitsømpa biy tøkjon iy okwanakøba\n\nbi wøkpajak. Ga tsøkømpa kuandu\n\njowaaba bi wøjpajak. Dexe yøtxpa\n\nbi nax y bi tøkdøkay. Bi ap\n\ntsajin jaypa wituba møajon.\n\nMatontama.\n\nDexe kuandu okmanpa bi\n\nuxøwøx, um yukpoytamø\n\nxøjøjo, pitsømtama ponji\n\ny tunja. Nømoba bi kojom\n\nkøtøkjø u nøa køtøkjø nømoba\n\nin tempøtø bi uxøwøx.\n\nBi unedøkay ya wøjø im\n\nwinyukpoytamø xøjø pønjo.\n\nTsøkø tum toto junang nømoba yak\n\nokxø bi jukukøk\n\nTøjøk yøkxø uxøwøx ya jumø tøkdøkay.\n\nJu’uwø bi møyø ya takø bi tuj.\n\nPøtø bi jukutøk eyak yujkuyjon, ya køngø.\n\nAngmayø bin awin ya muxoyø.\n\nØn juyø in kanka ya dø minja.\n\nJayø eyak tsame øm pøba bi ya.\n\n|a|ma|\n|---|---|\n\nBi minpak xepe okmanpa bi xawa,\n\nyoba bi okox iy aydøkay, bi\n\njondøkay jukxukpa y akxidøkay\n\njonøntsøkxukpa. Pøkpa ga’ xepe\n\nyøtspa tuj jaama’, mok niipi\n\nnømpa go’ bi pøndøkay.\n\nTsøkø tum tsame bim wit awinjønang.\n\nDøx yukpoypa yey tunjo.\n\nDøx yukpoyø tøjøk tunjo.\n\nDøx yukpoypanam joji tunjo.\n\nYukpoypanam bin awin angmaykuy tøkjo.\n\nYukpoyø bin awin angmaykuy tøkjo.\n\nYukpoypa bin awin angmaykuy tøkjo.\n\nTøjøk yoxtamø yujkuyjo.\n\nYøjaama’ yujkuyjo.\n\nyoxtampan yujkuyjo.\n\nYøjaama’ yunpa wøkpajakjo.\n\nTøjøk wøkpajakjo.\n\nyunpanam wøkpajakjo.\n\ndøx\n\nmix\n\nde’\n\nnenja’\n\ndøxja’\n\nmixja\n\nde’døkay\n\n\nyoxpa\n\nøm yoxø\n\nyoxe\n\nyoxtamø\n\nyoxtamø\n\nøm yoxtamø\n\nyoxukø\n\n\nYaktane bi tsame.\n\ndøx\n\nmix\n\nde’\n\nnenja’\n\ndøxja’\n\nde’døkay\n\nTsøkømpa mayø.\n\nYa jaama’tena bit tømawø bin\n\nmono yujkuy, gaxe bi møjmø\n\nmatsøkam yey. Øn juyø pinøk\n\nbim tsømipøn. Yan tsøman\n\nbin kopakjo bi mokdøkay.\n\nIn pønøkpa pinøk jøytijø\n\nmaøyø jemji, gaja øy\n\njuyxukpa.\n\nYa nømo.\n\nBi uxøwøx ya yøkxø bit, ya\n\njowa awø bi wøkpajak bi.\n\nDexe ya jøknøkø bi yoyadøkay,\n\nni bi mokdøkay. Møjmø mok\n\npinøk yey angitampa.\n\nTsame bim jowanampø y nemø junang jowane.\n\nJayø angmøk tsame.\n\nDøx tijam xepe anji\nmøjmø yaji, gaja\njak tukø. In ixø\nbi popo pøn gaja\njejpa.\n\nNøktampa nike øy takø bi tuj.\n\nYukpoytan nike øy toyø døm mangkuy.\n\nMintampa nike øy oktsutøkønøman.\n\nXaodampa nike yay takø bi taj.\n\nMøtsødampa nike yay mine tumødøkay.\n\nJaykøta mix eyak tsame øy pønøkpa nike.\n\nBi ney nax.\n\nTø nax nøy tatbidadøkay juyø,\nnøkpam møjmø amintø, yøji\njøjtampa bi angpøng pøngdøkay.
|
yua-books-17
|
yua
|
sol ceh moo\n\nka u yiloꞋob jeláasil pixanoꞋob―. TiꞋ tuláakal baꞋax tu tsolaj\nle jmeenoꞋ, ka chóolkꞋaj túun u tuukul le koꞋoleloꞋ ka joꞋopꞋ u\nkꞋáatik jumpꞋéel baꞋal maꞋ tu bejiliꞋ, ka chúun u nichꞋbansik le\nmáakoꞋ utiꞋal ka áantaꞋak.\n―Jach taak in wilik tuláakal baꞋax ku yilik le peekꞋoꞋoboꞋ.\n―¡Chokoj a joꞋol, koꞋolel! Wa ku kꞋuchul u kꞋiinil a wilik tuláakal\n\nbaꞋax ku yilik le peekoꞋoboꞋ, wa ku chokotaj a joꞋoleꞋ, wa\njumpuliꞋ, tu yoꞋolal sajkileꞋ, pos ka kíimil juntaatsꞋ. In wojel bix\nu beetaꞋal, chéen baꞋaleꞋ máax ku jetsꞋik u beetikeꞋ, jumpuliꞋ\njach kꞋaas kun bin tiꞋ, táaj kꞋas kun bin tiꞋ.\n\nLe xkoꞋoleloꞋ, tumeen saatal u tuukul, bey xan tumeen jach taak tiꞋ\nu yilik tuláakal le baꞋaloꞋobaꞋ, ka tu kꞋaꞋam tꞋanaj le máakeꞋ utiꞋal ka\náantaꞋak u yilik baꞋax u kꞋáatij.\n\n―TeneꞋ jach taak in wojéeltik baꞋax kꞋaꞋabet in beetik utiꞋal in\n\nwilik tuláakal baꞋaxoꞋob ku yilik in walakꞋ peekꞋ.\n\nJumpuliꞋ jach tu seten kꞋáataj, bey xan tumeen maꞋ u kꞋáat u pꞋat u\nyuꞋub baꞋax ku yaꞋalik le xkoꞋoleloꞋ, ka nichbanaj jmeeneꞋ ka túun tu\nyaꞋalaj baꞋax ken u beet le xkoꞋolel minaꞋan u yíichamoꞋ.\n\n―Le baꞋax ken in waꞋal ken a beetej, yaan túun a beetik jach\n\njéenbix kin waꞋalik techoꞋ, chéen baꞋaleꞋ baꞋax kin jetsꞋik techeꞋ,\nteneꞋ mixbaꞋal yaan in wilaꞋ yéetel baꞋax ku yúuchul tech.\n\nLetiꞋ lelaꞋ ken a beetej: yaan a luꞋusik u chꞋeem u yich a walakꞋ\npeekꞋ búul jumpꞋéel pꞋiskꞋiin, ka jiꞋik túun ta wichoꞋob. JumpuliꞋ\nwukpꞋéel kꞋiinoꞋob, maꞋ tu béeytal u binejtik mixjumpꞋéel kꞋiin maꞋ\n\nSAꞌATAL MáAN\n\nta beetik, wa maꞋeꞋ maꞋ tun yúuchul baꞋax ka paꞋatik. Chéen baꞋaleꞋ\nkin kꞋaꞋajsik tech, tu yoꞋolal baꞋax kun yúuchleꞋ, teneꞋ mixbaꞋal yaan\nin wilej, koꞋolel―. Búul wukpꞋéel kꞋiinoꞋob táan u beetik baꞋax\naꞋalaꞋab tiꞋ. TiꞋ le kꞋiin jeꞋeloꞋ, ich áakꞋabeꞋ jach táaj maꞋalob u chéen\nwenel, ka j-ook taak tu tsꞋuꞋil u wayakꞋeꞋ u juumil cheꞋejoꞋob, sawal\ntꞋaanoꞋob, awatiloꞋob, jejeláas juumiloꞋob ku bin u yuꞋubpajal ich u\njoꞋol. Tuláakal baꞋax ku yuꞋubikeꞋ, jach táaj jelaꞋantak, chéen baꞋaleꞋ\nbey u nupꞋmibaꞋob utiꞋal ka jumnakoꞋob, beyoꞋob mejen cheꞋejiloꞋob\nku bin u síijil ichil u joꞋol, bey u jeetsꞋil u chuunileꞋ ku yuꞋubpajal\náakamiloꞋob maꞋ kꞋaꞋamchajtakoꞋobiꞋ.\n\n―BaꞋax u kꞋáat u yaꞋal le wayakꞋ jeꞋelaꞋ, ku kꞋáatchiꞋitkubáaj ich\n\nu wayakꞋ, kaꞋalikil tuláakal baꞋaxoꞋob ku juumoꞋob ku bin\nu nupꞋlajoꞋob utiꞋal u beetikoꞋob chéen jumpꞋéel paax, kex\nminaꞋan u beelil utiꞋal máax ku yuꞋubik; láayliꞋ ku yuꞋupajal\nle cheꞋejoꞋoboꞋ bey xan le sawaltꞋaaniloꞋoboꞋ, tuláakal tuꞋux ku\ntaaloꞋob tu joꞋol, le eekꞋjochꞋeꞋenil ku baꞋapachtik u weeneleꞋ,\njumpuliꞋ boox tumeen mixbaꞋal ku béeytal u pajtik.\n―TsꞋoꞋok in kíimil wáaj beyaꞋ― ku kꞋáatchiꞋikubáaj.\n\nIchil u wayakꞋileꞋ ku bin u kaxtik bix ken úuchuk u beetik ka ajak\ntiꞋ le kꞋaas wayakꞋiloꞋ, ¡In kaꞋaj awat, míin beyoꞋ jeꞋel u béeytal in\nwaajal! baꞋaleꞋ kex wa tu beetajeꞋ, tuláakal u kꞋaꞋamileꞋ, mix jóokꞋiꞋ,\nláayliꞋ ku suut tu chiꞋ tu kaꞋatéen.\n\n―¡KaꞋabet in waskimbáaj! ¡KaꞋabet in waskimbáaj!― chúun u\n\nyaꞋalik yaꞋab téenoꞋob ich le kuxtal yaan ich u joꞋoloꞋ, tuꞋux tuláakal\nchéen juumoꞋob kꞋaꞋamtakoꞋob yéetel jejeláasil paaxoꞋob minaꞋan\nu bejiloꞋob ku bin u kꞋaꞋamchajal tak kéen pꞋáatak jach kꞋaastak.\n\nsol ceh moo\n\nTiꞋ jumpꞋéel tiꞋ yaꞋab baꞋaloꞋob tu beetaj utiꞋal u yajaleꞋ, tiꞋ tu chuun\nu puksiꞋikꞋaleꞋ ka jsíij jumpꞋéel awat táaj kꞋaꞋam ku bin u bin u\nnojochtal tak ka jkꞋuch tu xikin u yuꞋubej, bey túun j-úuch ka j-aajij\nich u kuxtal.\n\n―¡Uuuff!!... jumpuliꞋ tin tuklaj maꞋ tin kaꞋa wajal. BukaꞋaj\n\nmaꞋalobil, jumpuliꞋ, jach táaj kꞋaas le wayakꞋ yaanchaj tenoꞋ.\nChéen cheꞋejoꞋob, sawal tꞋaanoꞋob yéetel awatiloꞋob. BaꞋaleꞋ u\nmaꞋalobileꞋ, tsꞋoꞋok in wajal.\n\nMaꞋ líikꞋik tu kꞋáaneꞋ ka tu éejentaj u walakꞋ peekꞋeꞋ, láayliꞋ táan u\nseten chꞋiꞋibal yéetel nichꞋbalil.\n\n―¡Le meenkisin peekꞋaꞋ, letiꞋ beet in wayakꞋtik le kꞋaasil baꞋaloꞋ\n\nbey xan maꞋ tin wenel utsil, meenkisin peekꞋ betáas kin\npꞋuꞋupꞋuchech yéetel cheꞋ!\n\nTu machaj u míis ka jbin taak tu joolil u najil tu yoꞋolal u luꞋusik\nu nichꞋbalil tu yóokꞋol le óotsil peekꞋoꞋ. BaꞋaleꞋ, jach táaj nojoch le\njaꞋakꞋal óol tu kꞋamaj ka tu jeꞋaj u joolil u naajil, táaj kꞋaꞋam awatnajij,\ntu báaytaj u yichoꞋob, tu seten kóolaj u tsoꞋotsel u joꞋol, tu yoꞋolal\nbeyoꞋ ka u naꞋat wa tsꞋoꞋok u yajal wa láayliꞋ táan u wenel.\n\n―¡KiꞋichkelem yuum!, BaꞋax le baꞋalaꞋ―. Tu yaꞋalaj yéetel\njumpꞋéel nojoch mukꞋyaj, tumeen ich láayliꞋ le súutukil jeꞋeloꞋ\nka tu naꞋataj baꞋax táan u yilikeꞋ, letiꞋ le ku yilik u yalakꞋ peekꞋoꞋ\nyéetel u yichoꞋob chuup yéetel chꞋeem. Aktáan u yicheꞋ, seten yaꞋab\nbaakeloꞋob wíinikoꞋob ku xíimbal chíinjoꞋoliloꞋob, u joolil u yichoꞋob\nkaꞋacheꞋ bejlaꞋ mixbaꞋal yaan tiꞋob tiꞋ, chéen jooloꞋob, tuláakal u\njuumil ku beetik le baakeloꞋob kéen péeknakoꞋobeꞋ ku yuꞋubpajal bey\n\nSAꞌATAL MáAN\n\nmejen *laataso* Ꞌob ku kꞋoꞋokꞋolaankiloꞋob wa bey xan u mejen juumil\nbáaxal mejen paalal. Yéetel yaꞋab sajkileꞋ, béeychaj u paktik yaꞋab\nwíinikoꞋob minaꞋan u bakꞋel, yéetel u yichoꞋob táan u jóokꞋol tiꞋobeꞋ,\nkimentakoꞋob, táan u seten pꞋuꞋuchloꞋob tumeen kꞋaasilbaꞋaloꞋob, kisin\nbaꞋaleꞋ kisin tu jaajil maꞋ jeꞋebix le yaan tu tuukul kaꞋachoꞋ. U yawat le\nóotsil máakoꞋoboꞋ beyoꞋob púutsꞋeꞋ ku bin u yokol tak tu tsꞋook tuꞋukꞋil\nu tsꞋoꞋomel. MaꞋ náach tiꞋ letiꞋobeꞋ ka tu yilaj yuum kíimil, letiꞋeꞋ táan u\nkóolik wa jaytúul pixanoꞋob maꞋ u kꞋáat u pꞋaat u wíinkilaloꞋob.\n\nXmaꞋ paakatileꞋ, taakchaj u kꞋalik u joolil u najil, chéen baꞋaleꞋ\nmaꞋ páatchaj u péek mixjumpꞋíit, u tuukuleꞋ jpꞋaat maꞋ kuxaꞋaniꞋ,\nsíischajaꞋan, jpꞋáat maꞋ péekil, kex wa tu jaajil ku kaxtik u mutsꞋik\nu yicheꞋ, leloꞋobaꞋ maꞋ tu éejentikoꞋob baꞋax kꞋaꞋabet u beetikoꞋob.\nYaanchaj wa jaypꞋéel tiꞋ tuláakal le baꞋaloꞋobaꞋ, tu suutubaꞋob u paktoꞋob\nle koꞋolelaꞋ, ich u yichoꞋob yaanchaj tiꞋob teꞋ súutukiloꞋ, béeychaj u\nyilik bukaꞋaj mukꞋyaj ku kuchikoꞋob. LeloꞋ jumpꞋéel jach táaj nojoch\njaꞋasaj óolil tu máansajeꞋ, maꞋ béeychaj u yaantal u muukꞋ u puksiꞋikꞋal\nutiꞋal u máansik yéetel utsil, bey jumpꞋéel nuꞋukul minaꞋan *coriente* tiꞋ,\nka waꞋalaj u meyaj. Tu joolil u naj jpꞋáat pulaꞋan yéetel u yichoꞋob u\npꞋilmajoꞋ u yaal u kꞋaboꞋobeꞋ tak wakꞋajaꞋantakoꞋob.\n\nTu jaꞋatskabileꞋ, kaꞋalikil táan u bin kolnáaliloꞋob tiꞋ kꞋáaxeꞋ, tu\nyiloꞋob pulaꞋan bej, maꞋ tu péek, ka bin u yaꞋaloꞋob ich kaaj baꞋax\núuchij; maꞋ xáanchaj ka láaj múuchꞋ kajnáaliloꞋob tu yiknal.\n\n―¡Le koꞋolelaꞋ jkíim ich sajkil, pakteꞋex bix yanik u yichoꞋob!―\n\nku yaꞋalik wa jaytúul tiꞋ letioꞋobiꞋ.\n―Óotsil, kensáaj baꞋax jach jaꞋas u yóol― ku chéen sawal\n\ntsikbaltikoꞋob ichiloꞋob.\n―Óotsil waleꞋ, baꞋaleꞋ kimen bejlaꞋeꞋ― ku chéen chꞋaꞋik óotsilil\n\ntiꞋ wajaytúul tiꞋ letiꞋob.
|
mio-ebible-AC4_19_2
|
mio
|
―Cua saxini xihna ndo, ta cua cati ndico ndo ñaan cha cuu cha vaha cuenda ra Ndioo. ¿Atu vaha cua savaha ndi cuhva cati maan ndo? ¿Atu vaha cua savaha ndi cuhva cati ra Ndioo?\r\rNdiuhu cati ti ña cua cuu ndoo taxin ndi, vati nini xaan cua cati ndico ndi cha ni ndehe ndi. Nini xaan cua cati ndico tahan ndi cha ni chini soho ndi ―cati ra Pedro.\r\rTacan cuu, ta sayuhvi ndico tucu ra cumi tiñu can chi ra, ta saña ni ra chi ra, coto cua cuxaan ñivi chi ra, vati ña nihin ra cuhva yoso cuhva cua tachi tuni ra chi ra ta ra. Sacahnu xaan ñivi can chi ra Ndioo, vati ni nduvaha ra cojo can.\r\rCha yaha uvi xico cuiya ra cha iyo ra chi tu ndoho, ta nduvaha ra. Tacan ni ndehe ñivi yoso cuhva iyo ra Ndioo, vati ni sanduvaha ra chi ra cojo can.\r\rTacan cuu, ta quee ra Pedro chi ra Juaan, ta cuahan ra ta ra nu iyo cuiti ñivi Ndioo. Chaha ra ta ra cuenda ñaan cha cati ra sutu chahnu chi ra chanihin can chihin ra.\r\rNi chini soho ñi cha cahan ra ta ra, ta inuun ni quechaha cahan ndahvi ñi chi ra Ndioo. Cati ñi chi ra ti:\r\r―Yoho tata, chitoho ndi cuun. Maun ni savaha andivi chi ñuhun ñuñivi chi tañuhun, ta maun ni savaha ndihi cuii cha iyo.\r\rIti chata chaha maun cuenda chi ra Tati Ii cun ti cua cati tuhun ra chi ra David ra cuu ñivi ndi tiempu chahnu, ta musu cun ni cuu ra. Chacan cuu cha ni savaha ra cuhva cuni cun, ta ni cati ra ti:\r\rNdicha ti ndurai xaan ñivi cuu inga tucu ñivi,\r\rta ndicha ti saxini xaan ñivi judío,\r\rta ñahni yavi ndaa cha saxini ñi.\r\rNdurai ra rey iyo nu ñuhun ñuñivi ya,\r\rta nducuiti ra cumi tiñu cahnu ta ra.\r\rCuni cani tahan ra ta ra chi maun chi ra Cristo,\r\rta tava tiñu maun chi ra,\r\rvati cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi tu ndoho,\r\rcati ra David iti chata.\r\r’Ihya ñuun ya ni nducuiti ndicha ra Herode chi ra Poncio Pilato chi ra ni quichi inga ñuhun chi ñivi judío, ta chahni ra ta ra chi ra Jesuu, ta musu ii cun cuu ra. Rai ni tava tiñu maun cuu ra Jesuu, vati cua cundaca ñahan maan ra.\r\rTacan ni savaha ra cumi tiñu can ta ra, vati iti chata ni cati tuhun maun yoso cuhva cua savaha ñivi iti nuun.\r\rYoho tata chahnu, na ndehe. Cuni sayuhvi xaan ra chi ndi. Cuhva maun tu ndee ini chi ndi, vati musu cun chihin ndi. Ña cuhvon cha cua cuyuhvi ndi ni suhva. Tacan cua cundee vaha ini ndi, ta cua cati tuhun ndi tuhun maun.\r\rCua cati tuhun maan ndi, ta maun cua sanduvahun chi ñivi. Maun cua savahun iin cuhva inga cuhva, vati chaha maun tu ndee ini chi ra Jesuu, ta musu ii cun cuu ra. Cahnu xaan cuhva cua savahun, ta cua ndehe ñivi yoso cuhva iyo cun, ta cua nduiyo ñi cha cua ndehe ñi.\r\rCha ndihi cahan ñi chi ra Ndioo, ta taan nu iyo cuiti ñi, vati cha quichi tucu Tati Ndioo anima ndihi ñi, ta ña yuhvi ñi cati tuhun ñi tuhun Ndioo.\r\rInuun xaan iyo ndihi ñivi cuu ñivi Ndioo. Ndihi ñi cati chi tahan ñi ti cua cuhva ñi cha iyo chi ñi chihin ñivi cuu tahan ñi cuenda Ndioo, cati ñi. Chacan cuu cha ndihi cha iyo chi ñi cuu chi tahan ñi.\r\rChacoo xaan tu ndee ini chi ra tatun Jesuu, vati tindee ñivi Ndioo can chi tahan ñi, ta cati tuhun ra tatun Jesuu can tuhun cha ni natacu ndico ra Jesuu, ta iyo xaan tu manini chi ndihi ñi ta ñi.\r\rÑahni cha chini ñuhun ni iin ñi, vati tindee ñi chi tahan ñi. Xico ñi vehe ñi. Xico ñi tihyo ñi, ta quichi ndaca ñi xuhun yahvi chi chihin ra tatun Jesuu, ta sacha ra xuhun can chihin ñivi chini ñuhun chihin chi.\r\rTacan ni savaha iin ra nani José, ta sama ra tatun Jesuu sivi ra. Bernabé nani ra savaha ra ta ra, vati chaha xaan ra tu ndee ini chi ndihi ñivi. Ra ñuhun Chipre cuu ra, ta ñivi ra Leví ra cuu sutu cuenda ra Ndioo tiempu chahnu cuu ra.\r\rNi chacoo iin ñuhun chi ra, soco xico ra chihin chi, ta quichi ndaca ra xuhun yahvi chi iti nuun ra tatun Jesuu.\r\rTacan cuu, ta iyo tahan inga ra chi ñasihi ra. Ananía nani ra, ta ñasihi ra nani Safira. Xico tahan ñi iin ñuhun ñi,\r\rsoco naquihin xehe ra Ananía suhva xuhun yahvi chi, ta chito ñasihi ra. Suhva chi chandaca ra chi ra tatun Jesuu, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti vachi ndaca ra ndihi xuhun yahvi ñuhun xico ra, cati ra,\r\rta quechaha cati ra Pedro chi ra ti:\r\r―Yoho Ananía, cha chaha maun cha sandoyo ñuhun run Satanaa chihun. Cha sandahyu ñahun chi ra Tati Ndioo. Cha tixehun suhva xuhun yahvi ñuhun xicon.\r\rNdicha ti ñuhun maun cuu chi. Ndicha ti chi maun cuu xuhun yahvi chi cha xico maun chi chi, soco cha saxini xaun ndavaha ni, ta savahun chacan. Ñavi chi ñivi ni sandahyu ñahun. Chi maan ra Ndioo cha sandahyu ñahun ―cati ra Pedro chi ra.\r\rChini ni ra Ananía tuhun ni cahan ra Pedro, ta nduva ni ra, ta chihi ra. Chini soho ndihi ñivi tuhun can, ta quechaha cuyuhvi xaan ñi.\r\rIyo tahan ra tivaa ta ra, ta ni tuhva ra nu nduva ra ndii can, ta ni tuvi ra ta ra sahma chi ra, ta canihin ra ta ra chi ndii can, ta cuahan ra ta ra, ta cuchi ra ta ra chi ra.\r\rYaha suhva hora, ta quichi tahan ñasihi ra ndii can. Ña ta coto ña ñaan cha ni tahan ii ña, ta quihvi ña,\r\rta quechaha nducu tuhun ra Pedro chi ña ti:\r\r―¿Atu tehen ni xico ndo ñuhun ndo?\r\rTa cati ndico ña ti:\r\r―Avi. Tacan ni, tioo.\r\rTa cati ndico ra Pedro chi ña ti:\r\r―Ña vaha cha nduinuun ndo, ta sandahyu ñahan ndo chi ra Tati Ndioo. Ndehe. Cha vachi ndico ra cuati, ta chuhva ni cuchi ra ta ra chi ra ii cun. Vitin cua cuiso ndico ra chihun ―cati ra.\r\rTacan cuu, ta nduva ni ña iti nuun ra Pedro, ta chihi ña. Quihvi ra tivaa can, ta ndehe ra ta ra vati chihi tahan maan ña. Naquihin tahan ra ta ra chi ña, ta cuahan ra ta ra, ta cuchi tahan ra ta ra chi ña nu ni cuchi ii ña.\r\rChini ndihi ñivi cha ni tahan ñi, ta yuhvi xaan cuni ñi, ta yuhvi tahan ñivi Ndioo.\r\rCuaha xaan cuhva savaha ra tatun Jesuu. Tacan ni ndehe ñivi yoso cuhva iyo ra Ndioo, ta nduiyo tahan ñi. Inuun iyo ndihi ñivi Ndioo, ta nducuiti ñi soco ndavi ve ñuhun cahnu nu iyo coredor Salomón,\r\rsoco inga ñivi yuhvi ñi cha cua quihvi ñi cuenda Ndioo, soco chito ñi vati vaha xaan ñivi cuu ñivi Ndioo.\r\rVasi iyo ñivi yuhvi, soco tuvi xaan ñivi quechaha chinu ini chi ra chahnu Jesuu. Quihvi ra rai, ta quihvi tahan ñi ñahan cuenda ra.\r\rChacan cuu cha ni chandaca ñi ta ñi chi ñivi cuhvi yuhu iti. Ican caa ñi cuhvi can. Caa ñi nu yuvi. Caa ñi nu ticati. Caa ñi. Yuhu iti queta ñi, vati saxini ñi ti tu cua yaha ra Pedro, vasi cua yani condahvi ra nu caa ñi cuhvi can, ta cua nduvaha ñi.\r\rQuichi tahan ñivi iyo ndihi ñuun iyo yatin ñuun Jerusalén, ta quichi ndaca ñi chi ñivi cuhvi chi ñivi iyo tati cuihna anima, ta ni nduvaha ndihi ñi ta ñi.\r\rTacan cuu, ta cha iyo cuiti tucu ra sutu chahnu chi ra saduceo ta ra. Ndusoo ra ta ra ndehe ra chi ra tatun Jesuu.\r\rChacan cuu cha tiin ra ta ra chi ra tatun Jesuu, ta tihi ra chi ra ta ra ve caa.
|
yua-books-14
|
yua
|
U ts’íibil t’aano’ob u yúuchul tsikbal.\n\n*U tia’al u ts’íibta’al junp’éel u ts’íibil t’aan u yúuchul*\n*tsikbale’, k’a’abet u k’a’ajal teech k’a’ana’an u*\n*yaantal máax ku t’aan yéetel máax uúyik, bey xan*\n*k’a’ajaktech ti’ ba’ax taak a tsikbale’ex.*\n\nXook le u yúuchul tsikbalila’, ku ts’o’okole’ ka tsikbaltik\ntia’ wéet xooke’ máaxo’ob ku tsikbalo’ob yéetel ba’ax\nta na’ataj. Beet junp’éel u ts’íibil t’aan u yúuchul\ntsikbal.\n\nU yutsil X-Miila.\n\nX-Miila: In na’, Te táan Kaab bejo’ tu máan\nyawat juntúul máak. ¿Je’el wáa ts’aik ten\njunp’éel túumben peeso in ts’atie’?\n\nNa’: ¡Je’eI in ts’aik teche’, in waal! Jach uts tin\nt’aan ka’a yaabilt a ch’i’ibalil. Chéen\nba’ale’ a’alten ti’ máax keen a ts’ae le\náantajo’\n\nX-Miila: Wáa ka’a tíip’kech a wilae’, je’el u páajtaj\na wu’uyike’ máaxe’...\n\nKo’olel: ¡Yaan chakbil nal! ¡Yaan chakbil nal\njunp’éel túumben peeso u tojol! Yaan\nchakbil nal a junp’éel túumben peeso u tojol!\n\nTs’abal yéetel k’ex óolalil\n\n*Tu láakal ba’al ku ts’aik wíinike’, yaan k’iine’, yaan*\n*ba’ax ku páatik yóok’lal.*\n*Le o’olale’ u xóot’t’aanil ts’abale u k’áat ya’ale’: ba’al*\n*ka ts’aik wáa ku ts’abal teech. U xóoxot’ t’aanilo’ob:*\n*k’ux óolale’, letie’ u tuukulil ka wa’alik ti’ wíinik kéen a*\n*ts’u wáa k’am ba’ale’.*\n\nXook le ts’íiba’, u tia’al ka’a wil ba’ax tuukulilo’ob ku\nya’alik.\n\nU tsikbal X-Piil yéetel J-Tiino\n\nTáan u bino’ob xooke’, ka tu yilajubao’ob X-Piil yéetel\nJ-Tiino te bejo’, ka jóop’ u bin u tsikbalo’ob.\nTi’ lelo’ ka’a j-k’áato’ob tu naajil tu’ux ku ko’onol\nbáaxlo’ob, ka je’el u chanto’ob.\nKu ya’alik X-Piile’, tene’ ts’o’ok in k’áatik ti’ in yuume’\nka’a u manten juntúul chan x-yoron, je’el bine’ chéen\nba’ale’ k’a’abet in bajkinbaj tin xook.\nBey xan ten ts’o’ok in wa’alik ti’ in yuum, jats’uts tin\nwich junp’éel le báaxalo’oba’, chéen ba’ale’\nóotsilo’on, Wáa ma’a p’eeke’e, yaan junp’éel ti’ in\nsuku’uni’, ts’o’ok u p’atik, je’el in Wa’alik ti’ ka’a u\nsíiteche’, chéen ba’ale’ yaan a kaláantik.\n\nWáa bey ka wa’aliko’ X-Piil, ku ki’imakchaj in wóol,\nyaan in kanáantik, yaan xan in bajkinbaj xook u tia’al\nka’a yanakteen ma’alob meyaj lekéen nojchchajaken,\nbeyo’ bíin in máan báaxalo’ob ti’ in mejen paalalo’ob.\n\nKaxáant ichil le xooka’ xóoxot’ t’aano’ob ma’ na’atik\nba’ax u k’ áat ya’ alo’ ob, a’ alti’ a j-ka’ansaj ka’a u\nyáantech a kaxt ba’ax u k’áat ya’alo’ob,\n\nBey ts’o’ok a kaxtik le xóoxot’ t’aano’obo’, ts’íib te’ela\nle ba’ax ta na’ataj tie’ xooka’.\n\n# **18**\n\n##### Waxaklajun xook\n\n\nIn paakat yéetel juntúul t’eel\n\nIn paakate’\nTu yáalkab báaxal yóok’ol koot.\nMa’ náachchaji’.\nKa’a t’ochpaj yéetel u yook juntúul t’eel.\nKa tu jetjats’uba tu yóok’ol koot,\nKa tu jetjats’uba tu yáanal t’eel.\nT’eele’.\nTu láat’aj u neek’il in paakat yéetel u xaaw;\ntu ch’ich’ikaj u neek’il in páakat yéetel u\nch’ich’iltunil u mooch’;\ntu t’ot’ochaj xan u neek’il in paakat yéetel u\nk’áan lóobch’eil u koj.\nT’eele’.\nU táakcha’maj in paakat,\nMa’a tin na’atik.\nBa’axten tu pikipktaj yéetel u xiik’.\n\n148148\n\nLe ch’ich’iltunilo’ob tu chóochok’aj tin paakato’.\nU ts’o’okole’.\nSéeba’an tu cho’aj in paakat,\nyéetel u chak nook’il u kaal.\nJach ki’imak u yóol in paakat.\nTu ka’a yóotaj áalkab báaxal yóok’ol koot.\nMa’a páajchaji’.\nTumeen t’eele’ tu ka’a lap’aj yéetel u koj\nyéetel u xaaw.\nU ts’ o’ okole’ .\nKa tu ki’i k’alaj ichil u so’oy.\n\n149149\n\nMuch’abaj yéetel a wéet xookilo’obe’ u tia’al ka’a\nmúuch’ utsul tsikbalte’ex le u tuukulilo’ob tie’ xook\n\nts’o’ok a beetika’.\n\nTs’ íibt óoxp’ éel u tuukulil ti’ óoxp’éel u yáal ts’ íibil le\nxooka’.\n\n \n - •\n\n - ••\n\nTs’íibt junp’éel chan tsikbal ti’ juntúui t’eel, tu’ux ka’a\nyanak junp’éel wáa óoxp’éel u yáalal u ts’íibil.\n\nKaxan k’áat chi’\n\n*Ka’a k’a’ajak teech ba’ax u bilal le kaxan k’aat chio’,*\n*u tia ‘al a wojéeltik wáa a k’aóoltik ba’alo’ob.*\n*Yaane’ ku beeta’al chéen k’áat chi’itbil u láak’e’*\n*k’a’abet u nu’ukbesaj ts’íibil u chowak k’áat chi’ilo’ob.*\n\nTs’íibt junp’éel u nu’ukbesaj ts’íibil chowak k’áat\nchio’ob, ti’ le meyaj xook ka beetike’exo’.\n\n- ¿Máax a k’aaba’?\n\n- • ¿Ba’ax uts ta wich way tu naajil a xooke’?\n\n - ••\n\n- •••\n\n~~**——**~~\n\nU e’esanilo’ob ts’íib.\n\n*A ka ’aj a wile ’ex le e’esa ’nilo’oba’:*\n*tu láakal le e’esanilo’ob a k’aóolo’, ku meyajo’ob u*\n*tia’al u yúuchul junp’éel ts’íib yéetel jats’uts xook.*\n\nIlawil bix meyajta’anil le e’esanilo’ob te ichil tsikbala’.\n\nJuntúul ma’ak’oI kéej\n\nJuntéenake’ yaan juntúul kéej jach ma’ak’ol,\nmixba’al u k’áat u meentej. Ku ya’ala’al ti’\ntumeen u nae’ ka jóok’ok u kaxte u yo’och,\nma’a tu yóotik.\nChéen junp’éel u k’iinile’ ichta’abi tumeen le\nts’onnáalo’obo’, k’ucho’ob tu’ux ku máan le kéejo’,\nka’a bino’ob tu pach.\nLe chan kéejo’, k ajti’ táan u tsaypachta’ale’\nka’a jóop’ u yáalkab, beey úuchik u náachtal\nti’ le ts’onnáalo’obo’ ka tu je’elsubaj. Ka tu\ntukulte’ yaan u ts’aikubaj sáak’olil, yóok’lal\nma’a u kinsa’al.\n\nRamón Caamal Moo.\n\nBey ts’o’ok a jach ilik bix ts’íibta’anil le e’esanilo’oba’,\n\n- •, ts’íibt junp’éel chan tsikbale’ tu’ux ka meyajnak\ntech.\n\n*Jach wáa ta wilaj bix u meyaj le e’esanilo’oba’,*\n*máasima’ le je’ela’ ku ts’íibta’al u tia’al u xóot’ol*\n*tuukulo’ob, u tia’al u ts’íibta’al yaanal tuukulo’ob, bey*\n*xan u tia’al u ye’esik tu’ux ku ts’o’okol u xookil junp’éel*\n*ts’íib. Lela’ ku xot’ik tuukulo’ob xan, chéen u meyaj*\n*letie’ u tsolik u ts’íibil jejeláas ba’alo’ob, u tia’al ma’a u*\n*xa’ak’pajlo ’ob.*\n\nBey xan u meyaj le e’esanila’, ma’a u páajtal a\nwáalkab xook\n\n- Juaane’ jach uts, ka’anal, bek’ech, chowak u\njo’ol yéetel yaan u me’ex.\n\nU ts’ikbalilo’ob u tsikbal ba’alcheo’ob.\n\n*Ka ’a k ’a ’ajakteche’ ya ’ab tsikbalo ’ob a woojel, ma ’a*\n*u tu’ubultech xan, ma’a chéen wíinik tsikbaltik ba’ax*\n*ku yúucnul ti’i’ wáa ba’ax ku yiliki’i’; tak xan le*\n*ba’alcheo’obo’, chéen layli’ wíinik ts’íibtik le*\n*ba’alcheo’obo’ ichil le tsikbalo’obo’.*\n\nTs’íibt junp’éel u tsikbalil ba’alcheo’ob.\n\nTsikbalt ti’ a wéet xooko’obe’ le ba’ax ta na’ataj ti’ le\nu tsikbal le ba’alcheo’obo’, ku ts’o’okole’ ka bonik tu\nnu’ukulil a boone’, le ba’alcheo’ob tsikbalnajo’ob te’\nichil le chan tsikbala’.
|
ngu-books2-11
|
ngu
|
TLAHTLAPOWALTIN\n—Tlalia tehwatzin tikmonekiltis tiyetos nosiwatzin, axkin tiktlalis-\nkeh tonalli ihkuak timonamiktiskeh.\nIhkon ichpochtli omichtakayehyeko:\n—Axan keman yonikahsik telpochtli tlen nopakilis.\nSan niman okinankili:\n—Tla yinelli techtlasohtla, chikomaxan timonamiktiskeh.\nKuali omoyektlapowihkeh wan sehsekan oyahkeh inchan.\nIhkuak ahsik inon tonalli, omonamiktihkeh, oilwichihkeh wan kual-\ntzin otlahtlakuahkeh. Niman telpochtli ichan okiwikak inamik,\nompa kalihtik tlakawtok. Kallan otlamixtenki wan otliowak. Satepan\nsiwatl omotlasowih, telpochtli otlasewih wan inawak omokochtekato\nika nochin itlakem. Miak tonalli opanotiah, wan telpochtli nochipan\nihkon okichiwaya, ichpochtli omoyehyeko:\n—Tlekan ihkon kichiwa nonamik, Koxamo itlah kimotlatilia?\nSen yowalli ihkuak kuali yokochki itlaka, yoliktzin okimahmaso.\nSanelihki okimachilito itlakayo sawel tzohmio wan kuitlapileh.\nOkahsikamah, inamik tlen inawak okochtoka, amo nelli tlakatl, yen\ntlawelilok. Inin wewetlahtolli kihtosneki: Tlalia se takko kahki sapa-\nnowa kualtzin, amo kipia tlen moweyinekis, wan amo san yeh tomin\nkitzintokatinemis. Tla keh ihkon kichiwas, Welitis yen tlawelilok\nkahsiki wan kualtis kimonamiktilis.\n\nCUENTOS\nElla observó que su cónyuge se acostaba con toda su vestimenta, lo\nque despertó dudas en la muchacha sobre la personalidad de su es-\nposo. Éste, siempre evitaba estar con ella al momento de cambiarse\nla ropa.\nUna noche ella se dispuso a descubrir lo que escondía su marido.\nEsperó a que se durmiera y comenzó a meter las manos bajo su ropa.\nGrande fue su sorpresa al sentir que todo el cuerpo estaba peludo,\npero además tenía cola. Fue entonces cuando se dió cuenta que se\nhabía casado con el diablo.\nLa enseñanza de este cuento es que las muchachas no deben preocu-\nparse tanto por la belleza física, ni por los placeres que produce el\ndinero en abundancia. Lo más preciado de toda persona es la senci-\nllez y belleza interna que son los valores morales.\n\nKUAWETZOTL WAN\nXIKOHTLI\nLA AVISPA Y EL JICOTE\nJ l h\noRgE uis ERnándEz\nr d , V\nAFAel elgAdO erAcruz\n\nTLAHTLAPOWALTIN\nYiwehkika nepa ixtlawaktli kanin kualtzin nochi xochiyoh, omona-\nmikeh sen xikohtli wan sen kuawetzotl. Xikohtli, kemin okachi tlahpal-\ntik okatka, niman opehki mosihsinia wan okikakitih:\n—Satekitl nichikawak, miek nitlamama wan amo nisotlawani.\nKuawetzotl san otlakaktoka wan satepan okinankili:\n—Tlakeh yinelli tichikawak, ma tikchiwakah tlen axkin nimitzilis.\nNepan onkah miek nektli, ma tiksasakakah, wan ma tikwikakah\nikxitlan nekah xalxokokuawitl.\n—Xikohtli, otlawelkak wan opehkeh neksasakah.\nXikohtli yinelli chikawak okatka, mimiek nektli okimomamaltiaya wan\nkuawetzol sanihkichiwa kuetlaxiwi wan omottaya amo otlaxikowa-\nya. Melahkayopan amo okinextiaya tlen okiyehyekohtoka, okinekiaya\nkiawilmatis xikohtli itekiyo. Ihkuak yimiek oneknechikohkeh, kuawet-\nzotl okiwalihto:\n—Yinelli sapanowa tichikawak, neh yonisotlawak, okachi kuali no-\nchan ma nimosewiti, nihki xikitta, yopehki tlayowatiwitz.\nXikohtli okitlahtlanih:\n—Kanin tichanchihtikah?\nKuawetzotl okinankili:\n—Nikan, itzintlan inin xalxokokuawitl, ikuitlapan tlakoyonkah,\nyowehka nikan nichanchiwa.\nXikohtli san omihyokah wan opatlantikiski, ixkoyan omoyehyeko-\nhtiah:\n\nCUENTOS\nEn cierta ocasión se encontraron en un campo florido una avispa y\nun jicote. El jicote fue quien inició el diálogo, presumiendo su fuerza\nfísica. Dijo:\n—Yo soy demasiado fuerte, soy capaz de llevar carga pesada y no me\nfatigo rápido.\nLa avispa lo miró maliciosamente y después de escucharle, contes-\ntó:\n—Si lo que dices es cierto, hagámos una competencia. Mira, en aquel\nlugar hay bastante miel, llevémosla al pie de aquel guayabo a ver\nquién lleva cargas más grandes.\nEl presumido aceptó y ambos empezaron tal actividad. En realidad aquel\njicote tenía suficiente fuerza, cargaba grandes cantidades de miel, mien-\ntras que la avispa hacía cargas pequeñas, se veía débil y no mostraba su\nverdadera intención de aprovechar la circunstancia y de alguna forma\nbeneficiarse. Cuando la avispa se dio cuenta que ya era una gran canti-\ndad de miel acumulada, le dijo al jicote:\n—Verdaderamente eres fuerte, fíjate que yo ya me cansé, por lo tan-\nto, será mejor irme a descansar a mi casa, además ya está a punto de\noscurecer.\nEl jicote preguntó:\n—¿Por cierto, en dónde esta tu casa?\n—Aquí mismo, atrás de este tronco de guayabo, hay un hoyo y desde\nhace mucho tiempo vivo en este lugar, justo donde habían colocado\nla miel.\n\nTLAHTLAPOWALTIN\n—Nekah miktlan kuawetzotl, onechkamaxinki wan onechpinawi.\nKemin amitla okitlaxtlawi tlen xikohtli okipalewi, kuawetzotl\nomokah ika miek pakilistli. Inin tlahtolli technextilia: Moneki amo\nma timosinikan tlalia tichikawakeh noso titlayehyekolehkeh. Tlamo,\nwelitis yetos okse okachi kamanaltiani wan kualtis tokah wetzkas.\n\nCUENTOS\nEl jicote guardó silencio y se retiró apenado, furioso y pensativo.\nMuy tarde comprendió la astuta actitud de la avispa, murmurando:\n—Condenada avispa, logró burlarse de mí.\nLa avispa quedó satisfecha y feliz por el trabajo gratuito del jicote.\nEsta historia nos enseña que no es correcto andar de presumidos de\nser fuertes o de sabelotodo, porque puede haber alguien que sea más\nastuto y se aproveche de nosotros.\n\nSE WEWETZIN\nTOMINYOH\nEL VIEJITO ADINERADO\nJ R a V\nuana aquEl RgüEllEs allEJo\nl p , V\na ERla ERacRuz\n\nTLAHTLAPOWALTIN\nYiwehkika okatka se wewetzin tlen iselti ochanchiwaya, nochi it-\nlakem sawel tatapaktik wan amikah okimatiaya kox ompa kalihtik\nmiak tomin okitlatihtoka, ikinon nochtin altepetlakah okiknomatia-\nyah wan okihtowayah:\n—Inon wewetzin melahkayopan, amitla kipia.\nIhkon, miek xiwitl opanotiah wan inon wewetzin okachi okoxkatia-\nya. Ikaltempan opahpanowaya sen choko tlen kuali iwan omoyekno-\ntzaya Sen tonalli okinextili inin tlahtolli:\n—Xikitta choko, miek tomin nikpia, tla keh timixewis, techonpa-\nlewis itech noteotlakilis wan ihkuak niixpoliwis miktlan techontlal-\npachoti, ihkon, tikmokawis nochi notomin tlen nikan tlatitok, san\nnimitztlatlahtia amikah xiknextili tlen axan onimitzilih.\nChoko okinankili:\n–Techkawili ma nimoyehyeko wan mostla nimitzilis kox nikchiwas\ninon tekitl.\nIhkuak ichan ahsito, inon choko okitlapowihtahsik isiwa, nochi\nokinextili tlen okilih inon wewetzin.\nSiwatl niman omotlelo okintemoto ome isiwikniwah wan okinnextilih\ntlenon itlaka okitenehtahsik. Inon siwameh omotlatlalwihkeh wan\nokintlakehkeh ome tlakameh, ma kitlachtekilitih nekah wewetzin.\nIhkuak ipan okalakitoh okilihkeh:\n—¡Axan tikwikaskeh nochi motomin! ¡wan tla keh timokuehsos ti-\nmitztlalwitekiskeh wewe tzotzokatl!
|
chd-ebible-LK9_3_2
|
chd
|
―Tonƚeƚe. Nij tintsi moƚtai'me lane. Jouc'a loƚpaluc, loƚponta, ƚonla'i, loƚtomí, ocuena' coƚtsamalo aimoƚtai'me.\r\rToƚcuaitsa anuli liƚya' ja'ni tepi'intsolhuo' lajut'ƚ pe loƚmanc'eyacu, moƚmana' liƚya' jiƚpiya lajut'ƚ toƚmajnle.\r\rAnuli liƚya' ja'ni lan xanuc' aimepenufilhuo' tolipalunca, tolunafle loƚ'mitsi', aimoƚtai'me loƚ'mitsi' ni ƚepi camats' jiƚpe liƚya'. Ti'iƚa' quiƚsina' ma' iƚne quiƚtuca' ti'najtse'me liƚjunac'.\r\rLimbamaj coquexi' ts'ilihuequi ipalunca. I'huaf'coƚai'me iƚya' iƚya', tuya'ayi Lataiqui', iƚe loya'apa al c'a lixpic'epa ȽanDios. Jahuay ƚiƚeloƚya' ixaƚ'mentsola' lafcualƚay.\r\rCal rey Herodes icuej'ma jahuay lo'epa Jesús iƚpe ƚamats'. Ixhueƚco'ma. Ticua: “¿Naitsi lo'epa toƚta'a?” Timana lan xanuc' nocuapá: “Juan Bautista imaf'inapa, ipanamma pe lomana' limanapola'”.\r\rOcuenaye ticuayi: “Imaxcainata cal profeta Elías”. Locuenaye ticuayi: “Anuli iƚne lam profeta li'ipa lomana' fa'a li'a ƚamats', itsiya imaf'inapa, icuaina'ma”.\r\rHerodes timiyoxi: “Iya' joupa aicuxepa etec'empá ƚejoc' Juan. Itsiya cacueca tinesconni anuli cal xans acueca' lo'epa. ¿Naitsi iƚque xans? ¿Te co'iya caxinya?” Ehue'ma te co'iya mixinya Jesús.\r\rLimbamaj coquexi' lummepola' Jesús ipailinamma, icuainatsa pe lopa'a Jesús. U'i'me jahuay li'epa. Jesús ileco'mola' iye'me quiƚtuca', ticuaita anuli liƚya' cuftine Betsaida.\r\rLan xanuc' icuej'me pe lotseyacu, iyenc'ot'ƚe'me, ihuej'me Jesús. Icuaitsa pe lopa'a Jesús. Iƚque epenuf'mola'. U'i'mola' te ts'i'ic' micuxe ȽanDios. Laxtafpola' nahuepá tixaƚcontsola', ixaƚ'mena'mola'.\r\rIf'acoƚaipa iƚoc'oƚai'me limbamaj coquexi', timiyi:\r\r―Tommetsola' lan xanuc'. Tiyenƚe ƚiƚeloƚya', jouc'a calx'huiyaƚma' lomana' huejnca, tehueta ƚotejacu. Ma fa'a ailopa'a cotejacu.\r\rItalai'e'e'mola', timila':\r\r―Imanc' toƚtes'mitsola'.\r\rIƚniya italai'e'e'me, timiyi:\r\r―Aicaƚ'hueca. Tipa'a le'a amaque' la'í y oquexi' latuye. ¿Te aga ƚepá illanc' aƚ'nata ƚotejacu jahuay iƚne lan xanuc'?\r\rJiƚpe timana' to amaquej mil lan xanuc'. (Jouc'a timana' lacaƚ'no' la'uhuay.)\r\rJesús timila' ts'ilihuequi:\r\r―Toƚmitsola' ticutsoƚaiƚe oque' oque' nuxans quimbama'.\r\rToƚta'a li'epa to licuxe'empola'. Jahuay icutsoƚai'me.\r\rJesús epef'mola' lam maque' la'í, loquexi' latuye, ehuenaf'ma lema'a, ix'najtsi'i'ma ȽanDios, ixquenuf'mola'. Epi'i'mola' ts'ilihuequi tica'nentsola' lan xanuc'.\r\rJahuay itetso'me, ixhuaitsola'. Ts'ilihuequi efot'ƚepá lan hualcay ca'i lipanecomma. Imantsola' imbamaj coque' lan tsiquihuit'ƚ.\r\rAnuli litine Jesús tipalaic'o ȽanDios. Jiƚpiya timana' ts'ilihuequi quiƚtuca'. Timila':\r\r―¿Te cocuapa lan xanuc'? ¿Naitsi iya'?\r\rItalai'e'e'me, timiyi:\r\r―Timana' nocuapá ima' umJuan Bautista. Ocuenaye ticuayi ima' un'Elías. Locuenaye ticuayi ima' umprofeta. Ticuayi li'ipa opajmpa, imanapo', itsiya omaf'inapa, ocuaina'ma.\r\rTimila':\r\r―Imanc', ¿te coƚcuapa? ¿Naitsi iya'?\r\rPedro italai'e'e'ma, timi:\r\r―Ima' unCristo, ma Ƚi'huijf'epo' ȽanDios, ummepo'.\r\rJesús ixc'ai'i'mola', timila':\r\r―Aimoluyout'ƚe'me. Nij naitsi mi'iya quixina'.\r\rTimila':\r\r―Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Cateƚco'ma juaiconapa. Lan tsilaj xanuc' noxpijpá lataiqui', jouc'a lixanuc' cal cuecaj ca'ailli', jouc'a lomxiye nomuc'iyalepá locuxepa ȽanDios, alatets'i'ma nulemma. Aƚma'a'ma. Afane' quitine camaf'ina'ma.\r\rIpalaic'o'mola' jahuay lan xanuc', timila':\r\r―Ja'ni anuli cal xans lihuej'ma, iƚque aimi'iya micuxeyacoxi quituca'. Iya' lapaƚts'inginna lancruz. Iƚque ƚalihuejya itine itine titaiƚa' lencruz jouc'a. Tixpic'eƚa' titeƚco'ma. Toƚta'a ƚinca lihuej'ma.\r\rNaitsi aimicua mitelcoya, iƚque no'epoxi cuenna juaiconapa, tecani'e'moxi. Naitsi nocuyacoxi lateƚcoya, iƚque ƚalihuequi tama tima'anƚe, tunƚu'e'moxi.\r\rCal xans nolijya jahuay lopa'a fa'a li'a ƚamats', ja'ni tecani'e'moxi, ¿te quipenic' iƚe lulijpa?\r\r’Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a, cacuaicoconno. Iƚe litine aƚsim'ma ninCueca', aƚsim'ma aƚ'onƚcota to ȽanDios cai'Ailli', lapalc'o'i'ma lam paxi lapaluc' quema'a. Anuli cal xans ja'ni titaiƚa' calaic'ata, toƚta'a aicalihuequi, iƚe litine cacuaicohuananni fa'a li'a ƚamats' iya' jouc'a aicapenufya iƚque cal xans.\r\rIya' camilhuo' al ƚinca: Fa'a timana' lan xanuc' tixim'me, timetsaico'me lo'eya ȽanDios micuxe li'a ƚamats'. Toƚta'a tixim'me ai'a tima'mola'.\r\rLijoupa luyaipa to apaico quitiné Jesús tipalaic'ota ȽanDios jiƚpe ƚijuala. Ileco'mola' Pedro, Juan, Jacobo, if'ajli'me.\r\rMipalaic'o ȽanDios ipaico'ma li'a. Lipijahua' i'i'ma afujca afujca, tunts'iflay.\r\rIcuaitsa oquexi' lan xanuc' ipalaic'o'me Jesús. Anuli iƚne Moisés, ƚocuena Elías.\r\rIƚniya tulif'ela' al cuecaj quipepalc'o' ȽanDios. Iƚne jouc'a Jesús tipalaicoyi lo'iya ticuaitsi Jesús Jerusalén. Jiƚpe tipo'no'ma li'a ƚamats'.\r\rPedro jouc'a liƚejmale tama itafquengcola' cahuí, aiquiƚsmaic'. Ehuelojm'me Jesús, ixim'me ipaicopa li'a, lipijahua' tunts'iflay. Ixim'me oquexi' lan xanuc' tecaxoƚanna pe lopa'a Jesús.\r\rMiƚolijnayi loquexi' lan xanuc' Pedro ipalaic'o'ma Jesús, timi:\r\r―Momxi, ma jifa'a aƚmanecu. Toƚta'a luyalaico'me al c'a. Illanc' aƚƚanc'e'me afane' lihuoxqui, anuli ima', ocuena Moisés, locuena Elías.\r\rPedro ma le'a tipalay, aiquixina' lonespa.\r\rMipalay Pedro imunni ƚummahuay. Ipoxc'i'mola'. Ixpailij'mola' juaiconapa.\r\rJiƚpe ƚummahuay icuej'me tipalay, timila':\r\r―Iƚca'a ƚai'Hua, ƚai'Huijf'epa. ¡Toƚquimf'eƚe!\r\rLijoupa limipola' toƚta'a, ts'ilihuequi Jesús ixim'me iƚque quituca'. Moisés y Elías ailomana'.\r\rIƚniya ƚitiné lam fantsi ts'ilihuequi Jesús i'ipola' ch'ix. Aiquiluya'e' iƚe liximpa jiƚpe ƚijuala.\r\rLihuequi litine imulnanca ƚijuala. Axpela' lan xanuc' icuai'me tehueyi Jesús.\r\rAnuli iƚniya ija'a'ma, ipalaic'o'ma Jesús, timi:\r\r―Momxi, caxahue'ehuo' toxinƚa' ƚai'hua. Iƚque cal nuli cai'hua.\r\rAnuli ƚonta'a ti'noƚi. Ƚai'hua tija'e'. Ƚonta'a tife'ne ujfxi. Tipamma ƚitsulu lico. Ƚonta'a tixcai'e ƚai'hua, afule mux'masya.\r\rAixahue'epola' lihuejhuo' tipa'aƚe ƚonta'a, aiqui'ic' quilipa'e.\r\rJesús italai'e'e'ma, ticua:\r\r―¡Ay imanc'! Aimoƚ'huaiyijnyi ȽanDios, a'ij ƚijca loƚpicuejma'. Coƚa' aicapajncona'ma pe loƚmana'. ¿Te iya' ti'hua caxnet'ƚ'ma?\r\rTimi cal xans:\r\r―Aƚƚec'metsi ƚo'hua.\r\rAi'a ticuaita ƚamijcano ƚonta'a eca'ni'ma ƚamats', ife'ne'ma ujfxi. Jesús itale'ma ƚonta'a, ixaƚ'mena'ma ƚamijcano, exat'ƚina'ma qui'ailli'.\r\rNahuelojmpá toƚta'a li'ipa jahuay tipailo liƚpicuejma'. Iximpá acueca' lo'epa ȽanDios. Ixpailij'mola'.\r\rMi'nujuaisyi lan xanuc' jahuay lo'epa Jesús ti'hua tipailo liƚpicuejma'. Jesús ipalaic'o'mola' ts'ilihuequi, timila':\r\r―Imanc' toƚpo'noƚe cuenna laifmipolhuo'. Iya' iƚque cal Xans Ƚiximpa cal profeta pu'hua lema'a. Aƚcum'ma ticuaita quiƚmane lan xanuc'.
|
poi-constitucion_mx-art-028-45
|
poi
|
Je’m tsɨytyopa’ap iga kupingtaap ju’uts je’m akka’mnetawɨ’ɨp iga iwatpa je’m yooxakuy wɨɨ iga wɨ’a’iñ ikkupak tyityamam nasuuntaapjuutypɨgam nɨmpa jutyim wiñtyi mayo’ykanetaa, imatongpakne’iñ je’m ityegetpɨk iga a’mkooñwɨyo’ypa je’m ikka’mnamotnewɨ’ɨp je’m yooxapa’ap tumiñakka’ykuytyɨk pejtaknaxyukmɨ kun je’m tɨkkumunyooxakuymɨ ikuwɨtyi naxyukmɨ je’m i’a’mkooñwɨypa’ap je’m akkuyujo’oyi i je’m tɨkkumunyooxakuymɨ ikuwɨtyi naxyukmɨ je’m ityegetpɨk iga imaypa ju’tsang ta’itytyam i jutsane’ i’ityi yɨ’p nas. Iga nawatta’iñ yɨ’ptam, je’m ityegetpɨk iga a’mkooñwɨyo’ypa ikka’mpa iga wɨ’aap ingtu’umayaj jesɨktyim kujangne’eba juuty dya’ii yooxaap ixɨ’juuty itypa je’makka’mnetawɨ’ɨp, i’am akkamtapa’ap wɨɨ iga ityumpɨy ipatsyajjiñ i je’m ipoyangjakpa’ap yɨ’p angtu’umakuymɨ wɨɨ iga tsɨ’yiñ tuum tegedɨ’ɨyi’ɨywɨ’ɨp pekapɨgam yooxaap ixɨ’, i’am maj amkunuumawattaap iga patstaa.\r\rJe’m tegedɨ’ɨyi’ɨywɨ’ɨp ikwangpa yɨ’ɨm je’exɨk je’m to’odakwang’o’oyi iga odoy jangne’iñ ichɨ’y juuty dya’ii yooxaap ixɨ’. Iwɨɨ’amkooñwɨ’ypa je’m tsɨ’yyajtopa’ap iga ka’psne’iñ ityo’odangjoj, ju’utsam nɨmpa yɨ’p angki’mayo’ykuwe’gangjoom i, je’m ikka’psyajpa’ap, kutɨ’tsyajtaap si’iga wɨ’aap iwat je’m yooxakuy; dendenki tsukumpa iwɨɨ’a’mkooñwɨ’yiñ iga odoy tyii angyamta’iñ, akwiñkej’iñ i ja’yang nu’uknɨ’ɨmiñ.\r\rIga wattaapjuutypɨk kutɨ’tstaap je’m maj wɨ’apa’ap iyooxaa, je’m tegedɨ’ɨyi a’mkooñwɨyoypa’ap wɨɨ iga ime’chiñ wɨsteen je’m tɨkkumunyooxakuymɨ ingjakpa’ap je’m sɨngki’imi akkuyujoykuy iga je’ ijɨɨxi’angchi’ɨyiñ iga iwɨɨwadyiñ ininɨk juutypɨgam ixunpa je’m yooxakuy.\r\rJe’m tegedɨ’ɨyi a’mkooñwɨyoypa’ap iknɨga’ypa je’m pɨ’ɨmɨyoypa’aptuum tooto jutyim jayka’mnetaa tumtsam tukuteen i mosteen nɨɨyi jempɨk tsɨ’yyajtopa’aptumtum tuum jutyim ja’ngne’ juuty dya’ii yooxaap ixɨ’, je’m kejpa’ap ityo’odangjojyukmɨ iga maj wɨ’ane’. Si’iga dya’ ka’pspa ju’tsang nasuuntaap je’m tsɨ’yyajtopa’ap jesɨk wattaap tunggak to’odakwang’o’oyi. Je’m pɨ’ɨmɨyoypa’ap ikupingpa ju’tsanam nukneyaj je’m tsɨ’yyajtopa’ap iga ikka’mpa ii je’m tsɨ’ypa’ap iga je’m tɨgangtu’umakuy iwɨskɨy a’mkooñwɨ’ypa si’iga wɨ’ane’.\r\rJe’m wɨskɨy a’mkooñwɨyo’oyi nawattaap si’iga ipatsyajpa majpɨk kukmɨ jempɨk yooxayajpa’ap je’m tɨgangtu’umakuy je’m ityyajwɨ’ɨp jeem, nawatta’iñ ju’bam jaama akka’mnetaa iga odoy angnaxiñ tukuna makna jaama tsaknetawɨ’ɨp dende moj ikwiñkejtaa je’m kupingnetaawɨ’ɨp; jesɨksɨ’pij’ejyaj, je’m tegedɨ’ɨyi ityyajpa’ap je’m tɨgangtu’umakuymɨ ikjoodong’aap je’m yooxayajpa’ap je’m tɨgangtu’umakuy.Si’iga je’m ityyajwɨ’ɨp je’m tɨgangtu’umakuy juuty a’mkooñwɨytyaap je’m angki’mayo’oyi dya’ ipɨktsongpa je’m tsɨ’ytyopa’ap je’m nɨmnewɨ’ɨp je’m pɨ’ɨmɨyoypa’ap, jesɨk je’m mɨjpɨk angjago’oyi pejtaknaxyukmɨpɨk ikka’mseetpa tunggak joomipɨk, juutypɨgam nɨmpa je’m wiñtyipɨk jaaka.Yɨ’ɨmpɨgam wattaap eeybɨk watykɨy si’iga eeybɨktyim dya’ii ipɨktsongpa je’m tsɨ’ytyopa’ap hasta tsɨ’yiñ tuum je’m ipɨktsongpa’ap je’m tegedɨ’ɨyi a’mkooñwɨyoypa’ap jesɨk je’mpɨ’ɨmɨyoypa’ap je’am ikka’mpa iga iwatpaje’m yooxakuy.\r\rDya’ii wɨ’aap imo’ogɨy ityumpɨy tyityamam nawattaap iga kupingyajtaap i akka’myajtaap je’m iwatyajpa’ap je’m yooxakuy.\r\rAngki’mayo’ykuwe’gang 29.\rSi’iga kutɨgɨytya’tsoyñɨɨmpa, tsaam mo’ogɨyoyñɨɨmpaiga dyawɨɨ ityñɨɨm, o tunggak je’m ikotnamotpa’ap je’m kumun iityiyaj juuty dyawɨɨkoom iga imalwada’ypa, numaj je’m mɨjpɨk angjago’oyi je’m nasangjaaki angtu’umaaji pejtaknaxyukmɨpɨk, si’iga ijɨ’kpa je’m mɨjpɨk kumun angtu’umakuy o je’m tegedɨ’ɨyiityyajpa’ap je’m tɨgangtu’umakuy jesɨk je’ dya’angtu’umaneyaj, wɨ’ap ikka’y o ikte’eñangjak ikuwɨtyi yɨ’p naxyukmɨ i jutyim naspa tyii sɨ’p iniwattaa je’m angki’mo’ykuy i je’m kotkumyajtapa’ap je’m dyapɨk iñumnañɨkpa iga ing’a’mmokpa, jobityim i jikskɨy jempɨk sɨ’p iniwattaa; wɨɨ iga iwatpa ju’tsang’am mayo’oyi tsagayñetaa,jempɨk ikutumpɨy akteñangjago’oyi i sinki je’m akkayo’oyi o akteñangjago’oyi ikkama’ypa tuum pɨɨxiñ o tuum yoomo. Si je’m akkayo’oyi o akteñangjago’oyi itypa jesɨk angtu’umanenɨɨm je’m mɨjpɨk angtu’umakuymɨ, yɨ’bam ijɨga’ypa tyiii wɨ’aap iwat je’m pɨ’ɨmɨyoypa’ap pejtaknaxyukmɨpɨk iga itye’eña’ypa tyii naspa ixɨ’; si’iga a’mkooñwɨytyaa jesɨk jejnɨɨmpa jobitytyim nɨ’maytyaap je’m mɨjpɨk angtu’umakuymɨ iga ikotku’miñ.\r\rJe’m pɨ’ɨmɨyo’oyiyajjoom topyajtapa’ap, dyawɨ’aap ikka’yyaj o ikteñangjakyaj iga nawattaap tyityam ipa’atyiyaj iga odoy idyiñ je’m neeja’ixo’oyi, iga sɨ’ɨba ju’uts nɨmpa jém angki’mayo’oyi, jutsane’ i’ityi, jutsane’ ixɨ’i, iga ku’ixyajtaap je’m ityu’mmɨpɨkyaj; ii iñɨɨyiyaj, i ju’p naxyukmɨ nunda nayñe’ tyityam ipa’atyiyaj, je’m tsɨxtyam o woñtyam;tyityam ipa’atyi iga wɨ’aap ipatso’ypɨk; iga wɨ’aap ijɨɨs tyiikej, tyi’am ijɨɨspa i wɨ’aap ikupɨk yɨ’ppe’m diosyaj; je’m tsukumɨ’ɨyi iga nuum angmattaaptyi’am wattaap; igaakkujo’ogataap je’m nunda akkatapa’ap iga akyojtaap itya’ngka; akkujo’ogataap je’m pɨɨmimɨpɨk akyooxataap i je’m ikuyoxapa’ap tunggak,akkujo’ogataap je’m ne’ktapa’ap pɨɨmimɨ i je’m naksnakssusawattapa’ap; ni je’m pɨ’ɨmɨyo’oyi kɨ’ɨping’oykatapa’ap je’m nasunyajtapa’ap iga ku’ixtyaap iga kupakpa je’m tyityam ipa’atyiyaj.\r\rJesɨk akka’ytyaap o akteñangjaktaap iga nawattaap tyityam tapa’atyi i je’m pɨ’ɨmɨyo’oyiyaj wɨɨ iga tsukumne’iñ i nawatta’iñ juutypɨgam akka’mnetaa yɨ’pWɨdyay To’odayjoom i je’am pɨkta’iñ iga ang’a’mmoktaap tyi’am naspa ixɨ’, juutyima’mkooñwɨytyaap juchixkej je’m pɨ’ɨmɨyo’oyi iga nuum nawattaap, jɨɨximɨ nawattaap, angmattaap, akwiñkejtaap i iga dya’iipa je’m neeja’ixo’oyi.\r\rJesɨk kuyajpa iga akka’ytyaap o akteñangjaktaap iga nawattaaptyityam tapa’atyi i je’m yooxpado’oyiyaj itywɨ’ɨp, yɨ’p si’iga akka’pstaap ju’tsang mayo’oyi tsagayñetaa o si’iga jeempɨgam ikka’mpa je’m mɨjpɨk angtu’umakuymɨ, ityumpɨy je’m pɨ’ɨmɨyo’oyi nuum nanɨgoypa’ap i je’m ku’ixoypa’ap pɨknetawɨ’ɨp jesɨk kuyooxa’o’ypa tsɨ’ypam jikskɨy. Je’m pɨ’ɨmɨyoypa’ap dyawɨ’aapi’a’mkooñwɨ’y je’m pɨ’ɨmɨyo’oyi akka’mnetawɨ’ɨp jutyim kun je’m mɨjpɨk angtu’umakuymɨ i’a’mkooñwɨyxeetpa je’m akka’ytyapa’apoje’m akte’eñangjaktapa’ap.\r\rJe’m pɨ’ɨmɨyo’oyiyaj ityopnewɨ’ɨp je’mpɨ’ɨmɨyoypa’ap jesɨk akka’ytyaap i angte’eñangjaktaap, yɨ’p kɨ’ɨpingyajtaap tyii iwatpa jobitytyim ikɨ’ɨping pa jempɨk je’m wɨtykɨ’ɨping’oykuytyɨkmɨ ikuwɨtyi wɨdyayñaxyukmɨ, yɨ’p wɨɨ iga angmattaap jikskɨy jesɨk nunda akka’mentawom Wɨdyay To’odayjoom i wɨ’abam ipɨktaap.\r\rAngmadayo’oyi II\rAngmadayo’oyi II\r\rJe’m pejtaknaxyukmɨpɨkyaj\rJe’m pejtaknaxyukmɨpɨkyaj\r\rAngki’mayo’ykuwe’gang 30.\rKunɨɨyataap iga pejtaknaxyukmɨpɨk je’m nayñe’wɨ’ɨp pejtaknaxyukmɨ o ini’itywɨ’ɨp ityo’odangjoj ingkejpa’ap iga jeempɨk.\r\rA)\rPejtaknaxyukmɨpɨk je’m nayñeyajwɨ’ɨp jeem:\r\rI.\rJe’m nayyajpa’ap pejtaknaxyukmɨ i’angkɨjoom, meexam ju’p naxyukmɨ tsukumneyaj je’m ijaatung o i’aapa.
|
tla-books-7
|
tla
|
GU MA'NKAM GIO GU JOB\n\nBajîk sap mu pai’ kiuka’ ma’n gu ma’nkam, na\njunbo’ î’îxka’, sap gammîjî na pai’dhuk ba\ntî’mîra’ gu î’xi’ñ, sap mi’ jix chî î’kixka’,\ntîi sap tu ispiarda’ cham matka’ na jaroi’ mi’ tî\nîîxi’ñdha’. Ma’ nim sap ba’ map duu ma’n gu\npajaver, gu ser sap puchu’m jup duu na\nma’nkam, jurnak sap ba’ mummu xi kîîsak\njunbo’tîr. Sap ba’ îrab tuka’ gio tîip ba tu\nua’rak gux îxkom, mummu na mia’n ba aajim,\nsap mi’ pîx ji chîî gu ma’nkam, sap ba’ gux\nîxkom jix cho’nnim mui’ tîi xi ñio’ki, pu cham ñiok\nsap gui’ na mi’ kîk boigaran, aixim sap tîi tîtda,\ngui’ sap ma’n na jax cham ñiok.\n\nMîkkat sap na gu’ bax bhaam na mi’ tîi tu\na’gi’ñ, sap bhai’ gî’ ma’n, bhai’ sap pup\nbhi’sap gu nabi’ñ, gu jumai kî’n sap bhai’ tîip xi\n\ngî bîx sap bhai’ pup bhi’sap, gu toona’n kî’n\nsap bhai’ tîip xi kîîya bîx xap bhai’ pup bhi’sap,\ngu jumai tooña’n kî’n sap bhai’ tîip xi kîîya,\njana’ dhogi bîx kî’nji na bhai’ pup bhi’sap.\n\nBuimgidhaK nat jax pîx bhai’ji chu maaxir, sap\nmui’ ba tîîgim gu pajaver, sap na mia’n dîr mui’\nba tî nîidhin sap job pîx mi’ bhi’sap, gu\nma’nkam sap na gu’x bhamtu’ sap gia’ridhak\npu tîîmîrak, sap nat jax ai kia’mi’n, mi pu tu chia\nnam mi dhaasa’ gu suudai’ nam kî’n bioma’,\nja’x pîx sap bhan mi’dhîr ja’p ba jiim, sap ba’ gu\njob pui’ chîtda’ na gui’ mi’ ka bulhka’ nam ba’\ntoxkolh bakxi’ kî’n tu makia’, ja’xpîx gu job\nmi’pîx ja’p ji bhi’ñ, gu bhan amît ba mi pu\nbioma.\n\nNa jax kai ’ ñkam p ui ’m k ai ’ ch gu sapok " gu\nma’nkam gio gu job".\n\nBîîpî’p xi jiñkoidhai gu sapok, nap ba’ mi’ ba ja\n~~jupsa’~~ ~~bîta’n~~, ~~bîx~~ ~~n~~ a ~~m~~ ~~t~~ u ~~’~~ ~~mim~~ ~~a’ga~~ ~~bhaan~~ ~~gu~~\nsapok.\n\nMi ’ p xi ja ua ’ na ’ n a m t u’ mi ’ m a ’ ga bhaan gu\nsapok.\n\n~~Nañ~~ ~~chu’ka’m~~ ~~t~~ u ul ~~h~~ i ~~ñka’~~ ~~gun~~ ~~u’uan~~ .\n\nJum a’ na tu ulhñidha’ g u u’uan g ui’ na\nbîxchu’ mi tu ua’ñixka’.\n\n— Ja’pna jax gui’, na tu’tpulhik mi ua’ñix\ngu sapok.\n— Piam gui’, na kantar mi ua’ñixka’.\n— Gio pui’ na jax gu u’uan, nax\nabhaarum mi tu ua’ñix.\n\nMa’n ap jup duñia’ gui’ nap bhaan tu biaka’\ngum u’uan, ta’mblas ap î’kîi sissapa’, baikkap tî\ndîîdîka’.\n\nBîx na pim jî ’ k m i t um m amtuxi ’ ñ jî ’ ma ’ n aapim\njup ja duñia.\n\n~~Nar~~ ~~jax~~ ~~chutu’mkîrka’~~ .\n\nBîîpî’p mi’ xi chu jiñkoidha’ nap ba’ machia’,\nna jax ja’k tum da’nsa’, no’ maaxik pui’ chu\n~~tu~~ ’ ~~i~~ ’ ~~bhammu~~ ~~pai~~ ’ ~~:~~\n\nja’pna Susbha’ntam.\n\nBhammî Susbha’ntam, joidham jix chu abhar\nnar jukgam, gio na bîx aixim bhai’r kikcham,\nnam pai’ oi’dha’ gu o’dam, gio gu bha’bhak\nnax a’bhar bha chut, nam pai’ tum mamtuxi’ñ\ngu a’alh, ma’nkap jup kuup gu suudai’ gê’ xikor,\nbhai’ nam pai’ aixim tu’m bha oipoda’ gu\nboptop. Ma’n bhai’p kîk gu maakina na\nta’mlas jup bua, bhai’ba’ nam pai’ tu juan mui’\ngu o’dam nam bhai’ oi’dha Susbha’ntam.\n\nPui’p jir am nañ tu daasa’, gu ja’p pîx\nnañ dîlh pui’ ja’k tu ua’na’.\n\nNa pai’ kio gu Anastasio, giilhim jix buam tu tu’i’\nbapaapai chîr, bapaikkam, nam jax chu’mkîr\njix joi’ñ gu maapiñ, gu Anastasio chamtu’ ka’m\ntu juanda’, dai na naapo’nda’ mu ja’pji oirît.\n\nNa jax ja’k tum da’nsa no’ maaxik pui’ tu tu’i’,\n~~piam~~ ~~gui’~~ ~~nañ~~ ~~dhîlh~~ ~~pui’~~ ~~ja’k~~ ~~tu~~ ~~ua’na’~~ ~~nañ~~ ~~jax~~\nîlhî’ñ.\n\nTu ua’na’ ap, na jax chu tu’i’, mummu nap pai’\n~~kio~~, ~~bîx~~ ~~ap~~ ~~mi~~ ~~chu~~ ~~daasa’~~ ~~nar~~ ~~jax~~ ~~chutum~~ ~~kîr~~ ~~gio~~\nnam tu’ jax buada’ gu ja’tkam.\n\nTu ua’na’p, iampîx pu’nichu’m, na pich\n~~jax~~ ~~chu’m~~ ~~tu~~ ~~ua’na~~ ~~damdîr~~, ~~dai~~ ~~nap~~ ~~dîlh~~\npui’mi tu daasa’ na jax jum ko’rarda’.\n\n~~Na~~ ~~tu~~ ~~bhaan~~ ~~jix~~ ~~maatî’~~ ~~na’r~~ ~~sapok~~ .\n\nMi ’ p xi chu jiñkoidha ’ nap ba ’ machia ’\nna jax ja’k jum kai’chdha’ na’r sapok.\n\nNa’ jir bajîkkam gu sapok, iampîx gammîjî,\nmummudîr bhai’ ji kîksada’ nat jax ya’ ji chum\noi’ñcha bhaan dhi oi’ñga’n, gio gui’ na jaroi’\nmi’m a’gada’.\n\nGu bajîkkam gu sapok, bhaan am mim\na’gada’: gux bha’mnagîm, gux bhabhai’kam,\ngux chutumñigam gio gui’ na chamtu’ bia’, gio\nba’ pui’ na jax gux ia’tkom.\n\nXi ja ua ’ na ’ ap nap jî ’ k jix ja maat\ngu sapok, ja’p na jax gu "chu’ulh".\n\n~~Na’ñ~~ ~~jix~~ ~~jîbo’~~ ~~kî’n~~ t ~~u~~ ~~a~~ ’g ~~a~~ .\n\nMi’p xi chu jiñkoidha’, nap ba’ machia’\n~~na~~ ~~jax~~ ~~chum~~ ~~ñiok~~, n ~~a~~ ’ñ ~~jix~~ ~~jîbo’~~ ~~kî’n~~\ntu a’gi’ñ gu jaroi’.\n\n¿Paa pich dhîr ja’k Ya’bha’ñi dhîr\npîx jupji yoo ja’k, jumai\njiñ jadun.? jukgam.\n\nDho jai’ bi chu Dho gu xibje,\njugak, nap ba’ sia nañ ma’n\nkî’n aiya’ mu pai’ xi naspai, nañ\nna pich ja’k ba baasî’n jiñ\nji paxiaram. îrab xi chîbañ\n\nMi tu ua’na’ ap nam pai’ jix jîbo’ kî’n\ntu a’gada’ dai jum kukmalhim.\n\nGUM KUKPALHIM\n\nBajîk sap ma’n mu pai’ kioka’ gu chio’ñ na\nKristoobal tî’ka’, cham tu’ sap bhaan tu\njuanda’, dai sap na nai’ jimdat kikcham\ntuñialhidha’, jax ña pîx xi iatidha’ nam jax dhui\ntu o’nba’ñdha’. Sap ba’ gu Kristoobal ma’n tu\nkumpalhka’ na Pitaasio tî’ka’, sap tu’ pîx\nîlhi’ñdha’ gu kumpaalhi’ñ, jax ña pîx chîtdada’\nsap gu Pitaasio jix bhai’ pîx tu a’gi’ñdha’\ngu kumpaalhi’ñ, cham jî’xkat sap jaxmagi’ñdha’, gio na jix chu juanarka’, pai’ no’t\nba jii sap tu’ na pîx xi ga’ridha’: mai, iikob,\nmîîbat, piam gidhai, giilhim sap jix chu juanarka’\ngu Pitaasio.\n\nMa’nim sap, am pup jum naanam amît dai jum\n\nkukpalhim, sap gu Kristoobal pui’ chîtda’ gu\nPitaasio nam map tu ga’rapo’ gu matai, sap\nba’ gu Pitaasio pui’ kai’ch nax bhai’ dai na ka\ntî mîidha’, jî’k tanolh kî’n sap nammî pai’\nnanbat tîr ba aajim am, gu Kristoobal sap ma’n\nbhiiñor ua’ gu matai, dai na champîk bhai’\nmîidhix, gu Pitaasio sap gok bhiiñor ua’ gu\nmatai jix kî’, na mît jax ai sap gu Pitaasio ma’n\njimdam bîx pu tu ga’ra’, gu Kristoobal sap ma’n\ntom bhai’mkar sap pîx ga’ra, na mît pai’dhuk\nbhai’ ba jii sap bha mia ba nam ma’n gu ubii\njagî’ gu Kristoobal, sap pui’ chîtda nax jix bhai’\nxi chîtdat gu kumpaalhi’ñ, na cham jum\nua’tulhdha’, jano’dîr sap ba’ jix bhai’ chîtdada’\ngu kumpaalhi’ñ.\n\nNa jax kai ’ ñkam mi ua ’ñ ix gu sapok, " gum\nkukpalhim".\n\nMi’p xi ja gaaga’ bhaan dhi’ na mi’ tu ua’ñix,\np ui’ nam j ax chîî’ g ui’ nam sa p ok bhaan j um\na’ga, gio nam tu’ mim a’ga, xi ja kuupa’ ap ba’\njum laapis kî’n.\n\n\nMi’p xi ua’na’ na mît jax chî’n gu Kristoobal.\n\n~~Nam~~ ~~jax~~ ~~dhui~~, ~~jiñ~~ ~~j~~ î ~~’ñ~~ d ~~ha’~~ ~~gu~~ ~~tu’~~ ~~na’ñ~~ ~~ja~~ ~~aagi’ñ~~ .\n\nBîî p î’ mi’ xi chu j iñkoidhai na p ba’ machia’, nam\njax dhuim jî’ñdha’ gu tu’ na’p a’ga.\n\nBîx na pim jî’k jir gê’gê’r ja’tkam, añ ya’ jam\ntîkka’, na’ tu’x bhai’ nach chuch mamtuxdha’,\npiam ku cham; añ pui’ îlhi’ñ nach a’m jum a’\nnach tuch mamtuxdha’, na ba jix bhai’ ka’ na\njax chî’ya’ na’ pai’ ba xi chum aagim.\n\nAñ ba’ xib pui’ kai’ch, na pim jî’k a’lhich tu\nmaamar, na pim mui’ xi ja dîkoogi’ñdha’ nam\ntum mamtuxdha’.\n\nMa’n a p dîlh tu ua’na’, na p u’ñi j um j îî g i’ñdha’\nnap jax kai’chdha’.
|
mio-ebible-JD1_7_1
|
mio
|
Ta ni cuhva ni chacoo tahan ñivi ñuun Sodoma chi ñivi ñuun Gomorra chi ñivi iyo ñuun iyo yatin tican nu ni quichi quivi, vati savaha tahan ñi ndavaha ni. Mani cha cusii ini ñi coo ñi ñahan ndavaha ni chi ñi ñahan tahan ñi inga chiyo cuni ñi, ta ta ni cuhva cuni ra rai cusii ini ra coo ra ndavaha ni chi ra rai inga chiyo. Chacan cuu cha ni cutuni ñican, ta ni cayu ñi chi ñuhun xaan, vati tacan ni cua coto ñivi ti cua cutuni ñi, tu cua savaha ñi ndavaha ni.\r\rTa ni cuhva iyo ñivi sandusaca chihin ndo vitin. Ndehe tahan ñi ñumahna, vati tacan ni nducu ñi tu ndee ini cha cua savaha ñi ndavaha ni, soco ña tasoho ñi chi ra Ndioo, ta cahan ñi ndavaha ni chi tatun Ndioo.\r\rIti chata cahan ra Miguel ra tatun chahnu ra Ndioo chi run cuihna yoso cuhva cua coo iquin cuñu ra Moisee. Quivi can cahan yuhu xaan ra chi run, soco ña cuni ra cahan ra ndavaha ni chi run, ta ni ña tachi tuni ra chi run, vati tatun Ndioo cha ni cuu run. Ndicha cuii cati ra chi run ti maan ra chahnu cua tachi tuni chihin run, cati ra,\r\rta ñivi sandusaca chi ndo―cahan soho ñi, vati cati ñi ti ña vaha ñaan cha cuu cha ña chito ñi. Iyo ñi cuhva iyo ri quiti cuhu, ta ñahni cha chini tuni iyo chi ñi. Chacan cuu cha ndoyo ñuhun ñi.\r\rCua coo tu ndoho chi ñican, vati ndacu ñi ndavaha ni cuhva ni savaha ra Caín iti chata. Ndacu ñi ndavaha ni cuhva ni savaha ra Balaam iti chata, vati mani cha cuni tahan ñi cha cua coo yahvi ñi. Cua ndoyo ñuhun ñi, vati cuni cani tahan ñi chi ra Ndioo cuhva ni cani tahan ra Coré chi ra iti chata.\r\rIyo tu ca nuun chi ndo, vati sacahnu ndo vico chi tahan ndo cuenda ra Ndioo, ta natahan tahan ñican chi ndo. Ña tichaha ni ñi cha yaha cuhva chachi ñi, ta mani chi maan ñi cumi ñi. Sava ta cua iin vico savi cha sacuhun tati cuu ñi. Sava ta cua iin yutun cha ñahni chiti chi cuu ñi, ta cha ni queta quivi cha cua coo chiti chi. Sava ni ta cua chacan cuu ñi, vati ñahni yavi ndaa ñi cuenda ra Ndioo, ta cha ndoyo ñuhun cuii ñi cuenda ra.\r\rCuaha xaan ndavaha ni cha ndacu ñi. Chacan cuu cha iyo xaan tu ca nuun chi ñi. Cuaha xaan chica cuu ñi, vati cha saña ndaha ñi tuhun ndicha ra Ndioo. Chacan cuu cha cha iyo vaha nu naan nu cua coo ñi ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.\r\rCuenda maan ñi ni cahan ra Enoc tiempu chahnu. Iti nuun ra Adán ni chacoo ra, ta cahan ra cuenda ra Ndioo. Cati ra ti chito ra ti cua quichi ra chahnu, ta tuvi xaan ra tatun Ndioo cua quichi chihin ra.\r\rCua quichi ra, vati cua tachi tuni ra chi ndihi ñivi ndacu ndavaha ni. Cua cutuni ñi, vati cuaha xaan ndavaha ni ndacu ñi, ta cuaha xaan ndavaha ni cahan ñivi can chi ra Ndioo, vati ña cuni ñi chi ra, cati ra Enoc iti chata.\r\rÑican, ñivi sandusaca chi ndo―cahan xaan ñi, ta ña ndoo ñi vaha. Ndacu ñi cuhva cuni maan ñi. Cuaha xaan cahan ñi, vati rai xaan cuni ñi. Savixin ñahan ñi chi ñivi, vati tacan ni cua coo cha vaha chi ñi, saxini ñi.\r\rNdioho yani xaa, cua cuñuhun ini ndo tuhun ni cati tuhun tatun ra chahnu Jesucristo nu quichi quivi,\r\rvati cati ra chi ndo ti nu cua ndihi quivi ya cua sacateni ñivi chi ñivi Ndioo, ta cua savaha ñi cuhva cuni maan ñi, vati ña cua sacahnu ñi chi ra Ndioo, cati ra.\r\rCua sandusaca ñi. Cua cuni ñi ndavaha ni cuhva cuni ñivi ñuñivi, ta ñahni ra Tati Ndioo cua coo chi ñi.\r\rNdioho yani xaa, na cua sanini ndo chi ndo, ta cua cuinu vaha ini ndo tuhun ra Ndioo. Tacan ni cua coo ii ndo chi ra. Cua cahan ndo chi ra Ndioo cuhva cua tindee ra Tati Ndioo chi ndo.\r\rNa cua sacuenda ndo suvi ni chi maan ndo, vati tacan ni cuni ra Ndioo chihin ndo, ta na cua cuatu vaha ndo chi ra chahnu Jesucristo. Tacan ni cua coo ndito ndo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, vati iyo tu ndahvi ini chi ra.\r\rCua cati tuhun vaha ndo chi ñivi saxini xaan suhva cuenda ra Ndioo.\r\rCua sacacu ndo chi inga ñivi, vati cua tava ndo chi ñi nu cua ndoyo ñuhun ñi. Cua cundahvi ini ndo chi inga ñivi, soco cuenda ni cua tindee ndo, coto cua saxini ndo ti vaha xaan iyo ndavaha ni ndacu ñi.\r\rMaan ra Ndioo cuu ra cua tindee chi ndo, ta ña cua savaha ndo ndavaha ni. Maan ra cuu ra cua cati ti cua yaha ndo iti nuun ra quivi cua tachi tuni ra chi ñivi, ta cua cusii ini ndo, vati ñahni cuati cua coo chi ndo.\r\rIin tuhun ni maan ra cuu ra sanduvaha anima yo, vati tindee ra chahnu Jesucristo chi yo. Maan ra cuu ra cahnu xaan, ta chi maan ra cua sacahnu ndihi ñivi. Chi maan ra iyo tu ndee ini, ta chi maan ra iyo ndatu. Tacan ni chacoo ra iti chata cha ña ta quetuvi ñuhun ñuñivi, ta tacan ni iyo ra vitin, ta tacan ni cua coo ra iti nuun. Na cua cuu chi tacan ni.\r\rTuhun ya cuu tuhun cha ni sanahan ra Jesucristo chi musu ra Ndioo cuhva ni sanahan ra Ndioo chi ra, ta cha ni sanahan ra ñaan cha cuu cha cua coo yatin nu cuahan quivi. Tacan ni sacoto ra, vati tava tiñu ra chi iin ra tatun Ndioo, ta cuahan ra nuun iyo ra Juaan musu ra,\r\rta ra Juaan can―racan cuu ra chaha cuenda ndihi cha ni ndehe ra. Chaha ra cuenda ndihi cha ni cati tuhun ra Ndioo, ta chaha tahan ra cuenda ndihi cha ni cati tuhun tahan ra Jesucristo.\r\rNa cua cusii ini ñivi cua sacuaha tuhun Ndioo ya, ta na cua cusii ini tahan ñivi cua tasoho chi chi. Cua cusii ini ñivi cua sacuinu tuhun cha iyo nu tutu ya, vati cha yatin iyo quivi cua cacu ñi nu iyo ñi.\r\rYuhu ra Juaan taa tuhun ya chihin ndo, ta ñivi Ndioo cuu ndo. Ucha ve ñuhun iyo ñuhun Asia cuu nu nducuiti ndo, ta sacahnu ndo chi ra Ndioo. Na cua savaha ra Ndioo tu manini chi ndo, ta na cua savaha ra cha cua coo taxin anima ndo, vati maan ra cuu ra cha iyo vitin, ta maan ra cuu ra cha ni chacoo nu quichi quivi, ta maan ra cuu ra cua coo nu cuahan quivi. Tacan ni na cua savaha tahan ra tatun Ndioo inda nu ndaa ra Ndioo, ta ucha tahan rai cuu ra, ta ra Tati Ndioo cuu ra.\r\rTacan ni na cua savaha tahan ra Jesucristo tu manini chi ndo, vati maan ra cuu ra cati tuhun iin cha ndicha ndicha. Ni natacu xihna cuii maan ra tañu ñivi ndii, ta ndaca ñahan ra chi ra cuu cumi tiñu ñuhun ñuñivi ya. Maan ra cuu ra cuni mani chi yo, ta maan ra cuu ra chati niñi ra, ta sanaan ra cuati yo.\r\rMaan ra cuu ra ni savaha cha cuu yo rey, ta maan ra ni savaha cha cuu yo sava ta cua iin sutu iti nuun ra Ndioo sutu ra. Chi maan ra Jesucristo na cua sacahnu yo, ta na cua coo tu ndee ini chi ra nda cua nda vitin ta nda cua nda cua cundihi ñuhun ñuñivi, ta na cua cuu chi tacan ni.\r\r¡Jihna! Cha vachi ra tichi vico, ta cua ndehe ndihi ñivi chi ra. Cua ndehe ndihi ñivi cuxaan ini chi ra, ta ndihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi cua ndahyu ñi, [vati ña cuni ñi chi ra nu ni quichi quivi,] ta na cua cuu chi tacan ni.
|
ote-books2-3
|
ote
|
Ha rä noya mi ndode ge mi hyaxämhai, 'ñena ge ngu rä\nmfeni himi ne dä gom'i ne ko rä noya mi jam'ai, mi hoo mi\ntsa ge m m'ui getbu.\nDONZA: ¿Ne te bi ja di ge'ä? ¿habu bi 'bu'ä?\nNXUNI: ¿Bi meui ma 'na rä nxutsi?\nZUZU: Honse dä ntsixbee. Pode ge ya bi dama ndee, ri\ndadahu di turämui di ge'ähu.\nDONZA: Petkähe ma 'na zi tuki.\nNXUNI: ¡Hää! Ha ge nuga di hä ma njumza ne yä nzänza\npa gä ñagä ma tehee.\nZUZU: Njabu bi thogi yä pà ne ngu xi mi r'ama hoki yä\nsadi ko yä nzuni yä tsimxi ne yä 'bixfani mi zungä ha ma\ngu, honse gä beni te mi pefi himi hoki gä ähä, mi te ma\nnfeni gä pädi te r'ä m'e'ä, ndi beni ge nzäge mi 'bede yä\nhogä thogi ma yabu ha rä nthets'i rä tsibi, ha nu ma r'aa\nmi nei, hange njabu ge 'na rä xui dä otse yä 'bei, 'na\nmfenihto ma dada mi ähä, dä beni gä ma gä handise nu'ä\nyä hogä zokämbeni. Ndi 'yoma'ñuu ha rä xui ndä handi bi\nboni ma tsitsi rä Uemac, bi xiki ge hingä thogi, ge gä\npengi ma nguu, ha dä embi ge ndi ne gä podi ma 'na tuki\nnuyä mik'eiui ne yä m'ui. Bi xiki je ja rä yä nfädi ma huani\nge hige ma hyoni dä fädi. Tsa stä odehmà, himbi zäbgägi.\nDä thogi ma 'ñuu, ma ua mi tsixki yä mi ndode yä\nsokämbeni, ndä tsoni, dä kuat'i ma zi njante; hindä\nkamfri nu'ä ndi handi, gatho nu yä pa ndi beni ge yä hogä\nnt'ot'e, ge yä sokämbeni m'u xui, dä handi hanja mi\npunt'i rä ngokei 'na rä nxutsi ha ne mi umbi ma m'ohña\nyä zi dada. Ha ne 'na rä Tolteca mi huxä gä hee nu rä xingo\nk'ei mi ponjitho ha xa mi pont'ä zagi rä tsibi, dä tsa ge gä\ntù. 'na rä ndäxjua Uema bi hiandgägi, ha bi dengägi, ya\nma xä zuki xä miki. Xa ndi nest'ihi ndi beni ge ma tsits'i ge\nxki xiki honse yä nk'uamba, ne nzoge mi ne dä hiaki ne dä\nzixki pa dä putnk'i ngu nu yä nxutsi dä handi.\nBi guntsä rä ndähi rä Donza, ne rä Nxuni mi yoxä yä da,\nhimi kamfri na'ä mi ode, rä ndähi mi bundä rä tsibi\nmihneki yä xudi ha rä jädo rä nguu.\npar\n\nÑena ge ma ndetho num'u 'na mut'i yä Uemac bi zoho ha\nma hninihee, dä yotä ma nguhe, bi hñaxä nu'u rä tuki mi\nja te gä tsihee ha bi zixä yä t'unxutsi mi tsudi, ma dada bi\n'ñagägi mbo ha 'na rä tsee ne bi gum'i ko yä santhe pa dä\nza gä jots'i, ha ne bi xiki ge hingä poni…xa ndi tumamui ge\nhimi tsa gä faxä ma dada, honse mi nt'ode rä tsedi yä\ntuhni, yä xita ñante yä 'behña ne yä bätsi ge bi huxä yä te\npa bi ñangä ma hninihee, ko nga'tho yä kue ne yä tsedi ha\nnuyu xa mi ja ma'na yä tsedi ma nkue, ndi ode ma dada\nge mi ompä 'ñuu ma rä yä ñante ha honse mi nt'ode yä\nhñuxhni yä nzänza mi thogi ha rä ndähi, nepu bi hmetho,\nnurä pa'ä hinte bi za te ma 'na dä 'befi, bi ntote ha bi\ndom'ägihe. Nugä xa dä nsu, hindä pädi hangu yä pa dä\noni ha rä tsee. Hidä yopä handi ma dada, mi thogi yä pa,\nma n'angu bi xiki ge bi ts'its'i pa ha yä sokämbeni, ge ndi\npädi te bi thogi, ma ndäte dä tsa bi hyodu, ha nu'u dä\nponje dä bathe dä e dä hokje ma nguhe nuua yabu di\ngehyu. Dendä gem'u dä 'ñatise ge gä pädi gä egä rä\ntsänza ko rä jumza, ha gem'u ge himi thandi xä hño ge rä\n'behña dä hña rä jumza, ma dada mi petsi ndunthi yä\njumza, hange dä ju 'na ne dä nxadi ma nt'ägi, ndi k'ahni yä\ndängä xät'ä, hindi tsedi rä jumza pe hindä tsogi gä nxadi,\nndä pädi gä engä ma mudi tsänza dä tsa ge bi nja ma tsedi\nge hindi pädi hanja, ha xä dä nxadi gä fote hiastho, ndi ät'i\nyä kähä ne yä 'bimda pa xa gä pädi gä ot'i xä nhño, ma 'ye\nxi bi nja rä tsedi, ya mi tsa gä ñangä ma jä'i, ge ndi beni ge\nya ndrä mets'ints'i, ha ne dä pädi dä ungä rä 'ñethi, ge ma\nhioni gä uni xä hño pa higä hämpä yä dumui ma hnini.\nNdunthi nuyu 'bukua go dä fats'i bi zo nximhai ri dadahu\nne nu'ihu, gä tsohu nuyä hogä pa, hange bi t'engi ge drä\n'ñothete. Gatho nuyä jeya xä thogi dä pädi gä ots'e rä\nmakä ndähi, yä 'bai thethä, rä thùhu rä tehña ge nsäntho\npetsi te dä xikju.\nnon\n\nZUZU: 'Na rä pà dä ma dä hongä r'a yä 'ñethi ndäpo, mi\n'bahni`ä mate yä t'ähi ko rä thede 'yena yä dethä yä ts'ii,\nhindä zofo ko rä kue ndi petsi, rä pa'ä dä handi rä\ntsothogi, xa dä ntihi, hindi ne gä ots'e, pe ge 'na yosagi mi\n'bai ha ma hio.\nUEMAC: Mahets, Mahets.\nZUZU: Da tsa bi mbi ma ndo'yo, dä ode bi zoki, hindä pädi\nte gä thädi ge ndi nkue ndi bengä ma dada, ha ne ndi ne\ngä ñam'ee.\nUEMAC: Hindi nja'bu nguyu.\nMAHETS: ¿Hanja gä beni gä haki? ¿te ma uxjua ri jä'iui?\n¡gì mà!\nUEMAC: Nuga hingo dä ntùm'ee rä hnini nixi ri jä'i, nugä\nhindi hokä yä sokämbeni 'bu nxui, nugä di dembä yä\nnt'udi yä Tolteca mä ya'bu, yä mfädi, yä thok'ye, yä mfädi\nyä thandi mahets'i, nu'i gi pädi ge di mangä mahuani.\nMAHETS: ¿Xi ge ri noya mahuani?, ¿To'o'ä rä zi dada dä za\ndä hñangä nuyä sokämbeni gä mbanji?\nUEMAC: Rä zi dada hogä `ñek'bai gä tè\nMAHETS: ¿Ha ge hinte gä ot'e? ¡Hindi ne gä yopä hant'i!\nUEMAC: Ha hingi yopä hangi, stä hohñi ndunthi yä zänä\nne yä jeya, honse pa gä hant'ä'i ma'naki pa gä xi'i ge grä\nma ma huifi, ya hinte ja dä ts'iua.\nMAHETS: Ya hinte di petsi, ri noya rä nk'uamba.\nZUZU: Hindä ne dä ots'e xa mi tsukä rä kue, ma noya bi\numbä rä mfeni, r'a ma zi njante bi hñakä rä tsimxi mi tode\nne bi r'aki ma ts'ogifeni, dä häni nge'tho honse'ä gä ko'be\ndi ge'ä, ha nehe nzäntho dä hopä nurä tsimxi, ha bi\n'ñedigi.\nUEMAC: pungägi, dä petsä rä ntsu, ge xa gi te ndunthi yä\njeya Mahets.\npar\n\nZUZU: Dä pädi ge mi mangä mahuani, rä ndäte xma nt'axi\nngu rä k'angä dohuei, yä 'modä ngu rä m'odohuei, dä\njuxä ma 'ñethi ndäpo ne rä tsimxi dä ut'i ha ma r'onjua,\ndä pengi ma ngu nixi di ñegi, pe mi odä rä thede ma nè\nnepu di ge ndunthi yä ndumui, nu'ä honse rä m'iki dä\nyopä handi nepu bi ma.\nDONZA: ¿Xige gä mahuì?\nNXUNI: Gä umbä rä ndäte.\nZUZU: Nde bätsi 'na ha ne yä `ñepi rä ndäte hingi n'yani,\nbi thogi yä jeya ha dä endä ma mfeni ge hingä yopä handi\nman'aki, pe dä tembä yä nt'udi, ha nehe ndi pist'ä rä\ntsimxi ngu ndi tsa ge ndi 'buse ha ne ndi ne gä beni, rä\nhitho rä tsimxi mi haxmähaigi ya sti nzäi ma 'buise, ha\nnepu dä hothe ko nu yä mfädi bi 'ñutkägi. Bi zoho rä pa'ä\nge rä zänä bi gotä rä hiadi, rä xudi bi 'benxui, rä\nmfomts'oni ma tsat'io bi xiki ge ma xä zoho 'na rä zonte,\nge dä oxpä rä noya go ge'ä, xi mi tihñä mi zoki, di beni xä\nhño.\nUEMAC: Mahets…Mahets…xä 'ñepu po ge'e…xä 'ñepu\npo ge'e.\nZUZU: Ndä opä rä noya bi 'ba ma ndäte, xä bi r'akä rä\ntihña ngu rä nsani rä nxuni, `ñenä to'o bi xixkä yä tsethe\nndä ode ge brä `ñepu po geke, ha ma 'ye dä thoge 'na rä\nndote xano dehe ndi hä mi po rä dehe, bi dagi bi dehmi\nma m'oxeni.\nUEMAC: Petsi te gi mà mä Mahets.\nZUZU: Nde habu grä ma, honse gehna di petsi, ¿habu ma\ngä 'ñagi?\nUEMAC: Gri ma ma huifi ha rä 'ñuu gä m'inza, gi tsudi 'na\nrä hñà.\nMAHETS: Nzäge o'tho habu gä ma, ni rä hñà, ni rä kati, ni\nrä thäthe, habu hidä thongi, ma gä ntsam'bee, nuga drä\nmete ngu ma dada, 'bu gä tù, gä tù ma ntuhni.\nnon
|
unk-books2-2
|
unk
|
Características de las fotografías\nLas fotografías serán de uso exclusivo para el Proceso de Certificación de Proficiencia\nLingüística en Lenguas Indígenas, por lo que cumplirán con las siguientes características:\n Tamaño infantil\n En blanco y negro\n Impresas en papel mate\n No instantáneas\n Recientes (no mayor a 1 mes)\n Fondo blanco sin ningún tipo de textura o paisaje\n Sin retoque\n No borrosas ni pixeladas\n En buenas condiciones (no se aceptarán aquellas que estén rayadas, dobladas,\narrugadas, rotas o presenten alguna enmendadura)\nPara la foto de los hombres se requerirá que utilicen camisa con cuello clásico de color claro (no\nblanco) sin estampado. Cabeza, frente y orejas descubiertas. Sin lentes y sin accesorios (aretes,\ncadenas, piercing, etc.).\nEn el caso de las mujeres deberán usar blusa con cuello clásico de color claro (no blanco) sin\nestampado, Cabeza, frente y orejas descubiertas.; Maquillaje discreto. Sin lentes y sin accesorios\n(aretes, collares, piercing, etc.).\nEs importante señalar que las fotografías deben entregarse en una bolsa transparente de plástico\nde 7 cm. por 12 cm. aproximadamente; al interior de ella se deberá integrar una hoja de\naproximadamente 5 cm. por 8 cm. en donde registrarán el nombre completo y folio del\nsustentante.\n5. DE LOS REGISTROS\nDesde el momento de la publicación de la convocatoria vigente, todo sustentante deberá leer y\ncumplir a cabalidad con lo establecido en la presente Guía del Sustentante. Este material se\nencuentra disponible y accesible en formato PDF en el siguiente vínculo:\nhttp://www.aveli.gob.mx/guia-del-sustentante/\nCabe aclarar que este documento explica a detalle cómo realizar lo siguiente:\n Pre-registro en el Sistema de Proficiencia Lingüística (SISPROLIN).\n Registro en la Oficina Virtual de Hacienda (OVH) y pago de derechos.\n Registro en el Sistema de Proficiencia Lingüística (SISPROLIN).\n\nPara tal efecto, se debe disponer de un equipo de cómputo que mínimamente cuente con las\ncaracterísticas siguientes:\n Acceso a internet\n Navegador Google Chrome\n Buscador Google\n5.1. Pre-registro en el SISPROLIN\nEl procedimiento para realizar el pre-registro es como sigue:\n1. Ingresar a la página de internet y buscar “Academia Veracruzana de las Lenguas\nIndígenas” y dar clic en la primera opción (como se señala a continuación).\n\n2. Enseguida se deberá ubicar el cursor en Servicios, posteriormente en Certificaciones y\nfinalmente en la opción SISPROLIN (Sistema de Proficiencia Lingüística).\n3. Al dar clic en la opción SISPROLIN (Sistema de Proficiencia Lingüística), se abrirá una\nventana como la que se muestra a continuación:\n\nEn ésta se deberá dar clic en ¿No tienes Usuario? ¡Regístrate aquí! Enseguida se abrirá\nuna ventana emergente donde se podrá leer la Declarativa de Privacidad de Personas\nCapacitadas por la AVELI; después de haber leído, dar clic en He Leído.\nSi aparece lo siguiente en la parte superior derecha de la pantalla, hacer caso omiso.\n\n4. Para continuar, se tendrá que seleccionar la lengua y variante indicada en la convocatoria\ny dar clic en Continuar. En caso de elegir una lengua o variante diferente, el pre-registro\nno procederá.\n5. Después aparecerá el Formato I, en el que deberán registrarse todos los datos solicitados:\nEn este apartado se asignará, de manera automática, un Folio que servirá como clave de\nidentificación y será de uso exclusivo, personal e intransferible, en el proceso de\ncertificación. Además se proporcionará una Contraseña, la cual será enviada al correo\nelectrónico del sustentante.\n\nCuando no se cuente con la Clave Única de Registro de Población (CURP), el sustentante\ndeberá dar clic en Consulta tu CURP, donde podrá obtener dicha información. Para ello\nserá necesario proporcionar los datos solicitados por el Registro Nacional de Población e\nIdentificación Personal (RENAPO).\n6. Una vez registrados los datos solicitados en el formulario del SISPROLIN, se deberá dar\nclic en el apartado Enviar. Inmediatamente después aparecerá una ventana con la\nleyenda: ¡Se ha enviado con éxito! Posteriormente, ubicar y pulsar el cursor en Clic aquí\npara generar su orden de pago, mismo que remitirá a la página de la Oficina Virtual de\nHacienda (OVH) y de esta manera se podrá obtener la Forma de Ingreso para pago\nReferenciado. Es importante que este procedimiento se realice de manera inmediata.\n7. En caso de no haber generado inmediatamente la Forma de Ingreso para pago\nReferenciado en la OVH, será necesario ingresar al SISPROLIN con el Usuario y\nContraseña que se enviaron a la Bandeja de entrada o Correo no deseado/ Spam del\ncorreo electrónico\n\nregistrado en el Formato I. Al ingresar aparecerá una ventana con el siguiente mensaje: Si\nno ha generado su orden de pago Clic aquí, en caso contrario omita el aviso. Esto\npermitirá acceder a la página de la OVH y obtener la orden de pago.\nEn ocasiones para visualizar la ventana antes indicada será necesario permitir los Pop-\nUps desde la barra de direcciones de su computadora. Para ello se deberá seleccionar el\nícono, como se señala en la siguiente imagen en contorno rojo, y al desplegarse la\nventana se elegirá Permitir siempre pop-ups de http://www.aveli.gob.mx, dar clic en Listo y\npor último se deberá actualizar la página.\n\nCabe aclarar que para el pre-registro en el SISPROLIN se tomará en cuenta el número de\npostulantes establecido en la convocatoria. Sin embargo, con el objeto de una mayor\natención y cobertura, se ha decidido aceptar el pre-registro de un número adicional de\nsustentantes. Esto con la finalidad de realizar los corrimientos necesarios cuando alguien\ndecline continuar con el procedimiento o no cumpla con algún requisito establecido.\nCuando el cupo haya sido completado, el SISPROLIN mostrará la siguiente leyenda:\nLas personas que se encuentren en la lista de espera para el posible corrimiento deberán\nestar atentas a las indicaciones de la AVELI. Véase la imagen siguiente:\nEn el supuesto de que no exista corrimiento, todas las personas de la lista en referencia\nserán invitadas a participar en la próxima convocatoria, para ello se les notificará vía\ntelefónica y por correo electrónico de la emisión próxima de la misma.
|
tsz-books2-1
|
tsz
|
COVID–19: Karakata sapichu\nParte I ¿Ampe P’amenchakua eski?\n\n¿Ampee ski Coronav irusi?\nVirusi ma esti enka kanaku-\neni jasïka ka p’amenchakua es\nti enka j’irhejtakuani no ses\ni ukujka.\nKeretperhakuesti ka isï arhi\nnatarastiksï COVID-19 enka ko\nronavirusï jimpo ukorhejka.\n\n01 P’ikuarherhakorekua COVID-19\nArisï p’ikuarherakorsïnti: tinharani,\njuni,no uni jarhani jirhejtani ka\nimani antarherani enka íini jasï\np’amenchakua p’itini jauaka. Jauati\nk’uirhipu enka kerhekoreaka ka no\njamperhi p’ikuarherani eska\nkerekoretixaka.\nUani k’uiripu kentitati ini\np’amenchekuani nomampe sïpiati atini,\nkuimu k’uirhipu p’amenchatichaeri ma\njkusï uarhikuarhu uemukuati,\njukantamani k’uiripu k’erhatiicha\nkutsimiticha ka t’arhepiticha enkaksï\nmamarhu jasï p’amenchekua\nkankorhejka eska diabetesï ampe.\n\n¿Nanina kerekorenasïni Cov id-19?\nJukua ka tsukuarhu\nkuechenta jimpo\nenka k’uanikuaka ima enka\nkerekoretini jauaka imani\njimpojtu uati kerhekoreni\nkuechenta enka pakaraerhajka\nnaninterki isï marekoretini.\n\n02 Nanina cherhutani ini p’amenchekuani jucharhi irhetecharhu\nNiatakua pari pikikasï jarhani\n• Jarhare ma ioxurhakua p’amenchatini asï antarhera.\n• Menku uenta jupajkuni itsï ka xapu jinkoni\n• Asï menku uenta p’anharini eskuarhu, penchumikuarhu o urhiru.\n• Omukorhe kutuxurhakua o\natache ma jinkoni enkari tsuaka o juni\n• Sesi t’irekore\n• Enkari jiani parhikuntini kunkani jaka t’u jimpoetakua\npatsakorentsi tempeni t’amu jurhia asï uéra\nArini ampe úni pari no antarheerperani\n• Kentikorhe nanimanka uani k’uirhipu jauaka isï eska:\ntankorhekuarhu, jorhenkorhekuarhu, uanopekuarhu o naninka\ntata diosï ampe nirajka, tiosï taarhu, iretaecheri\nk’uinchikuarhu, k’uinchikuarhu, puantskuecharhu, toru\njatakuecharhu, tempuchakuecharhu, uantatsekorhekuarhu\n• I jurhiataecharhu asï nemani p’orhempe, asï uéra\n• Enkari nikua jatsiaka nanimarhu omokurhe ka kentikukorhe\nenka uanikua janaka\n• Uetarhiati eska ma k’uirhipujku niuaka anchperata ka ma\nxanarku\n• Jirhinantsi nanina uantajperani, aintperani\nuantanhiatechani\n\nKanikuamentu sesiíjti pari no p’amenchani mentkuenani\nsesi sesi jupajkuni\nJaue uantantani enkajtsini no\nniarachini jauaka itsï,\njimpoka inteuati jucharhi\nk’uajchakua, menku\njupajkurhani jarhani ka no\nsesi jauati enkajchi no\njatsikuarhiaka itsï, íini\njantukua nojtsini uati\npikuchini itsï ka tata\njurhamuticha jatsijtiksï pari\nanchikuarhini jurhari\niretaecharhu no kueratani\nitsï, uakajchi uekarukuecharhu\nitsï jatakuechani jimpo itsi\njatsirani ka sani xapu\njurhajkuni parikajchi uaka\njupajkuntani jarhani.\nExe jupajtarakuechani\n\n03\nAmpe enkari uáka enkari kerekoreaka ini p’amenchekuani covid-19 ka irhetarhu irekani jarani\nEnkari sano isï p’ikuarherani jauaka ka unti jarhani jirejtani ka no materu jasï p’a\nmenchekua kamani asï ni tsinajpirhini jinkoni, asï nani ní ka arisïrhi jamaka:\n• Asï jama pastilla ampe piakuarhini.\n• Asï jama jajki jinkoni uantajpeni,\nputinarhikpeni o kama kamatpeni,\njarhárea nemanhari jinkoni\nirekanijaka.\n• Jupajkuntsi itsï ka xapu jinkoni\noatajku geli antibacteriali.\n• Sesi t’irhekore,\ná xakua ka amanhenchakua ampe\nenkaanhatapuecharhu jukaka ka kanikua\nitsïma.\n• Jupanhantsi umatarhaentskuechani ka\natarhakuecha itsï, xapu ka klorhu\njinkoni.\n• Enkari t’u p’amenchani jaka aiankp’e cheeti k’umanchekuarhu anapuechani ka iamentu\nechani parikakseni jararhiaka ma k’umanchekuarhu anapuechani tempeni t’amu jurhia\nka unkseni kentani ka erajtatani iretarhu anapuecha.\n\n04 ¿Enka i p’amenchakua iretarhu jaka arhisïri jamaka?\n• Asï chestakore, uanekuechaksï tsinakoreati\n• Jarharea p’amenchatiechani joperu asï\njurajkua, uetarheakari jarhoajperata\nkanekua marhoasïnti\n• Asï ikiakua p’amenchatichani covid-19 ni\nimaeri k’umanchekua anapuechani, santeru\narhi sesi jupajkukoreni sesi eratakorheni\nka intsïmpiani t’irhekua parikaksï imani\nk’umanchekuarhu anapuecha no uéraka ka\netsakuni imani p’amenchakua.\n• Namuchanitku kunkorhentsi je ka joajpere je\niretani ampantskantani ka atajtatani cloru\nitsï jinkoni ka jupantskantani xapu jinkoni\nnaninka uetarejka\n• Chunkuta jupajkuntani itsï ka xapu jinkoni\nsanteru enkari jupikaaka ampe ma enkari xeaka\neskakini kereteaka covid-19\n• Kuajchakua kutsïmiti ka t’arhepetichani, ka\narhia eskaksï no jamakaa uérani nijtu jimá\njarhani nanimanka uanikua k’uirhipu jauaka\n• Asï jama uérani jimajkanku enka kanekua\nuetarhini jauaka\nDescarga a tu celular\nla aplicación\nCOVID–19\n\nEnkajchi utasï no jakajkuni jaka eska i p'amenchakua ísïka\nNoksï iasï uenaxamk’a nitamani p’amenchakua keretperakua, enka jaka para\nerhatsentani eska i p’amenchakua ma paraktpeni nitamaxaka ka niarachejtijtsinia.\nTata k’eranichaksï uantantaxati eska ima uexurhinisï 60 isï janospka uacharekua ka\nperentsi jukua enka sapichani santeru p’iuáuenka\n• Uacharekuarhu uerekoreta\njaraspti ka tinarakua, pari\ntsinakoreni uetarsïnti minakoretini\njarani tsimani ekuatse jurhia no\nuentikuni pari no keretpeni materhu\nsapichani ka no jamani\nkatsirhekoreni\n• Perentsi tsukuarhu tarhiata no\nantakutani jukuarhu, pari\ntsinakoreni uetarsïnti ma\nk’umanchekua anapuecha no uérani ka\np’amenchati támu minakoreni pari no\ntariata atani ma k’uirhipujku\nerajtatasïenti.\n\n05\nMateru p’amenchakuecha keretperakua enka juchari iretaecharhu xani nosesi ukupka\n• Uapurhu iretaecharhu niaraspti i\np’amenchekua,komu janhaskorhespti\nnoksï jatanchaspka itsï, noksï\njarhaspti motsetarakuecha, jukari\nuetarenchakua japospti noksï mitespka\nampe jimpo tsinakoreni jimpoka inte\np’amenchakua no mítekataespka,\nnanimaru isï niaraspti tsimani\nuarhinani ma semana jimpo. Tatsekua\njanospti vacuna.\n• Nana k’erhicha sesi untskantasïenti\nka kejtsitakuni p’amenchekuani, arhini\neskaksï sesi erokaxapka ka eska no\npantapirinka sapini, komu akuajku\njimpo sesi p’ikuarherantani\n• Ka xuani santeruia janospti tinharakua ka\ntsukua influenza arikata, joperhu inteeri\njarastia vacuna jimposï upti cherutanani\n• Ka imani uexurhini isï jimpo 80\njanospti pakua kolera ka uani k’uiripu • Jimposï xani sésiiti miteni ampe uni pari\nkerekorespti ini p’amenchakua no p’irani covid-19.
|
mzi-books-8
|
mzi
|
Tinkjinre yojori\n\nKui én kjua’etsjen xi kjit’a ì jngu ndiyá\nt’ijnere xi kui akínre.\n\nndatsa ji\n\nkjua’etsjen.\n\n¿Jú ma tsa …?\nNgasun asén tik’iye nì’ndì xi inchaya én xi kui akínre.\n\n\n\nTsjá xána chuta\n\nMa nda aseñujunre én kjua’etsjenre chuta xchínga\n\nXi jusin chubaya jngu kjua.\n\nMachjeen nga nda chubaya ñá kjua xi chubaya\n-’Ye ji kjua xi chubaya.\n-Nda kuseñujun én xi kuinukjua.\n-En xi nda tsu sicheen\n-Chuba én kuinukjua\n-Xcha xkún xi tinukjuaka\n\nT’exkiye én xi incha joóya ixti inchjín:\n\nTsuti Naxú: Ndaní nga anguián ni’ya chjine xujun.\ntsuti Sá: Mí ndajín nga anguián ni’ya chjine xujun.\n\ntsuti Naxú: Je mana ’bexkiya xujuna nga jía ni’ya chjine\ntsuti Sá: Mí tsa toon mijená ni’ya chjine xujun kui\nkjua míki jia.\n\ntsuti Naxú: Kuaní sixá k’ua kuaná kunguián ni’ya chjine\nxujun.\ntsuti Sá: Nda tjín, kjaení én xi si, kian sixá an k’ua\nkjiá kut’aya an ni’ya chjine xujun.\n\nChubayeke jngu én jngu ti xi make:\n\nBenito Juárez.\n\nJngu chuta xi Benito Juárez tsik’ín xi 21 sá marzo nú\n1806 kitsin ján San Pablo Guelatao in, nangui xi tíjna\nndiyá Naxintsjè, k’ua nitjin 18 sá julio nú 1872 k’ien ya\nnangui Méjiko. En xi kinchja:\n"Ngayeje naxinandá ka ngayeje chuta, xkún kata be\nxinkjín ta tse’e nga mí kjua xchán s’eni"\n"Ch’o ’yare chuta xi ’ñú nda tsu énre nga asentje\nnaxinandá tanga yáts’in tsjáre nga je sukure xá miki ti\nsikjitusuni énre"\n\nChjí én xi xi nda tsú:\n\nNaxintsjè\n\nNkjín naxinandá tjínre naxintsjè k’ua tjín jñani nga\nkja’é kja’é chun; nda chút’aye ju ta chon naxinandá\nnaxintsjè.\n\nJó xú ixti incha jooya xú juchun nanguire, chjí jú incha tsú\n\nNga cha.\n\n¿Jñani kjua chá xi nanguiná nchjani?\n¿Jña nchjani jngu, jñá nchjani xi ngui jngu?\n\nxi ma tejó chut’aya\n\nTsinina\n\nJán Ndá Xkiè tijna tsinina xi Juan in, Rosa in nchukjuana\nk’ua Pedro in nds’e xtio, Sara in ndichja xtio an; xá kafé\nsa’én.\nNguxcha kisikjina jngu xujun xi ì kjí’i:\n\n# 12\n\nMi’ya xi be tsa kjue’é k’ua tsa mí kjue’é nga kuichure kui\nxujun xi kisikjina, je jngu nú tjínre nga miki ti je’eni tsinina\nkjua nga miki ma are.\n’Ñú kiti kjua tsinina, mare én xi kinchja chuta xchíngana\nngas’a xi tsuyana nga ja’e sak’ua, mare én xi tsja tsu, xi\nnaská tsu, xi ju tsa:\n¿A ’yení xi tsuni?\nKitra, kitra, kitra be’ére yá\ntanga mí tsa chjine yá jin;\nkitro, kitro, kitro síka yá\njngu xumbe aní kjisunre.\n\n¿A kjaen axu majen?\n\nT’exkiye k’ua nda tinkjínre yojori\ntsa kjaén k’ua tsa majen én xi,\nkjit’a ì:\n\nNá Xkiè tijna tsinina kjaén\n\nJan ma ixtire\n\nNgujña kisikjína jngu xujun\n\nJe jngu nú tjínre nga mi tí je’e\n\nMare én xi tsja tsu\n\n¿’Yáni xi tsure kui én xi ka ixkiye?\n\n¿A ’yení xi tsure?\n\nTjín én xi exkiya k’ua ’ñú nisjere sku\ntse’e nga ’yare jme xi tsuni\n\nJngu ndiyá t’ijnere én xi tsure:\n\nAní kji’i an nga tajñú;\ntiba kji’i an nga nchisen;\naní kji’i an nga ma nguixún;\nnga ma jñú ji kajna je an.\n¿Jmé xi tsure?\n\nTsja mare tsujmi ntjé\nnga sika’nchi an;\ntsja mare xungá\nnoja tse nandá sinchá\n¿Jmé xi tsure?\n\nChjí xi kja’é tsu nguisa\n\nKjua xchán xi kuan 1910\n\nChjí én xi chajare, nda tinkjínre yojori\n\nTs’uto kante nú ts’ik’ijna xá ¿’Ya xi tsure?\nMiki tsakaséñujunre naxinandá\nchuta chon kuanka\nkuan xcháka xáre.\n\n.....................................................\n\n¿Jú kji’a tsak’are? Nitjin nga tsak’are\nsá xi k’ua kuan\nnú kjua xchán\nmejená kuitjo xáre chutabe.\n\n.....................................................\n\n¿’Yá xi ngasku kuan?\nFrancisco I. Madero\n\n.....................................................\n\nNda tsasenka chuta ¿’Yá xi tsure?\n''Nangui mejenajin'' kitsu;\nchuta nk’ayá\nchuta ndsja’a.\n\nXujun xi nikji\n\nTjín xujun xi nikjire chuta, nda chutsejen:\n\n\n\n\n\nJngu xujun tikjire jngu chuta xingui\n\nNanguiná\n\nTjín nangui xi municipio in, tjín\nxiu agencia municipal k’ua tjín\nxi agencia de policía.\n\nChjí\n\nMunicipios Agencia municipal\n\nAgencia de policía\n\nXkì ná\n\n¿Jú tjín ma?\n\nTe xu’nda tjínre nànà\njan xu’nda tsakatse ngujña,\nñujún xu’nda tsakatse nguxcha.\n¿Jú tjín mani?\n\nNujún nìñù kjine nchujun, nchujun\nMiki ’be jutjín kjíne nga ún nitjin.\n¿Jú tjín ichú?\n\nKja’é kja’é asén tik’iye xi kui akinre:\n\nxi ma tejan chut’aya\n\nChuta xi tsja tsú énre.\n\nJngu chuta xi Tomás in ’ñú kjanre, mare én xi tsja tsú, ya\ntijna jngu naxinandá xi Skò Nandá in xi nangui Ningotse\nnchjani, ngantsjé nitjin nga xkì nga ma nguixún ndibá\nngamasen naxinandá jñani tijna jngu xungá xi Ndá kixí\nin, ya jñani tjín nkjín yá naxú, chun nk’ién, nk’ién; ya\nmaxkú chuta xi mejenre kuit’iere k’ua bijnukie én xi\nnaská tsu.\n¿A mejenri k’uexkiye énre?\nChute ka kjine chiture jngu chuta,\ntsa nkjín chute skìnè kui chitube.\nkuijen chute chute chiture chutabe.\n\n# 13\n\nTjín chuta xi mare én xi naská tsu, tanga Tomás nda sin\nsíkakinre.\nKi an kji’a ya Ndú Tu Jñà k’ua íncha nchja nijmí chuta nga\nnda xú tsu énre Tomás; binjukie chuta nga tsuya kui én:\n\nK’ua ti mbaà mbaàna mbaà,\ntsú xúre mbaare jngu chuta mbaà\nmiki ’be an tsa mbaari mbaana mbaà\ntsa mbaari mbaana nda chubá ña mbaà\n\nChù kaya kakaya kaxa kixu\nYa ngaya kaxa kixu kakaya chù kaya\nKixu kaxa jña chù kaya kakaya\nKakaya chù kaya ngaya kaxa kixu.\n\nEn xi nda tinchja:\n\nChjungare én xi kixì tinchja:\n\n- ¿Jú in chuta xi tsja tsú énre?\n\nTomás Juan José\n\n- ¿Jú in naxinandá jña tijna?\n\nNdetsin Xchá Sko Nandá Ndá Xkie\n\n- ¿Jú sa’én chuta xi ji kasen ñujun?\n\nKji’ndá Bijnukie Sixchán\n\n- ¿Jú chon nga nchja nijmí kui chutabe?\n\nNga tajñú Nga jñú Nga nguixún\n\nChjí én xi tsja tsú xi tjín nanguiri:\n\nChuta xi kisa’en kjua xchán\n\n1910\n\nJa’én\n\nTjínre je’én chuta, k’ua kui letra xi tjún chji mayúskula in.\n\n|¿J|Sara Rojas Lara Paulino Rojas Flores ú innú? Pedro Rojas Lara Josefina Lara|Col3|\n|---|---|---|\n\n\n\n¿Jú in ixti ni’ya chjine xujunri?\n\n.\nEn xi atjinguire nejen\n\nTjín én xi ni’in atjinguire nejen\nk’ua nga én kastia trabalengua in\n\nJó ya tiyojo jún k’ua t’éxkiye én xi kjit’a ì\n\nNa’ya tijnana ni’yana\nni’yana tjín na’yá\nkui na’y **à** tjimajun ni’yu\nnà’yù kjine kui ni’yu\n\nJngu nise suse tise\ntise tise, kase kase\nkui nise suse suse\n\nkase kase, tise tise.\n\nchjí xi kja’é tsu:\n\nTsujmí xi ma ntje’ná\n\n¿Jmé xi ma ntjé nanguiri?\n¿Jmé xi sutena k’ua jmé xi bindae?\n\nTsujmí xi ma xchána\n\nTsujmí xi chineñá\n\nTsujmí xi bindañá ka xi atena.\n\n¿Júsin ichuba?\n\nChjí jusin ichuba:\n\n¿Jusin ichuba chìngà?\n\n¿Jusin ichuba ch’á?\n\n¿Jusin ichuba najñu?
|
ote-books-130
|
ote
|
jäne *HÑÄHÑU — ESPAÑOL* 126\n\n\n**jäne** (jäne) *s* lengua **Ra tsatyo beki rá ̱**\n**jäne nubu̱ di hñeni. ̱** El perro saca la\nlengua al jadear. *Variante* **jähne**\n**jäpi** (jäpi) 1. *vt* bendecir **Ajuä jäpi ne di**\n**xu nuä mä ga tsi.** Dios bendice y\nmultiplica lo que voy a comer.\n2. *s* reliquia *(planta que tiene cera)* **Ra**\n**jäpi tembi nuu̱ ya xeni ga ndäpo tu ra ̱**\n**sitsi, tunga ha ya nijä.** “Reliquia” le\ndicen a los pedazos de plantas que tienen\ncera que dan en la iglesia.\n**jäptehe** (jäptěhe) *s* 1. agua bendita **Dá ma**\n**nijä dá apä tsu̱ ra jäptehe ra majä.** Me\nfui a la iglesia a pedirle tantita agua bendita\nal sacerdote.\n2. aguardiente *Véase* **jäpi**, **dehe**\n**jätmädo** (jä [́] tmädo) *s* huevos ahogados *(una*\n*clase de comida)* **Pa dá hoki ra jätmädo,**\n**meṯ** **o dá thu̱ni ra ñi, nepu̱ dá xitsi ya**\n**mädo.** Para hacer huevos ahogados,\nprimero herví el chile, luego le eché los\nhuevos. *Véase* **jäti**, **mädo**\n**jäti** (jät [́] i) *vi* ahogarse **Mä ku bi jäti ha ra**\n**nsaha Nto̱pe.** Mi hermano se ahogó en el\nbalneario del Tephe.\n**njäti** *s* persona ahogada\n**jätsi** (jä [́] tsi) *vt, vi* terminar **Dí jätsi mä**\n**befi zu̱** **̱nga goho nde.** Termino mi trabajo\na las cuatro de la tarde. **Ya pa ga behe**\n**jätsi ngu dä thogi Ndäpa.** Los días de\nCuaresma terminan pasando Semana Santa.\n*Pret.* **bi gätsi;** *Act. indet.* **jätsi**\n**jäxaxui** (jä [́] xáxui) *s* último velorio *(antes de*\n*llevar la cruz a la tumba)* **Nu nää ra paä bi**\n**du nää ra jäi, ra gu̱to xui dä totua ra ̱**\n**jäxaxui ko na ra ponti.** A partir del día\nen que murió aquella persona, a las nueve\nnoches, se le hará el último velorio con una\ncruz. *Véase* **kätsi**, **xui**\n**jäi** (jäi) *s* gente, persona **Ha ra ximhai**\n**ya xi bu̱i ndunthi ra jäi.** En el mundo\nhay mucha gente.\n**dänga jäi** persona de mayor edad\n**jäi mäyabu̱** (jäi mä [́] yǎbu̱) persona antigua,\ngente antigua **Tenä ge ya jäi mäyabu̱**\n**himi tsi ra ndega, ra ngo̱** **̱, ho̱nse ra ṉ̃** **i, ra**\n**kani, ra ju̱.** Dicen que la gente antigua no\ncomía manteca ni carne, sólo chile, quelite y\nfrijol.\n**jätsi** (jä [́] tsi) *s* 1. jacal, enrramada, cabaña\n**Xi ra pa ra hyadi; mä ga hoka na mä**\n\n\n**jätsi.** Está muy caliente el sol, voy a hacer\nun jacal.\n2. casa *(muy humilde)* **Ya bi zixa ndunthi**\n**ra bojä nuyu̱ mä jätsi dí hoki.** Ya\ninvertí mucho dinero en la construcción\nde la casa que estoy haciendo. *Sinón.* 2:\n**xumi**\n**jätsi** (jätsi) *vt* 1. terminar **Ya dá jätsi dá**\n**heti ra he̱mi.** Ya terminé de leer el libro.\n2. acabar **Dí ne ga jätsi meṯ** **o mä ngu**\n**nepu̱ ga ma Monda.** Quiero acabar mi\ncasa primero, y luego me voy a México.\n*Pret.* **bi gätsi** *Sinón.* **jätsi**, **juati**\n**jets̱** **i** (jets̱ i) *s* flema, gargajo **Too tsu̱ ra**\n**thehe ne otho ra jets̱** **i, tenä, ge tsudi ra ̱**\n**tizi.** Quien tiene tos y no tiene flema dicen\nque tiene tuberculosis.\n**jeya ̱** (jeya) ̱ *s* 1. año **Ajuä di uni ya hoga**\n**jeya ̱** **ne ya tso jeya. ̱** Dios da años de\nprosperidad y también años de escasez.\n2. grado de estudio **¿Temä jeya o ri ̱**\n**xampäte ha ra nsadi?** ¿En qué grado\nestá tu alumno en sus estudios?\n**majeya ̱** *adv* el año pasado\n**rijeya ̱** *adv* el año que viene\n**ji** (jí, jǐ) *s* sangre **Hyo na ra yo ha rá jiä**\n**gi takuí pa dä tumbi ra tsatyo.** Mata un\nchivo y ataja la sangre para que se la den al\n\nperro.\n**tsoji** *s* sangre enferma\n**jihni** (jihni) *s* saliva **Ra jihni xá mpete.**\nLa saliva es pegajosa.\n**rá jihni ra mexe** telaraña\n**jijua** (jǐjua) *s* sangre de conejo **Ra jijua**\n**hingi tsi, ho̱nse ra ji̱** **yo.** La sangre de\nconejo no se come; sólo la sangre de ganado\nmenor. *Véase* **banjua**\n**jilgero** (jilgero) *s* jilguero *(ave)*\n**jinthfani** (jǐnthfǎni) *s* sangre de res **Tenä**\n**ge xá ñho too dä zi ra jinthfani, pa hinda**\n**zu̱di ra ñheni.** Dicen que es bueno tomar la\nsangre de res, para que no nos pegue la\nenfermedad. *Variantes* **jinfani**, **jinthuani**\n*Véase* **ji, ndämfri**\n**jiptsu̱di** (jiptsú̱di) *s* sangre de cerdo\n**Ndunthi ra jäi tsi ra jiptsu̱di.** Mucha\ngente come la sangre de cerdo. *Véase* **ji**,\n**tsu̱di**\n**jiyo** (jǐyo) *s* sangre de ganado menor **Ra**\n**jiyo nthoki, ndunthi ra jäi di ho dä zi,**\n**ngeä xi ra ku̱hi.** A mucha gente le gusta
|
ote-books-25
|
ote
|
ceremonias y culto a nuestras deidades y no como “el lugar a\ndonde los hombres se convierten en dioses”.\n\n**El lugar de origen**\n\nEn la tradición oral otomí se relata un lugar importante de don-\nde provenimos llamado “Chiapa, Chiapan o Chapa”, como ya es\nmuy común, el término de inmediato es definido como “agua\ndebajo del cerro o río de la chía”.\n\nMás allá del significado, cerca de Xilotepec, lugar consi-\nderado como “riñón de los otomíes” (Motolinía, 1941), se en-\ncuentra un volcán inactivo que actualmente recibe el nombre\nde Hualtepec o cerro del Astillero y que resulta ser la caldera\nvolcánica más grande de México. Este sitio está rodeado por\nmuchas comunidades otomíes y la mayoría de ellas con nom-\nbres en esta lengua, que a pesar de estar muy aculturados, aún\nse recuerda al lugar como un centro ceremonial que se visita en\nlos días 3 de mayo para presentar ofrendas y pedir lluvia a las\ndivinidades; se le recuerda también como un lugar de gigantes\nllamados “Huemas”.\n\nSe dice que en este lugar existe una cueva que sólo se abre\nen determinado tiempo y circunstancias, y que de ahí provie-\nnen nuestros antepasados. En la cima se han encontrado restos\narqueológicos como basamentos piramidales, vasijas y lo más\nsignificativo: cabezas de serpientes talladas en piedra; en los\nbarrancos de los alrededores hay pinturas rupestres con dife-\nrentes representaciones que van desde aquellas que hacen re-\nferencia a los hombres de aquella época, la fauna, la ritualidad,\nla venerable serpiente, “los Huemas”, hasta la astronomía, su\ntecnología, etc. Las pinturas rupestres de Tezoquipan (Alberto\nAvilés 2009, celci, págs. 18-55) las podemos localizar hoy día\nen Huichapan, Tecozautla, Alfajayucan, Chapantongo y Nopala,\nregión que comprenden los municipios de los mismos nombres,\n\n124 Norma de escritura...\n\nabarcando un área aproximado de 40 a 50 km, teniendo como\ncentro “El Hualtepec”, es decir, alrededor de “La montaña sa-\ngrada”, siendo las de San Antonio Tezoquipan del municipio\nde Alfajayucan, las más numerosas en cuanto a un conjunto\nespacialmente ubicados y, si de otros sitios con restos arquitec-\ntónicos o arqueológicos se trata, veremos también que cerca\nde la montaña le rodean: Pahñu o Pahñe en Tecozautla, Xajay,\nMaravillas municipio de Nopala, T'ax'uada y Chapantongo.\n\nChiapa, Chiapan o Chapa no es sólo un topónimo en la\nlengua náhuatl, también es una expresión que hace referencia\na una región de procedencia. Los vocablos Chiapa, Chiapan\no Chapa, como nombre de una población otomí muy anti-\ngua, llamado actualmente Chapa de Mota, significa “lugar\nde lloviznas o de mucha humedad”, derivadas de las palabras\n“chapanqui, Chapanquini o chachapani”, o bien, que sugie-\nren lugar de manantiales si las asociamos con Achichiactli o\nAchichiapa, aunque esto último no es tan posible ya que en la\nversión otomí siempre está presente una montaña.\n\nDe la misma manera, Huichapan y Chapantongo son\nnombres de poblaciones otomíes muy antiguas, que están\ncompuestos por vocablos del náhuatl “Chapa”, con los mismos\nsignificados que, comparados con sus nombres originales re-\ngistrados en el códice Huichapan en otomí antiguo, veremos\nque Chapa de Mota (Chiapan tepeticpac, nombre completo)\noriginalmente se llamaba “Matzittzi Anyänttöhö”, Huichapan\n“Antämatzittzi” y para Chapantongo “Marziçi” o “Matzittzi”\n(López Yepes), términos que traducidos al español significan:\nEl de Chapa de Mota está compuesto de los vocablos “Ma”\nmucho, “Tzittzi” rociar, empapar o salpicar agua (llovizna), la\nsegunda “An” es como lo equivalente a en, “yä”, literalmente es\ncabeza, pero metafóricamente y en consideración al contexto\nlingüístico, es cima, y “nttöhö” es cerro: “En la cima del Ce-\nrro donde llovizna mucho”; en el caso de Huichapan también\n\nde la lengua Hñähñu (otomí) 125\n\nes una palabra compuesta por “An”, equivalente a en. Para la\nexpresión “tä”, si hubo una mala pronunciación y por consi-\nguiente mala escritura, tal vez significa “cerro” y proviene de\n“ttö” de ttöhö y si está correctamente pronunciada y escrita,\nentonces es täma y significa mucho o demasiado, finalmente\n“tzittzi” rociar, empapar o salpicar agua (llovizna): “En el Cerro\nque llovizna o donde llovizna mucho”; Chapantongo también\nen otomí significa, “mucha llovizna o demasiada llovizna” y\nviene de la composición “Ma” mucho,“Tzittzi” rociar, empapar\no salpicar agua; una versión que comparte estas evidencias la\npodemos encontrar en un artículo publicado por la revista de\narte y cultura *Mayahuel* n° 8 de Alberto Avilés Cortés, (diciem-\nbre de 2008), escrito por el arqueólogo Alfonso Torres Rodrí-\nguez de inah Hidalgo.\n\nAnte estas evidencias, se puede inferir que el vocablo\n“Chapa” no es tan sólo parte de un topónimo, sino que es una\naseveración que hace referencia a la procedencia u origen co-\nmún de los pueblos otomíes y del lugar mítico y, si no fuera\nsuficiente, resulta que tanto Chapa de Mota, Chapantongo y\nHuichapan están situados alrededor de la montaña sagrada\nllamada Hualtepec y que en otomí se le puede nominar como\nÑanth o (Anyänttöhö), con las características que enuncian los\ntopónimos: lugar de mucha llovizna y lluvias durante buena\nparte del año. Además, existen restos de un centro ceremonial\nen la cima y una infinidad de mitos presentes en la tradición\noral, lo que indica que este lugar es el sitio de origen de la\nnación otomí desde la primera época, es decir, desde el primer\nsol, como cuenta la leyenda.\n\n126 Norma de escritura...
|
zpd-books-4
|
zpd
|
Nhach bulli buran: -nyesha chhak cha, nuatia beztao, nha bi\nchhak gaun, ba bká yen nhi nha bi chllín da gau.\nKa blhe patnha da chhak che bur’a, beyun xhenlhallab da\nbeguyuke xhuacheba chhakte ká bellinb chhua yelxhen,\nba chxhíta chilla xindaubka chhesenabkab bi gaukab,\nnhach bsiyelab beka lhen gal biá. Ba gul ka bellin xá\npatdau ká chyuachhub laga bi xshen de, nhach beyakbeb\nyel bizalhallcheb shdeltún xindaubka, beteyu ze chhenhilas\nba chhelhale xá patdau ka chhumb llín.\n\nM.E.\nLjxill\n\nYelemban che to bóg\n\nTo lla wyenhi’, nhachh chhe’ bógdaun xhineben, na’a\nsolhau shazo chilhjo de’en gagón’lha’bitochh chhenhe\nxáon desanhe’de’e gago,nha’ nhada’iha’ batxákeda’\nchhjetilhja de’en chhagon, bagole’ gakelhenho nhada’\niha’ bach nháko biaxhen, ba blheida’ ihe’ nhaken gonho’\nchilhjon, bito gatlhallo ihen benachhen iha’ nhite’ bene’\nchhsa’klhe’ kon kanhiteze chhesechlhe chhi’o nho yáj.\nihan kuibi chhónhechhonhe’.\nLeska’ nho biz, nho beko’ kon zjhelliagi’b chhi’o, kon gateze\nshejo de’ ekitek chhjesalhallo’o, bito chheyala ganlallon.\nBito yendo she yesenha benachhka’ nha gona’ de’e\ngago’, iha’ yeseseijwe’ lhe’ nha’ bito gake gashejo\n-Chhoxhklhenhon nhau’ka’, xnhádawa’a, sha’ chha’\nlljenbi’a y elllhion. Lha’ bito nhanh chi’a yega’ ana’ donhi,\nsha’ achha’ gayoblhe, yell zite’ ga llelhdaze de’e\nyej’gawa. -Nhab, nha’ wzob chhzob, chhzob, wdeb zan\nyell xhen, yell rhize, gokeb kuezeb nha’ ben diplhalleb\nchhzob, chhzob, nha’ bllinb gan’ nhe’ shala’nhis, nha’\njeshiab to lhau yag, wzolhau\n\nchhzenhageb chheseshil chope bene’ nhite’ de’enka’le.\nNha’ nhito dillen bito wyejnhi’b. Ka lliab kate’ bilin to bóg\nnho’lhdau kuiteben’ nha’ chhe’b leb: Nho lhe’, echhako’\nxtillechho, lha’ nhi nhite’ chope bene’ bilhan chhesenhe’.\nNhachh chhe’ bianholhdaun: Chhak’ksa’ xtillechho, lha’\ntoze dille llne chhi’o bóg, benachh kazen chhso’on lhe’\nlha’ bitogaxha chhsejnhi che ljwellje, inglez nhe’ de’en\nchhesene’ beneka’ nhiten. Gaxha zaú lhen kui chhejnhido\nxtille bene’ ki.\nNhachh chhe’b: Zito’golhe za’a, nha’gan wza’an\nchhesenie’ dille’ xhon, nha’ bale’ chhesenie’ dilla’ xtilh.\n-Nhakxha gonchho llelh de’e gauchho lha’\nballdonchhwanda’.\n-Yo’o chhjetilhjchhon, lhauze ewyego lhen benachhká,\nlhen biz, lhen beko’, lha zjelliagi’chhwenhe chhi’o.\n-Ka’kze chhak gan’ wzan:\n-Doxhenkzen lla’ bene’ lhe’, nha’ bia lhe’ llka’, she\n\ndonhizen lle’b chhakdanda.\n-Nhalhen bito wsan lwelljchho na’a, kon ga shejo sa’a.\nKa’ gok besedil biadau’ki, nha’ bito chhesesan lwelljeb lla\nnella, sheke légakeben’ chhash doden’na’.\n\nWete yixo\n\nGoke che to bene kate byeje wete yixo yelle yoble, nha\nbze binhe sheni, nche to beko, to bur nhuabo yuan nha\nzito Ilia yelle gan byeje, kate zte gashjo nheze nha bchhie\nxhan xhol nha btase, nha gan bchhinhe zellgua yixe, nha\nbeko chhibo dxiaba le Ildonbo.\nNhachhe chhebo bur: Bchheke niche kueja yete yio lo\nkongochhe, niche gawa. Nha bur nchhebo: Yebanchhe\nxanchho niche gonen, nha bebe’e bekon nllize.\nKate bllin to bekoyo nha chhozyia bur, chhebo beko. Da\ngoklhen nhada, nha za to bekoyo nha gaubo nhada, nha\nbi gake uxhonja.\nNha jezalhalle bekon dan bende bur lebó nha chhebo; blheze kate yebanchhe xanchho gakelhenhe le’.\n\nReyna Bautista Ramírez\nYalhin\n\nNchixe xbab\n\nKa nhake chhi’o bene’wlhall, nchixe nizchho, balchho\nnhakchho bene’ xhilhalle’, balchho nhakchho bene’\nyaljlhalle’; balchho nhakchho bene’ ya’alhalle’, balchho\nnhakchho bene’ xhenlalle’.\nLha’ kega bigazen chhidchho yelllhio nhi, lhao yelllhio nhi\nchhdechho yelazi’ nhi chhlheichho yalayashe’, balga\nbene’ chhsalhje bade bachhi loyo’o lhille, nha balchhon\nchheachho lechhwele ga’lhyid galhxhanchho nha’ ka’\nchhezachho lhao yelllhio nhi.\nNha’ kakzen nhaken, lllhollgan chhidchho lhao yelllhio nhi,\nchaglhauchho, xtewisy nhak gak ye’jgauchho, nhak gak\ngata’ bi gata’ chechho, nha’ kate’ chhin lla chhin orh\nchhezachho, agabi chheyuachho, nha’ zjede yoge’ de’e\nbtobchho.\n\nLelhjan’na’ chhson bene’ wlhallchechho ka’ xhbab,\nbene’golhdau’ ka’tg, legaken ne chhesenie Ihe’ kon ga\nchhellagonhe’, nha’ ba chhwape chhi’o dioxh.\nBachhaklhen Ihwelljchho kate’ bichhak chechho, kate’\nchhak nho de’xhinj chhechho kanha’ chhzichho yelexhen\nche bene’ doyichj dolhalle baze’e chhonhe chhi’o txen.\nNha’ kanhan chheyoll chhombia’ Ijwelljchho, nha dillen\n“Ihao da’a, nha Ihishya, she chhesenie Ihe’, leyane’gaken\nxhmigo”.\nYogetekzchho, chhi’o bene’ xhon, bene Ihe’j, bene’ xille’,\nbene’ ded, bene’ ga’, nhakchho bene’ xhenlhalle’, cheze\nkate chhedo yelechhxhenlhalle kaga chhiochhen, zan\nbene’ ba beseihoinhe chhi’o, kate’ bedo\nyelechhxhenlhalle chegake, denka’axnheze wsonhe’.\nChi’o bene’wlhall nhakchho bene’ yalhjlhalle, lene\nchhonchi’o toze.\n\nF. P. C.\nJsesh Xhan ya’\n\nYej tilh\n\nXmus lhikaze n’la lhau ya’ ba beyashj ba beshia yej tilh,\nkun enachhu beljdau bxhup yaba’.\nShish n’la lhadj yix, lhadj yiej, chhxhita chshía bishan\nlhadjen, chhebeib chshalj lenhab yejdauka’, nha chhab:\nYej tilhdau, nhak chhunlen chhazlhe xtilh, bi nhake nhis\nyaban chhazjlhe, la lhe chhunle zix leyixa nhi.\nNha yej tilhdauka’ bullikan:\nBisha yeshadau, shtitze nhanban nhetu, binhune’ chetu de\nyegantu tushi guntu zix leyixan, ba nhezkzedu lago bi yel\nzixen de tushi, biakze lchixan de slá, de zichj, nhalhan\nshlhak de yelemban chhechhu suchhu binlu.\nBeyull benda xtill bisha’n lhen yej tilka, bedueda ulallkan,\nkun wxhenlalla’ byuazekan.\n\nMARTA ELDA\nLjxill\n\nYEL YESH\n\nTo ben’ golhe Jnhis gokchhgaa yelshau chie, bibii\nbyalljksiiihe; xhoa dide udap gayichhua yizte ulhooshawe,\nIhen nhi to chop chhua xtiilh bi goke, kon chhie “Aga nhe\nga chhdo dill xtiilh, ga chhdo xhoa nhé” gaz gan’chhon\nnhachhan gat di’i yeej di’i gawchho.\nKa udape xhoanha, ka udape xkuid, arh nhi tobe bi bseele\nskueelh katee uya gakbe li’i bliiteyilhe lee gakbe bsoonme\nllin, arh laksi ka aga bii blhee gakibe, bi goksha che gakbe\ntee gakbe ubin, chhen gakibe nhe chhak yelyeshche ben’,\nnha chhak gakibe bida nhe ka; shlhin ka chhak wishalja\nyentrh lee gakbe lhen xabka, kat chhelz\ngakbe, xa nhakrhaan nhak yelyesha, ullin lla ka\ngoombialheen xhiin’ chhelze, nhaze zej chhshalj gake,\nbiachh lla ka jake go’ona nhachh chhakilhe leegaz na’a\ngoombiatochh xhkuidkinga biin nhe yelyesh; nhaachh ka\nusawe xsilha udaw chhachhge lee, xhkuid ka’na’audawks\nbiika kon kato beelhj gakibe, nha ba yolho gakbe, bitze llin\nchhsonme kon chhida shnhejan chhllin xhwe chebka, li’i\nzeelhozi do gobill.
|
spa-books-57
|
spa
|
El Catálogo de las Lenguas Indígenas Nacionales y la lingüística otopame 105\n\n*2.6.* *L* *A AGRUPACIÓN LINGÜÍSTICA CHICHIMECO JONAZ*\n\n*2.6.1.* *I* *NFORMACIÓN DEL* *C* *ATÁLOGO* *,* *CONSIGNADA EN LA CARTOGRAFÍA DEL AÑO* *2005*\n\n*Lengua chichimeca Jonaz / éza’r* ; carta única (mapa 6 de la colección)\n\nN OMBRES\nEl nombre *chichimeco Jonaz,* empleado históricamente por la población mexicana, designa\na un grupo indígena y a su lengua. La primera parte de dicho nombre es la forma\ncastellanizada de *chichimeca,* que en náhuatl significa “personas de Chichimecatlalpan\n(tierra donde hay perros)”. Los hablantes de *chichimeco Jonaz* llaman a su lengua *éza’r* que\nsignifica “lengua” o “los que hablan la lengua”.\n\nG ENEALOGÍA\nLa lengua *chichimeca Jonaz* pertenece al grupo oto-pameano de la familia lingüística oto\nmangue.\n\n|Familia|Grupo|Lengua|\n|---|---|---|\n|Oto-mangue|Oto-pameano|Chichimeco Jonaz|\n\n\n\n*Tabla 23.* Lengua chichimeco jonaz.\n\nA SENTAMIENTO HISTÓRICO\nEl área históricamente ocupada por los *chichimecos Jonaz* se localiza en la Sierra Gorda,\ndel Centro de México. La lengua *chichimeca Jonaz* se habla en el noreste de Guanajuato\n(un municipio). En esta área, el Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática\n( INEGI ), a través del XII Censo General de Población y Vivienda 2000, identificó **3**\nlocalidades, en cada una de las cuales el 5% o más de la población habla *chichimeco Jonaz* ;\ntodas las localidades se representan en esta carta.\n\nD EMOGRAFÍA\nEl INEGI informó para el año 2000 la existencia en México de 1,641 personas de cinco años\nde edad o más que hablan *chichimeco Jonaz* ; en las localidades representadas en esta carta\nla suma total de hablantes de *chichimeco Jonaz* es 1,289.\n\n*2.6.2.* *I* *NFORMACIÓN DE* *C* *ATÁLOGO* *,* *CONSIGNADA EN EL TEXTO DEL AÑO* *2008*\n\nComo agrupación lingüística, el chichimeco jonaz se encuentra conformado por una sola\nvariante lingüística: chichimeco jonaz.\n\n|Autodenominación|Referencias geoestadísticas|Col3|Cifras por municipio|Col5|\n|---|---|---|---|---|\n||Estado|Municipio|Núm. de locali- dades con HLI|Núm. de HLI|\n|uzá’ <chichimeco jonaz>|Guanajuato|San Luis de la Paz|39|1,362|\n\n\n\n*Tabla 24.* Lengua chichimeco jonaz.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\n106 E. Fernando Nava L.\n\n*3.* *A* *LGUNAS CONSIDERACIONES*\n\nUna vez revisada la catalogación que el INALI propone del conjunto de lenguas denominado\n*otopame*, podemos enunciar algunas consideraciones. La primera de ella va en torno a la\ngenealogía lingüística; la segunda de ellas, en torno al problema de las lenguas en riesgo de\ndesaparición. Como fue señalado al principio del presente artículo, estas consideraciones se\nhacen a manera de llamadas de atención en el marco institucional que propone la\nconstrucción de nuevas políticas públicas en materia de lenguas indígenas. [6] Para concluir,\nviene una tercera consideración, tocante a las necesarias y nuevas políticas públicas en\nmateria de lenguas indígenas; en este lugar se presenta un proceso de planeación lingüística\nimpulsado por el INALI ya puesto en marcha, precisamente como parte de la referida\nconstrucción de las políticas públicas.\n\n*3.1.* *C* *ONSIDERACIONES SOBRE LA GENEALOGÍA LINGÜÍSTICA*\n\nLa llamada de atención que ponemos a la consideración, en el ámbito de la genealogía\nlingüística es que las otopames no son 6 sino 16 lenguas. Lo anterior se deriva de los\ntrabajos del INALI en los que se hace un deliberado deslinde entre las categorías PUEBLO\nINDÍGENA y LENGUA INDÍGENA . Así, por un lado es necesario diferenciar en el escenario de\nla realidad empírica la existencia de pueblos indígenas y por otro la existencia de las\ndistintas formas de hablar los respectivos códigos originarios (sus propias lenguas) que se\npresentan al interior de dichos pueblos.\nPor lo que respecta a los pueblos indígenas, en nuestro contexto *otopame*, en efecto, es\nen esa dimensión de pueblo en donde es pertinente hablar de seis casos: el otomí, el\nmazahua, el matlatzinca, el tlahuica, el pame y el chichimeco. Y por lo que respecta a las\nlenguas, el INALI considera impertinente decir que a cada uno de esos seis pueblos le\ncorresponde, respectivamente, una lengua . Los trabajos sobre la genealogía lingüística, la\ndialectología y la sociolingüística que ha considerado el INALI para proponer su *Catálogo*\nnos dan cuenta de que para tres de esos pueblos sí es posible decir que les corresponde una\nsola lengua; esos pueblos son el matlatzinca, el tlahuica y el chichimeco. Pero eso es\ninsostenible para los otros tres pueblos del conjunto *otopame* ; hablamos ahora de los\npueblos otomí, mazahua y pame. De ahí pues que la propuesta catalográfica del INALI pone\nen relación con los pueblos indígenas no a una lengua sino a una AGRUPACIÓN LINGÜÍSTICA ;\ny advierte que las agrupaciones están conformadas por conjuntos de una o más variantes\nlingüísticas.\nEn especial para las agrupaciones lingüísticas de los pueblos otomí y pame, la\ndiferencia entre una y otra de las respectivas variantes es tal que llega a dificultarse la\ncomunicación fluida entre las personas. En el caso del mazahua, las diferencias entre sus\ndos variantes son perceptibles, sin que existan grandes barreras en la comunicación. No\nobstante, enmarcado lo anterior en una nueva política pública en materia de lenguas\nindígenas, tenemos que una de las formas de garantizar la no violación de los derechos\nlingüísticos es reconociendo precisamente las variantes lingüísticas y procediendo\ninstitucionalmente sobre esa base, no sobre la falsa asociación uno a uno entre pueblo y\n\n6\nLas ideas, propuestas y demás elementos relativos a las políticas públicas del INALI han sido tomadas de su\nprograma institucional ( *cfr.*, INALI, 2009b).\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
mks-ebible-LK18_1_1
|
mks
|
Na̱sacu Jesús in quia̱hva nu̱ ná jáchi̱ xi̱hín quia̱hva yóho cúni̱ a̱ jána̱ha̱ nu̱ ná ña̱ níí tiempo xíní ñúhú ca̱ca̱ ta̱hví na̱ nu̱ Ndióxi̱ ta co̱ ndítahan cuitá ini na xi̱hi̱n á.\r\rJá na̱cachi a já xi̱hi̱n ná:\r\r—In ñuu na̱sahi̱in in juéxe̱ ta co̱ó na̱sahi̱in toní ñúhú da̱ xi̱hi̱n Ndióxi̱ ta ni co̱ sáhní da̱ mé dá cúú ña̱yivi.\r\rTa mé ñuu cán na̱sahi̱in in ñá cuáa̱n. Ta ndijáá níí qui̱vi̱ sáha̱n ñá cáha̱n nda̱hví ña̱ xi̱hi̱n mé juéxe̱ cán ña̱ ná caja vií da̱ sa̱há ña̱ sa̱há in na̱ co̱ cúní táhan xi̱hi̱n ña̱.\r\rTa sa̱ cua̱há qui̱vi̱ ta já cúu va ñá sáha̱n ñá nu̱ dá ta co̱ cúni̱ da̱ caja vií da̱ sa̱ha̱ ña̱. Joo tá na̱ndihi já na̱ca̱hán da̱ já: “Va̱tí co̱ó toní ñúhú i̱ xi̱hi̱n Ndióxi̱ ta ni co̱ sáhní i̱ mí i̱ cúú ña̱yivi\r\rjoo já caja tá caja vií i̱ sa̱ha̱ ñá cuáa̱n yóho jáchi̱ jándi̱hi ndiva̱ha ñá ye̱he̱ sa̱há ña̱ cán ndiquehe e̱ sa̱ha̱ ña̱ já ná a̱ quíxi ga̱ ñá jándi̱hi ñá ini i̱”, na̱ca̱hán da̱ cúú juéxe̱ cán —na̱cachi Jesús xi̱hi̱n ná.\r\rA̱nda̱ já na̱cachi Jesús já xi̱hín na̱ ndúu cán já:\r\r—Ña̱ yóho quéa̱ na̱cachi juéxe̱, da̱ co̱ ñéhe ínima̱ va̱ha cán.\r\rJoo cáhnu ga̱ ví ña̱ha caja Ndióxi̱ tá ná ndiquehe a sa̱há na̱ cúú cuéntá mé á tá xíca̱ ta̱hví na̱ nu̱ á ñuú ta ndiví. Jáchi̱ ndáti tia̱hva chíndeé a̱ na̱ cúú cuéntá mé á.\r\rMé a̱ nda̱a̱ ná ca̱ha̱n i̱ xi̱hi̱n ndo̱ ña̱ i̱vi̱ la̱á ndiquehe mé á sa̱ha̱ ná. Joo in ña̱ha cúni̱ nda̱ca̱ tu̱hún i̱ ndo̱hó. Á ndiñe̱hé e̱ ña̱yivi cándeé ini na ye̱he̱ tá ná xi̱nu̱ qui̱ví quixi tucu u̱ ñuyíví yóho —na̱cachi Jesús xi̱hi̱n ná.\r\rA̱nda̱ já na̱sacu Jesús inga quia̱hva nu̱ú java ña̱yivi, na̱ ndíñehe jícó mé, na̱ cáhán ña̱ mé cuití na̱ cája ña̱ va̱ha. Ta já na̱casáhá cáchí a̱ já xi̱hi̱n ná:\r\r—In tañu i̱vi̱ ta̱a na̱sa̱ha̱n da̱ veñu̱hu ca̱ca̱ ta̱hví da̱ nu̱ Ndióxi̱. In táhan da̱ cán cúú fariseo ta inga da̱ cán cúú da̱ játaca jiu̱hún cuéntá impuesto.\r\rTa nani xíca̱ ta̱hví da̱ fariseo cán nu̱ Ndióxi̱ cándichi da já cáchí da̱ já: “Tátá Ndióxi̱, ndíquia̱hva i̱ ndixa̱hvi nu̱ ndo̱ jáchi̱ co̱ cája i̱ tá quia̱hva cája java ga̱ ña̱yivi. Jáchi̱ java na cája cuíhná na̱ ta quini cája na ta cátóó na̱ coo na xi̱hi̱n ñájíhí ñani táhan na. Ta jári ndíquia̱hva i̱ ndixa̱hvi nu̱ ndo̱ jáchi̱ co̱ cája i̱ tá quia̱hva cája da̱ játaca jiu̱hún cuéntá impuesto yóho.\r\rJáchi̱ ye̱he̱ i̱vi̱ tañu xíjuhun i̱ in in semana ta tá cháhvi na ye̱he̱ sa̱há chuun cája i̱ já cáva̱ha i̱ u̱xu̱ táhndá ta já jóco̱ i̱ in táhndá nu̱ mé ndó”, cáchí da̱ fariseo cán.\r\rJoo da̱ játaca jiu̱hún cuéntá impuesto cán xícá xícá na̱sandichi da ta chí ni nu̱u̱ dá co̱ cúni̱ da̱ ndiñehe da indiví sa̱há ña̱ cáhán da̱ ña̱ co̱ó sa̱ha̱ dá caja da ña̱. Ña̱ cája da quéa̱ cáni da yi̱ca ndícá da̱ ta já cáchí da̱ já xíca̱ ta̱hví da̱ nu̱ Ndióxi̱: “Tátá Ndióxi̱, candáhví ini ndó ye̱he̱ jáchi̱ cúú u̱ in da̱ cája cua̱chi”, cáchí da̱.\r\rMé a̱ nda̱a̱ ná ca̱ha̱n i̱ xi̱hi̱n ndo̱ ña̱ na̱caja cáhnu ini Ndióxi̱ sa̱há da̱ játaca jiu̱hún cuéntá impuesto já cuanúhu̱ va da joo co̱ó na̱caja cáhnu ini a sa̱há da̱ fariseo cán. Na̱caja cáhnu ini Ndióxi̱ sa̱há da̱ játaca jiu̱hún cuéntá impuesto jáchi̱ ndá na̱ ndíñehe jícó mé jánuu ndáha̱ Ndióxi̱ na̱. Joo ndá na̱ jánuu mé nu̱ Ndióxi̱ já jándiñehe jícó mé á na̱ —na̱cachi Jesús xi̱hi̱n ná.\r\rTa cua̱há ña̱yivi ñéhe na na̱ va̱lí na̱xi̱nu̱ co̱o na nu̱ Jesús já ná cani ndaa ndáha̱ á na̱. Joo tá na̱xini na̱ xíca tuun xi̱hi̱n Jesús cán ña̱ yóho, na̱casáhá na̱ cája cue̱he̱ na̱ xi̱hi̱n mé na̱ ndáca na̱ va̱lí cán.\r\rJoo na̱cana Jesús na̱ já na̱cachi a já xi̱hi̱n ná:\r\r—Quia̱hva ndó ña̱ma̱ni̱ ná quixi na̱ va̱lí nu̱ú i̱. Ta a̱ cájí nuu ndó nu̱ ná jáchi̱ cacomí Ndióxi̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi tá ná caja na tá quia̱hva cája na̱ va̱lí yóho.\r\rMé a̱ nda̱a̱ ná ca̱ha̱n i̱ xi̱hi̱n ndo̱ ndá na̱ co̱ cúni̱ ndiquia̱hva na mé ná ndáha̱ Ndióxi̱ tátu̱hun cája na̱ va̱lí yóho já quéa̱ a̱ cúu cacomí Ndióxi̱ cuéntá sa̱ha̱ ná —na̱cachi Jesús xi̱hi̱n ná.\r\rIn táhan da̱ sáhndá chuun cán na̱nda̱ca̱ tu̱hún da̱ Jesús já na̱cachi da já xi̱hi̱n á:\r\r—Maestro, mé ndó cúú ndó ta̱a va̱ha ña̱ cán quéa̱ ndáca̱ tu̱hún i̱ ndo̱hó ndía̱ ndítahan caja i̱ já ná ñe̱he̱ táhvi̱ i̱ cu̱hu̱n i̱ indiví coo i̱ a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ —na̱cachi da xi̱hi̱n Jesús.\r\rA̱nda̱ já na̱cachi Jesús já xi̱hi̱n dá:\r\r—Ndá cuéntá quéa̱ cáchún xi̱hín i̱ ña̱ cúú u̱ da̱ va̱ha. Ni in túhún toho ña̱yivi co̱ cúú ná na̱ va̱ha ñuyíví yóho. In túhún Ndióxi̱ cuití va quéa̱ va̱ha.\r\rSa̱ xíni̱ vún ña̱ sáhndá Ndióxi̱ nu̱u̱n cajún já cáchí a̱ já: “Coto a̱ coún xi̱hi̱n ñájíhí á yíi̱ ñani táhún. Coto a̱ cáhnún ndi̱i. Coto a̱ cája cuíhnún. Coto a̱ cáhu̱n ña̱ tu̱hún sa̱há ña̱yivi. Ta caja cáhnún tátún nánún” —na̱cachi Jesús xi̱hín da̱ cui̱cá cán.\r\rA̱nda̱ já na̱nducú ñehe da̱ cán tu̱hun nu̱ Jesús já na̱cachi da já xi̱hi̱n á:\r\r—Ja̱nda̱ ta̱a loho i̱ na̱casáhá i̱ cája i̱ tócó ndihi ña̱ sáhndá Ndióxi̱ caja i̱ —na̱cachi da xi̱hi̱n Jesús.\r\rTá na̱xini jo̱ho Jesús ña̱ na̱cachi da̱ yóho xi̱hi̱n á já na̱cachi a já xi̱hi̱n dá:\r\r—Inga ña̱ha cáma̱ni̱ cajún: Cuáhán ji̱cún tócó ndihi ña̱hún ja̱n ta ndicahnda jiu̱hún ja̱n nu̱ú na̱ nda̱hví já ñehe táhvu̱n coo cua̱há ña̱hún indiví. Ta tá na̱ndihi já quisún candi̱cún ye̱he̱ —na̱cachi Jesús xi̱hi̱n dá.\r\rTá na̱xini jo̱ho da̱ cui̱cá cán ña̱ na̱cachi Jesús xi̱hi̱n dá já na̱cacuéha̱ ndiva̱ha ini da jáchi̱ íin cua̱há ndiva̱ha ña̱ha dá.\r\rTá na̱xini Jesús ña̱ na̱cacuéha̱ ini da̱ cui̱cá cán já cáchí a̱ já:\r\r—Ndaja yáncá ndiva̱ha cáa já ndiquia̱hva na̱ cui̱cá mé ná ndáha̱ Ndióxi̱ ña̱ ná cacomí a̱ cuéntá sa̱ha̱ ná.\r\rJáchi̱ ja̱nda̱ cama chága̱ cuu ya̱ha in camello ini in yávi̱ sa̱ha̱ yítu̱cú a̱ ju̱ú ga̱ ña̱ ná ndiquia̱hva in na̱ cui̱cá mé ná ndáha̱ Ndióxi̱ ña̱ ná cacomí a̱ cuéntá sa̱ha̱ ná —na̱cachi Jesús.\r\rTá na̱xini jo̱ho ña̱yivi ndíta cán ña̱ na̱cachi Jesús já na̱cachi na̱ cán já:\r\r—Ndá na̱ cúú na̱ cuu ca̱cu ndaa ínima̱, dá já.\r\rA̱nda̱ já na̱cachi Jesús já xi̱hi̱n ná:\r\r—Ndióxi̱ quéa̱ cuu caja tócó ndihi ña̱ha va̱tí ña̱yivi a̱ cu̱ú caja na ña̱ —na̱cachi Jesús xi̱hín ña̱yivi ndúu cán.\r\rA̱nda̱ já na̱cachi Pedro já:\r\r—Cande̱hé ndo̱, xitoho i̱. Nde̱he̱ na̱jándacoo nde̱ tócó ndihi ña̱ na̱sacomí nde̱ ta ndíco̱ nde̱ ndo̱hó —na̱cachi da xi̱hi̱n Jesús.\r\rA̱nda̱ já na̱nducú ñehe Jesús tu̱hun nu̱ dá já na̱cachi a já:\r\r—Mé a̱ nda̱a̱ ná ca̱ha̱n i̱ xi̱hi̱n ndo̱ ña̱ ndá na̱ jándacoo vehe á tátá náná na̱ á ñani na á ñájíhí na̱ á ja̱hyi na sa̱há ña̱ cúni̱ na̱ ña̱ ná cacomí Ndióxi̱ cuéntá sa̱ha̱ ná,\r\rna̱ cán cúú na̱ ñe̱he̱ cua̱ha̱ chága̱ ña̱ha ñuyíví yóho ja̱ta̱ tócó ndihi ña̱ na̱jándacoo na. Ta va̱xi qui̱ví já ñe̱he̱ táhvi̱ ri na catacu na indiví a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ —na̱cachi Jesús.\r\rTá na̱ndihi já na̱tavá xóo Jesús ndíhu̱xu̱ i̱vi̱ na̱ xíca tuun xi̱hi̱n á cán. Já na̱cachi a já xi̱hi̱n ná:
|
ncx-books2-29
|
ncx
|
Tlanawatiltzitli (Art. 71). Tlanawatilpewalistli wan tlanawatilchiwayotl tlen itech powi:\nI. Weyi tlahtoani tlen powi itech tlalnantli Mexico;\nII. Tlen tlanawatilchiwanih noso Diputados wan Senadores tlen kinnotzah\nTlanawatilyehyekowanih tlen kateh Weyi tlakaolocholli tlen tlanawatilchiwa Congreso de la Unión;\nwan\nIII. Tlen legislaturas powih tlen kahkateh intech tlalnanyokotonaltin.\nNochi tlen pewalistli wan kiteixpantia weyi tlanawatiani (Presidente, sic DOF 05-02-1917) Weyi\nTlalnantli, tlen tlakaolocholistli tlen powih intech tlalnankotonaltin noso tlanawatilchiwanih, tlen\nkinpanoltiliskeh tlen tlakaolocholli tlen tekitlahtowa. Wan kiteixpantiskeh innawak\ntlanawatilchiwanih noso Tlanawatilyehyekowanih wan kiyekwikaskeh nochi Tlanawatilli kemin\nkihtowa Tlanawatilli tlen tlahtolixnamikilistli tlen monotza Reglamento de los Debates.\nTlanawatiltzitli (Art. 72). Nochi tlanawatilchiwalistli noso tlanawatiltekitl, amo san Weyi\nTlanawatilchiwaloyan noso Weyi Tlanawatilyehyekolkan ihixkoyantikan kiyektlaliskeh noso\nkiihtoskeh ihkon ma mochiwa, tlen kipia insepanian moyektlapowiskeh, kienik mochiwas, wan\nkenihki motlahtolmakaskeh wan tlakapehpenalistli kipia mochiwas kemin moihtowa itech\nTlanawatilixnamikilistli tlen kitokayotiah “Reglamento de Debates”.\nA. Ihkuak sen tlanawatilchiwalistli moteselilia san kanin walehkotia Weyi\nTlanawatilchiwaloyan noso Weyi Tlanawatilyehyekolkan, panos imak okse kanin onpa monemilis\nwan motlahtolixnahnamikiskeh. Wan tla keh noso okiselihkeh, kimaktiliskeh inawak weyi\ntlanawatilixpantihkan wan tla amo kipia itlah tlen moyektlalis, san niman kualli kintenextilis.\nB. Nochi tlanawatilchiwalistli, tlen weyi tlanawatilihtoliskan kualli kiyekselia ihkuak amo\nkikuepa ihkuak mahtlaktli tonalli tlen motekimakani, kan walewa inin tlanawatilyehyekolli; welitis\nmochiwas tla keh inon tonalli tlen panotok ihkuak weyi tlanawatilchiwaloyan tla tzaktok noso amo\n\nmoolochowah wan kikuepaskeh tla ihkuak weyi tlanawatilchihkan moolochoskeh kemin itech\nsehpa tonalli tlen motekimaka.\nC. Ihkuak weyi tlanawatilixpantihkan tlen nochi noso ahachi amo panowa tlanawatilchiwalistli,\ntlen kipia kikuepas, ika nochi iyektlalilis noso kihtos kanin wan tleka amo kualli kan walewa inin\ntlanawatilyehyekolli. Oksepa kipia kiyeknemiliskeh wan motlahtolmakaskeh wan tla eyihpa\ntlakaxelolistli kiyekpehpehpenah kemin kualli kahki, oksepa kimaktiliskeh weyi\ntlanawatiltlachialoyan, wan tla miekeh onpa noihki kipehpenah, inin tlanawatilyehyekolistli\nmokuepas Tlanawatilli wan oksepa kimaktiliskeh weyi tlanawatilteixpantihkan ma\nkitlanawatilnexti.\nNochi tlanawatilpehpenalistli tlen kipia mosepanmakas.\nD. Tla keh sen tlanawatilchiwalistli amo nochi kualli kahki wan amo kiselia weyi\ntlanawatilchialoyan, kikuepaskeh kan walewa wan kiyekihtos kan amo kualli kahki. Inin\ntlanawatilyehyekolli tla kiyeknemiliskeh wan tla nochtin tlen olochitokeh kihtoskeh kualli kahki wan\npanowa, oksepa kimaktiliskeh tlen amo okiselihka kan weyi tlanawatilchihkan, wan onpa kiselis\nwan kiyekmawisoskeh wan tla miekeh kihtoskeh kualli kahki kipanoltiliskeh tlen weyi\ntlanawatilteixpantihkan kichiwas kemin moihtowa itech tlahkuilolxelolli A; Tla keh inon amo kualli\nkahki wan amo kiseliskeh inin tlananawatilli ayik welitiskeh kiteixpantiskeh san niman ihkuak\nmoolochoskeh.\nE. Itech weyi tlanawatiltlachiahkan tla keh sen tlanawatilchiwalistli amo nochi kiseliah san\nahachi, noso okiyektlalihkeh noso okiahxitilihkeh, oksepa motlahtolmakas kanin walewa inin\ntlanawatilyehyekolistli kiyeknemiliskeh san kan amo ihtok kahki, noso kan okipatilihkeh noso\nokiahxitilihkeh wan amo welitis motlanawatilpapatilis kemin sepanian okipanoltihkeh. Sen\ntlanawatilahxitilistli noso tlanawatilyektlalilistli tlen tlanawatiltlachiahkan okichih, kiselias noso\nkipanoltilis miekeh tlen olochitokeh itech tlanawatilchihkan kanin walewah inin Tlanawatiltin,\nkimaktiliskeh weyi tlanawatilteixpantikan nochi inin tlanawatiltekitl kemin mochiwas kemin\ntlanawatilxelolli kineskayotia A. Welika tlanawatilyektlalilis noso yetos tlanawatilaxitilistli tlen\n\nokichih tlen weyi tlanawatiltlachiahkan amo kinseliliah tlen miakeh onpa powih noso amo\nokinpakti tlen weyi tlanawatilchiwahkan kanin walewa inin Tlanawatilli, oksepa kikuepaskeh\nkemin ma kiyekittakan wan ma kinemilikan kemin ohpa ma kinemilikan wan ihkuak miakeh amo\nkipanoltiskeh tlanawatilixpehpenalistli tlen ahxitilistli noso yektlalilistli, tlen kualli kahki wan\npanowah itech sehsen tlanawatilchihkan, inin tlanawatilchiwalistli panos imak weyi\ntlanawatilteixpantihkan kemin ma mochiwa tlanawatilxelolli tlen onpa kineskayotia A. tla keh weyi\ntlanawatiltlachihkan kinmahkanekis, wan tlen onpa olochitokeh tlen okachi miakeh\nkitlahtolpehpenaskeh, tlen tlanawatilpehpenalistli noso tlanawatilyektlalilistli, nochi\ntlanawatilchiwalistli ayakmo welitis moteixpantis tlen oksepa kipewiltiskeh okse yankuik olocholli\nnoso tlen insepanian wehweyi tlanawatilchihkan moyektlapowiskeh tlen onpa tekitih wan tlen\nihkuak inon tonalli olochitokeh kihtoskeh ma moteixpanti itech Tlalnantli inin yankuik Tlanawatilli\nnoso yakachi itlanawatiltzitzin tlen kualli kateh wan okseki tlen poliwih moyektlaliskeh satepan\nkinyeknemiliskeh wan kinixpehpenaskeh ika miak kualneskayotl.\nF. Kemin Tlanawatilli iahsikamatilis, inewian tlanawatilyektlalilis noso tlanawatilkixtilis,\nmoyeknemiliskeh wan mochiwas inin yektlalilistli, noihki monehnekis kemin achtopan\nneskayititokeh\nG. Nochi tlanawatilchiwalistli tlen amo kiseliah kanin weyi tlanawatiloyan omochih, ayik welitis\nmoteixpantis inon Tlanawatilli itech tlakaolocholli tlen sen xiwtika mochiwa.\nH. Tlanawatilpewalistli welitis mopewaltiskeh weyi tlanawatilchiwaloyah noso weyi\ntlanawatilyehyekohkan, san seki tlanawatiltin tlen kipiah motlahtolmakaskeh noso\nmoyeknemiliskeh onpa weyi tlanawatilchiwaloyan kemin tomintetlanetiskeh, tomintlaxtlawaskeh,\ntominololoskeh wan yaotlakaolochoskeh.\nI. Nochi tlen tlanawatilpewalistli monehnekis motlahtolmakaskeh wan moyeknemiliskeh\nkanin motemaktilia onpa weyi tlanawatilchiwaloyan noso weyi tlanawatilyehyekolkan, tla opanok\nse metztikan tlakaolocholli tlen tlanawatilihtowa amo monekis ma moyeknemili Tlanawatilli, wan
|
unk-books2-1
|
unk
|
Guía para la Atención\nDE PUEBLOS Y COMUNIDADES\nINDÍGENAS Y AFROMEXICANAS\nante la Emergencia Sanitaria Generada por el\nVirus SARS-CoV2 (COVID-19)\nTraducción en ku’ahl\n\nTIÑUR HUCHKEU KICHUIP MAT Y MAT MITIPAI\nHUCH Y AFROMEXICANAS JIPUK KUIRAP\nMAT MITUKUIR KUIRAP GCHAU POR EL\nVIRUS SARS-COV-2 (COVID-19)\nADELFO REGINO MONTES, cuipai del Instituto mat cotey mat pai, con fundamento en\nlos artículos 1o, 2o y 4o, párrafo cuarto, de la Constitución Política de los Estados Unidos\nMexicanos; 1, 2, 4, 5 y 25 del Convenio 169 sobre Pueblos Indígenas y Tribales en Países\nIndependientes de la Organización Internacional del Trabajo; 1, 2, 7, 16, 21, 22 y 24 de la\nDeclaración de las Naciones Unidas sobre los mirmir de los mat mat pai hich; I, V, VI y XVIII\nde la Declaración Americana sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas; 1, 3, fracción\nI, y 45 de la Ley Orgánica de la Administración Pública Federal; 1, 2, 14, 22, fracción I, y 59,\nfracción I, de la Ley Federal de las Entidades Paraestatales; 1, 2, 3, 4, fracciones I, III, VI y XLIII,\n11, fracción II, y 17, fracciones II y III, de la Ley del Instituto Nacional de los Pueblos Indígenas;\n1, 3, fracción II, y 9, fracciones VI y XXIII, del Estatuto Orgánico del Instituto Nacional de los\nPueblos Indígenas, y\nTIÑURRAK MUCH MCHIJ\nMikiiey y mat chamil hajk yarauw kursau wich kuirap COVID-19 pawa por el rap lich\nI.\nSARS-CoV-2, mawui chullew chamil chunkl mijach cojkai 11 de marzo de 2020 ñam\nmicanap kursau chami mawi chau muyu npamuk kunapjan en el ña chamilj chau\nchami tukuirel 23 y 30 de marzo mat om pam .\nMat cotey mikiiey huch mumich ichak ñimill mchow mitirwuiy cojanak para kur wa\nII.\nmirmiraka mijan y majkai mijan a mi hic mijan chami mitipai mat kiliey kuirap lich\nque wjapjan kuirap COVID-19, mat chamil kur ak mijakeuw vulnerabilidad mat cotay\nmat pay y afromexicanas, mistuch msijan iwuil pai huch, pa ninmat minual, comujan\npara la pai jakuan, puwat de los chow en los artículos 2o, apartado B, fracción III, y 4o,\npárrafo cuarto, de la Constitución kuipai cotay de los Estados Unidos kiliey.\nChuch, en pleno ejercicio del mirmir de libre determinación y autonomía, las kuipais\nIII.\nmitipai kunap con atribuciones pai cha cunap para mitikuir a su mat huch ante\nñicmapak tipo de yarauw, de mijar huip con sus formas paichunk paikanapjan\nculturales, y que, en tal chip jan, mijan mat mullu mawup jipukch para la mawuik\nchauw kuipay chamil federales, estatales y municipales puwat wuch mulluk leyak\npap mirmir.\n\nTIÑUR HUCHKEU KICHUIP MAT Y MAT MITIPAI\nHUCH Y AFROMEXICANAS JIPUK KUIRAP\nMAT MITUKUIR KUIRAP GCHAU POR EL\nVIRUS SARS-COV-2 (COVID-19)\nMullu diversos Organismos e Instancias Internacionales gchaucham Estados naj\nIV.\nmiñmat mijar p,am mirmirak a la salud de las mat pai huch y afromexicanas, cheguas\nguch ñiuw huipi cham .\nV.\nMat pai huc y afromexicano mulluk ñuay mijar kur ak vulnerabilidad pai canap wuch\nquewcmijar wuchlaj jipuk el COVID-19, hich sak hucjan social y económica.\nQue jipuk pap mulluk ñuay pa akjapch propagación kuirap SARS-CoV-2 lhajhomogénea\nVI.\nñech martch, es oportuno ñimiy miew mitir wuiy que, con pertinencia cultural, social\ny económica, guch kuirapak mat kiliey mat pai, a puwat de mitigar las mulluk nik\nchauw lichjan histórico en chuip kuirap, las dificultades mnajquew tiñur y las kulich\nmulluk yiguak sanitarias y económicas que rapjital a raíz de ésta, el Instituto Nacional\nde los Pueblos Indígenas, ha huch a bien emitir la ñimiyak.\n1 Directrices Esenciales para incorporar la perspectiva de Derechos Humanos en la atención a la pandemia por\nCovid-19 emitidas por la Oficina del Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los Derechos Humanos, disponible\nen http://hchr.org.mx/images/doc_pub/V1.2_Directrices_ONU-DH_Covid19-y-Derechos-Humanos.pdf; Mensaje de la\nPresidenta del Foro Permanente para las Cuestiones Indígenas de las Naciones Unidas, disponible en https://www.\nun.org/development/desa/indigenous-peoples-es/wp-content/uploads/sites/34/2020/04/UNPFII-Chair-statement_\nCOVID19_ESP.pdf; Recomendaciones de la Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura,\ndisponible en http://www.fao.org/indigenous-peoples/news-article/es/c/1268355/; Comunicado del Mecanismo de\nExpertos de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, disponible en https://www.hchr.org.\nmx/index.php?option=com_k2&view=item&id=1404:covid-19-un-desafio-mas-para-los-pueblos-indigenas&Itemid=266;\nDeclaración del Grupo de Trabajo sobre las Personas Afrodescendientes, disponible en https://www.ohchr.org/EN/\nNewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=25768&LangID=E; Declaración del Fondo para el Desarrollo de los\nPueblos Indígenas de América Latina y el Caribe, disponible en https://www.filac.org/wp/comunicacion/filac-informa/_-\nfilac-emite-declaracion-frente-a-la-pandemia-del-covid-19/; Resolución 1/20 de la Comisión Interamericana de\nDerechos Humanos, disponible en https://www.oas.org/es/cidh/decisiones/pdf/Resolucion-1-20-es.pdf; Guía práctica de\nrespuestas inclusivas con enfoque de Derechos Humanos ante el COVID-19 en las Américas de la Organización de los\nEstados Americanos, disponible en http://www.oas.org/es/sadye/publicaciones/GUIA_SPA.pdf; Consideraciones para\nrespuestas nacionales y subnacionales del Banco Interamericano de Desarrollo, disponible en http://idbdocs.iadb.org/\nwsdocs/getdocument.aspx?docnum=EZSHARE-1043693673-50.
|
nch-books-27
|
nch
|
Tsitsimitl: Nechuika kanpa itsokej nopa sekij. Asitoj kanpa se\ntlatsaktli, nelia ponaj itstoya nopase siuatl, kaltenoj itstoya se\ntekuajketl: ika mouilanki, kitlanki, kimiktij uan kipankixtij inon\nsiuatl, teipaj yajki kitemoua nopa seyok siuatl, kimelauato,\nkiitak kiixpixtok se ueyi kuajtli, no pejki mouiianaj, Tsinsimitl\nteetlanki, kimiktijkej inon kuajtli. Nopa eyij ichpokauaj inintata\nse ueyi tekitiketl, tlen eyij nochi kiualikayayaj tsompili, nojkia\nipan ininmakpil, kanpa ixnesi inintokaj.\nTsitsimitl kinkixtilij uan moaxkatij; pejki kiolinia ichmekatl, ijkinoj\nkiolinij nopa ichmekatl uan ika iyolik sesenkatsitsij kintlejkoltij.\nSempa kiolinij inoj ichmekatl pampa ya polijtoya tlejkos,\nkemaj kiitak uetsiko tlen nochi inon mekatl, iikaj se ueyi tetl\ntlen kitsakuato inon ostotl. Uajka kenaj kanke kisas, kitemoj\nyon se ojtli, kitokilij koua atlajtli no axkanaj onkisa tlalixko.\nPejki mayana, kinejneuilij kikuas nopa nakastli tlen nopa\nxolotl kitsontekilij, kikaktiuetski uejchijki.Nakastli:Amo techkua,\nna nimitskixtis.\n\nIjkinoj, kisako se ajakatl, kitlananki uan kipaniuetsiltlko.\n\nKinpantiko nopa tlakamej yayauikej, nemij kinnamiktisej ika\nnopa eyij ichpokamej. Pampa inijuantij kiiluikoj nopa\ntekitiketl, inijuantij kimiktijkej nopa tekuajkemej tlen nepa\nkinpixtoyaj ostoko uan teipaj kinpankixtijkej.\nTekitiketl: Ma tlami tlachijchiuakaj, tikinsenkauasej ni\nnoichpokauaj ika ni tlakamej tlen kinmanauijkej.\nTsitsimitl kinejneuilij mochiuas ken se tlatlanketsij uan\nnimotekitlajtlanitl ichan ueyi tekitiketl; ijkinoj nimaya\nkimakakej tekitl. Uajka kiijto nopa tekitiketl, ajke uelis kichiuas\neyi tsompili uan makpilyoualpili tlen kitekiuisej noichpokauaj.\nTsitsimitl: Na nijchiuas uan mostla nimitsmaktilis.\nUal mostla kimaktilij, uajka nopa,\nTekitiketl: Tlaskamati techonchiuilij notekij.\nKitlachilij tlen konmaktilijkej uan sempa kitlajtlanilij Tsitsimitl.\n\nTekitiketl: Kenijkatsaj tijchijki tijmatki inintokaj noichpokauaj, ta\ntiajke. Nijnekiskia nimitsmiktis.\nTsitsimitl: Amo techmikti, na nimitsiluis tlen nelnelia.\n\nPejki kipouilia kenijkatsaj kipanok.\nTsitsimitl: Ijkinoj panok, na nikinmanauito inon mochpokauaj\nuan nepa ostoko nikinkixtili tlen nopa nimitsonmaktilij, tlan\namo techneltoka xikintlatsintokili.\n\nUajka kintlatsintokij iichpokauaj.\nIchpokamej: Kena yaya nechmanauij, sanke kemaj tikiskej\ntechchiualtijkej ne tlakamej ma tiistlakatikaj.\nTekitiketl: Amaj inijuantij nikinmiktis uan ta Tsitsimitl\nnimitssenkauas ika no ichpokuaj.\nMosenkajki ika nopa eyij ichpokamej, nopa tlakamej\nyayauikej kinmiktijkej.\n\nCándida Morales Santos\n\nTlajumpal, Matlapa, S.L.P.\n\n*UEUETLAJTOLIUEUETLAJTOLI*\n# S e pilueuentsij kiijtoua, achtiuia itstoya miyak\n\nmaseualmej uan tlakualanke, pampa\naxtatlepanitayayaj uajka kualanki ne toteko uan kinpolok\nuan pejki ijkini: se tlakatl tlen achi kentsi tlatlepanitayaya\nyajki milan uan pejki kuatlayi se tonal, imostlaka sampa yajki\nmilaj uan kiitato kanpa kuatlaxki, sampa, eltok kuatitlamitl.\n\nsanpa kuatlaxki se tonal, uan yajki imostlaka mila, uan\nkipantitoj se kuatochij san mauiltiketstinemi uan nopa kuatinij\nmoketsayaj, kualanki ne tlakatl uan kitsajtsilik nopa kuatochij,\nna axtleno nimitschiuilia uan ta axtechkualita, nopa\nkuatochi kinankilik, ayamo ximotlaxikolti nouanpo, ni tlen\ntitekiti ayojkana tijkuajteuas pampa tipoliuisejya, Nopa\ntlakatl, tlaluel momajmatik pampa axkeman kikaktoya se\nkuatochi uelchiua, kamatij nopa kuatochi kisentokilik\nuelchiua uan ijkini kiijtok.\n\nAchi kuali xiyaj mochan uan xijchiua se ueyi kuakajo kanpa\ntimomanauis uan axtimikis, mejkatsa tlami achipajtos, ne\ntlakatl nojua kiiljuik ne kuatochi, uajka xinechiljui, kenijkatsa\nnijchiuas tlen ika axnimikis, Nopa kuatochi kiiljuik, keman\ntijsenkauasa nopa kuakajo, xijkalakis miyak tlakualistli uan\nijkino, axtlmayankamikis, uan tikalakis iijtiko uan tijtsakuas\nkuali.\n\nPampa peuas tlakiyauis miyak tonali uan mochiuas atemitl,\nuan tlaixko temis; nopa tlakatsi kikajki tlen kiiljuik ne kuatochi\nuan kichijki se ueyi kuakajo uan kalajki iijtiko uan kitsajki nelia,\nuan nelnelia, pejki tlakiyaui uan tlakiyaui, kichijki ompoali\ntonali uan ueyi tlatemik, kiasito eluikak uan keman asito ne\neluikak nopa atl, nopa kuakajo aixko nemiyaya uan nopa\nkuatochi nojkia nopayo motlatskilijtoya ipan nopa kuakajo\nuan keman kiitak nopayo eltok nopa metstli, san onnali kiski\nuan kuatlatskito ipan metstli.\n\nTeipa yolik temotiyajki nopa ueyi atlatemili uan teipa\nmokauato san keneltoya nopa tlakatl, mopantito iselti uan\nsantlauel onkayayaj maseualme uan tlakuanimej tlen\nmiktoke, ne tlakatl kitemok kuapipitsme uan tlipitski, Nopa\ntoteko kiijnejki nopa poktli uan kiiljuik nopa tsopiiotl, xiyaj ne\ntlaltipaktli, xikitati ajkia nopa tlen nojua itstok pampa tlauel\ntechpokmiktiya, nopa tsopilotl ualajki ipan tlaltipaktli uan\nkiitako miyak nakatl onka uan nimantsi pejki nakakua uan\nayojkana tlakuepilik.\nNopa toteko mokuesok pampa nopa tsopilotl ayojkema\ntlakuepilik, uajka kiiIjuik se uitsitsilij ma tlachiyatij ipan tlali uan\nya nelia san kionitako tlajke onka ipan tlaltipaktli uan\nnimantsi kiiljuito nopa toteko tlaya kiitako ipan tlaltipaktli.\n\nNopa toteko tlauel yolpajki keman kiitak tlakuepilitoya nopa\nuitsitsili uan keman nochi kiyolmelajki kiijtok ijkini: Ne\ntlakatl tlen nojua itstok, tijkuepase osomajtli, uan ne tsopilotl\npampa axtlaneltokaj, ya tijkauase nochipa motlakuaitis ika\npotexkanakatl uan ta piluitsitsiltsi, nelnelia tinechneltokak\nuan yeka ta axkeman timomayantis pampa timopanoltis\nika xochiatsij, uan ne piltlamanauijkakuatochi, ya mokauasa\nipan ne metstli uan ijkino, axkernan ixpoliuis; ijkino kiijtoua\nelki.\n\nTlamachtijketl: Domingo Hernández Pérez\n\nHidalgo
|
mau-ebible-MT20_17_1
|
mau
|
Cˀia⁴ nca³ qui³mi³ Jesús ya⁴ Jerusalén, qui³cao⁴ tˀa³xin² xi³ te³jao² cho⁴ta⁴-le⁴, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ ya⁴ ntia⁴²:\r\rCoe⁴-ni³ ma³nquin¹mia³² ya⁴ Jerusalén. Cˀoa⁴ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ cˀoai⁴tˀa³-le⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³, cao⁴ cho⁴ta⁴ scribano, cˀoa⁴ cˀaon⁴ne²-le⁴ cjoa⁴vi³ya³.\r\rCˀoa⁴ sca⁴ni²tˀa³-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ li² judío-jin², jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² coi⁴jno²que³-si¹ni³, cˀoa⁴ nca³ coa⁴²-le⁴, cˀoa⁴ nca³ coa⁴²tˀa³ cro², cˀoa⁴ xi³ ma³jan²-ni³ ni⁴čhjin³ si⁴cja³ˀa¹ya³-ni³le⁴.\r\rCˀia⁴ na⁴-le⁴ xti³-le⁴ Zebedeo ji³cho²con³-le⁴ Jesús, cao³ xti³-le⁴, tsa³ca³sen²xco¹nchˀin³tˀa³-le⁴ nca³ tjin¹ xi³ qui³si³je¹-le⁴.\r\rCˀoa⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Jme¹ xi³ me³-li². Qui³tso²: Cˀoa⁴-si¹ nca³ ca²ta³tio² je² jao² xti³-na⁴, jnco³ xi³ nca³qui²xi⁴-li⁴, cˀoa⁴ nqui²jnco³ xi³ nca³scon¹-li⁴ ya⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³-li⁴.\r\rCˀia⁴ Jesús qui³nchja⁴-nca¹ni³: Li²coi³ ˀyao³ jme³ xi³ ni²jai¹³. A³ coan⁴²-no³ sˀio⁴yao³ je² cho⁴tsin¹ cjoa⁴ñˀain³-na⁴ xi³ an³ scˀoi⁴ya²³, cˀoa⁴ nca³ sa⁴te¹ntao¹³ tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴ñˀain³ jo³-sˀin² nca³ an³ sa³te¹nta¹. Je² xi³ jao²-ve⁴ qui³tso²-le⁴: Coan⁴-na³jin⁴.\r\rJesús qui³tso²-le⁴: Xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ sˀio⁴yao³ je² cho⁴-tsin¹ cjoa⁴ñˀain³-na⁴, cˀoa⁴ jo³-sˀin² nca³ an³ sa³te¹nta¹-nia³, cˀoa⁴-sˀin² sa⁴te¹ntao¹³ ja⁴tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴ñˀain³, to⁴nca³ xi³ coi⁴yo³tˀa³-nao¹³ nca³qui²xi⁴-na⁴ cˀoa⁴ nca³scon¹-na⁴, a³li² an³-jian²³ xi³ tsjoa³-le⁴, to⁴nca³ je² ˀnte³-ve⁴ cˀoai⁴-le⁴ je² xi³ Nˀai³-na⁴ tsa³cˀe¹nta³-le⁴.\r\rCˀia⁴ nca³ je² xi³ te³-ve⁴ qui³nčhˀoe¹ je²-vi⁴, coan³jti³-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ xi³ jao² ntsˀe⁴-ve⁴.\r\rCˀia⁴ Jesús qui³nchja⁴-le⁴, cˀoa⁴qui³tso²: ˀya³-nio¹³ nca³ je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ li² judío-jin² si¹cˀe¹yo³nqui³ cho⁴ta⁴-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴, cˀoa⁴ je² xi³ nca³jco⁴-le⁴ nˀion¹ vˀe¹ne²-le⁴.\r\rTo⁴nca³ jin³-le⁴ nca³ jon², li²coi³ cˀoa⁴coan⁴, to⁴sa³ to⁴ˀya³-ni³ve⁴ xi³ me³-le⁴ nca³ je³ya³ cˀoe¹yo³jin³-no³ nca³ jon², ca²ta³si¹xa¹-le⁴ xi³cˀa³.\r\rCˀoa⁴ je² xi³ jin³-le⁴ nca³ jon², xi³ me³-le⁴ nca³ ti¹tjon² coan⁴, cho⁴ˀnta³-no³ nca³tsˀio³ ca²ta³ma³ nca³ je².\r\rTi⁴cˀoa⁴-sˀin²ni³ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ li²coi³ ja³ˀai³ nca³ si⁴xa¹-le⁴, to⁴nca³ je² xi³ si⁴²xa¹, cˀoa⁴ tsjoa¹ ni⁴ma⁴-le⁴ nca³ cˀoe⁴²chji¹ntjai² ncjin² cho⁴ta⁴.\r\rCˀia⁴ ji³tjo³-ni³ Jesús ya⁴ ˀnte³ Jericó, cho⁴ta⁴ncjin² qui³tjen⁴nqui³-le⁴.\r\rCoe⁴-ni³ jao² cho⁴ta⁴ xi³ xca⁴ cjio³ tjio¹ntai³ ntia⁴². Cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹ nca³ Jesús ja³ˀa³to³-ve⁴ qui³squi³ˀntia¹tˀa³, qui³tso²: Señor, ji³ xi³ ˀnti¹-le⁴ David, jcha⁴ma⁴ta³con²-na³jin⁴.\r\rJe² cho⁴ta⁴ncjin²-ve⁴ qui³nchja⁴ti³cao⁴, jme¹-ni³ nca³ jyo¹ ca²ta³va³tio²-si¹ni³, to⁴nca³ je² nqui²sa⁴ nˀion¹ qui³nchja⁴: Señor, ji³ xi³ ˀnti¹-le⁴ David, jcha⁴ma⁴cha³-na³jin⁴.\r\rCˀia⁴ Jesús tsa³ca³sen²jna³, qui³nchja⁴-le⁴, qui³tso²: Jme¹ xi³ me³-no³ nca³ si³cao⁴-no³.\r\rJe² xi³ xca⁴ cjio³ qui³tso²-le⁴: Señor, ca²ta³tjo³ˀai²nqui³ xcoin³⁴-jin⁴.\r\rCˀia⁴ Jesús coan³ma⁴que³ qui³si³cao⁴ xcon⁴. Coan³tsen³ nti⁴ton⁴-le⁴, cˀoa⁴ qui³tjen⁴nqui³-le⁴.\r\rCˀia⁴ nca³ ja³ˀai³čhian³ Jerusalén, ja³ˀai³ ya⁴ ˀnte³ Betfagé, ya⁴ ni³nto³ xi³ ˀmi² Olivos, cˀia⁴ Jesús qui³si³ca³sen¹ jao² cho⁴ta⁴-le⁴.\r\rQui³tso²-le⁴: Ta⁴nquion¹³ ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹ˀnti¹ xi³ ti¹jna³tsen³-ve⁴, nti⁴ton⁴ coan⁴sjai³-no³ jnco³ bo²rra⁴ xi³ ti¹jna³tˀa³nˀion¹, cˀoa⁴ jnco³ bo¹rro¹ˀnti¹ xi³ ti¹jna³cao⁴. Cho¹jnta¹ˀño¹³, cˀoa⁴ nčhoa¹cao⁴-nao¹³.\r\rTsa² ˀya³-ni³ve⁴ xi³ jo³ coi⁴tso⁴-no³, cˀoi⁴ti⁴xon¹³: Je² Nai³-na¹ ma³chjen¹-le⁴. Nti⁴ton⁴ si⁴²ca³sen¹.\r\rNca³yi³je³ je²-vi⁴ cˀoa⁴coan³, jme¹-ni³ nca³ coan⁴jnco³-si¹ni³ je² xi³ qui³tso² je² xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹:\r\rCˀoa⁴tˀin²-lao⁴³ tso²ti³-le⁴ Sión: Coe⁴-ni³ je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-li⁴ nčhoa¹con³-li², ntˀe¹, ti¹jna³son²-le⁴ jnco³ bo²rra⁴, cˀoa⁴ son²-le⁴ jnco³ bo¹rro¹ˀnti¹ xi³ ˀnti¹-le⁴ cho⁴chˀa¹.\r\rCˀia⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ qui³, cˀoa⁴qui³sˀin³ jo³-sˀin² Jesús tsa³cˀe¹ne²-le⁴.\r\rJa³ˀai³cao⁴ bo²rra⁴ cao⁴ bo¹rro¹ˀnti¹-ve⁴. Tsa³ca¹yo³son²-le⁴ tso⁴nca⁴-le⁴, cˀoa⁴ Jesús tsa³cˀe²jna³son²-le⁴.\r\rNcjin² ma³-ni³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ncjin²-ve⁴ xi³ tsa³ca¹yo³nta³-le⁴ ya³ ntia⁴² tso⁴nca⁴-le⁴. Xi³cˀa³ tsa³ca³te³tˀa³ xca⁴-le⁴ ya¹, cˀoa⁴-ti⁴ tsa³ca¹yo³ ya³ ntia⁴².\r\rJe² cho⁴ta⁴ncjin² xi³ tjen⁴ti¹tjon²-le⁴ cao⁴ xi³ tjen⁴nqui³-le⁴ nˀion¹ qui³nchja⁴, qui³tso²: Viva ˀnti¹-le⁴ David. Jo¹ to⁴nta³-le⁴ je² xi³ nčhoa¹ nca³jao³-le⁴ Nai³-na¹. Viva xi³ nqui²sa⁴ ncˀa³.\r\rCˀia⁴ nca³ Jesús ja³ˀa³sˀen³ ya⁴ Jerusalén nca³yi³je³ na⁴xi⁴na³nta¹ jo³ cja⁴ˀai¹-nca¹ coan³, qui³tso²: ˀya¹-ni³ je²-vi⁴.\r\rJe² cho⁴ta⁴ncjin²-ve⁴ qui³tso²: Je²-vi⁴ je² Jesús, xi³ nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹, xi³ tsˀe⁴ na⁴xi⁴na³nta¹ Nazaret xi³ nchja⁴-ni³ Galilea.\r\rCˀia⁴ Jesús ja³ˀa³sˀen³ ya³ yo⁴nco⁴, qui³tsˀaon³sje³ nca³tsˀi³ xi³ tjio¹va³te¹na³, xi³ tjio¹va³tse³ ya³ yo⁴nco⁴-ve⁴. Qui³sca³ni¹ti¹cja¹ ya¹mi²xa⁴-le⁴ je² xi³ tjio¹si¹cˀa³ntjai² taon⁴. Qui³sca³ni¹ti¹cja¹ ya¹xi²le⁴-le⁴ je² xi³ tjio¹va³te¹na³ ni⁴se³ paloma.\r\rQui³tso²-le⁴: Tji¹tˀa³-ni¹: Je² ntˀia³-na⁴ cˀoin¹-le⁴ ntˀia⁴ jña³ sˀe³tsˀoa³ya³, to⁴nca³ jon² nqui³jao³-le⁴ che¹ ti³nˀiaon²³.\r\rCˀia⁴ je² xi³ xca⁴ cjoan³, cao⁴ xi³ chi⁴ˀnque¹, ja³ˀai³con²-le⁴ ya⁴ yo⁴nco⁴, cˀoa⁴ qui³si³nta³.\r\rTo⁴nca³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ scribano jo³ coan³jti³-le⁴ cˀia⁴ nca³ tsa³ve³ cjoa⁴xcon¹ xi³ qui³sˀin³, cˀoa⁴ tsa³ve³ xti³ xi³ nˀion¹ tjio¹nchja⁴ ya³ yo⁴nco⁴, tjio¹-tso²: Viva ˀnti¹-le⁴ David. Jo³ coan³jti³-le⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ scribano.\r\rQui³tso²-le⁴ Jesús: A³ no²ˀya²-ni¹ xi³ je²-vi⁴ tjio¹tso². Jesús qui³tso²-le⁴: Jaon³. A³ ni⁴cˀia³-jin² tsa³cˀe²xquiao⁴³: Tsˀoa³-ni³ ˀnti¹xti³, cˀoa⁴ cao⁴ xi³ tjio¹va³qui³, qui³chˀa²sje³-ni³ cjoa⁴nta³ xi³ ña³qui³ cˀoa⁴tjin¹.\r\rCˀoa⁴ Jesús qui³si³ca³tio¹ cho⁴ta⁴-ve⁴, ji³tjo³-ni³ ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹-ve⁴, qui³-ni³ ya⁴ Betania. Ya⁴ qui³si³cja¹ya³ nca³ ni⁴tjen⁴.\r\rCˀia⁴ nca³ ta⁴njion² ja³ˀai³ nqui²ntia³-ni³ ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹-ve⁴, coan³vao³-le⁴.\r\rTsa³ve³ jnco³ ya¹ higo čhian³ ntai³ ntia⁴². Ja³ˀai³ jña³ se¹jna³, cˀoa⁴ li²jme³ to³ xi³ qui³sa³co³-le⁴, to⁴xca⁴-ni¹, cˀia⁴ qui³tso²-le⁴: Ni⁴to⁴cˀia³-jin² ni⁴čhjin³ ti⁴ca²ta³va³-ni³li² to³ sa³ˀnta³ nca³ntsjai². Cˀoa⁴ qui³xi² nti⁴ton⁴ je² ya¹ higo-ve⁴.\r\rCˀia⁴ nca³ tsa³ve³ je²-vi⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ coan³xcon¹-le⁴. Qui³tso²: Jo¹-sˀin²ni³ nca³ ca²xi² nti⁴ton⁴ je² ya¹ higo.\r\rJesús qui³tso²-le⁴: Xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³, tsa² ma³cjain¹-no³, cˀoa⁴ tsa² tsi² jao² tjin¹-ta³con²³, a³li² to⁴je²-vi⁴ cˀoa⁴si⁴cao⁴³ je² ya¹ higo, to⁴nca³ tsa² cˀoa⁴cˀoin¹-lao⁴³ je² ni³nto³-ve⁴: Ti⁴se⁴xin², cˀoa⁴ ca²ta³ni²cˀa³tjen⁴jin³-li² nta¹chi³con³, cˀoa⁴² coan⁴.\r\rNca³yi³je³ to⁴jme³-ni³ xi³ ni²jao¹³ nca³ vˀe²tsˀoao³, cˀia⁴ tsa² ma³cjain¹-no³, cˀoa⁴-sˀin² cˀoai⁴-no³.
|
spa-books2-17
|
spa
|
Le je’ela tumen uk’ajóolo’ob ut’aano’ob bey xan tumen yo’osal le meyaj kubeetiko’ob ichil le Proyekto LSMYo’. Le t’aanajo’ob ichil le kóongreso’o’\nlete’ je’elo’oba’: Rodrigo Petatillo Chan, Rebeca Petatillo Balam y Rossy Kinil Canché, Olivier Le Guen, Josefina Safar y éetel Lorena Pool Balam.Uláa’\nba’al jach k’a’ana’an umáanchi’itk’ajle’, tuláakal le táakpaja’ano’ob te’ Proyeekto, chen maaya yéetel lengwa de seenyas ku’usarko’ob, yaan mayee-\nrosi yéetel senyaantes, le t’aano’ob je’elo’ lete’ kut’a’anal te’ kaajo’. Le je’ela’ junp’éel foorma yo’olal uk’ajóolta’al le t’aano’oba’ yéetel xan junp’éel\nma’alo’ob foorma yo’osal ma’ utaal ts’áabil yáanal t’aan tumen le xak’alo’obe’.\n3.4 LOS MIEMBROS DEL PROYECTO LSMY / LE TÁAKPAJANO’OB ICHIL LE MÚUL MEYAJ LSMY\nLos miembros del proyecto provienen de varias nacionalidades y pueblos y distintos niveles de educación. Todos los integrantes del proyecto\ntienen la misma importancia aun cuando sus contribuciones varían. Entre 2013 y 2016, el proyecto tuvo diez miembros (que participaron de ma-\nnera activa) de los cuales uno es francés, una es austriaca; de los ocho mexicanos tres son de Chicán, dos de Nohkop, una de Chemax y dos de\nKopchen. La integrante más reciente se integró en 2016.\nLe táakpajano’ob ichil le múul meyaja’, kutaalo’ob ti’ jejelas nasyonalidaades yéetel jejelas kaaj, bey xan yáanal uka’analil uxooko’ob. Chen\nba’ale laj ti’ yaano’ob ichil le meyaja’, yéetel laj k’a’anano’ob kex wáa kaada utúule jela’an umeyaj. Ichil 2013 ó yéetel 2016 dyes utúulal máak\nku meyaj ichil le Proyeektoa’ (ku meyajo’ob). Juntúule’ fraanses, ulaae’ austryaka yéetel oocho mejikaanos; ti´leti´io´obe´, óoxtule’ Chi’kaani,\nka’atúule’ Noh k’o’op, juntúule Che’ma’axil yéetel ka’atule’ K’o’opch’e’enilo’ob. Ich 2016 ook uts’ok x táakanpajan.\nEn términos del nivel académico, un miembro es doctor, dos son estudiantes de doctorado, dos son estudiantes de licenciatura y el resto tienen\nsecundaria y pocos ningún estudio. En términos de diversidad lingüística, ocho miembros del proyecto son mujeres, cuatro son hablantes nativos\nde maya yucateco y dos son sordas. Solamente dos son monolingües en LSMY y todos los demás miembros hablan o señan por lo menos tres\nlenguas diferentes. Todos hablan maya yucateco o usan la Lengua de Señas Maya Yucateca.\nYo’osal uka’analil uxookiloobe’, Juntúule doktor, ka’atúule xooknáao’ob ti’ maestria, ka’atúule ti’ lisensyatura yéetel uts’ooko’obo’ yaan sekundaria\nyéetel xan ma’ xooknajano’obi’. Yo’osal dibersidade’, oocho utúulile´ x ch’uupo’ob, kantúule’ uyáax t’aano’obe’ maaya, yéetel ka’atúule’ tooto’ob. Chen\nka’atúul uyoojel chen LSMY, uláak’o’obo’ kut’anko’ob wáa ku ye’esiko’ob óoxp’éel t’aan. Tuláakalo’ob kut’aaniko’ob maaya wáa uyoojelo’ob LSMY.\nYo’osal t’aane’ tuláakal le yaano’obo’ (le tooto’obo’ chen uyoojelo’ob LSMY), kut’aniko’ob óoxp’éel jejela’as t’aan (maaya, LSMY yéetel espanyol).\nLAS MANOS.indd 73 19/12/18 4:21 p.m.\n\nLos miembros del Proyecto LSMY en 2016.\nUniversidad de Oriente, Valladolid.\nFotografía: PLSMY, 2016.\nLAS MANOS.indd 74 19/12/18 4:21 p.m.\n\nOlivier Le Guen es antropólogo lingüista especialista en la cultura y en el\nidioma maya yucateco. Coordina el Proyecto LSMY. El enfoque de su aná-\nlisis es doble: entender cómo los gestos co-verbales de los mayas se usan\ncomo base para crear la LSMY y, por otra parte, ¿cuáles son los rasgos\nque permiten que surja un nuevo idioma, y cuáles son las características\nbásicas de un idioma?\nOlivier Le Guene’ uk’aabae’ umeyahe’ etnografo-il. Leti’ unojchi’ e\nproyekto Leengwa de seenyas maya yukatekae’. Uk’áat una’atik bix\numeyaj ujeestos máak uti’al uyaantal le leengwa de seenyase’. Tak xan\nuyilik bix uyúuchul jump’éel tumbem t’aan.\nJosefina Safar es estudiante de doctorado en la universidad de Estocolmo\n(Suecia). Su interés en el estudio de la LSMY es averiguar cuáles son los\nfactores sociolingüísticos que permiten la emergencia de la LSMY en va-\nrias comunidades. Se interesa en particular en la comparación del léxico\nen varias comunidades de habla en la península de Yucatán.\nJosefina Safare’, tuxook tu’unibersidad Estokolma (Sueesya)..\nTuxooke’ kuyilik bix kuchikpajal le lengwa de seenyase’ yo’osa’ bix ukux-\ntal máak ti’ ya’abkach mejen kaajo’. Kuyilik bix ujeelpajal useenyasi’\nichil le mejan kaajo’obo’.\nLAS MANOS.indd 75 19/12/18 4:21 p.m.\n\nLorena I. Pool Balam actualmente es doctorante en el posgrado de lin-\ngüística de la UNAM. Desde la perspectiva del Análisis Conversacional\n(AC), su tesis compara la formulación de solicitudes entre el maya yuca-\nteco y la Lengua de Señas Maya Yucateca. Fue miembro del PLSMY del\n2009 al 2017.\nLóorena I. P’ool Báalame’ táan unmeetik utesis ti’ tuposgrado lin-\ngwistika tunaajil xook UNAM. Le meeyah kumeetik kuya’ala’a “Analisis\nConversacional” Tumeyaj táan uyilik bix umeeyah uk’áatik ba’a máak\nich maaya yéetel ich lengwa de senyas ti’ umejen kaajil Yukataan. Me-\nyaj naj te´PLSMYo´2009 tak 2017\nRebeca Petatillo Balam es miembro mayera y originaria de Kopchen, Q.\nRoo. En 2015, defendió sus tesis de licenciatura en la UIMQRoo en la cual\nsu tema es el análisis de la gestualidad en maya yucateco. En 2017, entró\nen la maestría en el posgrado en Lingüística Indoamericana, del CIESAS.\nRebeca Petatillo Balame’ x K’o’opch’e’enil. Xooknaj ulisensyatura UI-\nMQRoo. Te’ 2015ako’, tumeyajtaj uts’íib yo’osal u xak’alil jeestos ich ma-\naya yucateeko’. Te’ meyajo’ kuyéesik bix umúuch’ meyaj jeestos yéetel\nt’aan. Ich 2017, ok uxokik umaestriya tuposgrado ti’ Lingüística Indoa-\nmericana te’ CIESASo’.\nLAS MANOS.indd 76 19/12/18 4:21 p.m.
|
trc-ebible-LK6_1_1
|
trc
|
ꞌO̱ güii naránj rá nij yuvii̱ israelitá cachén Jesucristó ga̱ nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ rque ꞌo̱ naa̱ ꞌnúú trigó a. Ne̱ cuta nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ Jesucristó do̱j caa trigó, ne̱ tuguáj raꞌa nij soꞌ caa, ga̱a ne̱ chá nij soꞌ do̱j trigó a.\r\rGa̱a ne̱ xnáꞌanj taꞌa̱j síí fariseo man nij soꞌ, cataj nij soꞌ:\r\r―Me cheꞌé ꞌyaj soj da̱nj ga̱. Ne nó xcúún níꞌ cuta̱ níꞌ trigó güii naránj rá maꞌ ―taj nij síí fariseo rihaan nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ Jesucristó a.\r\rTza̱j ne̱ cataj maꞌa̱n Jesucristó rihaan nij síí fariseo a:\r\r―Me cheꞌé, ne̱ ne naya̱a̱ soj rihaan danj Diose̱ da̱j quiꞌyaj síí cuꞌna̱j David ga̱a naá a. Ga̱a quinaꞌaan rque nij tuvi̱ꞌ nij soꞌ,\r\rga̱a ne̱ catúj soꞌ rá nuvií, ne̱ chá soꞌ rachrúún ta̱j rihaan se‑mesa̱ Diose̱ a. Ne̱ goꞌ uún soꞌ chá nij tuviꞌ soꞌ uún a. Ne̱ ne nó xcúún nij soꞌ cha̱ nij soꞌ rachrúún yoꞌ, ma̱a̱n se o̱rúnꞌ nij xrej nó xcúún cha̱ rachrúún yoꞌ a. Tza̱j ne̱ ma̱a̱n cheꞌé se rque nij soꞌ naꞌaan uxrá, ga̱a ne̱ chá nij soꞌ rachrúún yoꞌ na̱nj ado̱nj. Tza̱j ne̱ ne cata̱j Diose̱ se vaa tumé síí cuꞌna̱j David cacunꞌ maꞌ ―taj Jesucristó rihaan nij síí fariseo a.\r\rGa̱a ne̱ canica̱j soꞌ, cataj uún soꞌ a:\r\r―Síí caꞌnéé Diose̱ ni̱caj yuꞌunj man yuvii̱ mej, ne̱ no̱ xcúnj quiri̱i̱ taꞌngaj da̱j quiꞌya̱j yuvii̱ güii naránj rá yuvii̱ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan nij síí fariseo a.\r\rDan me se yoꞌó güii naránj rá nij yuvii̱ israelitá roꞌ, catúj Jesucristó rque ꞌo̱ veꞌ tucuꞌyón nij soꞌ se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ tucuꞌyón soꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ man nij yuvii̱ a. Ne̱ dan me se yáán ꞌo̱ snóꞌo rá veꞌ yoꞌ, ne̱ nacoo̱ raꞌa soꞌ rej nuva̱ꞌ soꞌ a.\r\rNe̱ nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés rihaan yuvii̱ do̱ꞌ, nij síí fariseo do̱ꞌ, yáán nij soꞌ rá veꞌ, ne̱ tumé uxrá nij soꞌ man Jesucristó sese nahu̱un yuvii̱ quiꞌya̱j soꞌ ga̱a güii naránj rá nij soꞌ a. Da̱nj quiꞌyaj nij soꞌ cheꞌé rej guun rá nij soꞌ cuta̱ꞌ nij soꞌ cacunꞌ xráá Jesucristó a.\r\rTza̱j ne̱ queneꞌen Jesucristó se vaa guun rá nij soꞌ, ga̱a ne̱ cataj soꞌ rihaan síí nacoo̱ raꞌa a:\r\r―Na̱xuma̱a̱n so̱ꞌ canicu̱nꞌ ca̱yá so̱ꞌ scaꞌnúj á ―taj Jesucristó rihaan soꞌ a.\r\rGa̱a ne̱ naxuma̱a̱n soꞌ, ne̱ canicunꞌ caya̱ soꞌ scaꞌnúj nij yuvii̱ a.\r\rGa̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan nij síí nanó chiꞌi̱i̱ rá a:\r\r―Cuano̱ nihánj me se xnáꞌanj ꞌu̱nj man soj cheꞌé güii naránj rá xa̱ꞌ. No̱ xcúún níꞌ ra̱cuíj níꞌ tuviꞌ níꞌ naꞌ. Ase no̱ xcúún níꞌ quiꞌya̱j chiꞌi̱i̱ níꞌ man tuviꞌ níꞌ xa̱ꞌ. Da̱j quiꞌya̱j níꞌ rá soj ga̱a güii naránj rá níꞌ ga̱. Ne nó xcúún níꞌ ti̱nanii níꞌ man tuviꞌ níꞌ rihaan sayuun ga̱a güii naránj rá ga̱a̱ a̱ naꞌ. Ni̱ꞌyaj u̱u̱n níꞌ cavi̱ꞌ soꞌ ga̱a güii naránj rá ga̱a̱ a̱ naꞌ. ―Da̱nj taj Jesucristó rihaan nij soꞌ a.\r\rGa̱a ne̱ niꞌya̱j Jesucristó man cunuda̱nj nij yuvii̱ ma̱n rque veꞌ yoꞌ, ga̱a ne̱ cataj soꞌ rihaan síí nacoo̱ raꞌa a:\r\r―Tu̱cuá so̱ꞌ raꞌá so̱ꞌ á ―taj Jesucristó rihaan soꞌ a.\r\rNe̱ tucuá soꞌ raꞌa soꞌ, ne̱ cunuu sa̱ꞌ raꞌa soꞌ ado̱nj.\r\rTza̱j ne̱ caꞌmaan ndoꞌo rá nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés ga̱ nij síí fariseo, ne̱ guun rá nij soꞌ ga̱ tuviꞌ nij soꞌ da̱j ga̱a̱ quiꞌya̱j chiꞌi̱i̱ nij soꞌ man Jesucristó a.\r\rDan me se cachén do̱j güii, ga̱a ne̱ caꞌanj Jesucristó rej quij, caꞌanj cachi̱nj niꞌya̱j soꞌ rihaan Diose̱ a. Niga̱nꞌ quináj soꞌ quij cachíín niꞌya̱j soꞌ rihaan Diose̱ a.\r\rRangaꞌ, ga̱a ne̱ canacúún Jesucristó man cunuda̱nj nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ caꞌna̱ꞌ nij soꞌ rihaan soꞌ, ga̱a ne̱ narii Jesucristó man chuvi̱j nij soꞌ gu̱un nij soꞌ apóstol nata̱ꞌ rihaan yuvii̱ cheꞌé soꞌ a.\r\rꞌO̱ soꞌ me síí cuꞌna̱j Simón, ne̱ tucuꞌnáj Jesucristó Pedró man soꞌ a. Yoꞌó soꞌ me tinúú Pedró síí cuꞌna̱j Andrés a. Yoꞌó nij soꞌ me Jacobo do̱ꞌ, Juan do̱ꞌ, Felipé do̱ꞌ, Bartolomé do̱ꞌ,\r\rMateo do̱ꞌ, Tomás do̱ꞌ, Jacobo taꞌníí Alfeo do̱ꞌ a. Yoꞌó soꞌ uún me Simón, ne̱ tuviꞌ nij síí me rá cunu̱ꞌ ga̱ gobiernó ne̱ Romá me soꞌ a.\r\rYoꞌó soꞌ me Judas tinúú Jacobo, ne̱ yoꞌó soꞌ uún me Judas Iscariote síí tacuachén man Jesucristó rihaan nij síí ta̱j riꞌyunj man Jesucristó a.\r\rDan me se nanij Jesucristó ga̱ chuvi̱j nij apóstol yoꞌ taa rque̱ doj, ne̱ cuchiꞌ nij soꞌ ꞌo̱ rej vaa ta̱a, ne̱ noco̱o doj síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ mán ga̱ soꞌ a. Ne̱ caꞌnaꞌ ndoꞌo yuvii̱ cavii chumanꞌ Jerusalén do̱ꞌ, yuvii̱ cavii yoꞌó nij chumanꞌ na̱j estadó Judea do̱ꞌ, yuvii̱ cavii rej tuꞌva na yaꞌa̱nj rej na̱j chumanꞌ Tiro ga̱ chumanꞌ Sidón do̱ꞌ a.\r\rNe̱ guun rá nij yuvii̱ cuno̱ nij soꞌ se‑na̱na̱ Jesucristó, ne̱ guun rá nij síí ranꞌ nahu̱un nij soꞌ a. Ne̱ vaa nij yuvii̱ nu̱u̱ nana̱ chre̱e nimán, ne̱ sayu̱u̱n ndoꞌo quiranꞌ nij yuvii̱, quiꞌyaj nana̱ chre̱e, tza̱j ne̱ quirii Jesucristó nana̱ chre̱e nu̱u̱ nimán nij soꞌ, ne̱ cunuu sa̱ꞌ nij soꞌ, quiꞌyaj Jesucristó a.\r\rGa̱a ne̱ guun rá cunuda̱nj nij yuvii̱ cano̱ raꞌa nij soꞌ xráá Jesucristó cheꞌé se cavii ndoꞌo se nucua̱j man Jesucristó, ne̱ nahuun sa̱ꞌ cunuda̱nj nij yuvii̱, quiꞌyaj Jesucristó a.\r\rGa̱a ne̱ naxca̱j Jesucristó rihaan soꞌ niꞌya̱j soꞌ man nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ, ga̱a ne̱ cataj soꞌ:\r\r―Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ soj si̱j nique̱, ne̱ soj me síí ca̱yáán ga̱ Diose̱ ga̱a güii gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.\r\r”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ soj si̱j naꞌaan rque cuano̱ ado̱nj. Vaa güii quiri̱ꞌ soj se cha̱ soj ado̱nj.\r\r”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ soj si̱j taꞌvee cuano̱ ado̱nj. Vaa güii caꞌnga̱ꞌ ndoꞌo soj ado̱nj.\r\r”Ne̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ ndoꞌo soj sese quita̱j riꞌyunj yuvii̱ man soj do̱ꞌ, sese quiri̱i̱ yaníj yuvii̱ man soj do̱ꞌ, sese caꞌmi̱i̱ yuvii̱ nana̱ nij rihaan soj do̱ꞌ, sese nachri̱ꞌ yuvii̱ ni̱ꞌyaj yuvii̱ man soj se vaa si̱j chiꞌi̱i̱ me soj do̱ꞌ, cheꞌé se me soj síí noco̱ꞌ manj si̱j caꞌnéé Diose̱ ni̱caj yuꞌunj man yuvii̱ ado̱nj. Ne̱ queneꞌe̱n soj se vaa ya̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ soj ado̱nj.\r\rGa̱a ne̱ güii quira̱nꞌ soj da̱nj me se no̱ xcúún soj gu̱un niha̱ꞌ uxrá rá soj ne̱ güe̱j ndoꞌo soj, cheꞌé se uxrá na̱ruꞌvee Diose̱ rihaan soj asa̱ꞌ cuchiꞌ soj rej xta̱ꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se ase vaa ꞌyaj nij yuvii̱ man soj roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌyaj xi̱i nij yuvii̱ man nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá uún ado̱nj.\r\r”Tza̱j ne̱ nique̱ ndoꞌo soj si̱j ruꞌvee na̱nj á. Soj si̱j ruꞌvee me se a̱j quiriꞌ soj nu̱ꞌ se sa̱ꞌ ni̱caj soj, ne̱ taj va̱j doj se sa̱ꞌ rque̱ Diose̱ man soj a̱ maꞌ.\r\r”Nique̱ soj si̱j vaa raan rque cuano̱ na̱nj á. Vaa güii quinaꞌa̱an rque soj ado̱nj.\r\r”Nique̱ soj si̱j aꞌngaꞌ cuano̱ na̱nj á. Vaa güii quinano̱ ndoꞌo rá soj do̱ꞌ, taꞌve̱e soj do̱ꞌ, ado̱nj.\r\r”Ne̱ nique̱ soj si̱j veꞌé ina̱nj aꞌmii cunuda̱nj yuvii̱ cheꞌé na̱nj á. ꞌO̱ se ase vaa veꞌé ina̱nj aꞌmii nij yuvii̱ cheꞌé soj roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj caꞌmii xi̱i nij yuvii̱ cheꞌé nij síí tihaꞌ yuꞌunj se vaa si̱j nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ me nij soꞌ ga̱a naá a ―taj Jesucristó rihaan cunuda̱nj nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ a.\r\rCanica̱j Jesucristó, cataj soꞌ a:
|
sw-nlv0-449652-colors
|
nlv0
|
# tlapalli ipan tlaltikpaktli\n\n**alvarotzin pachowani**\n\n> tlahkuilowani mawiltia ika tlapalli ipan tlatikpaktli.\n\n_Nawatl (nlv0)_\n\nNikitta poxak se papalotl tlen nechili ma nioh.\n\nNikitta kostik se neksayolih tle konia se pahxiwitl.\n\nNikitta chichiltik se michin ipan se kaxitl.\n\nNikitta xoxowik se kalatl mawiltia iwan se itzkuintli.\n\nNikitta xokopaltik se atototzin tlen nechilia kuali ma nioh.\n\nNikitta matlaltik se xochitl mihtotitok iwan se okuilin.\n\nNikitta tenextik iwan tliliwitl se miston kiwika se xokopaltik tsonekawili.\n\nNikitta tenextik iwan kamiltik se kimichi kahki itech xochipaltik se kalli.\n\nNikitta chichiltik iwan tliliwik se ostotl ika kamahpaltikkeh kalsachiuki.\n\nNikitta tenextik se xopitetl amapowatok istak iwan tliliwik se amatlahtolli.\n\nNikitta tliliwitl iwan kamohpaltik se tenson akalnemitok itech chichiltik se akalli.\n\nNikitta xoxowik iwan kamiltik se cocodrilo nechwewetzkilia.\n\nNikitta tliliwitl iwan poxak se kowatl keman kikuahtok se tarta.\n\nNikitta chichiltik iwan kostik se pollolamah tlahkuilili ika se bolígrafo.\n\nNikitta tliliwitl iwan xokopaltik se ocelotl akalaktok.\n\nNikitta tliliwikeh ika noixtololowan nochtin tlapalli kinpanoh patlantok nechyewalowa.\n-----\n# Eyi mistontsitsin\n\n**alvarotzin pachowani**\n\n> Eyi mstontsitsin kinpiah mahmawi se itzkuintli tlen mawiltineki ika yehwan...\n\n_Nawatl (nlv0)_\n\nSe tonalli, eyi mistontsitsin omonamikeh ika se weyi itskuintli.\n\nMistontsitsin kinmahmawiliayah okinpixkeh itzkuintli.\n\nIwan opehkeh tzikuinih...\n\n...Iwan itzkuintli otzikuinki ikuitlapan yehwan.\n\n¡Mistontsitsin kintotokah otzikuintiahkeh ocholohkeh!\n\nNiman mistontsitsin okinnamiktikeh ika se tototzin.\n\nMistontsitsin tokah motlalowayah.\n\nMistontsitsin se piltontli okinnamikkeh mawiltihtoka ika igloblo.\n\nMistontsitsin intokah tlelowahtok.\n\nOtlelokeh ahsi ohtlamilistli.\n\n"¡Oh oh! tikateh owihkayotl". "¡Tepalewilistli ¡Tepalewilistli!" mistontsin otzahtzikkeh.\n\nItzkuintli wewetzkatoka iwan yehwan. "Niyolpaki nimotlelowa ika amehwan", okili.\n\n¡Niyolpaki! ¡Mistontsitsin kinpiah se yolikni yankuik!
|
top-books2-1
|
top
|
Luján, y ese mismo año la revista\nNuni, de la Asociación Nacional de\nEscritores Indígenas, con el apoyo\ndel cnca, publicó en versión bilin-\ngüe el poema “Esperando tu llegada”.\nSu trabajo se difundió en la revista\nvirtual Red escolar de la sep.\nEn 2002 colaboró como traduc-\ntor español-totonaco en la antología\nPor favor, vive plenamente, de Ro-\nger Patrón Luján. En agosto de 2008\nsus poemas fueron publicados en el\nsuplemento “Colibrí” del periódico\nEl columnista de Puebla.\nManuel Espinosa Sainos ha reci-\nbido diversos reconocimientos por\nsu trayectoria. En 1992 obtuvo el\nPremio Nacional del Cuento Toto-\nnaco, otorgado por el gobierno de\nPuebla, el ini, la sep y la Secretaría\nde Cultura del estado. Fue Becario\ntotonaco / español\ndel Fondo Nacional para la Cultura\ny las Artes (fonca) en el periodo\n1999-2000. En este último año di-\nversas instituciones, como el ini, la\nsep y Culturas Populares, le otorga-\nron el Premio Estatal para Creado-\nres Indígenas Tlaltekatzin. En 2003\nManuel Espinosa Sainos\nel Instituto Poblano de la Juventud\nle entregó un reconocimiento por\nsu trayectoria en favor de las len-\nguas indígenas.\nsaenáropmetnoc\nsanegídni\nsartel\n9 789707 531802\nloñapse\n/\nocanotot\nsocanotot\nsol\nnatnaC\nnínukanututil\nyogkilT\nTlikgoy\nlitutunakunín\nCantan los totonacos\nletras indígenas contemporáneas\n\nCDI\n897\nL47i\nE76tc\nEspinosa Sainos, Manuel\nTlikgoy litutunakunín [texto] = Cantan los totonacos / Manuel Espinosa Sainos.\n–México : cdi, 2008.\n117 p. – (Serie Letras Indígenas Contemporáneas)\nEste libro se escribió con apoyo del Programa de Becas a Escritores en\nLenguasIndígenas, del Fondo Nacional para la Cultura y las Artes (fonca),\nen el periodo 1999-2000.\nTexto en totonaco de Ixtepec, Puebla, y español.\nISBN 978-970-753-180-2\n1. LITERATURA TOTONACA – POESÍA 2. POESÍA TOTONACA 3. POESÍA\nTOTONACA – TRADUCCIONES AL ESPAÑOL 4. COSMOVISIÓN TOTONACA I.\nSer. II. t.: Cantan los totonacos III. t.\nCatalogación en la fuente: GYVA\nPrimera edición, 2008\nD. R. © 2008 Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas\nAv. México Coyoacán 343, colonia Xoco, delegación Benito Juárez,\nC.P. 03330, México, D.F.\nwww.gob.mx/cdi\nISBN 978-970-753-180-2 / Tlikgoy litutunakunín. Cantan los totonacos\nISBN 978-970-753-187-1 / Serie Letras Indígenas Contemporáneas\ncoordinadora de la serie cuidado editorial\nFabiola Sevilla Hernández Anastasia Rodríguez\ndiseño de formato fotografía\nVíctor Castañeda Eleuterio García Hernández\ndiseño de portada e interiores\nManik•Astrid Stoopen\nEste libro se escribió con apoyo del Programa de Becas a Escritores en Lenguas Indígenas,\ndel Fondo Nacional para la Cultura y las Artes (Fonca), en el periodo 1999-2000.\nQueda prohibida la reproducción parcial o total del contenido de la presente obra, sin\ncontar previamente con la autorización del titular, en términos de la Ley Federal del\nDerecho de Autor y, en su caso, de los tratados internacionales aplicables. La persona\nque infrinja esta disposición se hará acreedora a las sanciones legales correspondientes.\nImpreso y hecho en México\n\ntotonaco / español\nManuel Espinosa Sainos\n\nA la memoria de mi abuela María Eloísa\nPérez. A mis padres Carmen Sainos\nVázquez y Miguel Espinoza Pérez.\nA mis hermanos Clemencia, María,\nMiguel, Graciela, Carmen, Claudio y\nJuan Carlos, gracias por ser mi familia.\nA los maestros David Bermúdez Jiménez\ny María Isabel Guiot Vázquez; no\nobstante la distancia, sigo creyendo\nen ustedes. Gracias por darme la\noportunidad de crecer.\nA Gerardo Pérez, al ingeniero Elías García\nMartínez, a los maestros y alumnos\ndel bachillerato Octavio Paz, de\nIxtepec, y a todos aquellos que se han\ntomado la molestia de leer y difundir\nmi humilde trabajo.\nA la familia Parra Inés, en especial a\nAlberto. A mis queridos amigos\nEmiliano, Martha, Roberto, Alelí,\nNacho, Coral y Saraí. A todos los que\ncreen que las voces indígenas se deben\nescuchar y, de manera especial, a\ntodos mis paisanos de Ixtepec, Puebla.\nUstedes son la alegría florecida de la\ncultura totonaca.\n\nPresentación 11\nPrólogo 12\nLakgkgolan kiwi 17\nLos viejos árboles\nTankutiy kintakuxta 37\nLos doce animales que soy yo\nNi lakstililin xa xtakga xchu 59\nA ella no le salen las tortillas redondas\nWa kaktli lakgapasa kintatlaw 79\nEl huarache conoce mis pasos\nXatalipuwán linín 99\nLa tristeza de morir\n\nPresentación\nEn el marco del Año Internacional de las Lenguas, la Comisión\nNacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas (cdi), a\ntravés de la Dirección de Comunicación Intercultural, presenta\nla serie Letras Indígenas Contemporáneas de los pueblos origi-\nnarios, con la finalidad de fortalecer, dar a conocer y difundir\nla literatura de escritores en lenguas indígenas, creadores de\npoesía, de universos y múltiples imágenes a través de su idio-\nma y su cultura.\nLetras Indígenas Contemporáneas se inicia con cinco obras\nbilingües en lenguas maya, zapoteca del Istmo, tzotzil y toto-\nnaca. Los autores que inauguran esta serie son Briceida Cue-\nvas Cob, originaria de Tepakán, Calkiní, Campeche, hablante\nde maya; Irma Pineda Santiago y Esteban Ríos Cruz, ambos\nde Juchitán de Zaragoza, Oaxaca, hablan zapoteco; Ruperta\nBautista Vázquez, de Hueyzacatlán, hoy San Cristóbal de las\nCasas, Chiapas, hablante de tzotzil, y Manuel Espinosa Sainos,\nde Ixtepec, Puebla, que habla la lengua totonaca. Son cinco\npoetas jóvenes y reconocidos que han sabido fortalecer su len-\ngua y su cultura a través del arte de la literatura.\nEn estas obras, los autores transmiten, desde diversas temá-\nticas, sus culturas vivas: el amor y el desamor, la nostalgia, la\nfamilia, la infancia. De manera descriptiva y sintética, esencia\nde la poesía, nos dicen cómo ven el mundo, y nos hablan de lo\nque aman, de lo que viven y mueren. Escriben en su idioma y,\nluego, con la misma sonoridad, esas frases, esas voces son con-\nvertidas al español. El ritmo y la musicalidad son un acierto;\nlos lectores gozarán en ambas lenguas estos poemarios, que\nevocan la riqueza de las palabras en diferentes tonalidades.
|
top-books2-13
|
top
|
Akgasukut s. Corazón de terciopelo. Planta.\nakgachokg\nAkga -: Rama. Sukut: Ahuecado, “ramas huecas”.\nAkgatampín. La parte detrás de la oreja.\nAkgatsankgá. Se fatiga, se cansa.\nAkgatsankgama: se está cansado, fatigando.\nAkgachokg s. Acamaya. Langostino de río. Akga-, “oreja, asa, follaje, rama”.\nXkatan. Akgatsasni, akgatsas. Cebollina. Xonacate.\nAkgachokgxanat s. Flor de mayo rayado. Árb. Akga-: Rama. Tsasni: brillo, plateado; “rama\nAkgachokg: Acamaya. Xanat: Flor. “Flor de plateada”. Como medicina afrodisíaca.\nacamaya”. Akgawanán. Acata. Oye, escucha, obedece.\nAkgchokgonú [aqchoqonú’] s. El fraile, insecto. kgaxmata. Ja’é kgawasa ni’akgawanán: Este\nAkgálasni s. Capulín. Cereza pequeña obscura. muchacho no obedece.\nAkga-: Rama. Lasni: Acción de golpear, azotar. Akgaxti. Guácima. Árb. de madera blanda. Cura\nAlivia la diarrea. alforra, granos, heridas, hígado, úlceras,\nAkgalokgochokg [aqaloqóchqoqo] s. Espino blenorragia, disentería, flujos de la menstruación\nblanco. Árb. Akgalokgot. Cuerno. Ix’akgalokgot irregular y hematuria u orina con sangre.\nwakax lijikwa tasí: El cuerno del toro se ve Akgchaxán. Núm. Seis. Akgchaxán chichiní: seis\nespantoso. días o soles.\nAkgalokgótstapu s. Frijol cuernito. Stapu: Frijol. Akgchiwinán v. Habla en voz alta, eleva la voz,\nAkgalokgot: Cuerno. echa discurso; chiwinán, “habla”.\nAkgchixítjaka s. Zapote cabello. De fruto dulce.\nAkgapixan s. Paladar (akgpixan, akgpisan).\nCura la diarrea y disentería. Chixit: Cabello. Jaka:\nAkgapúmuxni. Lechuza. Xa’akgapúmuxni\nZapote.\nkatsisní taxtú: La lechuza sale de noche.\nAkgkáw. Núm. Diez. Akgkáw staku, diez\nAkgapún s. Cielo. Chi swank wi akgapún: Hoy estrellas.\nestá despejado el cielo. Akgkitsis. Núm. Cinco. Akgkitsis kata, cinco\nAkgap’ún. Retoña la planta. Akchítkiwi kata kata años.\nakgap’ún: El anono cada año retoña. Pun, pulha: Akgmuxni [Acmuxni]. Cerro del mono.\nBrota. Akgpixi [aqp’íxi, akpixi) s. Cerro del cosol.\nAkgapúpalhni s. Golondrina. kgapupalhnín Akgalhamat, akgalhaman. La gripe o el\ntakgosa akxni ama senán: Las golondrinas vuelan catarro; de aq-, “oreja, rama”, -a-, ilación,\ncuando va a llover. lhamat, mucosidad, pegamento (de lamanqa),\nAkgaskgoyutxwati [aqasqoyu·txwá·t’i] s. El variante; kgalhamat, kgalhaman.\nborreguillo negro o el metate; xwati: Metate. Akglhkgoma s. Agua de nixtamal.\nAkgasmalh s. Matalí. Planta rastrera. Akga-:\nRama. Smalh: Parejo, llano.\n69 70\n\nAkgatapat s. El mal de sordera, la sordera; Akgpulut s. Ajolote, jolote. Akgpulut tajuma\nakgatapá, se pone sordo; akgatapa: el sordo, de kxkilhtún puxkga: El ajolote está en la orilla del\nakga-: oreja y -tapat: Obstrucción, arroyo.\nrecubrimiento; como en tapachawá: cubrir, cerrar Akgpuxám. Núm. Veinte (objetos), unidad\nel camino o cercar la casa. vigesimal: puxám.\nAkglhchalukut s. Paletillas. Akgxpakgán, Akgsanán v. Sana, se alivia, se cura, se\nakgxpakgachana, omóplato. compone, recupera la salud. Akgsanama: está\nAkglhchán s. Hombros de atrás, lomo anterior, sanando, se está componiendo, aliviándose de\nespina dorsal. (aqlhchalukut). salud. Makgsaní, “lo cura, lo sana, lo alivia”.\nAkglhchasipat v. Dolor de espalda entre los Akgsanat s. Curación, alivio. Pu’akgsanat:\nhombros; de akglhcha-, akglhchán: la espalda Centro de curación, hospital, centro de salud.\nentre los hombros; -sipat: dolor. Akgsaniná. Mentiroso. Chismoso, farsante.\nAkglhtantusipat v. Dolor o padecimiento de las Akgsaniná nití kanajlaní: El farsante nadie le cree.\npiernas, de la cintura de las caderas hasta las Akgskgawá v. Lo engaña, le miente.\nrodillas; akglhtantu-, akglhtantún: las\nextremidades inferiores; tusipat o tantusipat:\ndolor de los pies; tupitsipat: dolor del tobillo.\nAkglhtamiyan [aqlhtamíya·n] s. El tejón solo.\nakgsawat\nAkglhtampixni. Entre la nuca y el cuello.\nOccopucio, cerviz Pixni: Cuello, pescuezo.\nAkglhtantún. Muslo, pierna, ingle, parte superior\nde la pierna.\nAkgnajatsa. Núm. Nueve. Aqnajatsa stapu,\nnueve frijoles. Akgsawat s. Apastle (Olla barro).\nAkgowa s. Hormiguillo, hormigón. Su corteza Akgslamanka [‘aqslamánk’a] s. La hormiga\ncura la diabetes, riñones, inflamaciones. Su blanca, la broca, okgslamanka.\nmadera se usa para cercar casas. Var. Aqow. Akgstiluwa s. Caballete del techo de la casa.\nAkgpasas s. Jicarilla silvestre. Bejuco. La jícara Luwa: Culebra.\nseca sirve para sonaja. Akgstipún s. Coronilla. Ki’aqstipún: mi coronilla.\nAkgpilit [aqpíli·t] s. El titireón o picaza, pájaro. Sinón. Akpún-, cima, copa; akgstipuìtat, centro\nAkgpulut [aqpúlu·t] s. El ajolote o renacuajo. de la coronilla.\nAkgpisán s. Campanilla, velo del paladar. Sinón. Akgstunat [aqstúna·t] s. La avispa cojón de\nAkgpisi-, referente a la campanilla. toro, otra, smukuku akgstunat: la cinclina\nÁkgsitni [áqsitni’] s. La polilla de la ropa; sita: lo amarilla; smukuku: amarillo.\ndespunta, lo rebana; 1o corta con tijeras.\n71 72
|
nhy-books2-1
|
nhy
|
Yej kiijtoj\naltepetalnechkol iga\nitatkinemilismej\naltepemela’tajtolmej\n\nDECLARACIÓN UNIVERSAL\nSOBRE LOS DERECHOS\nDE LOS PUEBLOS INDÍGENAS\nYEJ KIIJTOJ ALTEPETALNECHKOL\nIGA ITATKINEKILISMEJ ALTEPEMELA’TAJTOLMEJ\n\nExpoali sepa nechkol\n68 ijtol tekipanol\nPan nechkol sekantil tatapowal motajtolmakaj\nAteyi te motitanis pan Comision principal (A/61/L.67 y Add.1)\n61/295 Moijtoj pan nechkol mia’ altepetal iga itatkinekimej altepemela’tajtolmej\nPan weyi nechkol\nAchtosan kua’ áya mokawiltia pan tajko ijkuilol yej kichij Consejo de derechos Humanos, pan junio mesti\nsempoal chiknawi tonal 2006 xiwi’, kan monechkolo iwan moyeitta’ ijtol sekantil iga altepemela’tajtolis,\nkiejlanto’ ken moijtoj pan 61/178, yej mochij pan sempoal tonal diciembre mesti 2006 xiwi’, kan moijtoj\niga ma moweyakilti tonal iga ajachi ma monextijtia inij ijtol, ómpaya kua’ tantiájkiya iga tatajtantia, iwan\nna’ya iga monechkolo,\nKiijtojtewa iga kiyeitta inin ijtol yej kisa’ pan altepetalnechkol Naciones Unidas, ijkin kawi’\n107ª sesion plenaria\n13 de septiembre de 2007.\nSekan pan inin ama’\nYEJ KIIJTOJ ALTEPETALNECHKOL IGA ITATKINEMILISMEJ\nALTEPEMELA’TAJTOLMEJ\nKan nechkolol,\nPan inejnenka ama ijkuilol yej kichij altepetalnechkol iwan itajlantil iga ma mochiwa ken\nmotekimakakej inewi altepemayomej ken kiijtowa ama ijkuilol,\nKiojpaijtowaj iga nóchisan altepemela’tajtolmej ijkompamej kensan sewo’ altepemej pan\nitajtolmej e’ ayej inkompamej pan itajlanmikilismej iwan itapialmej ken inemilismej,\nnochisan inimej iejlantil mamoyeitta amo ma moitta ken tepal,\nKitawelijtowaj iga nóchisan inimej altepemej kiye’nextia newi tali, kixojxochiwia iwan\nikiapayonemilis,\nMoijtojtia iga ono’ yej kiijtowa iga nóchisan yej kichiwaj altepeikninwan te ayektiti’,\naman kijtowaj iga kena yekti, awel iga inonsan ma mowitekto tokninwan,\nMoijtojneki iga néwisan pan inemilis, altepechanimej ma moyeitta amo ma mopijpinajti,\n\nKejkensan kimati iga newi inonmej altepemej poxsan kiwitekkej iga kitakuijkuilijkej kua\nasikej yej wejkachanej iwan nij mochantikoj, motatkinekikej inewi yej ijyaya itatki\naltepechanimej iwan inan yejamen awelij motalkitskiaj iga wel ma chikawayakan\nimatikamej,\nTajlanmikij aman iga moneki nimaninsan, kénasan ma moyeitta inemilismej, ken iga\nmonechkowaj, ken iga tataniaj, ken monejnentiaj ken kitenewiaj itotajtsimej, néwisan ken\nikiapa yolasikej pan italmej,\nTajlantókejno’ iga kénasan ma moyeitta yej mela’tajtowaj iwan ma mopayini inin\nitatkinekilismej ken moijtowa pan nechkolis altepemayomej,\nMa paktokan iga inochimej altepemela’tajtolmej ma isakan sej pan inemilismej, pan\nitekipanolmej pan itajlantilismej, ma polijtia newi ke’ kikechtamiaj iwan kipijpinajtiaj,\nNikwelmatito’ iga newi te kichijtokej altepemela’tajtolmej ijya iga maye’onokan, ma\nweyiyakan ken itajwewetkej kinextilijkej,\nMoijtowa néwisan te kimatij kichiwaj altepechanimej ijya iga ma momanawi talchantil,\nkimatitokej ken tapiwiaj iwan ken tamatij iga newi kuayoj ma kixmati wan ma kimanawi,\nMa moitstia tejteikninmej pan sewo’ altepemej, amo ma ono kuesolis, ma tawel\nonókansan,\nMa moyeitta teikninmej, ken kiskaltiaj ipilowan, ken kimachtiaj, nochi\naltepemela’tajtolmej ma moyolmelawakan ken kiijtowa imanawilyo kokonemej,\nMomatito iga newi te moijtowa sekan altepemayomej iwan altepemela’tajtolmej yej\nwejkachantitokej kiyeitta inochimej iwan moyolmiktiaj,\nMoejlantia iga newi yej moijtojtia yekti iga mayeonokan altepechanimej iwan\naltepemayomej,\nKixmatitia pan ama ijkuilol yej kichij altepetalnechkol, Pacto de Derecho Económicos,\nSociales y culturales iwan sekantiltajtol Internacional de derechos Civiles y Politicos\niwan declaración de Viena kitajtolmakaj iga imatika ma weyiyakan pan inemilismej\naltepemela’tajtolmej,\nPan inin ama ijkuilol mokawiltia iga ni se altepe’ welij momakawas, nochi ken ijkuilijto’\nnigaj inon motajtolmakas.\nMowelmatito’ iga inin ijkuilol ijya iga ma moyeittakan nóchisan altepemej iwan\naltepemayomej, amo ma moixitakan,\n\nMomatiltia iga nochi altepemayomej ma kiyolmakakan newi tekipanolmej iwan ma\nmotekimakakan iga ma kittakan iye’nemilismej altepemela’tajtolmej iwan welij ma\nkimanawikan pan iye’nemilismej, ma kimanawikan kan kipinajtiaj.\nKimatito’ iga Altepetalnechkol nochipa yawi kiittati iwan yawi kimanawiti newi\naltepetajtolnemilis,\nKimatito’ iga pan inin ijtol ono’ itaksayan tajtolmej, iyeittalis iwan imanawilka\nkiixmatito’ néwisan Altepetalnechkol,\nKiixmatitokej iga inimej altepemej kan mela’tajtowaj ma moyeittakan, néwisan te kimatij\nijya iga ma isatokan iwan ma moskaltikan,\nMomatito’ iga ayá’ ijkompamej ijyas tajma’ kan moskaliwij, pan katiapa altepe’ weyaj,\ntejtepa kimatij kichiwaj iwan kempa kichiwaj,\nMotajtolxitoma ijtol yej Altepetalnechkol kinextia iga itatkinekilis altepemela’tajtolmej,\nken ijkuilijto’ iga ma ono palewilis wan ma moye’itakan:\nSe powal\nNochi yej mela’tajtowaj, kipia iye’nemilismej iga wel makichiwakan nochi yej kiyeitta\nken kiijtowa amatanawatil yej mochij pan Altepetalnechkol (Naciones Unidadas) pan\nnoyan ikakistilis Derechos Humanos.\nOme powal\nAltepemej iwan yej mela’tajtowaj achonsan ijkannemilismej kipiaj iwan achonsan\nitajpalmej, awelij ma kipinajtikan pan inemilismej iga inelwayo ono’ pan iyixneska\nEyi powal\nAltepemela’tajtolmej imatikamej welij kiijtowaj ken ijyas inemilismej. Yejamen\nkiijtoskej ken ma nemikan pan iye’nemilismej iwan ken ma motapialikan.\nNawi powal\nAltepemela’tajtolmej, inán wel yejamen kiijtowaj te kichiwaj, welij kitapejpenaj\nyejamensan ken iga wel ma motekimakakan ipan iyaltepemej, ijkónsanno welij kikuiskej\nipati’ iga ma kixtawakan yej yejamej kiyeittaj iga kichiwaj.\nMakuil powal\nAltepemela’tajtolmej ma kichijtokan ken iga wel mayeonokan iwan ma kipalewikan iga\namo ma poliwi nochi yej kipiaj, welij nemij pan nejnechkol kan motokawia tekiwajmej\nkan moitta ken moasitiltia tomin iga altepemej iwan altepemayo.\nChikuase powal\nNochi toikniwan yej mela’tajtowa welij motatkimakaj iga ma mochantijto pan se\naltepetal.
|
hus-books-11
|
hus
|
Ka dhucha’ ti kits’ Iab an ajumtaláb, ka ts’i’kiy ti\ntsáb ti tsáb ani ka putundha’ ma ti tsab inik, ejtíl:\n\ntsáb\n\ntsé’\n\nKa dhuchunchij in bij an t’iplab.\n\nOk’ox ka met’a’ an t’iplab ani talbél ka\ndhucha’ ti kits’Iab jant’onéy in t’ajál.\n\nKa alwa’ ajiy tse’lom an putudh tsalap ani talbél\nka dhucha’ ti kits’lab. Ka uluw max jununúl in\nalwá’.\n\nTi we’el a “Eleuterio” k’alej ti kótol pakab.\n\nKom ti dhajuw ulel an áb yab in k’alej tin ak’ix ti\nts’ ulél.\n\nTi tsabk’i’ wa’tsin an bixnél tin k’imá’ u mám.\n\nA “Carmela” yab pak’wláts kom yajchik jún in\nk’ubak.\n\n## **23**\n\n\nJUN INIK OXCHIL EXOBINTALAB:\n\n\nAn tének kawintaláb játs wawá’ i k’áI, jaxtám in\ntomnál ki káwna’, ki dhucha’ ani ki puwedha’.\nKom max yab ki káwna’, yab ki dhucha’, ani\nyab ki puwedha’ wawá’, ni jita’ yab ne’ets ka\nchích k’e’at i k’wajílom kin t’aja’ in tsáp abal an\ntének kawintaláb kin áynanchij ti éynal. Jaxtám\nwawá’ i kwa’aI i uchbíl ki kaniy i juntal tének\nabal kin káwna’ ani kin exóbna’ kin dhucha’ in\ntének káwintal.\n\nAn tének kawintaláb\n\nAni yab expidh já’, in tomnál jayej ki exóbchij an\ntsakam ani i tsakámil. Kom wa’ats yán i juntal\ntének exóbchix in tidhinál kin tawna’ ti tének in\ntsakámil. An tsakam max yab ka tawnáj ti tének,\nyab jayk’i’ ne’ets kin wit’a’ ani tana’its tu tujél\nka k’ibej an tenektaláb. Tu kanál kit káwin ti\ntének, yab ka tidhina’, an tének wa’ats yab\nexpidh ti Tampots’ots’ ni ti Láb Tóm. Wa’ats tin\nputát an tsabál ani ni jita’ yab in lé’ ka talchin in\ntének káwintal.\n\nKa ajiy ani ka tok’tsiy an konowixtaláb.\n\nJant’onéy in tomnál ki t’aja’ k’aI i tének\nkáwintal.\n\nKa uluw jant’odha’ it káw k’aI a yanél, ti tének o\nIáb káw.\n\nKa dhucha’ ti kits’Iab jant’odha’ u káw a tátaj\nani a nánaj.\n\nKa uluw jita’ in tomnál kin luba’ abal yab ka\nk’ibej an tének kawintaláb.\n\nKa met’a’ an t’iplab ani ka ajiy an dhuchlab.\n\nWawá’ i kulbetnál tu átax k’aI an adhik\n\nádhiltaláb.\n\nPatal axi tejé’ u xe’ets i k’ijidhnál an tsótsbáx\nubat’intaláb.\n\nKa júmbíxiy an dhuchlab max jununúl in kwa’aI\nin alwá’.\n\nUluwab\n\nTam wa’ats an alimtaláb,\nwa’ats an ja’ubláb,\nmax ka taley an alimtaláb\nu talél jayej an ja’ubláb.\n\nTi kin exlanchij u bij\nNaná’ in kwechochól ani in\nIokíl ts’ejel, in ts’ejkáb\nk’aI i apats’ ani in\néynal tin tsalam, axi u\ntsalmiyal u belal.\n\nAn ab ani an tsabal\nAn áb ani an tsabál\nwat’adh u k’anidhál\nani u k’ak’nál, kom\njáts in t’ajál abal ka\nwa’tsin an k’apnél.\n\nAxi ne’etsej ka wat’ey\n\nNaná’ in ne’ets tin kowal.\n\nTatá’ it ne’ets tit kowal.\nJajá’ ne’ets ti kowal.\nWawá’ u ne’ets tu kowal.\nTatá’chik it ne’ets ti kowal.\nJajá’chik ne’ets ti wowal.\n\nKa dhucha’ ti kits’Iab max jununúl in kwa’aI in\nalwá’ an dhuchlabchik o imbáj.\n\nKa met’a’ an t’iplab ani ka ajiy an dhuchlab.\n\nKa takuy jawa’ tam k’wajilóm in kwa’aI alwa’ in\ntsalápil ani talbél ka dhucha’ ti kits’Iab jawa’ in\nulal.\n\nKa alwa’ ajiy an putudh tsalap abal ka exla’\njayk’i’ tu éynal an: u, a, in ani i.\n\nAn bichim nanájey u k’áI.\n\nAn ónom k’ij tatáyej a k’áI.\n\nAn tómlom jajáyej in k’áI.\n\nAn ts’ulél wawá’ i k’áI.\n\nKa uluw max jununúl an putudh tsalap.\n\n## **24**\n\n\nJUN INIK TSE’CHIL EXOBINTALAB:\n\n\nAbal wawá’ tu tének an lab káw játs i tsabchíl\nkáwintal. An Iáb káw i eyendhál abal ku éjtíxin\nk’ al axi yab in wit’ áI ti tének káw. An Iáb káw\nyab i ejtowal ki pojk’a’, kom xowé’ yabáts jita’\nne’ets kin Ie’na’ abal in tsakámil ka káwin\nexpidh ti tének, in tomnál kin káwna’ tsablom,\nan tének ani an Iáb káw, po yab expidh\n\nAn lab káw\n\nkin káwna’, jayétsej kin dhuchá. An exobintaláb\naxi xowé’ Ie’náb ka pidhan an tsakamchik axi u\nkáw tének, játs abal kin alwa’ dhucha’ tsablom\nan kawintaláb: an tének ani an Iáb káw. Kom\nwawá’ yab i exóbna’ ki káwna’ tsablom an\nkawintaláb, jaxtám xowé’ u káw weke’, tam u\nt’ilom ti tének ani tam u káw ti ejek.\n\nKa ajiy ani ka tok’tsiy an konowixtaláb.\n\n¿Abal wawá’ tu tének jant’onéy nixé’ an lab\nkáw?\n\n¿Jayk’i’ ti eyendhál an lab káw?\n\nKa uluw max in tomnál ki káwna’ ani ki dhucha’\njunkats i kawintaláb\n\n¿Jant’onéy u Ie’náb ka pidhan an tsakamchik ti\nal an tének exobintaláb?\n\nKa ajiy an káw axi yabáts k’wajat dhuchadh ti\nlab káw.\n\nónom k’ij. Jumnal pat’áI.\n\nTolilíl pat’áI. Tejk’oxtaláb.\n\nPat’áI t’awimtaláb. Pat’áI tse’emtaláb.\n\n**Lengua tének de San Luis Potosí**\n\n**Cuarto grado**\n\nSe imprimió por encargo de la\n\nComisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos,\n\nen el 45º aniversario de su creación,\n\nen los talleres de Trazo Binario, S.A de C. V.,\n\ncon domicilio en Calle Campesinos No. 223-E,\n\nCol. Granjas Esmeralda, C.P. 09810, México, D.F.,\n\nel mes de noviembre de 2004.\n\nEl tiraje fué de 1,600 ejemplares.
|
mig-ebible-RM6_13_1
|
mig
|
Ni ma̱ sokó‑ro̱ táká pedazo yikɨ kúñu‑ró núu̱ kuáchi ja̱ sá'a tiñu ñáá, chi̱ sua sá'a‑ró cuenta ja̱ ní ka̱nachaku̱‑ro̱ má'ñú ndɨ́yi, te ná kuá'a‑ró máá‑ró núu̱ Dios. Te ta̱ká pedazo yikɨ kúñu‑ró ná kuá'a‑ró núu̱‑yá ja̱ sá'a‑ya̱ tíñu ndaa̱ jíín.\r\rChi kua̱chi, ma̱ kúu tá'ú‑ga̱ tiñu nuu̱‑ro̱, chi̱ tuká káyi̱'i‑ró ndá'a ley, chi̱ sua káyi̱'i‑ró ndá'a tú'un luu íó ini̱‑ya̱.\r\rNdasa kuu núsáá, kukuu‑yó sá'a‑yó kuáchi, chi̱ tuká káyi̱'i‑yó ndá'a ley, chi̱ sua káyi̱'i‑yó ndá'a tú'un luu íó ini̱‑ya̱ náún. Ma̱ kúu kutɨ.\r\rÁ tú kájini̱‑ro̱ já nú kájandatu̱‑ro̱ núu̱ ɨ́ɨn cha̱a, mozo‑de kákuu‑ró, chi ni̱ kaja̱'a‑ró máá‑ró núu̱‑dé náva̱'a kuu‑ró mozo‑de kuandatu̱‑ro̱ núu̱‑dé. Suni súan nú kuandatu̱‑ro̱ núu̱ kuáchi, te kuu̱‑ro̱. Xí nú kuandatu̱‑ro̱ núu̱‑yá, te kendo̱o ndaa̱‑ro̱.\r\rKo ná kúta'u̱‑yo̱ núu̱ Dios, chi va̱sa ni̱ ka̱kuu‑ró mozo nuu̱ kuáchi, ko vina chi̱ onde̱ jíín iní jíín añú‑ro̱ ní ka̱jandatu̱‑ro̱ núu̱ tú'un, ná modo ni̱ ka̱jatá'ú‑ró.\r\rTe vina a ni̱ kenda koyo‑ró iní nda'a kuáchi. Te ni̱ ka̱nduu‑ró mozo nuu̱ táká tiñu ndaa̱.\r\rNátu̱'un káka'a̱n ña̱yɨvɨ yúkú, súan ká'a̱n‑ri̱ jíín‑ró. Chi̱ tú yachi̱ xini̱‑ro̱. Chi̱ nátu̱'un sáá, ni̱ ja̱'a‑ró táká pedazo yikɨ kúñu‑ró núu̱ tíñu chá'án jíín núu̱ tíñu ñáá ja̱ ní kaa ñáá‑ga̱ sá'a, suni súan vina ná kuá'a‑ró táká pedazo yikɨ kúñu‑ró núu̱ tíñu ndaa̱, náva̱'a kenda tiñu ndoo.\r\rChi̱ ná ni̱ ka̱kuu‑ró mozo nuu̱ kuáchi, ko sɨkɨ̱ tíñu ndaa̱ tú ní kákuu‑ró mozo.\r\rNa̱ún ní ja̱'a ta̱ká tiñu‑ún nuu̱‑ro̱, chi̱ vina kákuka nuu̱‑ro̱ sá'a‑ún. Chi̱ nú kukuu‑yó jíín‑ún te kuu̱‑yo̱.\r\rKo vina a ni̱ kenda koyo‑ró iní nda'a kuáchi. Te ni̱ ka̱nduu‑ró mozo Dios. Te a ni̱ ka̱ndundoo‑ró ní sá'a‑ya̱, te onde̱ sandɨ̱'ɨ́‑na̱ te kuchaku̱‑ro̱ nɨ́ɨ́ káni.\r\rChi ya̱'u‑yó já kuá'a kua̱chi nuu̱‑yo̱ kúu ja̱ kúu̱‑yo̱. Ko ɨɨn ta'u̱‑yo̱ já kuá'a̱ Dios nuu̱‑yo̱ kúu ja̱ kúchaku̱‑yo̱ nɨ́ɨ́ káni sá'a Jito'o̱‑yo̱ Cristo Jesús.\r\rÑáni̱, xí tú kájuku̱'un ini̱‑ro̱ já tɨ́ɨn ley so̱'o ɨɨn cha̱a nú nini chakú‑de náún. Ká'a̱n‑ri̱ jíín cháa kájini̱ ndasa ká'a̱n ley.\r\rChi̱ ña'an ní ta̱nda'a, yí'i‑ña ndá'a yíi‑ñá sá'a ley, ko nú a ni̱ ji'i̱ yii‑ñá, a ni̱ kenda‑ña chíi ley cuenta yii‑ñá.\r\rJa̱ yúán, nú chakú yii‑ñá, te ketá'an‑ña jíín ɨngá cha̱a, te kunání‑ña ñá'an ísɨ́kɨ ncháa̱ yii nú súan. Ko nú a ni̱ ji'i̱ yii‑ñá, a ni̱ kenda‑ña chíi ley‑ún. Te va̱sa ná kétá'an‑ña jíín ɨngá cha̱a, nasu̱ ísɨ́kɨ ncháa̱‑ña yíi‑ñá.\r\rSuni súan róó jíná'an‑ró, ñáni̱ máni̱, a ni̱ kaji'i̱‑ro̱ núu̱ ley ja̱ súan ni̱ ji'i̱ yikɨ kúñu Cristo, náva̱'a ná náketá'an‑ró jíín ɨngá, ja̱ kúu máá I'a̱ ja̱ ní nachaku̱ ma̱'ñú ndɨ́yi, náva̱'a kuu sá'a‑yó táká tiñu va̱'a kuní Dios.\r\rChi̱ ná ni̱ ka̱jika‑yó jíín modo kákuu ini̱ ña̱yɨvɨ, te ni̱ ndukanda̱ ta̱ká ja̱ ndío ini̱‑yo̱ jíín kuáchi ni̱ sá'a ley. Te ni̱ ka̱sátiñu‑ún iní pedazo yikɨ kúñu‑yó, te ni̱ sá'a ta̱ká tiñu ja̱ kúu̱‑yo̱ jíín núú.\r\rKo vina ni̱ kenda koyo‑yó iní nda'a ley, te ni̱ kaji'i̱‑yo̱ núu̱ já jasú‑yó‑ún. Te ja̱ yúán kájatíñu jáá‑yó jíín máá Espíritu, nasu̱ jíín tutú aná'án.\r\rNdasa ka'a̱n‑yo̱ núsáá, ley kúu kua̱chi náún. Ma̱ kúu kutɨ. Ko ja̱ máá‑rí, ma̱ kuní‑ri̱ ja̱ íó kua̱chi nú tú ley núú. Te suni ma̱ kuní‑ri̱ ja̱ íó tu̱'un ndío ini̱ nú tú ní ká'a̱n ley jíín‑rí: Ma̱ ndío ini̱‑ro̱, áchí.\r\rTe jíín ley ni̱ jiki̱n nuu̱ kuáchi jíín‑rí, te ni̱ skíi ini̱‑ri̱ ni̱ ndio ini̱‑ri̱ ta̱ká tiñu kuní. Chi̱ nú tú ley, te a ni̱ ji'i̱ kua̱chi nú súan.\r\rTe ruu̱, tú ní jiní‑ri̱ ley, te ni̱ ichaku̱‑ri̱ sáá. Ko nuu̱ ní chaa̱ tu̱'un tá'ú tíñu, yúan‑na te ni̱ nachaku̱ kua̱chi, te ruu̱ ni̱ ji'i̱‑ri̱.\r\rTe ley chi̱ kuchaku̱‑yo̱ jíín núú, ko ni̱ jini̱‑ri̱ ja̱ kuní kuu̱‑ri̱ jíín.\r\rTe jíín tú'un tá'ú tíñu, ni̱ jiki̱n nuu̱ kuáchi jíín‑rí, te ni̱ xndá'ú ruu̱, te ni̱ ja'ni rúu̱.\r\rJa̱ yúán íó ndoo ndija máá ley. Te tu̱'un tá'ú tíñu, suni íó ndoo, íó va̱'a, te íó ndaa̱.\r\rTe ja̱ íó va̱'a yúan, ni̱ ja'ni rúu̱ náún. Túu, chi̱ sua máá kuáchi, jíín máá ley ja̱ íó va̱'a ni̱ ja'ni rúu̱, náva̱'a ná kuní‑yo̱ já kuáchi ndíso ndija kua̱chi, te kaa xaa̱n‑gá kua̱chi sɨkɨ̱ kuáchi sá'a tu̱'un tá'ú tíñu.\r\rChi̱ kájini̱‑yo̱ já ley jíka cuenta Espíritu, ko ruu̱, chi cha̱a yúkú kúu‑ri̱. Te ni̱ jaan kua̱chi ruu̱, te jándatu̱‑ri̱ nuu̱.\r\rChi̱ tiñu sá'a‑ri̱, tú júku̱'un ini̱‑ri̱ jíín, ni tú sá'a‑ri̱ ja̱ kuní‑ri̱, chi̱ sasua sá'a‑ri̱ ja̱ kití ini̱‑ri̱ jíto‑ri̱‑ún.\r\rTe nú sá'a‑ri̱ ja̱ tú kuní‑ri̱‑ún, yúan‑na te játú'ún‑rí ja̱ íó va̱'a ley.\r\rJa̱ yúán, vina nasu̱ rúu̱ kúu ja̱ sá'a tiñu‑ún, chi kua̱chi ja̱ ncháá ini̱‑ri̱ kúu ja̱ sá'a.\r\rTe a jiní‑ri̱ ja̱ iní‑ri̱, ja̱ kuní ka'a̱n ini̱ añú máá‑rí, tú ncháá tiñu va̱'a, chi̱ kúu ini̱‑ri̱ sá'a‑ri̱ tiñu va̱'a, ko tú kúndéé‑rí sá'a‑ri̱.\r\rChi̱ tú sá'a‑ri̱ tiñu va̱'a ja̱ kúu ini̱‑ri̱ sá'a‑ri̱, ko tiñu ñáá ja̱ tú kuní‑ri̱ sá'a‑ri̱‑ún, sa yu̱án sá'a‑ri̱.\r\rTe nú sá'a‑ri̱ tiñu ja̱ tú játa'a̱n ini̱‑ri̱, nasu̱ rúu̱ sá'a yu̱án, chi kua̱chi ja̱ ncháá ini̱‑ri̱ kúu ja̱ sá'a.\r\rJiní‑ri̱ ɨnga̱ ley yá'a núsáá: Va̱sa kúu ini̱‑ri̱ sá'a‑ri̱ tiñu va̱'a, sasua ncháá tiñu ñáá ini̱‑ri̱.\r\rChi̱ kúsɨɨ̱ iní‑ri̱ jíín ley Dios onde̱ jíín iní jíín añú‑ri̱.\r\rKo jiní‑ri̱ nuu̱ ɨngá ley ja̱ jíka ini̱ ta̱ká pedazo yikɨ kúñu‑ri̱, kája̱tá'an jíín ley ja̱ jíka jíín já jíni tuní‑ri̱, te nátu̱'un preso skɨ́vɨ ruu̱ ini̱ nda'a ley ndíso kua̱chi ja̱ ncháá ini̱ pedazo yikɨ kúñu‑ri̱.\r\rNaka̱ ndá'ú cha̱a kúu‑ri̱. Ndéja̱ náma ruu̱ chi̱i modo máá‑rí yá'a ja̱ kúu̱ núsáá.\r\rNá kúta'u̱‑rí nuu̱ Dios sá'a máá Jíto'o̱‑yo̱ Jesucristo. Núsáá te játíñu‑ri̱ nuu̱ ley Dios jíín já jiní tuní‑ri̱, ko nuu̱ ley kua̱chi, chi̱ jíín modo máá‑rí játíñu‑ri̱.\r\rNúsáá te vina ma̱ náku̱xndíi kutɨ‑yá sɨkɨ̱ ñáyɨvɨ káyi̱'i nda'a Cristo, chi̱ tuká kájika‑i nátu̱'un kuní modo máá‑i, chi̱ sua kájika‑i nátu̱'un kuní máá Espíritu.\r\rChi̱ ley ja̱ ká'a̱n Espíritu, onde̱ jíín Cristo Jesús sá'a ja̱ chakú‑yo̱. Yu̱án ní nama ruu̱ ini̱ nda'a ley ja̱ ndíso kua̱chi jíín já ndíso kue'e̱ kuu̱‑yo̱.\r\rChi̱ tiñu ja̱ tú ní kúu sá'a ley sɨkɨ̱ já vítá ini̱ ña̱yɨvɨ, te ni̱ sá'a Dios, chi ni̱ tájí‑yá Se̱'e‑ya̱ ní kii nátu̱'un kánda̱a máá‑yó, náva̱'a kundiso‑ya̱ kuáchi. Te ni̱ naku̱xndíi‑ya̱ sɨkɨ́ kuáchi ja̱ ndíso ña̱yɨvɨ.\r\rNáva̱'a ná skíkuu‑yó táká tiñu tá'ú ley sá'a‑ya̱, jíín yóó ja̱ tú kájika‑yó nátu̱'un kuní máá modo ña̱yɨvɨ, chi̱ kájika‑yó nátu̱'un kuní máá Espíritu.\r\rChi ña̱yɨvɨ kájika nátu̱'un kuní máá modo máá‑i, ja̱ kúu modo máá‑i kájítú iní‑i jíín. Ko ña̱yɨvɨ kájika nátu̱'un kuní máá Espíritu, ja̱ kúu tiñu Espíritu kájítú iní‑i jíín.\r\rChi̱ nú kájani ini̱‑yo̱ nátu̱'un kuní modo ña̱yɨvɨ, te kuu̱‑yo̱. Ko nú kájani ini̱‑yo̱ nátu̱'un kuní máá Espíritu, te kuchaku̱‑yo̱ jíín tú'un kuaká'nu ini̱.\r\rÑa̱yɨvɨ jáni ini̱‑i sɨkɨ̱ modo máá‑i, chi̱ jíto u'u̱‑i Dios, chi̱ tú jándatu̱‑i nuu̱ ley Dios. Te ni ma̱ kúu kuandatu̱‑i.\r\rTú kúu kusɨɨ̱ iní Dios sá'a ña̱yɨvɨ kájika jíín modo máá‑i.
|
fra-ebible-NH10_34_1
|
fra
|
pour les pains de proposition , pour l ’oblation perpétuelle , pour l ’ holocauste perpétuel , pour les sacrifices des sabbats , des néoménies, pour les fêtes , pour les choses consacrées , pour les sacrifices pour le péché , afin de faire expiation en faveur d’ Israël , et pour tout ce qui se fait dans la maison de notre Dieu .\r\rNous tirâmes au sort , prêtres , lévites et peuple , au sujet de l ’ offrande du bois , afin qu’ on l ’apportât à la maison de notre Dieu , chacune de nos familles à son tour , à des époques déterminées, d’ année en année , pour qu’ on le brûle sur l ’ autel de , notre Dieu , comme il est écrit dans la loi .\r\rNous prîmes l ’ engagement d’ apporter chaque année à la maison de les prémices de notre sol et les prémices de tous les fruits de tous les arbres ;\r\rd’ amener à la maison de notre Dieu , aux prêtres qui font le service dans la maison de notre Dieu , les premiers-nés de nos fils et de notre bétail , comme il est écrit dans la loi , et les premiers-nés de nos bœufs et de nos brebis .\r\rDe même , que nous apporterions aux prêtres , dans les chambres de la maison de notre Dieu , les prémices de notre pâte , et nos offrandes prélevées, ainsi que des fruits de tous les arbres , du vin nouveau et de l ’ huile ; et que nous livrerions la dîme de notre sol aux lévites . Et les lévites eux-mêmes lèveront la dîme dans toutes les villes voisines de nos cultures.\r\rLe prêtre , fils d’ Aaron , sera avec les lévites quand les lévites lèveront la dîme , et les lévites apporteront la dîme de la dîme à la maison de notre Dieu , dans les chambres de la maison du trésor .\r\rCar les enfants d’ Israël et les fils de Lévi apporteront dans les chambres l’ offrande du blé , du vin nouveau et de l’ huile ; là sont les ustensiles du sanctuaire , et se tiennent les prêtres qui font le service , les portiers et les chantres . Ainsi nous ne négligerons pas la maison de notre Dieu .\r\rLes chefs du peuple s ’ établirent à Jérusalem . Le reste du peuple tira au sort , pour qu’ un sur dix vînt habiter Jérusalem , la ville sainte , les neuf autres parties restant dans les autres villes .\r\rLe peuple bénit tous ceux qui se décidèrent d’ eux-mêmes à résider à Jérusalem .\r\rVoici les chefs de famille de la province qui s ’ établirent à Jérusalem . Dans les villes de Juda , chacun s ’ établit dans sa propriété , dans sa ville : Israël , les prêtres et les lévites , les Nathinéens et les fils des serviteurs de Salomon :\r\rA Jérusalem s’ établirent des fils de Juda et des fils de Benjamin . — Des fils de Juda : Athaïas, fils d’Aziam, fils de Zacharie , fils d’Amarias, fils de Saphatias, fils de Malaléel, des fils de Pharès ;\r\ret Maasias, fils de Baruch, fils de Cholhoza, fils de Hazias, fils d’Adaïas, fils de Joïarib, fils de Zacharie , fils de Séla .\r\rTotal des fils de Pharès qui s’ établirent à Jérusalem : quatre cent soixante-huit hommes vaillants .\r\r— Voici les fils de Benjamin : Sellum, fils de Mosollam, fils de Joëd , fils de Phadaïas, fils de Colaïas, fils de Maasias, fils d’Ethéel, fils d’Isaïe,\r\ret après lui Gebbaï-Sellaï : neuf cent vingt-huit.\r\rJoël , fils de Zéchri, était leur chef , et Juda , fils de Sénua , était le second chef de la ville .\r\rDes prêtres : Idaïas, fils de Joïarib, Jachin,\r\rSaraïas, fils de Helcias, fils de Mosollam, fils de Sadoc, fils de Méraïoth, fils d’Achitob, prince de la maison de Dieu ,\r\ret leurs frères qui faisaient le travail dans la maison : huit cent vingt-deux ; Adaïas, fils de Jéroham , fils de Phéléias, fils d’Amsi, fils de Zacharie , fils de Phashur, fils de Melchias,\r\ret ses frères , chefs de famille : deux cent quarante-deux ; et Amassaï , fils d’Azréel, fils d’Ahazi, fils de Mosollamoth, fils d’Emmer,\r\ret leurs frères , hommes vaillants : cent vingt-huit. Zabdiel , fils de Hagdolim, était leur chef .\r\rDes lévites : Séméïas, fils de Hasub, fils d’Azaricam, fils de Hasabias, fils de Boni ;\r\rSabathaï et Jozabed, chargés des affaires extérieures de la maison de Dieu , du nombre des chefs des lévites ;\r\rMathanias, fils de Micha, fils de Zébédéi, fils d’Asaph, le chef qui entonnait le chant de louange à la prière ; Becbécias, le second parmi ses frères , et Abda , fils de Samua, fils de Galal , fils d’Idithun.\r\rTotal des lévites dans la ville sainte : deux cent quatre-vingt-quatre.\r\rEt les portiers : Accub, Telmon et leurs frères , gardiens des portes : cent soixante-douze.\r\rLe reste d’ Israël , les prêtres , les lévites , étaient dans toutes les autres villes de Juda , chacun dans sa propriété .\r\rLes Nathinéens, s’ établirent dans le quartier d’Ophel ; Siha et Gaspha étaient préposés aux Nathinéens.\r\rLe chef des lévites à Jérusalem était Azzi, fils de Bani , fils de Hasabias, fils de Mathanias, fils de Micha, d’ entre les fils d’Asaph, les chantres chargés du service de la maison de Dieu .\r\rCar il y avait une ordonnance du roi à leur sujet , et un salaire déterminé était accordé aux chantres pour chaque jour .\r\rPhathahias, fils de Mésézébel, d’ entre les fils de Zara , fils de Juda , était commissaire du roi pour toutes les affaires du peuple .\r\rQuant aux villages et à leurs territoires , des fils de Juda s’ établirent : à Cariath-Arbé et dans les villes de sa dépendance, à Dibon et dans les villes de sa dépendance, à Cabséel et dans ses villages ,\r\rà Jésué, à Molada , à Beth-Phalet,\r\rà Hasersual, à Bersabée et dans les villes de sa dépendance,\r\rà Siceleg, à Mochona, et dans les villes de sa dépendance,\r\rà En-Remmon, à Saraa, à Jérimuth,\r\rà Zanoé, à Odollam et dans leurs villages , à Lachis et dans son territoire , à Azéca et dans les villes de sa dépendance. Ils s’ établirent depuis Bersabée jusqu’ à la vallée d’Ennom.\r\rDes fils de Benjamin s’établirent depuis Geba, à Machmas, à Haï , à Béthel et dans les villes de sa dépendance,\r\rà Anathoth , à Nob , à Anania ,\r\rà Asor, à Rama , à Géthaïm,\r\rà Hadid , à Séboïm, à Néballat,\r\rà Lod et à Ono , dans la Vallée des Ouvriers .\r\rIl y eut , parmi les lévites , des classes appartenant à Juda qui se joignirent à Benjamin .\r\rVoici les prêtres et les lévites qui revinrent avec Zorobabel , fils de Salathiel, et avec Josué : Saraïas, Jérémie , Esdras ,\r\rAmarias, Melluch, Hattus,\r\rSechénias, Réhum , Mérimuth,\r\rAddo, Genthon, Abias,\r\rMiamin, Maadias, Belga,\r\rSeméïas, Joïarib, Idaïas,\r\rSellum, Amoc, Helcias, Idaïas. Ce furent là les chefs des prêtres et de leurs frères au temps de Josué .\r\rLévites : Josué , Bennui, Cedmiel, Sarébias, Juda , Mathanias, qui était préposé, avec ses frères , au chant des louanges ;\r\rBecbécias et Hanni, leurs frères , formaient dans le service le chœur opposé .
|
mix-books2-16
|
mix
|
Vocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nYòso Metate. Ntsa’à chi’anna in yòso nuu kue\nña sàà ntanta’a / Regalaron un metate a\nlos recién casados.\nYoso Sobra. Yoso nchai katsi tina / Sobra\ncomida para el perro.\nYo’ó Aquí. ¡Yo’ó kaku tútu! / ¡Pon aquí la leña!\nYo’o Cuerda. Niyaà yo’o skiku’un ichi / La\ncuerda de lazar se me cayó en el camino.\nYó’o Este (a). Kiti yó’o ra masuti / Este caballo\nes manso.\nYo’o Raíz. Kuá’á nchu’a tsika yo’o tuñuu / La\nraíz de la palmera se extiende bastante.\nYó’ó Toma. Yó’ó, kunaa ku’un / Toma, llévatelo.\nYó’ò Tú. Yó’ò ra yee kutu’vu / Tú tienes que\naprender.\nYucha Tierno. ¿A nau iki yucha? / ¿Traes\ncalabazas tiernas?\nYùcha Río. Yùcha ka’nu ya’a tsi nuu yeyu / Un río\ngrande pasa por donde vivo.\nYuchi Cuchillo. Ño’o kuu yuchi kue kuxi / Cuchillo\nque no se oxida.\nYukú Campo. Na’a kua’anna yukú / Se fueron\ntemprano al campo.\nYúkú Hierba. Kaa yúkú yuye’eni / En su patio\nhay hierba.\nYúku Silvestre. Tunchika yúku kuu ño’o/ Este es\nplatanero silvestre.\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nYuku Surco. Kumi ùni xiko yuku itu / Tengo\nsesenta surcos de milpa.\nYuti Arena. Kumani yuti nchi’í / Hace falta\narena fina.\nYùtsa Hojarasca de ocote. Kaya yùtsa yuye’eni\n/ Se junta mucha hojarasca de ocote en su\npatio.\nYutsa Masa. Nchi’i nchu’a nikanà yutsa / La\nmasa salió muy molida.\nYutsi Se gasta. Yutsi sa´ma ta kuna’a / La ropa\nse gasta con el tiempo.\nYutu Árbol. Soo yutu yó’o ra tàtà vi / La corteza\nde este árbol es medicinal.\nYutu Palo. Tsa cha’i yutu / El palo ya está\npodrido.\nYùù Piedra. Ntuku in yùù kua’u nuu /\nBusca una piedra y me la das.\nYuyu Sereno. ¡Iinta yuyu icha! / ¡Cuanto sereno\ntiene el zacate!\nYu’u Boca. Íchi yu’ú / Se me seca la boca.\nYu’ú Con miedo. Yu’uyu kaka mitu’un / Tengo\nmiedo de andar solo.\nYu’u la’va Chimuelo (a), recipiente despostillado. Sui\nyu’u la’va / El niño chimuelo.\nYu’va Hielo. ¡Yu’va yaa chikau nuu chikui! /\n¡Hécha hielo blanco en el agua!\nYu’va Hilo. Ntantuku yu’va yaa ra kua’u nuu /\nBusca el hilo blanco y me lo das.\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indìgenas\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nÑantaka’i 8 Colores\nYa’a Naranja\nNtúkú Morado\nKua’a Rojo\nYaa Blanco\nKuan Amarillo\nNchaa Azul\nkui Verde\nNcha’í Negro\nKuxi Gris\nYa’à Café\n8 Literalmente se traduce como “lo que pinta”\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nÑaka’vi 9 Números\nIn Uno\nUvi Dos\nÙni Tres\nKùmi Cuatro\nU’un Cinco\nÌñu Seis\nUtsa Siete\nÙna Ocho\nÌìn Nueve\nUtsi Diez\nUtsi in Once\nUtsi uvi Doce\nUtsi ùni Trece\nUtsi kùmi Catorce\nTsa’un Quince\nTsa’un in Dieciséis\nTsa’un uvi Diecisiete\nTsa’un ùni Dieciocho\nTsa’un kùmi Diecinueve\n9Literalmente significa “lo que cuenta o lee”\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indìgenas\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nOko Veinte\nOko in Veintiuno\nOko uvi Veintidós\nOko ùni Veintitrés\nOko kùmi Veinticuatro\nOko u’un Veinticinco\nOko ìñu Veintiséis\nOko utsa Veintisiete\nOko ùna Veintiocho\nOko ììn Veintinueve\nOko utsi Treinta\nOko utsi in Treinta y uno\nOko utsi uvi Treinta y dos\nOko utsi ùni Treinta y tres\nOko utsi kùmi Treinta y cuatro\nOko tsa’un Treinta y cinco\nOko tsa’un in Treinta y seis\nOko tsa’un uvi Treinta y siete\nOko tsa’un ùni Treinta y ocho\nOko tsa’un kùmi Treinta y nueve\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nUvi xiko Cuarenta\nUvi xiko in Cuarenta y uno\nUvi xiko uvi Cuarenta y dos\nUvi xiko ùni Cuarenta y tres\nUvi xiko kùmi Cuarenta y cuatro\nUvi xiko u’un Cuarenta y cinco\nUvi xiko ìñu Cuarenta y seis\nUvi xiko utsa Cuarenta y siete\nUvi xiko ùna Cuarenta y ocho\nUvi xiko ììn Cuarenta y nueve\nUvi xiko utsi Cincuenta\nUvi xiko utsi in Cincuenta y uno\nUvi xiko utsi uvi Cincuenta y dos\nUvi xiko utsi ùni Cincuenta y tres\nUvi xiko utsi kùmi Cincuenta y cuatro\nUvi xiko tsa’un Cincuenta y cinco\nUvi xiko tsa’un in Cincuenta y seis\nUvi xiko tsa’un uvi Cincuenta y siete\nUvi xiko tsa’un ùni Cincuenta y ocho\nUvi xiko tsa’un kùmi Cincuenta y nueve\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indìgenas\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nÙni xiko Sesenta\nÙni xiko in Sesenta y uno\nÙni xiko uvi Sesenta y dos\nÙni xiko ùni Sesenta y tres\nÙni xiko kùmi Sesenta y cuatro\nÙni xiko u’un Sesenta y cinco\nÙni xiko ìñu Sesenta y seis\nÙni xiko utsa Sesenta y siete\nÙni xiko ùna Sesenta y ocho\nÙni xiko ììn Sesenta y nueve\nÙni xiko utsi Setenta\nÙni xiko utsi in Setenta y uno\nÙni xiko utsi uvi Setenta y dos\nÙni xiko utsi ùni Setenta y tres\nÙni xiko utsi kùmi Setenta y cuatro\nÙni xiko tsa’un Setenta y cinco\nÙni xiko tsa’un in Setenta y seis\nÙni xiko tsa’un uvi Setenta y siete\nÙni xiko tsa’un ùni Setenta y ocho\nÙni xiko tsa’un kùmi Setenta y nueve\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nKùmi xiko Ochenta\nKùmi xiko in Ochenta y uno\nKùmi xiko uvi Ochenta y dos\nKùmi xiko ùni Ochenta y tres\nKùmi xiko kùmi Ochenta y cuatro\nKùmi xiko u’un Ochenta y cinco\nKùmi xiko ìñu Ochenta y seis\nKùmi xiko utsa Ochenta y siete\nKùmi xiko ùna Ochenta y ocho\nKùmi xiko ììn Ochenta y nueve\nKùmi xiko utsi Noventa\nKùmi xiko utsi in Noventa y uno\nKùmi xiko utsi uvi Noventa y dos\nKùmi xiko utsi ùni Noventa y tres\nKùmi xiko utsi kùmi Noventa y cuatro\nKùmi xiko tsa’un Noventa y cinco\nKùmi xiko tsa’un in Noventa y seis\nKùmi xiko tsa’un uvi Noventa y siete\nKùmi xiko tsa’un ùni Noventa y ocho\nKùmi xiko tsa’un kùmi Noventa y nueve\nU’un xiko, in sientu* Cien\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indìgenas\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nBibliografía\nCruz Bautista, Marcos Abraham, Tutu ntakani tono ka’an Sa’an\nSavi, esbozo gramatical de la Lengua Mixteca, IEEPO-UPN, Oaxaca,\ns/f.\nVe’e Tu’un Savi, “Academia de la Lengua Mixteca”, Bases para\nla escritura de Tu’un Savi, CONACULTA- Gobierno del estado de\nOaxaca, Colección Diálogos, Serie Glifos, 2007.\nCervantes Ahumada, Raúl y Raymundo del Bosque, Historia de un\nesfuerzo Colonia Abasolo del Valle, Municipio de Playa Vicente,\nestado de Veracruz, 1960.\nCaballero Morales, Gabriel, Diccionario del Idioma Mixteco, Tutu\nTu’un Ñuu Savi, Universidad Tecnológica de la Mixteca, Huajuapan\nde León, Oaxaca, 2008.\n\nVocabulario Bàsico (Tu’un Savi-Castellano)\nAbreviaturas y simbolos\nVar. Variante (de la región)\nAnat. Anatomía\nTér. Gral. Término General\n* Préstamo del Castellano\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indìgenas
|
cux-ebible-AC7_8_1
|
cux
|
Ní Ndyuūs diíⁿ yā 'áámá compromiso yeⁿ'ē circuncisión ndúúcū Abraham. Circuncisión miiⁿ 'áámá señal chi 'caacá yā na cuerpo. Ní Abraham miiⁿ vɛ́ɛ́ daiyá yā chi nguuvi Isaac, ní diíⁿ yā circuncidar daiyá yā Isaac nguuvi chi niiní nguuvi sa. 'Tiicá ntúūⁿ Isaac ndúúcū daiyá yā Jacob, ní Jacob ndúúcū ndichúúvi daiyá yā chi saⁿ'ā patriarcas chi chiida yú s'eeⁿ.\r\rNí chiida yú s'eeⁿ chinn'gueé yā yeⁿ'e 'díínu yā José. Ní n'diicui yā 'díínu yā José miiⁿ na 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'e yáⁿ'āa Egipto. Ní cueⁿ'ē José na yáⁿ'āa Egipto naati Dendyuūs canée yā ndúúcu yā.\r\rDendyuūs nadanguáⁿ'ai yā saⁿ'ā yeⁿ'e tanducueⁿ'ē chi ch'eēnu sa chiī na yáⁿ'āa Egipto. Ní Dendyuūs diíⁿ yā chi rey Faraón yeⁿ'e yáⁿ'āa Egipto n'diichí yā José chí saⁿ'ā n'dai ní saⁿ'ā chi déénu taavi ndúúcū taanduvɛ́ɛ́ vaadī deenu chí ca'a Dendyuūs. Ní cucáávā chuū rey Faraón chi'neeⁿ yā José lado yeⁿ'e gobernador nanááⁿ yeⁿ'ē yán'āa Egipto ndúúcū taanduvɛ́ɛ́ chi vɛ́ɛ́ na vaacú yā.\r\rNdaā cuiicú ní nuuⁿmáⁿ na yáⁿ'āa Egipto ndúúcū yáⁿ'āa Canaán, ní nch'eenu n'dáí yā chii. Chiida yú s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ índaāca yā chi che'e yā.\r\rTaachí ch'iindiveeⁿ Jacob miiⁿ chi vɛ́ɛ́ trigo ná yáⁿ'āa Egipto, dichó'o yā daiyá yā chi chiida yú s'eeⁿ ndíí vmnááⁿ vmnaaⁿ ní cueⁿ'é yā 'áámá viaje.\r\rNdiichi ndii 'úúví viaje ntiinaaⁿ sá chi José miiⁿ ní 'diīnū sa cáávā chi José ch'iⁿ'i maāⁿ sa chi 'diīnū sa. Tuu'mi ní rey Faraón miiⁿ ní n'diichí yā ti 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē José saⁿ'ā s'eeⁿ.\r\rJosé miiⁿ ní diiⁿ sa chí ndaā chiidá sa Jacob ndúúcū nducyaaca 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē sa. 'Iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē sa ní ngii yā 'iiⁿnūⁿ ngɛɛcu ndítiiⁿ'yu yā.\r\r'Tíícā cueⁿ'e Jacob na yáⁿ'āa Egipto naachí ch'īí yā ndúúcū chiida yú s'eeⁿ.\r\rNí cuerpo yeⁿ'ē tináⁿ'ā s'eeⁿ candɛ́ɛ yā 'iiⁿ'yāⁿ na yáāⁿ Siquem ní ch'iichí yā 'iiⁿ'yāⁿ na yáinyāⁿ chi caī Abraham. Abraham miiⁿ ní ndúúcū túumī yeⁿ'é yā caī yā yáⁿ'āa miiⁿ na yáāⁿ Siquem yeⁿ'ē daiya saⁿ'ā s'eeⁿ Hamor yeⁿ'ē yáāⁿ Siquem miiⁿ.\r\rNí taachi 'āā snee niiⁿnuúⁿ nguuví chi Dendyuūs diíⁿ yā chi cā'a yā chii yā Abraham, ch'iitá 'iiⁿ'yāⁿ Israel ní chiī 'yáaⁿ yā na yáⁿ'āa Egipto.\r\rNí nducueēeⁿ táámá rey na yáⁿ'āa Egipto chi nguɛ́ɛ́ in'diichí yā José.\r\rNí rey miiⁿ ní nguɛ́ɛ́ n'daacā diíⁿ sa ndúúcū ndaata yeⁿ'e yú ndúúcū chiida yú s'eeⁿ. Ní chí cu'neeⁿ sa daiyá yā na peligro chi 'cuūvī. Ní nguɛ́ɛ́ cuuvi 'yáaⁿ yā.\r\rTiempo miiⁿ ní ch'iindiyáāⁿ Moisés, ní Ndyuūs n'diichí yā saⁿ'ā 'lííⁿ chi n'daacā sa. Ch'iita sá na vaacu chiida sa 'iiⁿnuⁿ 'iiyū taaví yā saⁿ'ā.\r\rNí taachí chiida Moisés chi cu'néeⁿ yā saⁿ'a 'lííⁿ na peligro chi 'cuūvī sa, tuu'mi ní táⁿ'ā 'díí daiya rey Faraón chinguaī tá saⁿ'ā 'lííⁿ ní taavī tá saⁿ'ā tan'dúúcā 'áámá daiya tá.\r\rNí Moisés miiⁿ ní ch'eēⁿ sa yeⁿ'ē taanduvɛ́ɛ́ vaadī deenu yeⁿ'ē yáⁿ'āa Egipto. Ní diītinú taavi sa ndúúcū nduudu yeⁿ'ē sa ndúúcū ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē sa.\r\rTaachi chii sá 'uuvi ngɛɛcu ndúuyū, nacádiinuuⁿ sa na staava yeⁿ'ē sa chi caⁿ'a sa n'diichi sa 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē sa chi saⁿ'ā Israel miiⁿ.\r\rTaachí n'diichí yā 'áámá saⁿ'a yeⁿ'ē yáⁿ'āa Egipto chi nguɛɛ n'daacā idiiⁿ sa ndúúcū 'áámá 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē ndaata yeⁿ'é yā, Moisés miiⁿ ní diíⁿ yā nadanguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ. Ní ch'eⁿ'e ca yā ní 'nuūcá'ai yā saⁿ'ā Egipto 'cūū ní ch'iī sa.\r\rMoisés miiⁿ nacadíínuuⁿ sa chi 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē sa tuumicadiinúúⁿ yā chi Dendyuūs caⁿ'á yā ca'a yā libertad 'iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ cáávā ta'ā sa. 'Iiⁿ'yāⁿ s'eeⁿ ní nguɛ́ɛ́ tuumicadiinúúⁿ yā chi 'tíícā.\r\rTáámá nguuvi miiⁿ ní Moisés cueⁿ'ē sa naachí nguⁿ'u 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'ē sa. Neⁿ'e sa chi ntun'dáá n'dai yā ndúúcū paz. Ní ngaⁿ'a sa ngiī sa 'iiⁿ'yāⁿ: Ndís'tiī saⁿ'ā 'diinú, nguɛ́ɛ́ 'cuuⁿ'máⁿ nī, ¿dɛ'ɛ̄ cáávā chi nguⁿ'u nī ndúúcū vi'ī?\r\r'Áámá saⁿ'ā Israel chí n'geⁿ'e ví'ī miiⁿ chingúúⁿ ndaā sa Moisés ní nadivíi sa 'iiⁿ'yāⁿ 'áámá lado ní ngaⁿ'a sá ngii sa 'iiⁿ'yāⁿ: ¿Du'ú s'neeⁿ n'diī tan'dúúcā 'iiⁿntyéⁿ'ē o juez nanááⁿ nús'uū?\r\r¿'Áá neⁿ'é nī 'caāⁿ'nuⁿ nī 'úú tan'dúúcā chi ch'iīⁿ'nuⁿ nī saⁿ'ā yeⁿ'e yáⁿ'āa Egipto 'iicu?\r\rTááchí Moisés ch'iindiveéⁿ yā nduudú 'cūū, chéénu yā ní chindaa sa na yáⁿ'āa Madián. Cánéé yā tan'dúúcā 'áámá sáⁿ'ā canuuⁿ yúúní. Ní ch'iīndī na 'uūvī daiyá yā.\r\rCho'ōo 'úúvi ngɛɛcu ndúuyū, ni 'áámá ángel che'enaáⁿ yā yeⁿ'ē Moisés ní 'cai yā 'iiⁿ'yāⁿ naachi ngiichi yaⁿ'a 'lííⁿ na yiīcū 'lííⁿ chi nguuvi Sinaí.\r\rMoisés miiⁿ n'diichí yā ní cueⁿ'ē yíínu yā yeⁿ'ē chi n'diichi yā miiⁿ. Ndaa niiⁿnúⁿ yā chi cuuvi n'diichi yā. Saⁿ'ā miiⁿ ch'iindiveéⁿ yā nduudu yeⁿ'ē Dendyuūs miiⁿ chi ngaⁿ'ā:\r\r'Úú Ndyuūs yeⁿ'ē chiidá nī s'eeⁿ, Ndyuūs yeⁿ'ē Abraham, Ndyuūs yeⁿ'e Isaac, ní Ndyuūs yeⁿ'e Jacob. Moisés miiⁿ ní nééné dii'yá yā chiī ndíí 'āā ntɛ́ɛ́ nēⁿ'e yā n'diichi yā.\r\rNí caⁿ'a Señor Ndyuūs chii yā 'iiⁿ'yāⁿ: Tun'dáá ca'a di ndaacuú yeⁿ'ē di caati naachi canéé dí chíí chééndiī di nanááⁿ Dendyuūs.\r\rCuaacu nííⁿnyuⁿ chí n'diīchí chi ch'eēnu taavi chiī 'iiⁿ'yāⁿ yeⁿ'é chi snée yā yáⁿ'āa Egipto. N'giindiveéⁿ chi n'gai ya'áí yā. Ní caⁿ'á chi nadinguaⁿ'áí 'iiⁿ'yāⁿ. Maaⁿ ní cuchíi di. 'Úú dicho'ó dii na yáⁿ'āa Egipto.\r\rMoisés miiⁿ ní 'iiⁿ'yāⁿ chi saⁿ'a diiⁿ sa chi cheenú yā chuva'āī yáⁿ'āa miiⁿ taachi caⁿ'a sa: ¿Dú'ū s'neeⁿ n'diī tan'dúúcā 'iiⁿntyéⁿ'e o juez? Maaⁿ ní Moisés miiⁿ Ndyuūs dichó'o yā chi cuuví yā saⁿ'a ntyéⁿ'ē, ní nadinguáⁿ'ai yā 'iiⁿ'yāⁿ. Dendyuūs diiⁿ yā chi canéé Moisés ndúúcū nduudu yeⁿ'é yā cucáávā ángel chí che'enaáⁿ yā yeⁿ'e Moisés na yáⁿ'á 'lííⁿ.\r\rMoisés cuayiivi taachi diíⁿ yā vaadī n'gíínú ndúúcū señales na yáⁿ'āa Egipto, na nuūⁿnīⁿ'yáⁿ'ā chi nguuvi Cuá'ā, ní na yáⁿ'āa cuuⁿmáⁿ chɛɛti 'uuvi ngɛɛcu ndúuyū, ní tun'dáa yā 'iiⁿ'yāⁿ.\r\rMoisés miiⁿ chiiⁿ chi ngāⁿ'a yā ngíi yā 'iiⁿ'yāⁿ Israel: Señor Dendyuūs yeⁿ'ē yú caⁿ'á yā s'neéⁿ yā profeta chi caaⁿ'maⁿ nduudu yeⁿ'é yā nguaaⁿ vi'ī yú. 'Iiⁿ'yāⁿ miiⁿ tan'dúúcā 'úú. Ní 'caandiveéⁿ nī yeⁿ'ē 'iiⁿ'yāⁿ profeta miiⁿ.\r\rSáⁿ'a 'cūū Moisés 'cūū chí canee sa naati nduuvidaamá yā na yáⁿ'āa cuūⁿmáⁿ ndúúcū ángel chi yaa'vi yā saⁿ'ā na yiīcū chi nguuvi Sinaí, ní canee sa ndúúcū chiida yú. Ní Dendyuūs ca'á yā nduudu yeⁿ'ē vida chi tee sa s'uuúⁿ.\r\rChiida yú ní nguɛ́ɛ́ ch'iindiveéⁿ yā yeⁿ'ē Moisés miiⁿ ní chi'neéⁿ yā saⁿ'ā 'áámá lado, ní divíi yā vaanicadíínuuⁿ yeⁿ'e yā, ní neⁿ'é yā nanguɛɛcúndíi yā yáⁿ'āa Egipto.\r\rNí caⁿ'á yā chii yā Aarón 'iiⁿ'yāⁿ chi chiida yú: Din'dái nī nús'uu dendyuūs s'eeⁿ chi cuuvi caⁿ'a yā vmnááⁿ yeⁿ'e yú caati Moisés 'cūū chi tun'dáa sa nús'uu yeⁿ'ē yáⁿ'āa Egipto, nguɛ́ɛ́ deenu yú dɛ'ɛ̄ chíī ndúúcū sa.\r\rTuu'mi ní din'dái yā 'áámá ídolo 'itiindu 'lííⁿ yeⁿ'e 'dííⁿnguāaⁿ chi n'duúⁿ yā 'iiti nátai ní 'caaⁿ'núⁿ yā 'iiti cuūchī 'lííⁿ ní ca'a yā ídolo miiⁿ tan'dúúcā sacrificio. Ní yeenú taaví yā caavā ntiiⁿnyuⁿ yeⁿ'ē ta'ā saⁿ'ā s'eeⁿ.
|
tpp-books2-28
|
tpp
|
F. Ni ta’an xpulaktsinkan xpumapaxak’an o xpuqatsanqant xtapais ni palachimo’on o\nlinaut’, ni kalaqaqalaqtsinkanak’ bachuk bamuyu’ makskini kamakat’ yu lak’ulantich, tach\nyu kapumapatsakal.\nG. Tachu ox tsoqnut ‘un palachimo’on o linaut’ ke jantu, oxi kalilakal, ni ta’an\ntalaktiulay putapats’ jantu’ kamasuchoqokal yu ta’an tataqxtoq ni laka lakach’itin.\nH. Yu xpumapatsakan yu lachimo’on o linaut’ lalay kapu’atenil xa tayu’un ni yu\nxlaqatuik’an ta’an tataqxtoq lachimo’on kun yu jant’ ni ox’ tsonut’ ke kalichibinil yu\nlamach’istaknat’ lamaqtejunt’ o mapalnat’ tach’ kamalit’ ni listakna’ yu lstachuxk’an\nmaqskini kalilakchibininkal p’unak ta’an tataqxto’ lachimo’onun yu talichibinij yu lapanak.\nI. Yu xpoa’atenikan ni palachimo’on o linaut’ ni katalakchibininak, xap’unaj yu ta’an\ntataqxtoq lachimo’onun, ni tan yu tamasuy u maqxkini katapasal taun malkuyuk tuxt’ekan\nkatapasal ni tapaxtoqni katalak’oxil inch ne ani jant’ kamaqalih ni xlaqlo’oxt’ in chuncha ne\nani ox tsonukt’ ni palachimo’on o linaunt kalalh kamapasukal, ali katalilakchibinil alakataun\n, ta’an tataqxtoq lachimo’onun\nJ. (j, sic DOF 24-11- 1923). Yu xa’ay mach’alkat’ ni laqataqto’at’ jant’ kalayak\nkamakania laqalatsin yu xlaqlo’oxin ni taqxto’at, o xat’ayuk ni yu ta’a tataxtoq, ni\nlachimo’onun tej’kan kalitapasanil nix lakat’unak laq’ulant’ o ni xalaklo’oxinik, bachuk yu\ntej’kan ni ta’an tatalakxtoq lachimo’onun yu talachibini lapanak, kanaul limasaqtsokant’ ke\nmakxkini katislajmakal, yu ni xaqaitun ni yu xala’ay lachimo’onu tu ta’an laqlichimo’oy\nlakapulakchibin puryu laqtaqal jant’ talaqtsin tachux.\nBachu jant kaliya linaunt’ ni lilakmat’asin yu taqxtoat’ junta kalak’ulakana kamaxtul yu lilhe\nlitapatsa.\nOqxlaqt’ut’ iii\nYu xlhitapats ni taqxto’at’\nLat’ut’ puxanka’ut’tut’ palachimo’on (Art. 73). Nitaqxto’at’ lit’ajun yupaxtoqni\nkalichimo’ol:\nI. NIkalaqail laqxa’ist’in laqlichimo’oy lakapulakchibin laqakalaj’ ay ch’antamin tajunit’;\nII. Mats’anqat’ ixt’ap’aís.\n\nIII. Nitach’kapumalaqtoqlh laqsa’ist’in laqlichimo’oy lakapulakchibin ixpulakn’ niyuta’an\ntamakta’ich’ niyuta’alintach’ kabalh lhimaqxkini yu’aní.\n1o. Keny laqlhbá’ati un talaqlhbá’ati ke kalhistaklhi kabal laklhichimo’óy\nlakapulakchíbin, kalhitsukul lakaputaulanax ni taun ciento p’uxaunmil lapanákni, pur\nkats’anqal.\n2o. Ke kalaqsábal ni laqataqxtóat ke lhit’ajun yu laqsábal maqsk’iní ni kaxtaqlh yu\nlhimaqsk’iní tach yu kapu’ukxuntalal xpamaqalhájan.\n3o. Ke kaqalasmalhi ni taan makakan lachimo’onux ni yu laklhichimo’óy\nlakapulakchíbin ni yu xlakat’un kalichibinil, tach ni uxmaktaun un jantu uxamaktaun katábal\nni xpualkmakakan saist’i putaulan laklhichimo’oy lakapulakchíbin, laqatap’ais katamakaunil\nke kalistaklhi yu lhíki taan kalhichibinil nix lhitapása ni aní tas laqachaxan malkuyú,\nkapute’eníkal tas yu julchan ta’an ni kalaqchá’al ni lhíki yu kalhichibinil yu aní.\n4o. Ke bachubachun ni kaqalasmklhi yu xa’ay mach’alkati ni ay putaulan, xlhiyucha\nkamalaqachayá ni lhiki ta’an kalhichinil yu xlhitapatsa ni aní laqatujun julchan kapute’ékal\ntas yu julchan ta’an ke k’ask’inikal.\n5o. Ke kabal lak’ulanti yu xpulakmakakan ni saist’i putaulan laklhichimo’i\nlakapulakchíbin pur xlakat’ui xlakat’utu xlakatúna ni yu lhichibiní lapaákni ali oqxlaq’ái\ntaqxtóqlhachimó’on ka’álih ni yu aní ta’an tataqxtó lachimo’onun.\n6o. Ke yu laqlo’óxil ni taqxtóoti bamuncha ox katalhilal pur yu xlilaqalhábajk’an ni yu\nta’an makakan palhachimó’on ni yu laklhichim’oy lakapulakchíbin, ke p’únaj\nkalaqalaqts’inkal ni yu xtamasunti ni jalhikix, inch kamakats’anikal ni taan makakan\npalacgimó’on ni yu laklhichomo’oy lakapulakchíbin ni aní xlakat’un ni kalhichibinil.\n7o. Inchi ni taan makakan palhachimó’on ni yu laklhichimo’óy lakapulakchíbin ni yux\nlakat’un ni kalhichibinil, jantu kamak’atsanikal, ni bamuncha ox katalhilal ni yu lhichibiníj yu\ntalabáti lhichibinintach, maqsk’iní kamakakal pur xlakat’úi xlakat’utu xlakatunaj yu xlitachux\nk´an ni ta`an lakakan palachimo`on ni yu alatin yu laklchimo`oy lakapakchibin.\nIV. Maqatsanqatach xtap`ais.\nV. Tach katapumapaxakal yux putaulan ni yu xa lakalaj`ai palachimo`onun ni laj`ai\nputaulan.\nVI. Maqats’ anqatach xtap`ais.\n\nVII. Tach yu laqatap`ais kalinaul kamap`alti limaqxk`inin kalaqaints`ati kalaqaintsati yu\ntumin kalaqaintsati.\nVIII. Tach kapuxt`aqti kapulak`ulacal ni xata´ayu´un yu xa ai mach´alkati kalal\nkalakmakakal lamach´ixtaqnati x´uni yu jamapaininti ni yu ai putaulan, tach kapulaqlo´oxiti\ninchunu´ ba yu aní lamach´ixtaqni ali tach kaputo´oyakal ali kamalach`an xmapalka ni\nlaninti kiliqaintachuxk´an. Jantu mitachun lamach´ixtaqni kalayá´ kalakmakakal inch jantu\nkalimapatsakal ni lakalitapatsa ke bas kaxtaqli taun pataxtunti ni lakatachux cha´an tumin,\nme3nus yu kalimapatsakal kun yu maqxk´iní kalaqalo´oxikal tumin, yu xa pumakakan ni\nlimapaxanti ali yu kakamach´antamil ta´an ka´alil yu ai yu jataulanti kanaul pur xa ai\nlachimo´onu´ ta´an lichibiní p´uxaun najatsi palachimo´on. Bachuchun kalaqlo´oxikal\npak´atamax yu tachunch ni lanintich ke maqxk´iní kalichibininkal ni lakapalachimo´on ni\ncha´a tumin, ke inch kamaqxk´inil yu xa lachimo´onu´ ni D. F. ali ta´an laklichimo´okan\nlakapulakchibin ni yu paxtoqní tachux lapanakni, tach yu xa pulak´ulakan ni yu\npalachimo´on yu paxtoqní.\nNi xa ai mach´alk´ati kanauná´ pakatamax ni lakataxto´ati ni yu laqatlach to´ati x´ux yu xa\nlachimo´onu\nÚ´ ni D. F. bachu bachun kamasuyá ´ lakataqxto´ati ni yu talichibiní ni D. F. t´an\nkamasuyá´ lakalaj´ai tapute´eti xlitachux lapanakni.\nIX. Tach jantu kaxtaqti lakatin ke inch yu list´ati ni laklichimo´oy lakapulakchibin\nkatalapasal.\nX. Tach kalakpumak´anin ni ix palachimo´onk´an ni xtachuxk´an ni aputaulan tax ukx\nhidrocarburo, xmakutuka maqaliti lakat´un, laqlaq´oxi lakatunixnan, yu tatanpa´\nxpumakakan lak´usi jijmi, taa makakan ukxpu ku lakatuna yu talaklai, list´at´i, qamanti\npamaqalajan kaqamana laksati, ka´alil mitichun ali aqtejunti ta´an kaxtaqkal tumin, tap´ais\nmalh ku ali yu yaj kos limaqxk´inin tach yu kamalaqxt´oqti bamun laqataun kamak´ati ali\ntach kapumak´ati yux palachimo´nux ni litapatsa yu linajuntach ni taun cientaun\np´uxaunt´utu palachimo´on (Articulo. 123);\nXI. Tach kapumak´ati ali kapumoqosuti litapatsa yu paxtoqní kalaqts`il ni lapanakni ni\nyu ai putaulan ali kamasuk, kamapataxtul o kamailtajul ix putaulank´an.
|
all-books2-10
|
all
|
academia veracruzana de las lenguas indígenas\nSe siwatl awilhnintli\nI\nnon siwatl itlaka okipiaya panowa okitlasohtlaya, yeh tehtikipanowa wan\nsiwatl mokawaya kalihtik, pampa inon siwatzintli okinmixma tlakameh,\nokipiya kanah mahtlaktli noso kaxtolli okinpiaya yowi kasitiwi tlahka ompa\nihkon; iwan yeh tlakatl tekipanoti wan yeh siwatzintli ompakahke; ihkon\nopanok kawitl okilihki iyolikniwa kiliah, xikita mosiwah kasitiwi tlakameh, wan\nyeh amo okineltokak kihtowa amo nili xaamo sankihtolia, satepa okixtokato\nkema okitak. Amitla okihto, kihtowa maye ihkon kichiwa kualika, san sikiera\nkitlamaka, kitixiliah wan kipalewia itech nochi tekitl tlen motemaka kalihtik.\nOwala se tonalli inon siwatzintli oixpoliwik, omomikili siwatzintli ihkoni kemin\nnekan tlakatl satikil okitlasohtlaya okihto –kenin nosiwa yaomomikili axa\nyasanehtzi onimoka.\nKemin amo okipiaya suerte tlakatzin nionamo okitemikiaya, yeh okihtowaya\nsikiera makitemikiti, tlenon amo kitemikitiah neka, pues yaomomikili. Ihkoni\noyahki okitatoh tiopixki wan kiliah – techilli kenin nikchiwas tiopixki pampa\nneh nosiwa oniktlasohtlaya wan axa omomikili wan saneh onimoka.\n– kiliah tlaihkon, techilli kenin okatkaya mosiwa kualli tlakatl noso amo\n–amo, melahkayopan amo, kiliah.\n– Kualika, techilli tlen okichiwaya\n– melahkayotl okinpiaya tlakameh pampa neh amo onikualaniaya neh kiliah\nonikatkaya ihkon iwan niyitos\nkiliah –axa tlatikneki tiktemikis noso tikitas neh nimitzilis kenin.\n– neh nikneki nikitas\n– kualika, tlaliah tikneki tikitas xikontemo siki tlateochiwalatl, amo xikwalika\ntlateochiwalatl tlen powi inin tiopah, xikuite ich okse tiopah, wan ihkon\nnimitzilis kenin tikitas mosiwa.\n56 aveli\n\n3ª antología literaria en lenguas indígenas del estado de veracruz\nihkoni nekan tlakatzi okikuito tlateochiwalatl iwan okiwikili teopixki.\nKiliah – yaonikwalikak yaonikasik\n– kualika, axan tlaliah tikneki tias, ¿tikwalika se morralito?\n– kema\n– ¡Aah! inon iktikwikas, wan axan nimitzili ohtli kaniktias. Tias netlan miak\ntlamantli tikitas, tikitas siki kemin kintzoyoniah, inon kintzoyoniah amo kuinal\nmopan witz tlitl, ikinon tikwika tlateochiwalatl, inon tiktziwinilis ipan tlitl ika\ninon amo mitzkitzkis, tlamo mitzkitzkis\nkiliah –kualika.\nIkuak otlanki okinahnawati okikahka iwitlapan kaltzakuali tiopan. Ompa\noyahki se ohtle okikitzki kampa onehneki wehka ompa okinmasito sekimeh\npewa tlatzoyoniah, sikan kihtowa ipah omomelawaya tlitl, kemin okiwikaya\ntlateochiwalatl okitziwinili, wan omotlachiali okitak kemin miak tonalwan\notlehkoke ¡pasumecha! yeh okihto pues yayokiche inon, wan okachi onehnenki,\nwan axto oyaskiaya tlakatzin, tiopixki okili, timokopate miak ahawilmeh kateh,\ninon ikuak tiwitz amo tikihtos se tikonanas tikwalikas, netlan miak ahawilli\nonka wan tlatikwalikas amo kualli tikisas. Oyahki ihkon okseki onehnenki,\nokasito isiwa kanin okatka, kiliah – oniwala onimitzitako\n– ¡íjole! tleka otiwala, neh nikan nika.\nYeh siwatl yiki otlanki otiski.\n– axa tleka otiwala yen tekoh onwalehkos yeh tlen nikan iwan nika inin kawitl\nehkos wan mitzitas amo mitzonmokawis, axan otasiko tlahkotonalli. Axkan\nximotlati.\nIhkoni omotlati ipan se esquinita omotlalli iwan ika se pitlatl okitzaki. Kiliah–\nkualli ixtakatzi xiyito amo mamitzitah tlamo mitzmokawis nekan koyotl.\nIhkoni yanilli omotlati tlakatzin, motlatihtok itech se esquinahtzi kampa yeh\nsan kiwalistlakohtok kihtowa.\naveli 57\n\nacademia veracruzana de las lenguas indígenas\n– Manikita tlen kichiwas inon koyotl.\nOnasiko inon koyotl kihtowa kiwalika se yolkatl, nepan okonilpi ihkoni wan\nsiwatzintli kihtowa okihto koxkitlamakas, wan amo, okonkuito okitlamutlak\nkemin itzkuintle okonchihchipa, kualtzin okonchihchipa owalmoka san\nnochi omitzintli, yeh tlakatzin kontlatok welika kenmomohtiah okihto nekan\ntekuane xamo yeh nonihki konwilanas kemin ompa kototzitok, satepa okitak\nokontlalli omitzintli iwa yeh okonkuewehcholwi ompa okonkuewehcholwi\nkihtowa oksimeh onmotlalli siwatzintli, ayikmo paki wiwiyokatok, sankehne\natonawilistli okipachili, chikawak wiwiyoka. Yeh nekah siwatzintli omotlalli\ntzopontok wan nekah koyotl oyahki, tlakatzin walachixtok, ihkoni omehki\nokiski yolik, okitako isiwa, kiliah – ¿tlen otimochi?\n– mach otikitak tlen onimochi.\n– keman, onikitak ¡pasumecha! titlahyowia nikan\nKiliah – amoke yaomitzilli, tleka otiwalah nikan, nikan timokawas.\n– tleka amo techili ikuak mowan okikatkaya. Otechiliskiaya amo manikinpianeh\ntlakameh, kemin onikinpiaya axan ikino niktlaxtlawa nikan, axa teh totoka xio\namo mokopateh tlakatl wan mitzitas nikan, nekan koyotl kuesi, axan xio wan\nxikili tlaliah okse siwatl tikasi, amo ihkon makichiwa pampa satikil setlahyowia\nnikan.\n– keman, mayi manio sikiera yaonimitzonitako\n– xio iwan ayikmo kemaniah ximokopa.\nOwala inon tlakatzin, kihtowa nikampa yayiwitz ihkon mowaltlelowa wan\nnikapan okitak miak ahawilimeh kateh kihtowa siki kemin tlapihpitzalimeh\ntrompetitas, siki kemin violintzitzinteh, siki karritos, kihtowa astihkon\nkualtzitzimeh astake xochiohki okihto setzin manokonwilanah ahawil yinonahsi\nnikwikas.\nAmo okiwilanki karrito, yeokonwilanki se muñekohtzi, se kualtzin muñekohtzi\nastake xochiohtzi kihtowa okontlalli itech imorral wan owalah, nikampa\n58 aveli\n\n3ª antología literaria en lenguas indígenas del estado de veracruz\nyaonkisako, yayokiski nikan tlaltikpak yawalmotlelowa, okimachileh pehki itik\nibolsa kihtowa nomorralito amate tlen kipiah nesi keihtik neka okontimowi, se\nchokoxiotzintli ompakahki walachixtok. – Kanin otiwalah teh, amo onimitzitaya,\nkiliah.\n– ¡aja! neh amo tikita otechkuito netlan, otechwalikak neh onimitzpakti iwan\notech walikak.\n– ¡íjole! kialiah\nWan chokoxiotl nekah yeh koyotl tlen isiwa okikua oksipa yeh omotaya ahawili\nmach nilli nekan yen inewian. Nikampa witzi kiliah – axa amo ximomohti neh\nmowan niyitos, yaotechkuito.\nWan nekan koyotl yaomowaliskalti yakemen weyi chokowewe omochi, kiliah –\naxan tiawi nepa kanin monamiki ohtlimeh ompa timotlaliski seonmotlapowis.\nOkiwalikak nikampa kanin monamiki ohtlimeh opehki motlapowiah, kiliah –\nverdad ketikmatok siken monamiktiski, tlen ikne oyahki omonamiktito.\n– kemah\n– Axah teh amo san xitlachixto nipan xonyo, nipan tlawitlapa omiki se yolkatl\nwan xikonkuite iomiotzi, ximotlelo.\nTlakatzin nilli okiche oyahki okonkuito omitzintli, niman okonmako tlen inon,\nyayatlakatzi ayikmo nilli chokoxiotl, okonmako kiliah – nikan kahki\n–kualika, okonmak okonyektlali se violín, kualtzin okiyektlali, kualtzin\nowalmoka,\nokonmak, kiliah – mach mitzpaktiah inin violín, inin itoka violín yitos, ihkon\nitoka\n– ¡Aah! kiliah keman, inin pampa tlen monehnekis\n– axkan sekonitas pampa tlen monehnekis. Xikonkuite axa ikuitlapil yolkatl,\naveli 59
|
tpt-ebible-H22_13_1
|
tpt
|
Pero uxiknankꞌan, ketꞌalaqaunin, yu Dios tapaxkayan. Kijnankꞌan maqskꞌiniy kakxtaqniꞌalhiu lhimalaqpuchuncha ni Dios. Yucha pꞌunaj talaksaktan para kꞌalaqtꞌaxtꞌutꞌik. Chuncha val por ixlhitapatsa ni Espíritu Santo la metsukuntikꞌan para ixlapanakni Dios kꞌaꞌuntꞌik, vachu por lhakꞌapꞌupꞌintꞌik yu laqsaval.\r\rNi Dios tajuntaꞌin por yu ox chivinti yu klalaqputeꞌeniu para ay katamakan kun kiJalhachimoꞌonukꞌan Jesucristo.\r\rXlhiyucha, ketꞌalaqaunin, ox katꞌaylhipꞌintꞌik y jantu kakꞌauktꞌik yu lanitꞌik, mas yu klamasunitau la milakaꞌukxpukꞌan u mas va laka karta.\r\rKintapaxkayan kiJalhachimoꞌonukꞌan Jesucristo ali kimPay Dioskꞌan. Mas va tavanancha kintamalakaꞌulayan y kintamakaniyan yu lajꞌoxi para lay kapakxanꞌiu yu kaꞌalinaꞌ.\r\rIkskꞌinau ni Dios para katamalakaꞌulan y katamaꞌayajnin para vas kachꞌivinintꞌik y vachuꞌ kamakꞌatꞌik yu lajꞌoxi.\r\rChavaycha, ketꞌalaqaunin, kꞌatꞌapꞌayninitꞌik Dios por kijnankꞌan para tsꞌalaj kaputaukꞌal ixchivinti ni Jalhachimoꞌonu Jesús y para ox kalaqaꞌikal tacha uxiknan laꞌaꞌitꞌik.\r\rVachu kꞌatꞌapꞌayninitꞌik ni Dios para ox kaklaqxajchaꞌau la ixtamakakꞌan yu talaktuꞌunun lapanakni yu jantu vas tamakay. Jantu tachun talhakapuꞌan.\r\rPero ni Jalhachimoꞌonu Jesús yucha lay lhakapuꞌanikan. Yucha katamaꞌayajniyan y katalhistakꞌan para jantu katamakanin yu jantu lajꞌoxi.\r\rKintamakꞌatsaniyan ni Jalhachimoꞌonu ni ox makꞌayatꞌik yu klalhijunau y katꞌaylhipꞌinapitik makanan.\r\rNi Jalhachimoꞌonu kataxtaqnin la melhanutkꞌan ixjapaxkanti ni Dios y kamakal para ox kamaꞌantꞌaqnitꞌik tacha maqantaqnil ni Cristo.\r\rKetꞌalaqaunin, klalhijunau la ixtaqaꞌuti ni Jesucristo ni jantu katꞌatꞌiꞌukxuntꞌayatꞌik milaqajkꞌan yu malhaqnin yu jantu tamakaputun tacha klamasuniu.\r\rKꞌatsꞌayatꞌik ni maqskꞌiniy kilalaqtsꞌiꞌiu yu xakmakayau tejkan xakvilanau kun uxiknan. Ox xaktapatsayau.\r\rJantu aqtaun valiꞌiy kajkꞌuniu ixvaytkꞌan matichun lapanaki. Va la pꞌas xaktapatsayau mas tunkuj mas tsꞌisni para jantu klalhimaqanchapuu xataꞌayuꞌ uxiknan.\r\rMas ixkintapaxtoqniyan kaklaskꞌiniu vayti jantu chuncha kakmakau va para kilalaqtsꞌiꞌiu tacha kijnankꞌan y vachu chun katꞌiꞌuntꞌayatꞌik.\r\rTejkan xaklatꞌavilanau, klalaqputeꞌeniu yu inchine: Yu jantu tapatsaputun, yucha jantu maqskꞌiniy kavayl.\r\rChavay ijqasmakvi va lati kun uxiknan jantu talakanajun lhitapatsa pero talakanajun katatanul taꞌan jantu jamaqskꞌinikan.\r\rNi yuꞌuncha klaklhijunau la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Jesucristo ni oxamaktaun katatapatsal para kaꞌalil ixvaytkꞌan yu kataꞌul.\r\rUxiknan, ketꞌalaqaunin, jantu aqtaun katachaanin kꞌamakꞌatꞌik yu lajꞌoxi.\r\rIncha matichun jantu makaputun tacha yu aniy klatsꞌoqniyau ex kꞌamakꞌatꞌik kuenta y jantu katꞌatꞌiꞌukxuntꞌayatꞌik, para chuncha kamaxanal.\r\rPero jantu kalaqtsꞌintꞌik tacha tꞌalaxkayaꞌ kaval. Kꞌalaxaꞌalatꞌik tacha tꞌalaqajun para jantucha chun kalal.\r\rVa si oxamaktaun katamakan ni Jalhachimoꞌonu mas va tisuncha yu katapasayacha. Va tatꞌaꞌalintan ni Jalhachimoꞌonuꞌ mintachunkꞌan.\r\rChavaycha kitꞌin Pablo klatsꞌoqniyau la kimakaꞌ taun jamastakꞌanti. Va chuncha ikmakay tachun kinkartas yu klaqmalaqachay, chuncha iktsꞌoqnun.\r\rKatamapaynin mintachunkꞌan ni kiJalhachimoꞌonukꞌan Jesucristo. Chuncha kavalcha.\r\rKitꞌin kPablo, ixtamalaqachan Jesucristo kunita va por chuncha kilhijunil Dios kiJamalaqtaxtunuꞌ y vachu Cristo Jesús yu pakxanꞌiyau.\r\rAniy iktsꞌoqniyan uxintꞌi, Timoteo, yu tacha mero kesꞌatꞌa untꞌi tejkan lhakꞌapꞌupꞌi ixchivinti Dios. Kamapaynin y kapaxkan y oxamaktaun kamakan kimPay Dioskꞌan kun Cristo Jesús kiJalhachimoꞌonukꞌan.\r\rKlhijunin tejkan xajkꞌanta Macedonia va katꞌaꞌul laka putaulan Éfeso para kꞌalaklhiꞌun lati lapanakni jantucha katamasul aputaun jatapastakꞌati yu jantu laqsaval kaval.\r\rVachu jantu katamakal kuenta yu kuentos y valiꞌiy chivinti yu lhichiviniy yu tatapasal ixpayankꞌan la maqancha. Va yucha talalhikiltsakꞌastukꞌa ni lapanakni. Jantu kintaꞌaqtayjuyan para lay kamakau ixlhitapatsa Dios yu lay makakan vamun incha kalhakꞌapꞌupꞌi.\r\rVa chuncha klhijunin para katalapaxkal ni lapanakni. Chuncha lay talapaxkay tejkan jantu kaꞌalil talaqalhin la ixjalhanutkꞌan, tejkan ox takꞌatsay ni jantu katalhitsukul laqtaqal, tejkan laqsaval talhakapuꞌan.\r\rLati yu jantu vas tataylhaꞌan tamaqamay katalhilakchivinil yu jantu aqtayjunun.\r\rTamalanininputun ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas pero jantu tamalaqasiy tisuncha tachiviniy mas va talaninin takꞌatsan.\r\rKꞌatsayau yu lhachimoꞌon yucha la ox incha kalhimapꞌatsꞌatꞌi tacha paxtoqniy.\r\rKꞌatsayau ni lhachimoꞌon jantu para yu lajꞌoxin kaval, va para yu jantu ox tamakay ali yu talaktuꞌunun, para yu jantu tatoꞌoyay Dios ali yu tamaqtaqalhinin, para yu jantu tatapatsaniy Dios ali yu jantu tatoꞌoyay kilhakapuꞌatkꞌan, para yu tamaqniy ixpaykꞌan kun ixnatikꞌan, para yu jamaqninin,\r\rpara yu tatꞌatamay lapanakni yu jantu ixnavin kaval, para yu talachꞌapay joꞌakna tacha xanati kaval, para yu taꞌalhaustꞌay lapanakni, para yu jamakanunun, y para yu tanajun va laqsaval pero talaklkanan. Ni lhachimoꞌon vachu va para jantu kamalanikal chivinti yu kalaktanchal yu vas lhichiviniy Dios.\r\rChuncha paxtoqniy kun yu ox chivinti yu masuy ixꞌayaxtu Dios yu ay junita. Va yucha kilakꞌulal para kaklaqputeꞌel.\r\rIkxtaqniy lhimalaqpuchuncha ni kiJalhachimoꞌonukꞌan Jesucristo yu kixtaqnita tapꞌasta. Yucha kilhiꞌaynlhi, va kilakꞌulal para kaktapatsanil.\r\rChuncha kimakata mas maqancha jantu ox xaklhichiviniy. Va xaklhimaqchapuy, xaklaktuꞌuy. Pero jantukaꞌ xaklhakapuꞌan y jantu xajkꞌatsay yu xakmakay xlhiyucha kimapaynil.\r\rVa ayaj kimapaynil kiJalhachimoꞌonukꞌan para kaklhakapuꞌal y kaklhitsukul ixjapaxkanti ni Jesucristo.\r\rVa laqsaval y maqskꞌiniy kalhakapuꞌankal ni inchine chivinti, ni yu Cristo Jesús kilachil lakamunukpaꞌ para kalaqmalaqtaxtul yu tamaqtaqalhinin. Kun tachun yu tamaqtaqalhinin kitꞌin yu palay ay xajkunita.\r\rXlhiyucha kimapaynil. Chuncha tejkan kimalaqtaxtul kitꞌin, ni yucha apalay masul ni Cristo Jesús va ayaj jalaqmaqantaulniy ni lapanakni. Chuncha kalakmasunikal yu ixtalhakapuꞌuxaꞌan yucha, para katalhitsukul ni jatsukunti yu jantu aqtaun kamiꞌoyaꞌ.\r\rVa katoꞌoyakal ni ay Jalhachimoꞌonuꞌ y ay kamakakal mas va tavanancha, jantu aqtaun katamaktal. Yucha si kalhachimoꞌonunaꞌ, jantu aqtaun kaniyaꞌ, jantu laqtsꞌinkan, vamun yuꞌ Dios junita y ay jatapastakꞌati lhitꞌajun. Va chuncha kavalcha.\r\rTimoteo, kesꞌatꞌa kꞌatꞌi, ikxtaqniyan aniy lhitapatsa para ox katayanin tacha qayntaun tropa yu tanun laka lhilukuj. Vachu va tacha uxintꞌi talhichivinin tejkan talaqputeꞌel ixchivinti Dios.
|
tzh-books-367
|
tzh
|
[ gu ] ‘el pozol está muy agrio’\n*Dif.:* **pajpajtik** agridulce, medio\nagrio; maloliente (por no\nbañarse) ◊ **pajpajtik nalaxe** [ vr ]\n‘la naranja es agridulce’ ◊ **pajpajtik**\n**te alale** [ ox ] ‘el bebé huele mal’.\n**paj** **2** *v.t.* (1) emparejar, igualar, nivelar;\n\nllegar al mismo nivel que ◊ **lek xapaj**\n**te lume** [ gu ] ‘empareja bien la tierra’\n\n - **ya to sk'an pajel** [ pe ] ‘todavía se\ndebe emparejar’ ◊ **la spajbey yip** [ gu ]\n‘le igualó su fuerza’ ◊ **ya me jpajbetik**\n**yit** [ ox ] ‘vamos a emparejar sus\nbases (de las pencas de maguey,\nantes de rasparlas)’ ◊ **ma jpajbetik**\n**yipal te a'tele** [ ca ] ‘no damos el\nancho en el trabajo (no llegamos\nal nivel de la cantidad de trabajo\nrequerida)’ ◊ **melel, ma jpajbetik**\n**stalel Tenejapa** [ ox ] ‘en verdad,\nnuestro modo de ser no es igual\nal de Tenejapa’ (2) comparar ◊ **ma**\n**spaj jich but'i mach'a snop hune** [ pe ]\n‘no se compara con aquellos que\nestudiaron’ ◊ **paja awil snuk' teme lek**\n**aye** [ ca ] ‘compara sus cuellos (de\nunas blusas) para ver si están\nbien’ (3) imitar ◊ **ma' xapajbey stalel**\n\n[ gu ] ‘no le imites su modo’.\n**paj ulul** *s.* zumaqui cimarrón, hierba\n\ndel temazcal, jaguay; arbusto con\nbayas ácidas comestibles ( *Rhus*\n*terebinthifolia* [Berlin]) *Sin.:* tp\n**pajpaj ul, pajpaj ulul** *Dial.:* ba **paj ul;**\n\nvr **paj ul te'** *Morf.:* **paj** + **ul -ul.**\n**paj uman** [ am ] *adj.* agridulce ◊ **paj**\n\n**uman te nalaxe** [ am ] ‘la naranja está\nagridulce’ *Morf.:* **paj** + **um -an.**\n**pajaj** *s2.* paladar ◊ **ay xchikil ta spajaj** [ pe ]\n\n‘tiene cosquillas en el paladar’\n\n - **mero k'ux jpajaj, ma' xyak'on ta we'el**\n\n[ ba ] ‘me duele mucho el paladar,\nno me deja comer’ *Dial.:* tp **pak'am.**\n**pajal** *adj.pos.* (1) igual, parejo ◊ **¿pajal**\n\n**bal lek ta xchebal?** [ ca ] ‘¿son iguales\n\n\nde buenos los dos? (comparando\ntipos de frijoles)’ (2) juntos, todos\n\n - **pajal me ya xwe' x'uch'otik** [ ba ]\n‘vamos a alimentarnos juntos’\n\n - **pajal ch'ich'bak'etotik, pajal ya xk'ax**\n**te jwokoltik ta bahlumilale** [ ba ] ‘todos\nsomos de carne y hueso, todos\nsufrimos en la tierra’ ◊ **pajal la yich'**\n**milel sok te sts'i'e** [ tp ] ‘lo mataron\njunto con su perro’ *S.Abstr.:* **pajil**\ntamaño ◊ **hich spajil kalehi** [ ba ] ‘de\neste tamaño lo vas a buscar (el\npalo)’ ◊ **jich spajil te sni' ja' me**\n**ts'ujts'umchabi** [ ox ] ‘así de larga es\nla nariz del oso hormiguero’\n*Morf.:* **paj -al.**\n**pajal mats'** **1** *s.* mafafa (planta con\n\ntubérculo comestible) ⇒ **pih** π ( gu )\n\nconsiderado nombre secreto *Sin.:*\n\ntp **noromax chi'in** *Morf.:* **paj -al** + **mats'.**\n**pajal mats'** **2** [ ox ] *s.* planta no\n\ncomestible que crece en la\nmilpa *Morf.:* **paj -al** + **mats'.**\n**pajal mats'** **3** [ ba, ca, tp ] *s.* luis\n\ngregario (ave *Myiozetetes similis* )\n*Morf.:* **paj -al** + **mats'.**\n**pajaltay** [ *alt.* -Y: **pajalta** ] [ ba, ox ] *v.t.*\n\ncomparar, igualar ◊ **ya jpajaltabetik**\n**ya'tel** [ ba ] ‘vamos a igualar su\ntrabajo’ ◊ **ma xapajaltay ak'op sok atat**\n\n[ ca ] ‘no iguales tus palabras con\nlas de tu padre’ *Morf.:* **paj -al -tay.**\n**pajchak'** [ ba, gu, pe, tp ] *s.* variedad\n\nde guayaba chiquita de sabor\nagridulce, guayaba cimarrón\n(árbol y fruto *Psidium guajava,*\n*P. guineense* [Berlin]) ◊ **la stulik**\n**pajchak'** [ pe ] ‘cortaron guayaba\nagridulce’ *Dial.:* ca **paxchak';**\n\ntp **pajchiak', pajchak', pajxchak',**\n**pajxchi'ak';** vr **pajxchak'** *Morf.:* **paj**\n\n+ **chak'.**\n\n**pajel** *adv.* (1) mañana ◊ **pajel to** ‘hasta\n\nmañana (despedida)’ ◊ **ya la xtal**\n**pajel** [ gu ] ‘vendrá mañana (dice)’\n\n\npajel\n## p\n###### 479
|
ngu-books-2
|
ngu
|
##### TEIXMATKAMEJ\n###### Nejua notoka Miguel, nikpiya majtlaktli xiuitl nimomachtiya yeyi xiuitl nokalpa itoka Ahuixtla onka se kaltlamachtili, notlamachtil itoka Raúl ompa tekipano chikueyimej tlamachtijkej, pan nokalpa onka iojui tepostlauilanali uan kemani xajsi on tepostlauilanali kuak kimonkaua on tlamachtikej, nokalpa kuakualtsi kajki pan tepetl uan ompa nochi tikinmita on okseki kalpamej, noijki onkate okome juan oksekimej kuamej, pan nochan chanti notaj itoka Juan, nonaj itoka Guadalupe, nikpia omej nokniuan Telpokatsitsin se itoka José uan okse itoka Alberto noijki nikpiyeyi nokniuan ixpokatsitsin se itoka Carmen, okse itoka Luisa uan okse san tsitsikitsin itoka yoloxochitl. Noknin José monamiki iuan se siuatl itoka Candelaria, yejuamej xokinekin chantiskej toa moxelojkej, yajkej mochantito kampa yankuik inkal, ua yakipiyq se xiuitl kuak monamijtijkej otlakat se ikonen kitokayotijkej Pedrito, yejua nomachton, nokni Alberto koxmonamiktiy chanti kampa kate notajvan.\n\n###### Uan noijki nokni siuatl Carmen monamikti uan se tlakatl yaueue itoka Modesto, yejua chanti okse kalpa, ompa kuikak nokni, kuak yopanok chikuasen metstli yajk tekipanoto pan ueikalpa Tenochtitlan, opanok se xiuit koxyejkok koxtikmati kanon nemij, tiknemiliya tlen yajki kachi ueika tekioantto, nokni movolkokova uan kinemiliya xokkema kita iyokich Nejua ni Miguel nokni Luisa Kipiya chikueyi xiuitl uan Yoloxochitl kipya iachikuasen xiuitl kema san tsitsin ompa kate kampa ichan notaj uan nonaj yejuamej yaue on momachtiy pan kaltlamachtili, Luisa yaue pan omej xiuitl uan Yoloxochitl vaue pan se xiuitl Yaiuamei melauak kuelita momachtiskej.\n\n1111\n\n###### tla otikpo amatlapoualistli itoka teixmatkamej Ixkijkuilo tlen mistlajtlaniliya\n\n1.- Akinon chanti ichan Miguel\n\n2.- Kenejki itoka inan Miguel\n\n3.- Se iknin tlakatl Miguel itoka\n\n4.- Akinon itaj Pedrito\n\n5 .- Kes kis xiuitl kipiya Luisa\n\n6.- Tlenon kichijke Carmen uan iyokich\n###### ixnemili kampa mitstlajtoltijkej se, ome, yeyi uan naui itoka tlajtoltokajyotl makuili uan chikuasen itoka tlajtolyolmelajketl.\n\n1212\n\n###### Ixtemo pan kolalko on tokayomej uan ixkintsakua .\n\n|TS|M|I|G|U|E|L|X|CH|L|Y|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|J|K|N|U|P|S|J|T|L|X|0|\n|TL|C|P|A|T|M|U|U|CH|I|L|\n|C|A|N|D|E|L|A|R|I|A|0|\n|M|R|N|A|S|R|N|P|TL|K|X|\n|CH|M|A|L|B|E|R|T|0|M|0|\n|A|E|I|U|TS|M|L|TL|K|P|CH|\n|L|N|K|P|E|D|R|I|T|0|I|\n|M|0|D|E|S|T|0|CH|0|P|TL|\n|S|P|T|A|K|A|TL|A|M|T|S|\n|I|J|K|I|L|U|I|S|A|CH|M|\n\n##### Yeyi tlayejyekoli\n###### In tlajtolpamimej ixkinxexelo ken uelis tikpouas 1.- Pan nochan chanti notaj. 2.- Nonan itoka Guadalupe. 3.- Se noknin itoka José 4.- Nikimpiya yeyi nokniuan siuamej 5.- José xok kineki chantis iuan notaj\n\n1414\n\n###### Ixkinmixeua moteixmatkauan Ixkinmijkuilo intokauan moteixmatkauan pan in teteuamei\n\n##### KENEJKI TEKIPANO TOTEIXMATKAUAN\n###### Notaj, nonan uan nokniuan tiyauej mojmostla tontekipanouaj nonan meua kachi oksankuel kitlaliya tlaxkali, tlen tikuaske kampa titekipanoske; nejua uan nokniuan tikonkul atl, tikimtemitiya tsotsokolmej tlen tikuikaske, notaj okinuikak kuakuejtij kachi oksankuel matlakuajkuakan ijkon kixikoske tekipanoskej nochi tonali, nonan, nokniuan uan nejva tikuikaj tlakuali tlen tikuaske kampa tomilaj. Nochtin titiakua ka kualkan, uan notaj kinmilpiya kuakuetij ika tlaxojtlas kampa titokaskej mile, yetl uin ayojtli. Nonan kitooka tlayoli, nejja niktooka yetl uan noknitsitsiua mauiltiy kampa tlasejkan, tlakualispa nonan oksepa kixoltlaltiya tletl, kijtotoniya tlakuali, tlaxkali uan timosentiliya kampa titlakuaskej, titekipanoua okse tepitsin uan notaj kinkajka,;a kuakuetij matlakuajkuakan uan tejuamej tikololouaj tlakotl. tikualikaskej tochan tlen ika tesis nonan.\n\n1616\n\n###### Nonan tesi kateotlak uan noijki konketsa nextamali ijkon uelis kitekas okseki tlaxkali tlen tikuaske okse tonali, nejuo nikita nonan kachi yajtekipanoua yejua ika kachi nitlatsojtla uan nikpaleuiya ka tekitl ijkon tikchiua nochipa on tekitl takuak tikololoaj sentli. Tla yotitiaololojke kanaj ipan metstle atlakaualk, notaj kisa ontekipanoua Cuautla kitlani tomin tlen ika techtlakenkouis pampa nejua uan okse omeme nokniuan timomachtiyaj Nonan touan mokaua yejua techtlapakiya, techtlakualchiuiliya uan techtlajpiya kuak notaj xonka nochan. Nonanyejua nochi techpaleuiya ika on ajmcntli kuak notaj xonka nikan pan kalpa.\n\n1717\n\n###### Yotikpo on tlapeuali kijtoua kenijki tekipanoua toteixmatkauan. Amantsin ixtlajkuilo tlen mitstlajtlaniliyaj 1. Tejua uan moteixmatkauan tlenon kitookaj 2. Kanon mauiltiyaj moknintsitsluan 3. Akinon kuika tlakuali uan atl ne momilaj 4. Akinon meua oksankuel uan kinuika kuakuejtij matlakuajkuatij 5. Katlakualispa monan tlenon kicnlua kampa amejuame nan tekipanouaj\n\n###### Ixkajxilti in tlanejnepalnemilistli kitoskej: tlakuali, tesi, tlachpana, tlayi, kali, yolkamej.\n\n###### Ixkijkuilo pan teteuanti tlen kipoloua 1. Nejua uan nokniuan tikintemitiyaj_________________ tlen ika tikuikaskej atl 2. Notaj meua oksankuel kinuika ____________________ matlakuajkuakan. 3. Nejua niktlasoitla_________________________________ uan nipaleuiya katekitl 4. Tejuame; tikololouaj______________________________ tikuikaskej tochan 5. Matlakuajkuakan kuali___________________________ uan ijkon kachi kixikoskej pan tekitl.\n\n\n2020\n\n###### Ixkajchiua seki tlajtolmej tlen kuika, (TL). itlamiyan ipeuayan TL Ixkajchiua seki tlajtolmej tlen kuika, (TS).\n\n##### NICHANTI\n###### On yauejka katka on tokojkoluan koxkipiyayaj ichan san najuik onemiya mokauaya seki xijmej kampa okinextiyaya mi. tlakuali okikuaya nakayolkamej, kuajneluayojmej, tlakilomej, kilmej uan ayojyolmej, chantiya kampa on teostomej kemaniyau kochiya pan kuamej kuak kajtejke on teostomej opejkej kinchijchiua ikaluan ka tlakomej uan ixijyo on kuamej- noijki kinchijke ikaluan ika sokitl, yejuame mochantijke sansekan, nimQj kintokake on kuamej tlen kikuaske itlakilo ijkon opejki on tlatoktli, uan klnchijchijke on ikaluan, uan amanin pan tokalpajJan nochtin toteixmatkauan nopaleuiya kinchijchiua ikaluan. Notajoan uan nokniuan kenemilijke kichijchiuaskej tokal yakuali yokixtlalijkej kenon tikajchiuaskej, nochtin yaue kontejteki sakatl pan tepetl yeja kanaskej uan kinchijchiuaskej on xamitl, nimaj kektlaliya sokitl, uan ka okse tonali yakinteki on xamimej, se tonali kintekiya makuilpouali xamimej
|
tzh-books-147
|
tzh
|
machete en el hoyo’\n*Morf.:* **ch'ik** < **h** - **-an.**\n**ch'iht** [ *alt.* H: **ch'ijt** ] *s.* nombre de varias\n\nespecies de árboles o arbustos.\nbats'il ch'ijt [ **** gu, tp ] *s.* especie\n\nde árbol ( tp *Eugenia spp.,*\n*Calyptranthes spp.* [Berlin]; gu\n*Chrysophyllum mexicanum* ).\ntsajal ch'ijt [ tp ] *s.* especie de árbol\n\n( *Eugenia spp.* [Berlin]).\npojowil ch'ijt [ **** tp ] *s.* especie de\n\nárbol ( *Chrysophyllum cainito,*\n*C. mexicanum* [Berlin]).\noalil ch'ijt [ tp ] *s.* árbol manchado\n\n(arbusto *Bunchosia lanceolata*\n\n[Berlin]).\ntuil ch'ijt [ tp ] *s.* especie de árbol\n\n( *Nectandra coriacea* [Berlin]).\n**ch'ihtaj** [ *alt.* H: **ch'ijtaj** ] *v.i.* erizarse\n\n(cabello), ponerse parado y tieso\n(dedo) ◊ **ch'ihtaj stsotsil sjol me**\n**kereme** [ pe ] ‘al muchacho se le\nerizó el cabello’ ◊ **ch'ihtaj yal sk'ab**\n**yu'un ixta' kanikae** [ ba ] ‘por jugar\ncanica se le puso tieso el dedo’\n*Morf.:* **ch'it** < **h** - **-aj.**\n**ch'ihtan** [ *alt.* H: **ch'ijtan** ] *v.t.* dejar con\n\nun mechón saliente por delante\n(cabello) ◊ **la xch'ihtan sjol me ach'ixe**\n\n[ pe ] ‘la niña se erizó el cabello’\n\n - **ch'ihtambeya stsotsel sti'ba** [ ba ]\n‘déjale un mechón en su frente’\n\n - **ya mati kach'ihtan stotsil asite** [ pe ]\n\n‘tras que erizas tus pestañas’\n*Morf.:* **ch'it** < **h** - **-an.**\n**ch'ihtes** [ *alt.* H: **ch'ijtes** ] *v.t.* criar\n\n(animales, niños); hacer crecer;\neducar ◊ **kaj jch'ijtes chab** [ ca ]\n‘empecé a criar abejas’ *Dial.:* ba\n⇒ **ch'ihytes;** am, vr **ts'ijtes**\n*Morf.:* **ch'ih -tes.**\n**ch'ihy** [ ba ] *v.i.* crecer; germinar,\n\nbrotar ⇒ **ch'ih** - **yakix ta ch'ihyel te**\n**ch'umate'e** [ ba ] ‘el chayote ya está\ngerminando’.\n\n\n**ch'ihytes** [ ba ] *v.t.* criar (animales,\n\nniños); hacer crecer; educar\n⇒ **ch'ihtes** *Morf.:* **ch'ihy -tes.**\n**ch'ij** *v.t.* (1) dar un picotazo, romper\n\ncascarón (pollitos) ◊ **yakalix xch'ijbel**\n**snah me ala mutetike** [ pe ] ‘los pollitos\nya están brotando’ (2) golpear (con\nvarita en la cabeza) ◊ **la xch'ijon ta**\n**te' te jme'e** [ tp ] ‘me golpeó con una\nvarita mi mamá’ ◊ **la xch'ijbe te' ta**\n**sjol te wits' kereme** [ pe ] ‘le pegó al\n\nniño con una varita en la cabeza’\n\n(3) clavar ◊ **xch'ijbeyik klabo yu'un**\n**ma'yuk banti a xyahl a me kuagrohe**\n\n[ pe ] ‘al cuadro le clavan clavos\npara que no se caiga por ahí’.\n**ch'ijch'ip** [ gu ] *s.* colibrí (ave)\n\n⇒ **ts'unun.**\n\n**ch'ijch'oy** [ *alt.* O/U, -Y: **ch'ijch'uy,**\n\n**ch'ijch'u,...** ] [ gu, pe ] *v.t.* hacer ruido\ncon piedras pequeñas ◊ **yakal**\n**xch'ijch'ubel ton ta yutil ha'** [ pe ] ‘está\nhaciendo sonar piedras en el río’\n*Morf.:* **ch'ij -{C}oy.**\n**ch'ijk** **1** **,** **xch'ijk** [ tp ] *s.* chipe (ave)\n\n⇒ **ch'ipch'ip.**\n**ch'ijk** **2** *s2.* cuña ◊ **ay ya sk'an ak'el xch'ijk**\n\n**ta jepel te si'e** [ tp ] ‘a veces hay que\nmeterle una cuña a la leña para\nrajarla’ *Morf.:* **ch'ik** < **j** >.\n**ch'ijote** [ ba ] *s.* ( **ch'ijóte** ) carpintero\n\nreal (ave) ⇒ **tuntsel** *Morf.:* de **ch'ij**\n‘dar un picotazo’.\n**ch'ijt** **1** **,** **xch'ijt, ch'ijt mut** [ tp ] *s.* chipe\n\n(ave) ⇒ **ch'ipch'ip.**\n**ch'ijt** **2** [ am ] *v.i.* despostillarse,\n\ncuartearse (cristal, cerámica)\n⇒ **ts'iht** **2** - **ch'ijtix jbaso** [ am ] ‘ya se\ndespostilló mi vaso’ *Morf.:* **ch'it** < **j** >.\n**ch'ijtes** [ am ] *v.t.* despostillar, cuartear\n\n(cristal, cerámica) ◊ **ma ach'ijtesbon**\n**jsets'** [ am ] ‘no me despostilles mi\nplato’ *Morf.:* **ch'it** < **j** - **-tes.**\n**ch'ik** *v.t.* meter, introducir, insertar\n\n - **¿ya bal ach'ikix bel ta amoral?** [ ca ]\n\n\nch'ik\n## ch'\n###### 223
|
maa-ebible-AC28_12_1
|
maa
|
K'e̱ nga ijchò‑je̱n na̱xa̱ndá Siracusa, jàn na̱chrjein tsitsa̱jna‑je̱n.\r\rTsanguì ìjngoò k'a‑je̱n; ijchò‑je̱n skanda na̱xa̱ndá Regio. Xi komà inchijòn tsibíts'ia̱ nga ts'a tjo̱ xi inchrobà‑ne i̱'nde sur. Ijchò jò na̱chrjein, ijchò‑je̱n na̱xa̱ndá Puteoli.\r\rYa̱á kiskaàkjoò i'nga‑je̱n xi̱ta̱ xinguia̱á xi i̱t'aà ts'e̱ Cristo xi kiìchja̱ko̱‑naje̱n nga tsitsa̱jnako̱‑je̱n jngoò xomàna̱. Xi komà i̱skan, i̱kjoàn tsanguí‑je̱n skanda Roma.\r\rJñà xi̱ta̱ xinguia̱á i̱t'aà ts'e̱ Cristo xi títsa̱jna Roma, jyeé tíjiìn‑la̱ nga ya̱ titsa̱honguí‑je̱n; tjín xi ijchò kaña‑naje̱n ya̱ ndi̱tsi̱n Apio; ti̱koa̱ tjín xi ijchò kaña‑naje̱n ñánda 'mì Jàn Tabernas. Jè Pablo, k'e̱ nga kijtseèxkon, tsjaá kis'e‑la̱ ini̱ma̱‑la̱; kitsjaà‑la̱ kjo̱ndaà Nainá.\r\rK'e̱ nga jye titsa̱jna‑je̱n Roma, Pablo kits'iì'nde‑la̱ nga tsibìjna ta̱jngoò ni'ya‑la̱; ko̱ tà jngoò soldado kisìkinda̱.\r\rNga komà jàn na̱chrjein nga ijchò‑je̱n Roma, Pablo, tsibíxkóya jñà xi̱ta̱ sko̱‑la̱ xi̱ta̱ judío xi ya̱ títsa̱jna. K'e̱ nga jye j'iì yije, kitsò‑la̱:\r\r―Jñò xi xi̱ta̱ xinguia̱á judío xi i̱ titsa̱jnaà Roma, ján Jerusalén, kitsobà'ñó‑na xi̱ta̱, i̱kjoàn kisìnga̱tsja‑na i̱t'aà ts'e̱ xi̱ta̱xá Roma nga tsibíndaàjiìn‑na. 'A̱n, ni̱mé jé xi tìhotsjià i̱t'aà ts'e̱ xi̱ta̱ xinguia̱á judío ko̱ i̱t'aà ts'e̱ kjo̱tíxoma‑la̱ xi̱ta̱ jchínga‑ná.\r\rJñà xi̱ta̱xá Roma nga tsibíndaàjiìn‑na, ni̱mé jé xi kisakòt'aà‑la̱ i̱t'aà ts'a̱n. Mejèn kisìkíjnandei̱í‑na nga mìkiì ok'ìn‑la̱ nga si̱ìk'en‑na̱.\r\rTa̱nga jñà xi̱ta̱ judío, mìkiì kòkjeiín‑la̱; k'oa̱á komà‑ne nga 'a̱n, kisìjé nga jè kàtíndaàjiìn‑na jè César xi xi̱ta̱xá ítjòn ts'e̱ Roma. 'A̱n, ni̱mé xi sìjé xi kondra̱ ts'e̱ na̱xa̱ndá‑ná.\r\rK'oa̱á ma‑ne nga kòbìxkóya‑nò mé‑ne nga kichjàko̱‑nò; koií kjoa̱‑la̱ nga mokjeiín‑na i̱t'aà ts'e̱ kjoa̱ xi titsa̱chiñá‑lá xi xi̱ta̱ Israel 'mì‑ná nga na'ñó ki̱cha̱ tjít'aà'ñó‑na.\r\rJñà xi̱ta̱ judío kitsò:\r\r―Ngaje̱n, ni̱mé xo̱jo̱n tíkaàt'aà‑naje̱n xi kjoa̱ tsi̱ji xi ján Judea nchrobá‑ne. Ngats'iì xi̱ta̱ judío xinguia̱á xi nchif'iì, ni̱mé 'én xi ch'o tsò nchitsjá‑naje̱n xi kjoa̱ tsi̱ji.\r\rMejèn‑naje̱n nga ki̱ná'ya‑je̱n kjoa̱ xi nìkítsjiìn; ngaje̱n, tíjiìn‑naje̱n nga xki̱ xi ján chja̱jno‑la̱ xi̱ta̱ nga kondra̱ fì‑la̱ jè ndi̱yá xi̱tse̱ xi ya̱ tjaáyi.\r\rTsibíjna jngoò na̱chrjein‑la̱ xíkjín, mé na̱chrjein ki̱xoña. K'e̱ nga chixoña, kjìn xi̱ta̱ ijchò ya̱ ni'ya ñánda tíjna Pablo; ko̱ jè Pablo tsakóya‑la̱ kós'ín otíxoma Nainá, tsibíts'ia̱ko̱‑ne nga sa̱ ta̱jñòya skanda kjònguixòn. Pablo kisìkjeén xo̱jo̱n ts'e̱ Moisés ko̱ ts'e̱ xi̱ta̱ xi kiìchja̱ya ngajo‑la̱ Nainá nga tsakóya‑la̱ kó s'ín tíchja̱ mé‑ne nga jñà xi̱ta̱ kàtakjeiín‑la̱ i̱t'aà ts'e̱ Jesús nga jè xi Cristo.\r\rTjín xi̱ta̱ xi kòkjeiín‑la̱, ti̱koa̱ tjín xi mìkiì kòkjeiín‑la̱.\r\rNga mìkiì kjòngásòn 'én‑la̱ koni s'ín tsajoókjoò, tsibíts'ia̱ nga itjo ni'ya. K'e̱é kitsò‑la̱ Pablo:\r\r―Ndaà kiìchja̱ Ini̱ma̱ Tsjeè‑la̱ Nainá nga kisìkjeén Isaías xi̱ta̱ xi kiìchja̱ ngajo‑la̱ kjòtseé nga kitsò‑la̱ jñà xi̱ta̱ jchínga judío:\r\rT'in, ko̱t'ìn‑la̱ jñà xi̱ta̱ na̱xa̱ndá:\r\rJñò, ki̱ná'ya‑nò ta̱nga mìkiì kjoa̱s'en‑jiìn‑nò;\r\rchítsejèn‑nò ta̱nga mìkiì jcha̱xkon.\r\rKoií kjoa̱‑la̱ nga jñà xi̱ta̱ na̱xa̱ndá jè, kisìtájaàjiìn kjo̱hítsjeèn‑la̱,\r\rtsibíchjoàjto líká‑la̱,\r\rti̱koa̱ tsibíchjoà xko̱n,\r\rmé‑ne nga mìkiì skoe̱‑ne,\r\rmìkiì kji̱'nchré,\r\rti̱koa̱ mìkiì kjoa̱s'en‑jiìn‑la̱;\r\rmajìn‑la̱ nga 'a̱n fìt'aà‑na\r\rnga sìndaà‑na.\r\rJñò kàtasijiìn‑nò, na̱chrjein i̱'ndei̱, Nainá, ján tísíkasén‑la̱ jñà xi mìtsà xi̱ta̱ judío, kjo̱ndaà jè, mé‑ne nga ki̱tjokàjiìn‑ne kjo̱'in. Ko̱ jñà xi̱ta̱ koi, ko̱kjeiín‑la̱.\r\rK'e̱ nga jye o̱kitsò Pablo, jñà xi̱ta̱ judío, k'e̱ nga kiì‑ne, nguì tà tsohótiyaá‑ne 'én xi tsibéno̱jmí Pablo.\r\rPablo, jò nó tsibìjna ni'ya xi kiskìña nga tsibíchjí. Ya̱á kisìs'in‑la̱ ngats'iì xi̱ta̱ xi ijchòkon.\r\rKitjò'nde‑la̱ nga kiìchja̱ya kós'ín otíxoma Nainá ti̱koa̱ tsakóya i̱t'aà ts'e̱ Na̱'èn‑ná Jesucristo. Mì yá xi̱ta̱ tsatekjáya‑la̱.\r\rJè xo̱jo̱n carta jè, 'a̱án tìkjiì‑nò xi Pablo 'mì‑na xi chi̱'nda‑la̱ Jesucristo ma, xi xó kiìchja̱‑na Nainá nga 'a̱n tsibíxáya‑na ko̱ xó kitjaàjiìn‑na nga 'a̱n sìka'bísoàn 'én ndaà‑la̱ Nainá.\r\rI̱t'aà ts'e̱ 'én koi, Nainá jye k'oa̱s'ín kitsjaà tso'ba nga ti̱sa̱ kjòtseé, koni s'ín tíchja̱ Xo̱jo̱n Tsjeè‑la̱ xi kiskiì xi̱ta̱ xi kiìchja̱ ngajo‑la̱ Nainá.\r\rNga ya̱ tíchja̱ i̱t'aà ts'e̱ Ki'ndí‑la̱, jè Na̱'èn‑ná Jesucristo xi jè otíxoma‑ná. Koni xi̱ta̱ i̱sò'nde, ya̱á inchrobàt'aà‑ne tje̱‑la̱ xi̱ta̱xá ítjòn David.\r\rK'e̱ nga jaáya‑la̱ i̱t'aà ts'e̱ kjoa̱biyaà, Jesucristo, k'oa̱á s'ín kiyaxkon‑la̱ nga Ki'ndí‑la̱ Nainá‑né xi tse nga'ñó tjín‑la̱ koni s'ín ndaà síkíchi̱ya‑ná jè Ini̱ma̱ Tsjeè‑la̱ Nainá xi sítsjeè‑ná.\r\rI̱t'aà ts'e̱ Jesucristo, kitjoé‑na kjo̱ndaà nga 'a̱n tsibíxáya‑na nga kèno̱jmíya‑la̱ 'én ndaà‑la̱ jñà xi̱ta̱ na̱xa̱ndá xi tjín nga tíjtsa i̱sò'nde nga kàtasíkitasòn ko̱ kàtakjeiín‑la̱ i̱t'aà ts'e̱ Cristo, mé‑ne nga jeya kíjna‑ne Cristo.\r\rTi̱koa̱á jñò, xó kinokjoà‑nò nga xi̱ta̱‑la̱ Cristo k'oín‑nò.\r\rTìkjiì‑nò ngats'ioò xi titsa̱jnaà Roma xi matsjakeè‑nò Nainá nga ti̱koa̱ xó kinokjoà‑nò nga xi̱ta̱ tsjeè‑la̱ ko̱ma.\r\rNainá xi Na̱'èn‑ná, ko̱ jè Jesucristo xi otíxoma‑ná kàtatsjá‑nò kjo̱ndaà ko̱ kjoa̱'nchán ya̱ i̱jiìn ini̱ma̱‑nò.\r\rXi mats'ia̱‑ne, i̱t'aà ts'e̱ Jesucristo tsjaà‑la̱ kjo̱ndaà Nainá xi i̱t'aà tsa̱jòn, koi kjoa̱‑la̱ nga xki̱ xi ján na̱xa̱ndá xi tjín nga tíjtsa i̱sò'nde, na'yá‑nò nga ndaà mokjeiín‑nò i̱t'aà ts'e̱ Cristo.\r\rI̱t'aà ts'e̱ Nainá xi 'a̱n sìxá‑la̱ nga tíjngoò takoàn nga sika'biá 'én ndaà‑la̱ xi kjoa̱ ts'e̱ Ki'ndí‑la̱, jè tíbeè nga na̱chrjein nchijòn síkítsjeèn‑nò k'e̱ nga chjàt'aà‑la̱.\r\rK'e̱ nga bìtsi'ba‑la̱ Nainá, k'oa̱á s'ín síjét'aà‑la̱ tsà ikon xi tsò nga chaán tsjá'nde‑na nga kjíkon‑nò.\r\rTi̱koa̱á mejèn‑na skoe̱xkon‑nò mé‑ne nga tsja chiba‑nò kjo̱hítsjeèn ts'e̱ ini̱ma̱‑ná mé‑ne nga ìsa̱ kixi̱ ki̱tsa̱jna‑nò.\r\rJè xi tìxan‑nò nga ngásòn k'oi̱‑lá nga'ñó xinguia̱á i̱t'aà ts'e̱ kjoa̱ xi mokjeiín‑ná.\r\r'Ndsè, tichja, mejèn‑na nga kàtasijiìn‑nò nga kjòtseé tjín‑ne nga kjíkon‑nò ta̱nga skanda i̱'ndei̱ mì tà jngoò kjoa̱ bíchjoà ikòn‑na. Xi kjo̱hítsjeèn ts'a̱n, jè xi mejèn‑na nga siìxáko̱‑nò jñò, koni s'ín kisìxá ñánda nga xìn na̱xa̱ndá mé‑ne nga ti̱koa̱ skoeè‑na kjo̱ndaà‑la̱ xá‑na xi 'a̱n s'iaàn i̱t'aà tsa̱jòn.\r\rTjínè‑na nga kokoòya‑la̱ ngats'iì xi̱ta̱ xi 'én griego chja̱ ko̱ xi mìkiì chja̱, xi̱ta̱ xi tjín‑la̱ kjoa̱chji̱ne̱ ko̱ xi tsjìn‑la̱.\r\rK'oa̱á ma‑ne nga 'ñó mejèn‑na nga ti̱koa̱ kichjàyajiìn‑nò jè 'én ndaà‑la̱ Nainá xi kjoa̱ ts'e̱ Cristo, jñò xi titsa̱jnaà na̱xa̱ndá Roma.\r\rMìkiì masobà‑na i̱t'aà ts'e̱ 'én ndaà‑la̱ Nainá xi kjoa̱ ts'e̱ Cristo, nga nga'ñó‑la̱ Nainá‑né. Jè 'én xi ma‑la̱ síkítsa̱jnandei̱í xi̱ta̱ kjoa̱ ts'e̱ jé, ngats'iì xi̱ta̱ xi mokjeiín‑la̱ i̱t'aà ts'e̱, mats'ia̱ko̱‑ne jñà xi xi̱ta̱ judío ko̱ ti̱koa̱ xi mìtsà xi̱ta̱ judío.
|
ngu-books2-18
|
ngu
|
MARCELINO MONTERO BAEZA\nmirando vt ger tlachajtiga\nmirando boca abajo vt ger compl ixtlapachixtok\nmirar vt ita\nmirará vt fut guitas\nmiraras vt fut titlachias\nmiraría (lo) vt pospr oguitaskia\nmire vt imper ximotlachalti\nmire usted vt imper rev ximotlachaltijtsino\nmiró vt pret oguitak\nmoco s ogüilyegajtsol\nmocos de nariz s yegakuitlatl\nmohoso,a adj poxauik\nmojado,a adj paltik, paltitok\nmojar vt vi palti\nmojarra (pez) s michi\nmolcajete s molkaxitl\nmole s Mol-le\nmole de guajolote s güexolomol-le\nmole de chile s chilmole\nmole s mol-le\nmoler vt tesi\nmolerá tesis\nmolesta vt pres pasoloa\nmolido, a adj kuechtik\nmolleja s temetl\nmoneda s melio\nmontañosa tormentosa hier med s soapajtle\nmonte, bosque s kojtlan\nmorado,a adj kajkamoktik\nmordelón,ona adj tlaguejtsoma\nmordelones s tlaguajkuani\nmorder vt guejtsoma\nmorir vi migui\nmorir el humo vi compl pochmigui\nmorirá vi fut miguis\nmorirá ahogado vt fut compl amiguis\nmoriría (de alcohol) vi pospr ochimimiskia\nmosca s moyotl\nmosco s sayoli, moyotl\nmostrando vt ger ixnetijtiga\nmostrar vt ixnexti\nmostrar (se) vi neci\nmostrará vt fut ixnestis\nmostraría (lo) vt pospr oguinextiskia\n\nDICCIONARIO ESPAÑOL-NÁHUATL.\nmostraron (me) vt pret nechitigke\nmostró (lo) vt pret oguinexti\nmover vt molini\nmovimiento olini\nmovimiento olini\nmuchacha s ichpogatl\nmuchacha madura s adj compl ilamaton\nmuchachas s iichpochtlij\nmuchachita s rev ichpokatsin\nmuchachito s rev oguichpilli\nmuchacho s pilton, piltontle, telpoch\nmuchas gracias adj compl tlasojkamati miak\nmucho adj sasan\nmucho zacate pachijtiK\nmucho,a adj miak\nmuchos,a s adj miaguej, miaktin\nmudo,a adj nontik\nmuela s tlankochtle\nmuele vt pres tesi\nmuele (nixtamal) vt pres nistamaltesi\nmuele con la boca vt pres cuecho\nmuere vi pres migui\nmuerte s miquilistli, miguilistle\nmuerto,a adj mijki\nmuéstrale vt imper nextili\nmuéstrales vt imper xikititi\nmuéstrele vt imper rev xikixnextili\nmueve olini\nmueve (se) vi molinia\nmugre oxitl\nmugroso,a adj sokiyo, xiotik\nmujer s soatl\nmujer que recién dió a luz s compl kogoxki\nmujer rev soatsintle\nmujeres s soamej, soatsitsinti\nmundo s tlaltikpaktle, cemanauak\nmuñeca (de la mano) s makechtli, makechtlan\nmurciélago s kimichpapatlan\nmuriendo de asfixia vi ger ijiomiktiga\nmurió (ahogado) vi pret compl oamik, amik\nmurió (alcoholizado) vi pret ochimismik\nmurió (asfixiado) vi pret oijiomik\nmuro s tenamitl\nmusgo s amoxkuitlatl\n\nMARCELINO MONTERO BAEZA\nmusgo, heno s pachtle\nmúsica s kuigatilistli\nmúsica de flauta s tlapitsalistli\nmúsico, a s tlatsotsonki\nmuy adj tlauel\nmuy caro adj tlapatio\nmuy de mañana adv kuagualkantsin\nnace vi pres tlagati\nnacer (agua) vi ameya\nnacerá vi fut tlagatis\nnacimiento de diente vi tlankochkisa\nnació vi pret tlakatik\nnada s amitla\nnada más s san inon\nnadar vi apatlani\nnadie s amigaj\nnáhuatl (lengua, cultura) s nauatlajcopa\nnalgada s tsintlatsini\nnalgas, sentaderas, caderas s tsintamal\nnalguear vt tsintlatsini\nnanche s nantsin\nnaranja agria s alaxax\nnariz yegajtsol, yekatl\nnariz apestosa s yegamachaj\nnariz grande s yegagüeyak\nnariz tapada s yegatsagua,yegatsaktok\nnarración, plática s tlanonotsali\nnáusea, basca mesotlale\nnáuseas s elmoyaui\nnegro,a adj kapostik\nnegros,as adj kapostigue\nnevada s atexquiuitl\nni modo compl maski\nnido s tlapasol\nniebla s yauitl\nnieta s soaixjuin\nnietas muchachas s ichpogaixjuime\nnieto ixjuin, ixjuintle\nnieto s oguichixjuin\nnieve s cepayauitl\nninguno,a pron amigaj\nniña s ichpogakonetl\nniñas s ichpogakonemej\nniñito s rev kogonetsin\n\nDICCIONARIO ESPAÑOL-NÁHUATL.\nniño s piltontle\nniño piltsin, piltsintle\nniños pequeños s pipiltontsitsin\nnixtamal s nextamal\nno adv amo\nno es él adv compl amoyejua\nno está (reverencial) adv compl amonexiua\nno esta bien adv compl amokualega\nno le hace adv compl maski\nno lo ven bien, lo odian compl amokigualita\nno sabemos vt pres amotikmati\nno se vt pres amati\nno sé donde compl amatikanaj\nno se puede compl agüel, auel\nno se ve compl amonesi\nno se ve nada compl amitlanesi\nnoble (bueno) adj cualli\nnoche s yoak, yoalle\nnomás adv san\nnombre s togayotl\nnopal s nojpalitl\nnos (a nosotros) pron tech\nnos anuncia, nos enseña compl technextilia\nnos apropiaremos compl toaxkatiske\nnos cansamos compl siojke\nnos vamos a sentar compl totlalitiue\nnosotros pron tejuan, tejuantij\nnosotros dos pron toneuan\nnosotros los dos pron tonouan\nnosotros nos hacemos de una casa compl tochantia\nnosotros solos compl toceltsin\nnoventa s nauipualmaktlaktle\nnovia (prometida) s soatlasol\nnovio (prometido) s ogichtlasol\nnube s mestle\nnublado en extremo adj compl mextsaktok\nnublarse vi mextlan\nnuca s gechpan\nnuera s soamontle\nnuera s soamontle\nnuestra casa compl tochan\nnuestra madrecita compl rev tonantsin\nnuestro adj to\nnuestro hermano compl tocnin\n\nMARCELINO MONTERO BAEZA\nnuestro señor dios compl totego\nnueve s chiknaui\nnuevo,a adj tlayankuili, yamkuik, yankuik\nnunca adv aik, niankema\nobedece vt pres tlagamati\nobeso,a (gordo,a) adj tomauak\nobispo s ueyteopixki\nobscuridad s tlayualistle\nobscuro,a adj tlayuajyok\noccidente (poniente) s ciuatlampa\nochenta mil s maktlakxikipilli\nochenta s nauipuale, naujpuali\nocho s chikueyi\nocho mil s sexikipilli, xikipilli\nochocientos s ometsontle\nocotal s ogoyoj\nocote s okotl\nofrenda s tlamanastle\nofrendar s tlamana\noído s nagastle\noído (con secreción) s nagaschauakisa\noído (tapado, sordo) s nagastsaktok\noídos s nagasmej\noír vt vi kagui\nojalá s ma-\nojitos s rev ixtelolojtsin\nojo s ixtelolo\nojo (mi) s compl noixtelolo\nojos de gallo compl tlalogoxochitl\noler con la nariz vt yegajnegui\nolerá vt fut ijnegüi, machistis\nolía vt copr omachistia\noliendo vt ger ijnejtok\nolió (lo) vt pret oguijneguik\nolla s xoctle\nolla (de nixtamal) s nextamalxoktle\nolla de frijol s yexoktle\nolor s machisti\nolote s olotl\nolvidando vt ger ilkauajtiga\nolvidar vt ilkaua, ilkaui\nolvidará vt fut ilkauas\nolvidé vt imper oniguilkan\nolvídelo vt imper ximuilkauiti
|
tpp-books-76
|
tpp
|
##### An Xach’an qachin\n### A n maqanchacha ixjuntachalh, akxni sawalhka ix'alin\n\nqayalakak'iwin chi akxni an kint'alaqmaqanink'an ixta'uputun\nt'axkat, ma wa ixta'aqxqoqay an ix'achajk'an, ixmachitajk'an,\nix'uxk'utuk'an, ixmulhk'an, ixtalhi'an an lakaqayak'iwin. Li ma\nixtachaqxtuycha an t'axkat, ma ixtalak uycha, chi an yu jantu\nixta'uqojoy, ma ixtalakmujuycha an la ixmulhk'an. Chi an tan\nixtachakxtuy, ixtamakajun lakats'uni uxk'ut, ma yucha\nixtalhi'oqxlaqts'in an jamanawin t'axkat, ma ixjunkan\n«Xach'anqachín», chi li jantu ixmakawnikan an uxk'ut, ma\nixjama'oqspalanan. An tichi ts'alanin, ma wachu takichaqxtulh\nt'axkat an lakaqayak'iwin, ma jantu tu'u tamakawlhij an tan\ntachaqxtulh, mu yu'uncha jantu ixtak'atsay li makawkan lakats'uni\nuxk'ut. Walh ma tamaklhtats'isli an ixtanqajni lakaqayak'iwin,\njantu lay tataxtulh. Ma tamalhkulalh an ixtanqajni lakaqayak'iwin,\nma ancha tapiktutamalh, ma talaklhtatalh, an xaqay ts'alh ma\nnajun li yucha kajalhistaknana'. An ali'in ma katalaklhtatalhcha.\nWalh ma wachu lhtatalh, akxni kujchalh, ma ts'anqay pumatam\nts'alh, ma jalaklakawanan, ma jantu inta tasuy, ma jamakujulh an\nixt'ats'alanin, ma tsukulh tat'asaniy, tat'asaniy, ma wanaj an\nlaka'akstitawk'aj jaqalhtayananachalh. ¡Ma tach'aqoqalh, ma\ntataymalh!, ¡ma wa titeq titeqcha ixtiju'anta! ¡Ma watachi wa\nt'aqap'ancha ixlay!, ma najun li ma tichi lakpatinik'ij lapanak\nt'asalhimilh. ¡Aaaa… ka… yucha an Xach'anqachin!, tanawlhij an\nixt'ats'alanin. Walh ma yucha sawalh. Yucha chaway, li akxni\nankan chak'xtuka an xayaqaqaj u xats'itij t'axkat, ma makawkan\nlakats'uni uxk'ut an tan chaqxtukan, chuncha ma jantu kati\njama'oqspalanalh an ixjamanawin t'axkat.\n\n##### Tit'ak'ani t'aku'\n### M aqanchacha tukan ixjuntachalh an lakaqay sipij yu\n\nmapaqa'ukan **Tat'eqem**, ma ix'aklhcha'an an lakt'iyan, ma\nancha ixputak'alhtajuy pumatam t'aku' yu ma ixja'uy an lakt'ikt'in\njasqat'an. Akxni ma ixtaqalhtajuy, ma ixjapuxkajuy an ixt'at'akunin\nyu ixtapakxantaka lakt'ikt'in ixjasqat'ak'an. Ma ixjalhisakmiy li\nkata'ana' jamaqpajnin u kata'ana' uchunin. Ma ixjajuniy: Li\nk'apinap'ij jamaqpajna', k'ap'inchicha, aklhistakniyanka' an mi\njasqat'aj. Ma ixta'ancha jamaqpajnin laqxqatij an xanatin jasqat'an.\nLi kataqoxayacha, katachinchoqoyacha, katajamatininacha,\nkatajalaqoxininacha chi kataskitiyacha; ma katapastakpalaka'\nixjasqat'aqan li watacha lhtatay. Panijnicha kalaqpusa an\npanch'eqex, kata'anpalaka' talajqonin an lakaputajun, ma wa\nkataxuiwiya'. ¡Walh ma wa tants'ij p'iliklh ixmakawjuy an\n**Tit'akani t'aku'** ! Akxnika' katapukilht'asaya', tapuxkajuyka an\nixjasqat'ak'an. ¡Walh an Tit'aqani t'aku', ka wa tawanancha uta an\njasqat'aj! Ma chilh laqatam wilhchan akxni an lapanakni chi an\nt'akunin talamaqayxtoqklhij, talamaqachiwinilh, li katask'iniya'\nlamapainin an **Papa' Sini** ', li kat'eqelh an qay sipij. Ma watukan\nta'alh laqts'inin an papa' Sini', ma najun li layi ka'aqtayjuya', akxni\nkachina an ixk'ataniti ak ilhtuya'. Ma najun. Akxni chilhi an\nixk'atanit, ma sawalhcha ixtaqut'iliti itijlachalh an qay sipij. ¡Ma\nwanaj sam t'atajuchalh an la ixpiktu' alamalh! Yucha chaway li an\nqay sipij wa aklht'ulukcha yalh chi ma yucha chaway\nlhimapaqa'ukan Tat'eqem.\nAn Tit'ak'ani t'aku', ma jantu aqtam taqalhtajuchoqolh. An\nali'in an xalaqmaqanin ixtanajun li ma laqxawanukalh an **laqxaqaj** .\nAn xalhk'ak'aj an t'aku', ma mujukalh an laka laqatam xmulh, ma\nkimaj'ankalh an alamalh, ma yucha an qet qet kimakawlhij. Ma\nixjunkanta li jantu kati'aqmixqalh an xmulh akxni kacha'ana an\n\nalamalh, ¡wa war kamaka'ana'! Walh akxni ma cha'alh an la\nixkilhtu' alamalh, ma jantu lhitayanilh li jantu aqmixqay, ma\nakmixqalh. Akxni tukan aqmixqaqolh: Ma kawjjj tatakutlhij an\nwatuchi tipaspit ustinin yu tajats'ak'anan, ¡ma sawalh stak\ntalakats'ak'amalh! Yucha chaway an qet qet wa lakak'ulhulhucha\nchi lakalhpulucha junitalh.\n\n##### An yu jantu ixkiklaka’íy Santoro\n### A n tawanancha ixjuntachalh ma ixtawilanalh pumatam\n\nlapanak chi pumatam chaqo'olh, ma wa ixtatamaqxtoqtaka',\nma sawalhcha qoxij ixtalalhi'anta, ma sawalhcha qoxiy ixtalalaqa'iy\nchi ma sawalh qoxij ixtatapatsay; wanaj ma lhu' ixtalhit'ajun\nixjatapakxatk'an, ma wa lhiqachacha ixtawilanalh. Walh chilh\nwilhchan akxni an lapanak ma tsukulh taqanqay, taqanqay, ma\ntsukukalh k'uch'ukan, lak ilhtunikan, jantu lay taqoxilh, ma nilh.\nNimakawtijlakalh an chaqo'olh, wa ix'akstucha tamakawlhi ani\nlakamunulhpa'. Maqani wa ix'akstu ixtijuwilh an la ixchaqa', ma wa\nixjalhist'aqacha an ixjatapakxat.\nLaqatam wilhchan jumpalh, mispachoqolhi pumatam lapanak,\ntsukulh t'alakchiwiniy; jantu maqan walh talat'atsukulh. Alhcha\nwilhchan, qoxij tatawilh; sawalh tapatsani lapanak xajchalh.\nTsukulh talalhaway an yu ixmakawnikanta an chaqo'olh. Wayu aní\nlapanak sawalh aksputni xajchalh jantu ixlaqa'iy li wa\nkalhimaqchapukalh an tanlhun lak alin.\nAkxni wanicha ma ixminta Santoro, talalhisakmiy tuchini\nkatatamawyacha li mintacha an ixk'atanitk'an an janinin. An\nlapanak, chunchaniya qalhtaystukklhij an ixt'atsukunu': ¡Uxint'ij\njantu tu'u k'at'it'amaw!, jantu sawalh li tamin an janinin. Li sawalh,\ntisuyu'unchacha jalaqtsintaj. Ma chuncha nawlhij an lapanak.\nAkxni tukancha chilh an Santoro, an t'aku' ma'alhi ini an la ixpiktu'\nlaqxqatij, xaxqoy loqej, wa yucha laqoxilh, aqnik'achaj yucha\nlhija'ulanalh, sawalcha kanij aqsalalh. An laqat'uycha malhkuyu\n*noviembre* walh, an aksputnij lapanak, alhi la ixkuxtu, xaqa'ilhi\nixmurralh, ixmachitaj, ch'axpatawk'alh chi aqxqoqalh ixkutun,\ntaxtulh. An la xati' ixkuxtuj, ix'alin maqat'uy lakati' yu
|
ctu-books-2
|
ctu
|
Wiñik yomixbä yijñam\n\nAñ abi wajali juntyikil wiñik wen ch’ijyembä chumul,\njump’ej k’iñ tsa’ kaji iña’tyañ, chukoch mach\ntyijikñañ, chukoch baja chejach Iutsuli, kome mi\nik’eI yañobä ipi’äl Iaj añobix yijñam, uts’atyjax abi\nche’ Iutyukñañob mi imajlelob tyi cholel yik’oty tyi\npaxyal tyi kolem tyejklumtyak.\n\nMach abi tsa’ik lajmi iña’tyañ, kome ñukix jiñi wiñik,\nmach abi tsa’ix kaji tyi we’eI, kome ipusik’aI mach\njiñix woli iña’tyañ jiñi bdIñäk’äI.\n\nJump’ej k’iñ jiñi iña’ wiñik tsa’ [.] kaji ik’eI chukoch\njiñi yalobil ma’añix muk’ tyi we’eI, che’ jiñi tsa’ kaji\nik’ajtibeñ chukoch wen ch’yijyem.\n\n“k’ametyba aläl, woli tyi k’ux amalil, yom mi\nasubeñoñ cha’añ mi kchajpanlojoñ kik’oty atyaty,\name kajik tyi wen p’äty-añ jiñi awokolil”. Che’ abi\niña’ wiñik.\n\nChe’ jiñi, iii wiñiki tsa’ix abi kaji ibaja ña’tyañ\nbajche’ mi isubeñ: “Jiñi wolibä ak’ajtyibeñoñ\nsajmäli añ isujmlel kome k’ele awilañ che’ mi\nkmajlel tyi cholel kik’oty ktyaty, che’ muk’ix jkajel\nksujtyelojoñ muk’tyo iwän jap ikolobal isa”.\n\nJiñi iña’ ma’añik tsa’ iñopbe kome yujilix cha’añ\nwokol mi iñumel lakcha’añ jump’ej k’iñ.\n\nChe’ ibajñelobix ityaty iña’ ili wiñiki, tsa’ kaji yälob\ncha’añ añäch bajche’ isujmlel jiñi tsa’ bä yälä\nyalobil.\n\nJiñi wiñiki woli abi yubiñ jiñi wolibä yälob, che’ jiñi\ntsa’ kaji tyi muku tse’ñal, kome walobix tyi k’oj-oI\njiñi ityaty. Woli yäl cha’añ mi imejiel tyi sojkel ijol jiñi\nyalobil.\n\nlla tyi ts’ijb tsa’ bä ujtyi apejkañ tyi iyopol tsa’ bä\nujtyi añusañ. Tsa’ awila cha’añ jump’ej ty’añ woli\nisubeñ yerañ jiñi Omex. Che’mi imejlel ili juñ antyak\nisujmlel, mi ak’el cha’añ tyi ijol ili juñ mi iyäjk’el\nik’aba’ tyejklum baki wali ityilel, che’jiñi ik’aba’\nmajki wali ichokbentyel majlel jiñi juñ; jiñi ty’añ muk’\nbä isubentyel, che’ jiñi ik’aba’ yik’oty irubis jiñi wali\nbä ichok majlel jiñi juñ.\n\nWäle mele junk’ej juñ lajal bä bajche’ iliyi, che’\ntsa’ix ujtyi amel pejkanlaj ya’ tyi ityojlel pejtyel\napi’älob tyi kän juñ.\n\nTs’ijbañ bajche’ tyak yilal tsa’ ujtyi jiñi awe’tyel.\n\nIli ty’añ tsa’ bä apejka, tsa’ awila cha’añ ma’añik\njump’ej ik’aba’ cha’añ bajche’ mi Iaksubeñ. Jiñ\ncha’añ wäle mi ikajel asajkabeñ bajche’ yom\nik’aba’ che’tyak bä bajche’ iliyi.\n\nYambä ja’el, yom cha’añ mi ayajkañ Iok’el pejtyel\njiñi jujump’ej ty’añ machbä akäñäyik chuki yom\nyäl, komo alä awik’oty api’alob tyi käñ juñ, me\nma’añ tsa’ Ia’ña’tya k’ajtyibeñ jiñi xkäntyesaj\nchuki yom yäl.\n\nTs’ijbañ ilayi\n\nIli ty’añ tsa’ bä ujtyi ats’ijbañ lok’eI, käñä me tsijib\nty’añ, o cha’anjach mach k’ämbil ya’ tyi tyejklum,\no jiñ k’ämbilbä tyi yäñob ch’olobä Iakpi’äI.\n\nJump’ej k’iñ juntyikil ch’ityoñ tsajñi tyi ikajpe’IeI,\nya’i tsa’ ik’ele junkojty chuch yik’oty junkojty xäye’.\nWalityakob abi tyi ty’añ, jiñi chuch woli abi yäl\ncha’añ ma’añik mi yubiñ wi’ñal kome b’aikjach mi\nityaj iwe’el yik’oty chubäjach bä wuty tye’ mi ik’ux.\nKome jiñi xäye muk’tyak abi tyi puts’el jiñi iwe’eI,\nañ abi mi iñusañ jump’ej o chap’ej k’iñ ma’añik mi\nitya ibuk’ bal.\n\nJiñi xäye’ woli abi imulañ ik’ux aja chuch ya’ bä añ\nyik’oty, cha’añjach jiñi chuch wen sejb, wen sojlem,\nmach tyajbilik yik’oty mach kdñälik bajche’ mi itya\nimujkib.\n\nJiñ cha’añ wäle mi ikajel ap’oI jump’ej ty’añ baja\naña’tyibalbä\n\nLaktyala\n\nChe’ abi ujtyem wajali, tyi ityojlel juntyikil Tyala.\nIli Tyala pejtyel abi ora mi yäk’ xñujpuñel. Che’\nmuk’tyo ikajel yäk’i, muk’ abi iñaxañ ak’eñ ye’tyel\njiñi wiñiki, mi ichokmajlel tyi kuch si’, tyi ak’iñtyak\no chubäjach cha’añ mach ya’añ tyi mal mi ik’el\naja xch’ok, muk’bä ikajel tyi ñujpunel yik’oty. Che’\nmi imajlel tyi cholel jiñi wiñiki jiñi tyala wen tyijikñañ\nipusik’al mi ikäytyäl; kome muk’ abi isajkabeñ\nye’tyel ja’el x-ixiki, mi ichok majlel tyi misujel ya’\nbaki añ yotyoty, che’ mi iyujtyel imisuñ jiñi otyotyi\nmi ichok majlel ya’ baki mi iwäyel jiñi Tyala.\n\nJumuk’ abi che’ jiñi, majli abi aja Tyala ik’el me\ntsa’ix ujtyi tyi misujel aja x-ixiki. Che’ tsa’ k’ojtyi\njiñi Tyala baki añ x-ixik, tsa’ abi ik’ele maxtyo abi ujtyemik, tsa’ ik’ajtyibe.\n# **2**\n\n“Ujtyiyety aläl”. Che’ abi Tyala.\n\n“Maxtyo añik”. Che’ abi x-ixik.\n\n“Poj buchi’tyo jumuk’ ila tyi kwäyib”. Che’ abi Tyala.\n\nTsa’ abi komo buchleyob, pero jiñi Tyala tsa’ abi\nik’äk choko ik’äb tyi ikejlob jiñi xch’ok. “Aläl, muk’ix\nikajel käk’ety tyi ñujpuñel cha’añ tyijikñayety\nawik’oty añoxi’aI”. Che’ abi Tyala, woli abi iñusañ\nik’äb tyi ikuktyal jiñi xch’ok.\n\n“Aläl, junya ty’ojoletyjax woli jk’elety, awujilix che’\nmi käk’ xñujpuñel joñoñ, pejtyelel jiñi xch’ok\nmuk’bä iñujpuñel ñaxañ mi iñoltyäl kik’oty”. Che’\nabi jiñi Tyala tsa’ isube jiñi x-ixik.\n\nMi Iajk’eI ilayi ik’äjñibal ili “libro” muk’bä lajk’äñ.\n¿Ña’tyibilba acha’añ chuki ik’äjñibal? Junk’ej\n“libru” ñaxañ mi Iajk’elbeñ ipaty, ya’ baki añ\nik’aba’, jiñi ik’aba’i jiñ ñaxañbd mi ak’el cha’añ\nmi ats’itya’ ña’tyañ chuki ik’äjñibal o chuki mi\nyäl tyi jujunk’ej iyopol jiñi libru. Che’ mi ajan) mi\nak’eI yambo yomo lajalbä bajche’ ipaty, che’\ntyi yambo junlajm mi atya pejtyel jiñi ik’aba’ob\ntsa’bä icha’Ieyob e’tyel cha’añ mi imejlel jiñi juñ.\n\nMi iñumel jiñi ya’añ mi atya pejtyel ibäl añ bä tyi\nlibru, mi ak’eI cha’añ junwejl tsolo ik’aba’tyak jiñi\nambä ya’tyi juñ, tyi yambä junwejl ya’añ itsikol\ncha’añ käñäl baki bä iyopol añ, yik’oty cha’añ\noraj mi atya che’ awon ak’ei jump’ej ibäl.\n\nWäle ch’ämä junk’ej libru, kajeñ laja ili tsa’ bä\nujtyi apejkañ tyi ityojlel junk’ej libru, cha’añ mi\nats’ijbuñ jiñi jujump’ej ik’aba’tyak tsa’ix bä ujtyi\napejkañ. Me ma’añ mi aña’tyañ k’ajtyibeñ jiñi\nxkäntyesaj bajche’ isujmlel iliyi.\n\nÑaxañ\n\nCha’chajple l\n\nYuxchajplel\n\nChänchajpl el\n\nJo’chajplel\n\nWäkchajple!\n\nIli ty’añ mi lakcha’leñ, ka’bäl isujmlel bajche’\nk’ämbil o bajche’ mi lakcha’leñ jiñi ty’añ. K’ele,\nme añety tyi awotyoty che’ mi achaleñ ty’añ\nweñ tyijikñayetv, antyak atse’ñal yik’oty mi\nacha’leñ alas ty’antyak kome añety tyi ityojlel\napi’älobjach bä.\n\nMe añety tyi ityojlel yambä lakpi’äl mach bä\nakäñäyik, mach lajalik jiñi ty’añ mi acha’leñ\nbajche’ tyi awotyoty, kome jiñi yambä lakpi’äl\nwolibä apejkañ tyik’ol me añ ye’tyel ya’ tyi\natyejklum, o yujil ts’ak, pero che’ mi acha’leñ\nty’añ awik’oty tsajalety mi apejkañ.\n\n¿ Mach bä che’iki ?\n\nJiñi tse’ñal ty’añ\n\nTse’ñal ty’añ mi laksubeñ jiñi ty’ojoltyakbä ty’añ,\njiñi muk’bä ip’oltyak laktse’ñal. Jiñi ty’añ che’ bä\nbajche’ jiñi antyak bätye’eltyak o alak’altyak mi\ncha’Ieñ ty’añ, alas, cha’añ ty’ojol tyi ajlel yik’oty\nty’ojol tyi ñäch’tyäntyel.\n\nPejtyel ili ty’añ muk’ bä ip’ojlel bajche’ iliyi,\nkabäl iñuklel, kome mi yoñ-esañ lakña’tyibal, mi\nisejbesañ aña’tyibal, yik’oty mi its’itya’ ak’eñety\natyijikñäyel. Mi yoñ-añ jiñi ty’añ tyi Iaktyojlel,\ncha’añ mi ip’äty-añ laktyomel.\n\nP’olo yambätyak:
|
tpp-books-30
|
tpp
|
insistió en que los probaran y dijo: si están como los percibí, tírenlos.\nLas compañeras probaron y ciertamente estaban amargos y los\nvolvieron a echar en sus morrales. Ya de regreso a casa, por el\ncamino había un pozo y por allí los aventaron. En el pozo vivía una\ntortuga que agarró los tamales y los guardó, para su sorpresa, vio\nconvertirse los tamales en un niño.\n\nSe cuenta que la tortuga cuidaba y cargaba al niño y, que de\ntanto excremento que le escurría en su concha, le quedó manchada\npara siempre. Cuando el niño creció y aprendió a caminar, la tortuga\nle mandó a hacer con la acamaya su arco y flecha. El niño flechaba a\nlos peces del pozo, tanto que se los estaba acabando, y la tortuga\nabuela se enojó. Aunque lo reprendía no obedecía, entonces le ordenó\nnuevamente a la **acamaya** que le hiciera un arco y flecha más grande\nporque, dijo, lo iba a regresar a su madre, por haberse vuelto un niño\nmalcriado y ya no lo soportaba.\nDicen que cuando la acamaya estaba manufacturando el arco y\nla flecha del niño se rebanó la mano con el machete y que por eso,\nactualmente, tiene sus manos en forma de tenazas. Una vez que\nterminó el arco y la flecha, le dijeron al niño: ¡Aquí tienes tu arco y\nflecha y ve con tu madre!, búscala donde la puedas encontrar.\nCuando el niño llegó a la casa de su mamá, vio muchos\nchachapales secándose en el sol. Como no podía entrar a la casa de\nsu madre porque no lo conocía, entonces empezó a flechar y a\nperforar los chachapales, y luego se escondía. La señora salía y veía\nsus chachapales perforados, pero no sabía quién le hacía la maldad y\nvolvía a tapar los hoyos.\nUn día el niño se encontró una lagartija verde jugando y, como\nel niño aún no sabía hablar bien, le decía a la lagartija: ¡Uluu, uluu\ncorretéame! El niño llegó corriendo hasta muy cerca de la casa de su\nmadre. El niño le dijo a su madre: *¡Ani ulu' wakintantsalái!* (esta\nlagartija verde me corretea).\n\n– ¿Quién eres tú?, ¿de dónde vienes? –dijo la señora.\n\n– Vengo de donde me dejaste.\n– Yo no me acuerdo –dijo la madre.\n\nEl niño le empezó a contar lo que le pasó a su progenitor, y enseguida\nle preguntó por el violín de su padre: ¿Dónde lo tienes guardado,\nmadre? El violín de tu padre se despegó y se desbarató, dijo ella. El\nniño dijo que no era cierto, que se encontraba en el tapanco de la\ncasa. Se subió, lo bajó y lo empezó a tocar. En la música que producía\nel violín se podían percibir los sonidos de la guitarra, la jarana, las\nmaracas, el tambor y los otros instrumentos musicales. Se cuenta\nque a partir de entonces nació la música.\nLos hombres que odiaban al padre del niño, en cuanto\nescucharon que alguien tocaba música, se presentaron en la casa de\nla viuda y le preguntaron quién tocaba. Ella les respondió que,\ncuando llegaba la fecha de aniversario de su muerte, sus\ninstrumentos empezaban a tocar solos. En tanto, el niño desde su\nescondite escuchaba lo que afirmaba su madre para protegerlo.\nLlegó el día en que el niño no quiso saber más mentiras y se\npresentó ante los asesinos de su padre y les dijo que él era quien\ntocaba los instrumentos. De inmediato percibió que éstos se\nenojaron mucho y se retiraron. De seguro piensan matarlo igual que\na su padre. Dicho y hecho, no pasó mucho tiempo, volvieron y lo\ninvitaron a que fuera a amenizar una fiesta que iban a tener. Les dijo\nque iría, nada más que le comunicaran la fecha.\nCuando llegó el día de la fiesta, le enviaron al gallo como\nmensajero. El gallo fue a la casa del muchacho y le dijo que ya era\ntiempo para que fuera a tocar a la fiesta de aquellos hombres. Gracias\npor avisarme, pero pase a sentarte un ratito, luego nos vamos, dijo el\nmuchacho. Apenas acababa de decirle que se sentara, cuando un\nganso llegó apurándolos para que se fueran. El muchacho les dijo al\ngallo y al ganso: Ustedes, aunque los maten casi a todos, se van a\nmultiplicar más, en cambio yo, no. Después de un buen rato de\nespera, se fueron a la fiesta.\n\nCuando el músico llegó, de inmediato le sirvieron la comida y\nempezó a comer; pero antes de irse a la fiesta, se había puesto de\nacuerdo con la tuza, para que fuera a agujerar los chachapales que\ncontenían comida, porque aquellos hombres lo querían matar igual\nque a su padre. Los anfitriones le ofrecieron más comida, pero él les\ndijo que ya estaba satisfecho con lo que le habían servido.\nComo estos malvados no lograron sus intenciones, le invitaron a\nun encuentro de juego de pelota y el muchacho aceptó: Avísenme la\nfecha del encuentro y allí estaré con ustedes. El muchacho se\npreparó físicamente para tal evento.\nCuando la fecha llegó, se presentó con ellos: ¡Aquí me tienen!,\n¡ya estoy listo! El muchacho se presentó solo en el campo de juego y\nsus adversarios eran varios, pero no le importó y les dijo:\n¡Empecemos! Le comenzaron a lanzar unas pelotas metálicas muy\npesadas… ¡y que las va agarrando todas! Ahora, ha llegado mi turno,\nles dijo, ¡alístense que ahí les voy! Los malosos nada más pelaban sus\nojotes, y uno por uno los fue aplastando, porque no fueron capaces\nde cachar las pelotas; cuando ya solamente quedaban tres de ellos,\nempezaron a llorar como infantes, pidiéndole al muchacho piedad\npara que les perdonara la vida. El muchacho les dijo: ¡Sí, les voy a\nperdonar la vida!, pero me van a decir adónde fueron a tirar el\ncuerpo de mi padre. Los malosos aceptaron la condición.\nSuspendieron el juego y se fueron a buscar el cuerpo del padre\ndel muchacho. Llegaron al lugar y hallaron puros esqueletos. El\nmuchacho los reunió y los armó como pudo. Cuando terminó de\nacomodarlos, saltó siete veces sobre ellos y, a los pocos instantes, el\nconjunto de esqueletos empezaron a moverse y a levantarse,\nrecuperando su masa muscular como cuando en vida. El muchacho\nhizo resucitar a su padre. Una vez recuperado, le dijo a su padre:\n\n– ¡Ahora, padre, te llevaré cargando sobre mi espalda a casa!, lo\núnico que te voy a pedir es que cierres tus ojitos, no los vayas a\nabrir.
|
ood-ebible-RV9_1_1
|
ood
|
Tki am hahawa ep kuhu g hetaspokam anghil g e-kuikudkaj. Kuni neid g huꞌu. Tki id am gei jewed dahm ab dahm kahchim t amjed. Kumtki ab mah hegai yahwi mo heg d wuikam wag mo pi hebai hug.\r\rKutki ihda huꞌu am kuhpiꞌo hegai wag. Tki g kuhbs hab masma ab i wuhsh mo ab amjed g si geꞌe nahdakud. Kutki g tash tonlig wabsh wehsko chuku heg hekaj kuhbs ab amjed g wag.\r\rTki g geꞌeged shoshꞌo ab i huhud amjed g kuhbs an dahm g jewed. Kumtki ab ha mah g gewkdag mat s-koꞌokam wo ha juh hab masma mo g nanakshel.\r\rKum hab ha ahg mat pi wo koꞌokam has juh g washai ch kukui ch wehs haꞌichu wuhshanig. Hegam atsh wo waꞌi s-koꞌokam has ha juh hemajkam mo pi ab hu cheposidas e-koka ab heg hekaj Jiosh cheposidakud.\r\rKumtki pi ha hiwigi idam shoshꞌo mat wo ha kokda idam hemajkam k wabshaba wabsh wo s-koꞌokam ha shoꞌigch hetasp mashad ab. Kuki g s-koꞌok ab amjed g ha-shoꞌigchuda hab masma s-koꞌok mo g nakshel keꞌi.\r\rKutki heg oidam hetasp mashad idam hemajkam wo chum si s-koꞌim k wabshaba pi wo koi.\r\rKuki idam shoshꞌo hab mams mo hegam kakawyu mo e hekaj am cheggiadag ch ed. Kuki g ha-mohmi hab mams mo g uꞌuwi ha-mohmi. K an ha-mohmi an wahpkch g ohla gigiko.\r\rKuki g ha-wuhpiosha sha oꞌodham ha-wuhpiosha mams. Kuki g ha-tahtami hab mams mo g mawid tahtami.\r\rKuki g ha-babsho ab haꞌichukaj mamꞌaishch mo hab sha mams mo g wainomi koktoni. K g ha-aꞌan hab sha kaidag mo g muꞌi cheggiakud kakalit an wohpo mat wo ha cheggia.\r\rKuki g ha-bahbhai ch ha-uꞌush hab mams mo g nanakshel ha-uꞌush. K g e-bahbhaikaj e nakog mat wo s-koꞌokam has ha juh g hemajkam hetasp mashad ab.\r\rKuki ep ge kownalig. K id am ha wanimed ch d hegai anghil mo nuhkud g s-juhk wag ch hab chehgig am t-neꞌoki ed Abbadon k ch am Greek ha-neꞌoki ed hab chehgig Apollyon. K id hab d ahga Haꞌichu Padchuddam.\r\rTki am i huhug ihda wehpeg si s-ta ehbidam haꞌichu. K id i dahm matki am hab ep wo e juh g gohk si s-ta ehbidam haꞌichu.\r\rTki g chuhdpokam anghil am hahawa epai kuhu g e-kuikudkaj. Kuni kah mo ab hema neok ab chuhchpulij amjed hegai ohla iagchulidakud mo am kehk baꞌich g Jiosh.\r\rK hegai mo ab neok hab kaij heg wui anghil mo d chuhdpokam ch an uꞌukch g kuikud, “Ha g dagito hegam giꞌik anghil mo am e wupulshch heg bahsho akimel mo hab chehgig Euphrates.”\r\rMtki am i ha dagito idam giꞌik anghil. Idam oki wa e nahtokch id si wehhejed ohla id si tash ed id si mashad ab ch id si ahidag ed mat wo ha kokda g hemako tahpani mo waik e tahpanch wehs hemajkam.\r\rKum am ni-ahgid mash d gohk siant mi-yohn (200,000,000) idam mo g kakawyu ha chehchejch.\r\rKuni am ni-tahgio neid g kakawyu ch hegam mo ha chehchejch. Kuki g ha-wainomi koktoni si s-wepegi ch ep s-oꞌam ch hab masma s-chehedagi mo g dahm kahchim. K g kakawyu ha-mohmi hab mams mo g maipid ha-mohmi. K ab ha-chihchini amjed ab i wuhshani g mei ch kuhbs ch s-uam uhw.\r\rTki g hemako tahpani mo waik e tahpanch g hemajkam e koꞌij id hekaj waik haꞌichu mo ab wuhshani ha-chihchini amjed.\r\rKuki idam kakawyu hab waꞌap s-gewpkdag am ha bahbhai am. Ha-bahbhai oki hab mams mo g kohkꞌoi ch ab ge mohmi. K id hekaj s-koꞌokam has ha wua.\r\rKutki wabshaba hegam hemajkam mat an wih pi gam hu s-ohhod g pi ap e-chuꞌijig k ab wabsh kia ha ihm g jijawul ch ab ep ha ihm g e-jijoshchuda. Kuki eda ihda pi am hu haꞌichu d i ha-wehmtadag. Ha-jijoshchuda o d wabsh haꞌichu ha-nahtoi ch pi haꞌichu neid ch pi haꞌichu kah ch pi shaꞌi oiopo no pi d wabsh ohla ch plahda ch kohwli ch hodai ch uhs.\r\rIdam hemajkam atki pi shaꞌi dagito g e-muꞌadag ch e-hihoina ch haꞌichu ehsig ch hegai mo s-tohntom haꞌichu wua aꞌai e wehm.\r\rNtki hahawa ab nei matki ab hema i hud g s-gewk anghil ab dahm kahchim amjed. Id oki g chewagikaj e enigadadch ch g kiohod an hab juhkch e-moꞌo an. Kuki g wuhioshaj hab mahs mo g tash. K g kakhioj hab mahs mo g mehi am wuhshanim.\r\rId oki g s-apko e-tadkaj am keishch g ge shuhdagi ch g s-ohgig e-tadkaj am keishch g jewed. Kuki an hab chuꞌig g oꞌohana nowij ed ch pi holiwkas.\r\rKuki am si s-kaidam neok ch hab sha kaidag mo g mawid ab todk. Kutki g wewaꞌak tataniki ab hahawa uhpam neneo todkch.\r\rNt am haha wabsh wo i chum oꞌoha. Tki wabshaba ab hema neo dahm kahchim t amjed k hab kaij, “Pi g am hedai shaꞌi ahgid mo has kaij idam wewaꞌak tataniki. Pi g an hu shaꞌi oꞌohan.”\r\rKutki ihda anghil mo an dahm kehk g ge kahchki ch jewed ab si uhgk i bei g s-apkojed e-nowi ab dahm kahchim wui\r\rk hab kaij, “Jiosh o chum hekid an haꞌichug ch nahto g dahm kahchim ch jewed kahchim ch ge kahchki ch wehs haꞌichu mo am ha eda idam k hab kaij mat am wa e ai mat geꞌe haꞌichu hab wo e juh.\r\rWewaꞌakkokam anghil at am wo kuhu g e-kuikudkaj. T am hab haha wo juh g Jiosh g s-aꞌagi e-apchuda mo wa am ha ahgid hegam e-pionagbad mo d Jiosh haꞌichu i tashogiddam.”\r\rKutki hegai mo wa ab neok ni-wui ab dahm kahchim t amjed ab ep neok k hab kaij, “Neh, an o uꞌukch g oꞌohana hegai anghil mo an dahm kehk g kahchki ch jewed. Am g hihm k ab behꞌi.”\r\rNt am hih wui hegai anghil k ab tahni mat wo ni-mah.\r\rK hab kaij ab ni-wui, “Ab g be k huhgi. T wo si s-iꞌowik mapt wo huh ch wabshaba wo siwa am m-wohk ed.”\r\rNt ab bei g al oꞌohana nowij ab k huh. K s-wohom si s-iꞌowi mant huh. Nt wabshaba am i bah. T hahawa si siwa am ni-wohk ed.\r\rKum ab hahawa ep ni-ahgid ihda, “Am apt ep wo oꞌoha g Jiosh haꞌichu ahga ab ha amjed muꞌi nahnko mahs mehk jewed dakam hemajkam ch kokownal ch nahnko kaidam neneokdam.”\r\rKumtki ab hahawa hema ni-mah g kuintakud uhs k hab ni-ahg, “I g wuhshani k an kuint g Jiosh cheopiga ch g iagchulidakud k wo ha kuint hegam mo am e hoꞌigeꞌidahun Jiosh wui amai.\r\rT wabshaba hegai mo an wehgaj kolhaitas am i e dagito ha wui g nahnko mahs hemajkam. Pt pi an hu has wo i juh. Idam nahnko mahs hemajkam at wo kehiwia hegai mo d chum si Hekia S-apꞌekam Kihhim am oidam g giꞌikko wehst-mahm gamai gohk (4) mashad.\r\rJiosh o hab kaij, “Gohk ant wo ha mah g ni-pionag g gewkdag. T idam am wo ahgahi g haꞌichu ni-ahga ab wabsh shoꞌig e enigadad g dahumkaj heg oidam hemako mihl gohk siant chuhdpo wehst-mahm (1260) tash.”\r\rNeh, t am hahawa ni-chehgi matki has wo masmak idam gohk. Kutki hab wo masmak mo hegam gohk olive uꞌus wuhshanig mo wa heki hu oꞌohanas ab ha amjed ch hab ep wo masmak mo hegam gohk lalampa mo am chuhch geꞌe cheopi ch ed.\r\rKuki g mehi ab i wushke ha-chihchini amjed ch ha kokda g ha-obga. Kut hedai wo i chum s-koꞌokam has ha juh k wo e kokda.\r\rAb oki mahks g apꞌedag mat wo kuh g dahm kahchim. T pi wo ha juhkad heg oidam mat am wo ahgad g Jiosh haꞌichu ahga. Ab oki ep mahks g apꞌedag mat wo ehꞌedch g shohshonkam shuhdagi k an wo i wuhshad g nahnko mahs si shoꞌigdag ch mumkidag ia jewed dahm.
|
xtn-books-2
|
xtn
|
###### Tu'un tee jika ichi\n\nIn te jika ichi nkanta soko chiji de nkuyatin-jin in ve'i\nsava ke'en-jen a kaji-ji. Nkachi ña'an xiin ve'i a nkaninijin chi ku'va-ña a kaji-ji, so de tun ka'vi tee yukuan in\n\ntutu skuatan nkanta nuu-ña.\n\nDe san nkuvi ñaji tee jika ichi van xita jee nkajie'e ne'ia\nnijin ne'ia nichi-ji tutu yukuan.\n\nYukuan de nkukueka vi'i ini-jin de nkachi-ji:\nNáa kini ka, náa kini ka, san nini ña'nú sâ'â sukuan de\n\nnikatu'un-ña naa kuvi a kachi tee van sukuan.\n\nKini vi'i... de nakachi ña'nu sâ'â nuu te jika ichi, naá\nkuvi sáa... de nunâ'â nkachi tee jika ichi... kini vi'i vi a\nno'o-o chi ni nu'u ntuvi jini ka'vi. So ni ka ñââ-o so nani\n\nsukua'a-o va'a ka.\n\nNnasa'a: Pedro Constancio Ortíz López\n\n#### *16*\n\n###### tina jin kitâ so'o kani\n\nKachi daja a niyo datán ve'i nnaka in tina sââ ini de\nnsikâ vi'i, chi san nanta ito'o-ti ve'i, de jinu tina jia'an\nta'an-de, jee jiankuiñâ nichi-ti\nchiso-ti na'a-ti yatasâ'ân-de, de kâânna’a-de-ti de saá ni\njia'a-de yaji va'a-ti, de suni niyo in kitâ so'o kani-de u'vi\nvi'i ini de naa xa, de ñanini kitâ so'o kani (vurru), jitova'a\ndaja ka tina iyo ka'vi de xa a sa'a-ja va jianta'an-jan\nito'o-o san nanta-de ve'i, jee yuvi de jiankuiñâ nichi-ji\nyata-de, axin de tun sukuan sa'a tan ni de sanaan taji\nva'a daja kaji-ni, yukuan de inka kivâ, san nanta tee\nyukuan ve'i de nkuñama ka kitâ so'o kani de na'yu de\nnkene kunu-jun kua'an nuu ito'o-jo, de ñankuiñâ nichi-ji\nyata ito'o-jo kua sa'a tina de nchiso-jo na'a-ja yata tee\nyukuan, saa jee ntuvi tee van kana jan a chineí maajan\njie'e a ve' vi'i kitâ van, de kuachi nkuneí-ji nnakoo-jo\nde ninu-jun a ñu'vi tuni-jin, de ni saá nkinoo kitâ so'o\nkani ká'án maa-jan, ntuvi kuka'nu ini-ni, de kua sa'a tina\nnsa'a-ni, de ntuvi ní nta'an ini ito'o-ni.\n\nYukuan ni nini-ni de nkanta soko chiji-ni de vaniji-ni.\n\nNnanuku; Franciscio Plácido Hernández Bautista\n\n#### *17*\n\n#### *18*\n\n###### Yaa tanta'a\n\nSuchi yii, suchi si'i\n\nsiketa'an-i maa-i\n\nsiketa'an-i maa-i.\n\nSuchi yii suchi si'i\nkakusââ ini-yo nuu-i\nja ni kasketa'ani-i maa-i.\n\nIta yâsâ, ita kutu\n\nsikete'an-i maa-i\n\nsiketa'an-i maa-i.\n\nIta yâsâ, ita kutu\nkakusââ ini-yo nuu-i\nja ni sketa'an-i sutu-i.\n\nTalino yii, talino si'i\n\nkasketa'an-de-i\n\nkasketa'an-de-i.\n\nNi kaja'nchaka-de-i nuu to'o\ntata yii, tata si'i\nte ni kajuni-de xini-i.\n\nNnasa'a: Juan de Dios Ortiz Cruz.\n\n###### Jie'e dañâvâ\n\nNtaka-o va yâ'â kua vaji tata-ó, yatin sukuan xa va iyo\ndakáá nuu nijin, chi sivâ dakivâ sumana de nsaa ka'a va\nntuvi-ji. Dañâvâ ntava sivâ dakivâ nee kuiya uní sientu a\nka'vi-o vitan, va nkuvi dañâvâ nsukua'a jie'e antivâ nuu ñâvâ\nromanu, ñanini daja a ñu'un vi maa sava ntaka dañâvâ\nde xiín-jin jíkó uxa ñâvâ, nee jin nkánii jin yoo. Dañâvâ\nana'an yukuan nne'ia kua iyo antivâ, nñanini a tan in\ndañâvâ va nkuña'nu nuu tan in kivâ sumana. Maa jie'e a\ndañâvâ yata nute nake'en vi'i ichi dañâvâ romanu, a nee\nvitan ka de iyo datu'un yukuan ma'ñu dañâvâ jin kivâ Nuu\ntu'un stila jee ntuvi viji kachi-o maa-jan kua jianini-ontee-o.\n\nLuna = Lune Nnanaku Pedro C. Ortiz López\n\nVenus = Vierne\n\nMarte = Marte\n\nMercurio = Miércoles\n\nJúpiter = Jueve\n\nSaturno = Satu\n\nSol (nkanii) = Dominku\n\n#### *19*\n\n#### *20*\n\n###### Tu'un nakani jie 'e ñuu yukuiti\n\nVi'i sikâ kuitâ na'an dañâvâ nakani a kachi daja a\nnnakani ñâtataña'nu daja, a ñâvâ uvi xiko vi dañâvâ\ntiumi nkanta ñankunee ichi sikâ ñuu ya'a, ichi\nkenta'anjan jin dañuu Tutunu (Chicahuaxtla) jin\nSantu Masi Yutesuji; dañâvâ yukuan vi da a nkuvi sâ'â\nse'ya ñuu ya'a, de dayukuan va nka'an sêên sêên nuu tu'un\nde saá va nee ntañu'un de sêên ka ka'an ñâvâ Yukuiti nsuvi\n\ndañuu ka.\n\nNee ntañu'un de kaa ii ka nama yuu nuu nkaa ñuu\nya'a a xi'nañu'un Yatayuku, de nsama daja nuu nnee\ndaja saa va a úvi jee najia'a daja nuu nani SIKÂ KAVA\nLASA, chi va sanaan a nao ka yukuan de niyo in yute\nka'nu maa-jan, so nkuvi in a nasâ chi a niyo in tenusu\nnika jika vi'í de nchunta'an tu'un ñasâ'â-jâ jin in tee de\nntuvi ni jini tee na'vi' van, so nkachi in ña'nu ñââ nuu-jun\na nkene jika vii-ji chi maa yata ve'i-ji ni kanta in isu maa\nka'nu yukuan de nnení-jin van de maa nkachi ña'nu a\nisu jika uvi vi van de yatin ninu xa ini tan-jan, ní kuvi de\nnkanta nijia in te de nkani tuni-jin van de nnakana\ntenetiñu maa-jan de nkachi-ji a in ña'nu nkachi nuujun,\nde nnakana daja ña'nu de nkani vi'l daja maajann\nde maa a ñu'un kunta'an jin ña'nu van de nkiji in\ntu'un no'o chi ntuvi nkúun savi uxa kuiya, yukuan de ni'i\nñâvâ, ni'i sana de nichi yute ka'nu, yukuan de sava ñâvâ\nnnajia'a nuu nkáa ñuu a úni ichi nani nee ntañu'un NUU\nITUN, de sava ñâvâ nkene kua'an vi da a ñakân ñuu San\nJuan Kue'e yâ'â chiji Kavasno'o.\nA KUMI jee nuu ñâvâ nñakân ñuu nuu nani ntañu'un ÑUU\nTU'U, de ya'á káá ñuu ka'nu san nkajie'e nkanta ñâvâ\nñuu jíka nkajie'e jikon núú ñu'un de chunáá tan yoo de\nsukuan ni de nkajie'e kukutu de kukue'e ka ñâvâ de saa\nni yaku ñâvâ Yukuiti de ntuvi nkuneí daja noma daja\nñu'un ñuu de sukuan va ñankava ñuu nani NUYOO, ichi\n\nkanta nkanii.\n\nA U'UN va nnuu ñâvâ de ñakân daja ñuu YUKUITI nuu\nkaa-ja ntañu'un, sava ñasâ nuu ñuu Nuyoo jie'e a\nnnama-jan ñu'un sukuan nakani dañâvâ ña'nu de saa ni\nkachi datutu tu'u jin tutu ñu'un maa tu'u iyo ntañu'un,\nnuu yoso a nee xuyâkâ jika veñu'un ñunkaa vi xe'ñu tu'u\nYukuiti, de saa najia'a kua'an nuu noni Tunií úxa\nkenta'an jin Kupala, de kua'an Kava Isu Kuijin; najia\nKua'an nuu noni NUTE NIKANE, Soko Yuu, kava yuntun\nkuíí, de nanta no kava yaka kenta'an jin ñuu LEVA;\nyukuan de kua'an ne Kava Kolo de nanta nee nuu nani\nTORRALVA ichi kentaán jin ñuu Yukukuíí, Ñunkaa.\nDe san nkuneí jin tixin nâân ÑUUKO'YO niyo kuiya in mil\nììn sientu uxi de nani'in neí ini Yukuiti de nnivâ-jâ de\nñakân-jân dañuu kuachi-ji kua Xíniyuvi, Teponaxtla,\nReye, jin dañuu ka kua'an ichi nuu i'ni, de saa ni nkene\nkue'e dañâvâ ñuu ya'a kua'an ñakân ñuu kuachi ichi\nkanta nkanii a nuu ñu'un ñuu ÑUNUVA, nuu iyo vi'i ka uni\nmil ñâvâ.\n\nPedro Constancio Ortíz López\n\n#### *21*\n\n###### Tikasun jin saa na'ma\n\nKachi daja a tikasun sa'ani\na sa'a yukuan ntusa'a nu'u,\nchi de a nu'u nsa'a majan\nde a nsa'a va'a kuvi-ji\njie'e a nu'u nsa'a maa-jan ni.\n\nKachi daja a saa na'ma tivâ-ni\n\nde saa na'ma ntuvi tivâ tan-ni\n\nchi de a nu'u ntivâ maa-jan,\nde ntivâ va'a maa-jan ni\njie'e a nu'u ntivâ maa-jan.\n\nYa'a vi yaa chilena jíáá\njita daja ichi chuvéé,\njee vitan jita-ni nuu danu\nso ni ka nee jin tuno'o\n\nde nkata ntaka tan ntaka-o.\n\n#### *22*\n\n###### Yaa tundoko\n\nSukun tuntoko\n\nsukun tunchi'ma\n\nnana luu mee-en\n\ntuu ni yuu ni.\n\nKitsu ntikuxi\n\nyuu ni yuu ni\n\nkitsu nuu xa'va\n\nnana ña nkua'a.\n\nNana ña vatsi\n\nichi ni tsiku\n\nkoo ta koo\n\nkaka ta kaka\n\nni ña'an lulu mee-e\n\nNnasa'a:\nSimón Aurelio López Sánchez.\nTereso Jesús López Santiago.\nMagdaleno C. López Paz.\n\n#### *23*
|
nhm-books2-59
|
nhm
|
AMATLANAHUATILI TLAHTOLI\nVII. In tequimactilistli tlen tequitinih mochihuas ica tlachi-\nhualmeh tlen ica huelis moitas tlamatilistli ihuan tlen hueli qui-\nchihuah tlen quinequih tequicalaquiseh. In tecpan tlanahuatilo-\nyan quin quetzas caltlamachtilmeh tlen Administración Pública;\nVIII. In tequitinih mopialiseh tlapehcpohuili tlen tlatleholti-\nlistli, ihquinoh tequitleholtilistli tlen quinmactiliseh motetonis\nipan tlamatilistli, nelcuali tlachihualismeh ihuan huecahualis-\ntli. Seha tlamantli, quipias cachi saniman tlapalehuili tlen san\nyehua tomintlani ipan ichan;\nIX. In tequitinih san huelis quintequicotonaseh noso quin\nquixtiseh ica se tlamantli tlen melahuac, quen quiihtos tlahtol\ntlanahuatili;\nTla sanmolhui quisaseh ipan intequih quipiaseh tlatechpo-\nhuili quiihtoseh tla quinequih maquinmactilicah intequih noso\nintlaxtlahuil tlen intechpohui, achtohui moitas tlanahuatili.\nTla moixcotonas tequitilistli, in tequitinih tlen quin tlatlacahui-\nseh, intechpohui quipiaseh seyoc tequitl tlen seha ipatih tlen\nquiixpolihuiltiqueh noso maquintlaxtlahuicah;\nX. In tequitinih intechpohui huelis monechicoseh ihuicpa\nquimanahuiseh tlen nochi quincuesohua. Hueliseh, noihqui,\nquitequihuiseh tlatechpohuili tlen ica quiquetzaseh intequih\nachtohui quisencahuaseh tlahtoltlanequilmeh tlen quiihtos tla-\nnahuatili, tlen se noso miaqueh caltlanahuatilmeh tlen Altepeco\nChicahualistli, queman axmotlepanitas nochipa ihuan ahachica\ntlatechpohuilmeh tlen inin tlanahuaticayotl quin mactilia;\nXI. In altepechantli tlamocuitlahuili motecpanas quen moihto-\nhua ipan inin tepitzin tlahtolquetzalmeh:\na) Quitlaxtlahuas tlacocolmeh ihuan cocolismeh tlen tequi-\ntilismeh; cocolismeh tlen santequitinih ihuan tlacatililis; ihuan\ntequisiahcahualistli, axhueltequitilistli, huehueyotl ihuan mi-\nquilistli.\nb) Tla oncas tlacocoli noso cocolistli, mopialis tlatechpohuili\ntlen quimanahuis itequih san quesqui cahuitl quiihtos tlahtol\ntlanahuatili.\nc) In sihuameh queman quinemiltiseh conetzin amo quichi-\nhuaseh tequitl tlen etic tlen ica quitlanahuiseh intlacayo campa\nmoyolitia conetzin; monequi quiseliseh se metztli siacahualis-\n\nTLEN TEQUITL IHUAN INTECHPOHUI ALTEPETLACAMEH\ntli tlen queman quiyeyecohtoqueh asiqui conetzin ihuan seyoc\nome metztli teipan, monequi quiselis asitoc itlaxtlahuil ihuan\namo quipolos itequih ihuan tlen itechpohui tlen quiasitos ipan\nitequih.Ipan cahuitl tlen tlachichitia quipias ome siacahualistli\nipan se tonati tlen axnochipa, iasica tlahco cahuitl tlen se,\nihuicpa quin chichitis iconehua. Tlapihuiyah, quiselis tlapahti-\nlistli ihuan conetlachialistli, pahmacalistli, tlapalehuilistli tlen\ntlachichitilistli ihuan tlapalehuili tlen ininchan conemeh.\nd) In chanehuah tlen tequitinih quipiaseh tlatechpohuilis-\ntli tlen ica quinpahtiseh ihuan quiseliseh pahtli, ipan tlamantli\nihuan quenihqui quiihtos tlahtol tlanahuatili.\ne) Moquetzaseh nechicolismeh ihuicpa vacaciones ihuan\nnechicahualistli, ihuan noihqui caltlanamacatiloyan axnel tla-\npatioh ihuicpa quinpalehuis tequitinih ihuan ichanehuah.\nf) Quinmactiliseh tequitinih axnelpatioh calmeh, quintlane-\nhtiseh noso quinnamaquiltiseh, quen moixtlalihtos ipan ama-\ntequitl tlen achtohui mocualitas. Ipihuiyah, in tecpan Caltla-\nnahuatiloyan itechpan tlapalehuili tlen quichihuas, moixtlalis\nse Anahuac tominnechicoli tlen chantli campa moahocuis tlax-\ntlahuili inixcotiah tequitinih ihuan moixtlalis se tlachihuali\ntlen tomintlapalehuili tlen huelis quinmactilis tequitinih axpa-\ntioh tlapalehuili ihuan tlen monequis ihuicpa mamocohuicah\ncuali calmeh ihuan tlachpampa, noso yehuan maquinquetzacah,\nquincualtlalican, quinyectlalican noso maquitlaxtlahuacan\ntlen tlahuicah tlen ini tlacohualmeh.\nIn tlaxtlahuilmeh tlen mochihuas ipan tominnechicolistli\nmonequi momatiltis caltlanahuatili tlen quihuicas altpechantli\ntlapalehuili moyectlalis ipan Tlanahuatili tlen itechpohui, que-\nnihqui mochihuas ihuan ohtequitl tlen monequi quihuicas te-\nquichihualistli tlen motocahtihquiac tominnechicolistli ihuan\nquenihqui momahmacaseh inon tlapalehuilmeh.\nXII. In cualantli tlen se tlacatl, tlen nochimeh tlacameh noso\ntlen nechicolismeh tlapalehuianeh, moixpantiseh ipan se Tri-\nbunal tlen Conciliación ihuan Arbitraje tlen ipan tlatzquitoseh\nquen tematiltia tlahtol tlanahuatili tlasencahuali.\nIn cualantli tlen Poder Judicial tlen Sentlanahuatiloyan ihuan\nitequiticahua quisencahuas Consejo tlen Judicatura Federal;\n\nAMATLANAHUATILI TLAHTOLI\ntlen oncas ipan Suprema Corte tlen Justicia ihuaya itequitica-\nhua quisencahuas tlen inin san iyohtziya.\nXIII. Ten coyomeh, tlen coyomeh atl quimocuitlahuia, tlen\nipan sequinoc tlaltipactli tequiti, Tequitini tlen cani in mo Tla-\nteilhuiyah, tlaixmahtoque ipan tlatsquis iuan nochime tequitini\ntlen tlamocuitlahuia quinechicoseh san tle ni amatlanahuatili.\nTequitini tlen cani mo Tlateilhuiya, tlaixmahtoque ipan tlats-\nquis iuan nochimeh tequitini tlen tlamocuitlahuia tlen Sentlana-\nhuatiloyan, Iyolo Hueyi Altepetl, Tlaltlanahuatilmeh iuan alte-\npemeh, uelis quin ihcuanise cani tequiti tla amo qui chihua tlen\nquininnahuatiya tlen eltoc campa amatlanahuatil quema queino\ntlachihua masque itstoque in tequi, que tla quin olinise tla qui ix-\npanoseh quema quipixtoque in tequitl. Tla tequihue tlen tetlatsa-\ncultia quiihtos ma moihcueni, ma qui olinica, ma quiquixticah, san\nnopaya itequi tlatlemach tlen amo qui ihtos ipan tlache mo tlacxili,\nuahca ni Hueyi Altepetl san monequi quitlaxtlahuilis indemni-\nzación iuan ni tlahuicaltlanahuatili tlen quipia quema tequitl,\nmasqueh catliueli tlanahuatili quisati ipan se tlatsacuilamatl tla\nmotempalehui ica seyoc tlamantli.\nTequihueme tlen iuehcapanca sentlanahuatiloyan, Iyolo Hue-\nyi Altepetl, Tlaltlanahuatilmeh iuan altepemeh, iuan ihquino\nquichicahuiliseh ni tsontecomitl tlen Altepetl ica tlamocuitlahui-\nseh in axca tequihuemeh can yon Mo Tlatelhuiya, tlen tequiti-\nni tlamocuitlahuiyanih iuan tlen tepalehuiya pampa tlaixmati\npan tlatsquia, tle in santlamahmatia nechca iuampoyouah iuan\nahquin quintlamaca, qui chihuase san quenya oncas tlen ica mo-\nmapalehuiseh quipiase achi miac tlamocuitlahuilistli.\nNi Hueyi Altepetl quinmactilis tlen noha tequititl ipan Coyo-\nmeh, Patlani iuan in Teposo Tetic, quin tlanehtise tlen quiihtoua\nipan inciso f) tlen uala ipan iachiyoca XI tlen ni iiyoca, no que-\nhaínoc elis iuan inmaco eltos quin mocuitlahuise nochi tlen\ntequitini in iuaya.\nXIII. bis. In tlatlahco tomincali ihuan caltlanahuatilmeh tlen\nAdministración Pública Federal tlen tlatzquitoseh ipan mexcatl\ntlachihuali tomincali monahuatiseh ipan tequipanoli ihuaya ite-\nquiticahuan ica tlen moihtihua ipan inin Tlahtoliyocalistli.
|
ots-ebible-LK10_13_2
|
ots
|
―Nuquɛjʉ, guí mi̱ngu̱jʉ Corazín, drá ndo ngu̱ xquí sufriguɛjʉ. Hne̱hquitjoguɛjʉ, guí mi̱ngu̱jʉ Betsaida, drá ndo ngu̱ xquí sufriguɛjʉ hne̱je̱. Cʉ cja̱hni cʉ mí bbʉh pʉ jar jñini Tiro co pʉ jar jñi̱ni Sidón, bbʉ xtrú cca̱hti gueguejʉ cʉ milagro cʉ xcú cca̱htiguɛjʉ, ya má yabbʉ xtrú repentijʉ, xtrú jiɛjmʉ ca rá nttzo. Guegue‑cʉ́ xtrú ngoxjʉ bojtzibi jáy de̱jʉ pa dír ni̱gui, mí ndo du̱mʉyjʉ por rá nguehca̱ xquí dyøtijʉ ca rá nttzo. Nuquɛjʉ, masque xcú cca̱htijʉ cʉ milagro rá nzɛdi xtú øte, pe jí̱ xcú hñe̱me̱guijʉ.\r\rMás da ndo jñu̱x quer castigojʉ ni digue cár castigo ca da ttun cʉ mi̱ngu̱ Tiro co cʉ mi̱ngu̱ Sidón.\r\rHne̱hquiguɛjʉ, guí mi̱ngu̱jʉ Capernaum, ¿cja guí ma̱nguɛjʉ da ndo tti̱zquijʉ? Ncjahmʉ gri ma̱ntsjɛjʉ, ya xquí tzøxjʉ nʉ jar ji̱tzi. Pe ya xpa e̱h car pa bbʉ xta tjøhti quer jñi̱nijʉ, tje da mpu̱ni. Cja̱ nuquiguɛjʉ, da cju̱hquijʉ pʉ jabʉ jin gui tzö.―\r\rCja̱ car Jesús pé bi xih quí möxte:\r\r―Yʉ cja̱hni yʉ to da dyøh ca guí ma̱jmʉ, guejquitjogö hne̱je̱ i øjtigui. Nu yʉ cja̱hni yʉ jin da nequijʉ, guejquitjogö jin gui negui‑yʉ hne̱je̱. Yʉ cja̱hni yʉ jin da negui, gueguejʉ jin gui nejʉ cam Tzi Ta ca xpá mɛnquigö, hne̱je̱.―\r\rDiguebbʉ ya, cʉ setenta hñøjø cʉ xquí tjajni, bi möjmʉ bú øtijʉ ca xquí ma̱n car Tzi Ta Jesús. Cja̱ bbʉ pé mbú cojmʉ, mí ndo mpöjmʉ, bi ma̱jmʉ:\r\r―Nuquɛ, Tzi Jmu̱, cʉ ttzonda̱ji̱ i weni bbʉ dí nømbiquije quer tzi tju̱ju̱ cja̱ dí bbɛjpije da bøni.―\r\rCja̱ bi da̱h car Jesús:\r\r―Ja̱a̱, dú pa̱cö bbʉ nguí fonguijʉ‑cʉ́. Dú janti bbʉ mbú töh car Satanás jar ji̱tzi, ncja hnar rayo.\r\rNugö, xtú ddahquijʉ poder pa gui ti̱nijʉ cʉ cci̱ña̱ co cʉ alacrán, cja̱ pa gui ta̱pijʉ cár ttzɛdi ca Jin Gui Jo, cja̱ nucʉ́, jin te da cjahquijʉ‑cʉ́.\r\rNuquɛjʉ, guí mpöjmʉ ya, porque xcú ta̱jpijʉ cʉ nda̱ji̱ cʉ jin gui tzö. Pe más i ndo mu̱hui ca ya xpí ju̱x pʉ ji̱tzi quir tju̱ju̱jʉ. Rí ntzöhui gui ndo mpöjmʉ por rá nguehca̱.― Ncjapʉ gá ma̱n car Jesús bbʉ mí nzoh cʉ setenta hñøjø cʉ xquí juajni.\r\rGuejti car hora‑ca̱ hne̱je̱, car Jesús bi ndo mpöjö, cja̱ bi nzoh ca Ocja̱. Car Espíritu Santo bi ún ya palabra ya bi ma̱. Bi xih cár Tzi Ta ji̱tzi:\r\r―Nuquɛ, Tzi Ta, ir mɛjtiguɛ nʉr ji̱tzi cja̱ co nʉr jöy, como guehquiguɛ, guí mandadobi‑yʉ. Dí öhqui cjama̱di porque xcú u̱jti yʉm cja̱hni yʉ i tɛngui ja guí ncjaguɛ, cja̱ co ja ncja gri mandado. Nu cʉ sabio, jin gui pa̱di ja guí ncjaguɛ, como jí̱ xquí föxquɛ‑cʉ. Gue yʉm cja̱hni yʉ i tɛngui xcú föx‑yʉ, cja̱ nuyʉ́, i jñɛjmi cʉ tzi ba̱jtzi cʉ jin te bbe i nxödi. Nuquɛ, Tzi Ta, xcú föx‑yʉ co quer tzi pojö como guehca̱ xcú mbe̱ni, cja̱ rá zö quer mfe̱ni.―\r\rCja̱ pé bi ma̱n car Jesús:\r\r―Cam Tzi Ta xí ddajqui cam cargo pa gu u̱jti yʉ cja̱hni ja i ncja guegue, cja̱ pa gu cojcö ʉ́r lugar guegue hua jar jöy. Ddatsjɛ guegue cam Tzi Ta ji̱tzi i cca̱jtigui mbo nʉm tzi mʉy, como ʉ́r Ttʉguigö‑ca̱. Cja̱ ddatsjɛguigö, dí pa̱di göhtjo ja i ncja cam Tzi Ta. Guejti yʉ dda cja̱hni yʉ dí xijmʉ ja i ncja cam Tzi Ta, guegue‑yʉ i pa̱di ja i ncja‑ca̱ hne̱je̱. Nuyʉ́, cja̱ co cʉ pé ddaa cʉ to dí ne gu fötzi, da ba̱dijʉ ja i ncja cam Tzi Ta.― Bi ma̱ ncjanʉ car Jesús bbʉ már ora.\r\rDiguebbʉ ya, car Jesús bi zix quí möxte, gá möjmʉ hnanguadi pa jin di dyøh cʉ pé dda cja̱hni. Cja̱ bi nzoh‑cʉ́, bi hñi̱mbijʉ:\r\r―Nuquiguɛjʉ, xí ndo möxquijʉ ca Ocja̱, xí ddahquijʉ xcú cca̱jtiguijʉ cja̱ co cʉ cosa rá zö cʉ xí ncja yʉ pa ya.\r\rDí xihquijʉ, már ndo ngu̱ quí jmandadero ca Ocja̱, co cʉ rey cʉ mí bbʉ ya má yabbʉ, mí ndo ne di cca̱htijʉ ca hnar cja̱hni ca di hñi̱x ca Ocja̱. Nu gueguejʉ, jin gá nzʉdi di cca̱jtiguijʉ. Guejtjo mí ndo ne di dyødejʉ cʉ palabra cʉ di ma̱n ca hnaa ca di mɛjni ca Ocja̱. Pe jin gá nzʉdi di dyødejʉ. Nuquiguɛjʉ, xcú dyødejʉ cʉ palabra‑cʉ.― Ncjapʉ gá xih quí möxte car Jesús.\r\rCa pé hnar pa ya, hnar cja̱hni ca xquí ndo nxöh cár ley car Moisés bi guati car Jesús. Mí ne di dyøhtibi ʉr prueba, eso bi dyöni:\r\r―Maestro, ¿ter bɛh ca̱ gu øte pa gu töti cam nzajqui ca jin da tjegue?―\r\rBi xih car Jesús:\r\r―¿Ter bɛh ca̱ i ju̱x pʉ jar ley? ¿Te guí cca̱hti pʉ?―\r\rBi da̱di, i̱na̱:\r\r―“Gui ndo jion ca Ocja̱, göhtjo mbo ir tzi mʉy. Gui ndo ne car Tzi Ta ji̱tzi göhtjo co quer ttzɛdi, göhtjo co quer mfe̱ni. Cja̱ gui ma̱h quir hñohui, ncja ngu̱ guir ma̱jtsjɛ.”―\r\rBi ma̱n car Jesús, bbʉ́, i̱mbi:\r\r―Xcú tja̱di rá zö. Gui dyøte ncja ngu̱ xcú ma̱, cja̱ nubbʉ, da hmʉh quer nzajqui, bbʉ.―\r\rNu car maestro bi hñöni, bbʉ́:\r\r―¿Ja ncja grá pa̱di to cʉm hñohui? ¿Toca̱ dí nesta gu fötzi?― Bi dyöni nʉr nttöni‑nʉ, como jin tza mí ne di möx quí mi̱nga̱‑cja̱hnijʉ.\r\rCar Jesús bi da̱j ya bbʉ́, bi xih hnar tzi bbede gá ejemplo:\r\r―øde, hnar hñøjø bi bøm pʉ Jerusalén, mír ma pʉ Jericó. Cja̱ bbʉ má pa jar hñu̱, bi ntjɛhui cʉ be̱. Nucʉ, bi møjquibi göhtjo quí da̱jtu̱, bi jña̱htzibi cár domi, cja̱ bi ndo ʉnijʉ. Bi guaj ya bi ʉnijʉ ya, cja̱ bi zoguijʉ pʉ jar hñu̱, gá ma̱jmʉ, ya xquí du̱.\r\rDiguebbʉ ya, bi tjoh pʉ hnar möcja̱ digue cár religión cʉ israelita. Cja̱ nuca̱, bi jianti car hñøjø már bbɛm pʉ, cja̱ bi tjojtjo.\r\rGuejtjo bi tjoh pʉ hnar levita, tzʉdi, hnar hñøjø ca mí föx cʉ möcja̱, mí pɛh pʉ jár templo cʉ israelita. Guejti‑ca̱ bi tjojtjo hne̱je̱.\r\rDiguebbʉ ya, ca hnar mi̱ngu̱ Samaria bi tjoh pʉ jar hñu̱ cja̱ bi jianti már bbɛm pʉ car hñøjø‑cá̱. Bi jianti cja̱ bi ndo jui̱jqui.\r\rGuegue ya bi guati, bi xix car aste co ni car vino pʉ jabʉ mí bbʉh quí herido, cja̱ bi pantibi da̱jtu̱. Ma ya bi hñi̱x pʉ jár zu̱we̱ ca má tø guegue, bi zitzi gá mɛhui hnar mesón. Cja̱ nupʉ, car mi̱ngu̱ Samaria bi nu̱ göhtjo ca te mí nesta car hñøjø ca xquí ttʉni.\r\rCar jiax pʉ ya cá̱, bi gʉhmi yo pieza cʉ domi, bi un car mi̱ngu̱ pʉ jar mesón. Bi xifi: “Föh tzʉ nʉr cja̱hni. Bbʉ te da nesta gui tömbi, bbʉ pé xcuá cojcö, pé xtá cju̱jtiqui.”― Bi nttzɛdi pʉ car bbede.\r\rNu car Jesús bi dyön car maestro ca már øde, bi hñi̱mbi:\r\r―Digue cʉ jñu̱ cʉ cja̱hni cʉ bi tjoh pʉ jar hñu̱, ¿toca̱ bi cja ʉ́r hñohui car probe ca xquí ʉn cʉ be̱?―\r\rCar maestro bi da̱h bbʉ́:\r\r―Gue ca hnaa ca bi jui̱jqui.―\r\rCar Jesús bi xih, bbʉ:\r\r―Guehquitjoguɛ, gui ma gui dyøte ncja ngu̱ gá dyøti car mi̱ngu̱ Samaria. Gui jui̱jqui car cja̱hni ca i nesta to da mötzi.―\r\rDiguebbʉ ya, car Jesús bi segue bi ma pʉ jabʉ mír ma. Bi möjmʉ quí amigo cʉ mí yojmi, cja̱ bi zøtijʉ hnar tzi jñi̱ni. Mí bbʉh pʉ hnar bbɛjña̱, mí ju̱ cár tju̱ju̱ múr Marta. Guegue‑ca̱ bi mvitabi car Jesús co quí möxte di ma pʉ́r ngu̱. Cja̱ bi möjmʉ.\r\rMí bbʉh cár cju̱juɛ car Marta, mí ju̱ cár tju̱ju̱ múr María. Guegue‑ca̱ bi mi̱jta hnanguadi pʉ jabʉ már bbʉh car Jesús, cja̱ bi dyøjti ca már ma̱n‑ca̱. Jin gá mföxte pa di tjojqui car jñu̱ni. Nu car Marta már mpɛgui már jojqui car jñu̱ni.\r\rEso, bi ndo ungui ʉr cuɛ car Marta, como már ngu̱ cár bbɛfi. Nubbʉ, bi guati pʉ jabʉ már ju̱ car Jesús, cja̱ bi xifi:
|
zai-ebible-MT22_40_1
|
zai
|
Iropa ca mandamientu ca nga xcu idubi naca ley ne ni bicaa ca profeta.\r\rNe laga rí ru ca fariseu raqué\r\rrabi be laaca’:\r\r―Yanna xi na tu de Cristu, tu dé za be.\r\rPara na ca’:\r\r―Lade ca xiiñi David.\r\rPara na be rabi be laaca’:\r\r―Pa zacá nga laani la? xiñee dxi bisiní’ Espíritu Santu David, na Señor sti laabe ya’. Purti ndi nga ni uní’ David óraque:\r\rNa Dios rabi Señor stinne’:\r\r“Gurí cuee dede ora ma gudixhe dxie cani nanala’dxi lii xañee lu’.”\r\rPa rabi David laabe Señor sti la? ximodo zanda gaca be xiiñi David ya’.\r\rPeru nin tobi de laaca qué nidxela xi niní’, ne dede dxi que bidxibi ca ninaba diidxa ca laabe xiixa.\r\rBizulú uní’ né Jesús ca binni que ne ca discípulu sti’,\r\rna rabi laacabe:\r\r―Nuu ca maistru de ley ne ca fariseu para gusiidi ca ley sti Moisés.\r\rNga runi cayabe laatu guni tu ni na cabe. Pa gabi cabe laatu chi nanda tu xiixa la? lachinanda ni, ne laguni ni. Peru qué chi guni tu casi runi cabe, purti riní’ cabe peru qué runi cabe.\r\rModo runi cabe ca zeda gaca casi ñaca nundiibi cabe xiixa nanaa ne nudxiiba cabe ni yanni stobi, peru laacabe qué racala’dxi cabe cana cabe ni, nin ne ti bicuini ná cabe.\r\rRiula’dxi cabe gu’ya binni pabiá’ zinanda cabe ley sti Moisés, dede ricaa cabe ca gui’chi ra cá ni, rundiibi cabe ni lu ná cabe ne lucuá cabe, ne ruzigueda cabe jluxu lu xhaba cabe.\r\rNe zaqueca runi cabe ra chi tó cabe, riula’dxi cabe cui cabe lugar ni nuu para binni ni jma risaca. Ne zaqueca cui cabe lu ca banca ni jma galán ndaani yu’du’.\r\rRiula’dxi cabe ugapa diuxi binni laacabe lu calle ne irá binni gabi laacabe maistru, maistru.\r\rPeru laatu cadi chu’la’dxi tu gabi cabe laatu maistru, purti tobi si maistru nga nuu, ne laa nga Cristu. Laatu la? bi’chi irá tu.\r\rNe cadi guni bixhoze tu nin tobi de cani nuu ndaani guidxilayú purti tobi si nga Bixhoze tu ni nuu ibá’.\r\rZaqueca cadi chu’la’dxi tu guni cabe laatu xaíque purti tobi si nga xaíque stitu, ne laa nga Cristu.\r\rNi jma risaca lade tu la? napa xidé gaca casi jmozo ca xcaadxi.\r\rNi gudxiiba laca laa la? jma huaxié’ zasaca, peru ni qué gudxiiba laca laa la? ngue zusisaca Dios laa.\r\rLagapa gá laatu, maistru de ley ne fariseu ca’, purti nisi rusiguii tu. Ne pur laatu qué ganda chu’ binni lade ca xpinni Dios. Qué na tu chu’ tu, ne nin qué na tu chu’ cani racala’dxi chu’.\r\rLagapa gá laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca’, purti raxha tu lidxi cani ma guti xheela’ ne para cadi uluí’ pa laatu cayuni tu ni, runi tu resá xadxí. Nga runi jma ziaba ná tu.\r\rLagapa gá laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca’, purti ridi’di tu nisadó’ ne rizá tu zitu para idxela tu tu chu’ lade tu. Ne ora ma nuu be lade tu la? runi tu laabe xiiñi binidxaba chupa de bia’ naca tu ca.\r\rLagapa gá si laatu purti nin laatu qué ganna tu, peru racala’dxi tu usiidi tu stobi, ne rabi tu laaca’: “Tu guni jurar pur yu’du ro’ la? gasti naca pa qué guni ni ma uní’. Peru tu guni jurar pur ca oro ni nuu ndaani ni la? laa huaxa naquiiñe guni ni iní’.”\r\rBinni huati ca’, qué riene tu nja’. Ñee cadi jma risaca yu’du que, que oro ni nuu ndaani ni la? purti pur yu’du que nga guca ndaaya oro que.\r\rNe laca na tu: “Tu guni jurar pur altar la? gasti naca pa qué guni ni ma uní’, peru tu guni jurar pur ni nexhe lu altar que la? laa huaxa naquiiñe guni ni iní’.”\r\rBinni huati ca’, qué riene tu nja’. Lácaxa cadi jma risaca altar que, que ni nexhe lú, purti pur altar que nga raca ndaaya ni nexhe lú.\r\rNdi nga laani: tu guni jurar pur altar la? cayuni jurar pur laani ne pur ni nexhe lú ni.\r\rNe zaqueca tu guni jurar pur yu’du ro’ la? cayuni jurar pur Dios purti Dios nga nuu ndaani ni.\r\rNe tu guni jurar pur ibá’ la? cayuni jurar pur ra zuba Dios ne pur Dios purti laa nga zuba raqué.\r\rLagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca’, purti dede ca guixi rindá’ naxhi casi menta ne anís ne cominu runi tu cani chii ndaa, ne rudii tu tindaa Dios, peru qué rulabi tu ni jma naquiiñe guni tu ni zeeda lu ley. Ruchee né tu binni ne qué riá tu laaca’, ne qué runi cre tu Dios. Ca nga nga ni jma naquiiñe guni tu, peru laca cadi gusaana tu de guni tu ca xcaadxi ca.\r\rBinni lú cheepa ca’, racala’dxi tu uluí’ tu stobi peru nin laatu qué ruuya tu. Zeda gaca ni casi ñaca nibee tu biuxi lu endaró peru ñabi tu idubi ti camellu.\r\rLagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca’, purti zeda gaca tu casi vasu ne bladu ni ria’ri ladi si, peru ndaani cani nabiidi’. Zacaca laatu, de luguiá si ruluí’ nacha’hui tu, peru ndaani ladxidó’ to nabiidi purti riba’na tu sti binni ne nalá tu.\r\rFariseu lú cheepa ca’, lagaca nacha’hui de ladxidó’ to ne cadi de luguiá si.\r\rLagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca’, purti zeda gaca tu casi ba’, naquichi bé idubi ladi ne sicarú, peru ndaani dxá dxita gue’tu’, ne irá ni nayuudxu’.\r\rZacaca laatu. Para binni la? ruluí’ nacha’hui tu purti ruuya ca de luguiá si, peru ndaani ladxidó’ to dxá de enda rusiguii ne de enda nadxaba’.\r\rLagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca’. Runi tu xpa’ ca profeta ne ruzuchaahui tu xhiu’du ca xpinni Dios ni ma guti,\r\rne na tu: “Pa nibani nu dxi bibani ca bixhoze gola nu la? qué ñacané nu ra biiti cabe ca profeta.”\r\rNe racá rihuinni laca laatu cabee ruaa tu diidxa tu xiiñi laatu purti laatu nga xiiñi cani biiti ca profeta que.\r\rYanna laatu lausaa chaahui ni biaadxa ñuni ca bixhoze gola tu.\r\rBinni malu ca’, ruluí’ pe tu beenda gubizi. Zácaxa tu zanda ilá tu de che tu gabiá xa.\r\rNga runi zuseenda profeta ne hombre nuu xpiaani ne maistru ra nuu tu. Peru zuuti tu caadxi de laaca’, ne nuu dede zucaa tu laa lu cruz, ne xcaadxi zaguiñe tu laaca ndaani xhiu’du tu ne zaladxi tu laaca de ti guidxi para sti guidxi.\r\rNe luguiá tu guiaana donda pur ca rini bixii sti irá hombre cha’hui ni huayuuti cabe dede dxi guti Abel para dxi guti Zacarías xiiñi Berequías, ni biiti cabe lade yu’du ro’ ne altar ni nuu lu patiu.\r\rGabe ca’ laatu, irá nga ziaba luguiá ca binni nuu yanna ri’.\r\rNe óraque na Jesús:\r\r―Ah binni Jerusalén, Jerusalén, xiñee ndi ruuti tu ca profeta ne ruchá tu guie cani ruseenda Dios ra nuu tu. Panda que tiru gucaladxe ñapa laatu ndaani naya casi runi bere ne ca xiiñi xa’na xhiaa, peru qué niná tu.\r\rPara si yanna ma biaana stubi lidxi tu ne iruti culabi laa.\r\rNe gabe ca’ laatu, dede yanadxí ma qué zuuya ru tu naa, dede ganda dxi gu’ya tu naa ne na tu: “Lausisaca ni biseenda Dios.”\r\rBiree Jesús de ndaani yu’du ro’ ne ma che be sti ladu, beeda ca discípulu stibe ne biluí’ ná ca laabe ca yoo sti yu’du que.\r\rPara rabi be laaca’:\r\r―Ruuya tu irá ndi la? Gabe ca’ laatu ziuu tu guxhá ni ne qué ziaana nin ti guie luguiá sti guie, de irá ni zanitilú.
|
zoq-books-4
|
zoq
|
Te’ anhkimkuyis, maka tzyäki jurä mujspamä kotzonhyatä mumu jikä ote’\ntzapyapapä päntam nam ijtyajupä yäkipä kupkuyomoy y eya najsomo\nmijtyajupä, wäkä kyojamya yä México mäja najs, teserike mujspa\nyanhtumäya nye’ kyupkutyam.\n\nXIV. Tey wäkä kämejtzyatä ote’ tzapyajpapä päntam ne maka tzäjkayatäjinh tumä\n\nwäbä nye’ kotzonhokuy, sunyi wäkä tzäjkayatä yä mäja najsomo yojsyapa\nanhkimyapapä’is, y kyupkuyomopä anhkipapä’is, wäkä te’ tu’kä’, juranhkä te’\nkäjtpa México mäja najsis kyojame’anhkä, tese wäkä te’ täjkä tij maka\ntzyäkya y tij ne sutu tzyäkya.\n\nXV. Tumä wäbä kojtzäku kämejtzkuyis nye’, wäbäkäsi wäkä nkoyo’a ote’\n\ntzapyajpapä kupkukyäsi, wäkä koyo’a nyä’ityajupä tyumäkuyis kyowinakäsi,\nja pyäjkitzyonhatij jikä ijtyajupä mäja anhkimyapapä’is u ko’anhkimyapapä’is,\ny wäkä jana maka to’tzyäkayatä nye’ wyijtam y jurä ne’ ijtyajumä, tese\ntzyampa ijtupä anhkimkuy kyojampapä XII yäre’ te’ A jomepä anhkimkuy.\n\nTe’ anhkimtyäjk tu’myajpamä tzyäjkyajpa’is anhkimkuy, te’serike anhkimyajpapä\nmaja’omora’mpä y motzyi’omora’mpä kupkuyomoram myujsyajpapä tzyäjkya’ä\nyosykutyam, wä’käre yajk we’nya’ä te’ koyo’a makapa syajya’e y tzyapya’ä ti’pä’omo\nmaka yojse te’ tumintam, wä’ka te’ mumu kupkuyomoram ijtyapamä mumu peka ote\ntzapyapapä nyekäram myujsya’ä tipä’omoram y jutzyenhomo yajk yojsya’ä y\nkyäwänya’ä te’ koyowaram tzyampase te’ anhkimkuy toto jaye’istm.\n\nJinte mapä yajksutzäkya’e te’ ‘yitkuyomoram mujspapä tzyäjkya’ä y jin mujsipä\ntzyäjkya’ä te’ mumu ote tzapyapapä kyupkuyomoroam jutzyenhomo ketpa eyarampä\nkupkuyjinhtam mumura’mte nä ijtyajpapä jutzye kyomäyajpa ‘yitkutyam tzyampase\nanhkimkuy toto jaye’omo.\n\nC. Yä mäja toto jaye anhkimkuyis ‘yijspäjkpa te’ kupkuytyam ijtyapamä yäjktampa’is\nnyaka mejiko najsomo, te’se nyäyäyajpapä’is wyit, ijtyajupä mumu jurä yä mäja\nkupkuyomo. Makapare nä ijtya’e wäpä ijtkuy tzyajpuse wyi’na kejupä yä mayupä\nanhkimkuy totojaye’omo, wä’käre wyä’aya’ä y mujsä tyu’mä ijtya’ä tzyampase te’\nmäja anhkimkuy toto jaye’is, te’serike nye’kä tzyapyajpase kyupkuyomoram sutpase\nijtya’ä tzyampase te’ anhkimkuy totojaye’is wä’kä tyum ijtya’ä mumu itnä’upa yä mäja\nkupkuyomo.\n\nTe’ ijtyajupä mäja y motzyipä kupkuyomoram yäjktampä’is nyaka te’ nyäpintam\ntzu’nhupäre ya’yi tu’manh najsomo nyäyipä’is africano nyetyajupäre yä’kipä najsomo\nya’äjk oyujk mijtya’e pu’tzyära’mpa päntam oyupä’is yajksutzäjkya’e yä’ki ijtyajupä\npäntam, yäti te’ yäjktampä’is nä ijtyaju nye’käram jujtzye nyäjktyäyajpa ‘yitkutyam,\nnye’ yosykutyam y kyoyowaram, nye’ syäjktam te’serike iyä’is kyo’anhkimyajpa, u\nwenerampä’is, te’se nye’käram näpyajpa te’ ‘yitkutyam eyapäre.\n\nTe’ ijtyajupä mäja y motzyipä kupkuyomoram yäjktampä’is nyaka nä ijtyaju pämi\nwä’kä mujsä ‘yijtya’ä jayuse toto anhkimkuyomo, y nye kyo’anhkimyajpapä nyä\nijtyajupä. Te’serike mujspa:\n\nI. Kyokejnaya’ä mumu wyanhjamyajpapä, ‘yijtkutyam, kyonujkskutyam y\nmyasanhkomi, te’serike mumu nä ijtyajpapä yitkuyomoram,\n\nkyo’anhkimyajpapä y kyipsyajpapä te’serike tyumä tzäkyajpapä\nnyekä’omoram, jayuse te’ anhkimkuy toto jaye’omo;\n\nII. Wä’kä wyina myakya’ä, ijspäjkyarä’ä y kyokejnaya’ä myusoyeram,\ntzyäkyajpapä y syayajpapä yä ntä ijtkuyomoram jamakomakapä y\neyara’mpajin yä ntä najs kupkuyomoram, te’sere wä’kä kye’a mumupä\nanhmakyuy täjkomoram anhmayajpamä mumu iyä tyampase syayajpapä’is\nanhmakyuy, te’serike\n\nIII. Wä’käre mayarä’ä ne tzyäkyajupä’is maye yosykuy, jyaya’ä jujtzye ijtyajpa,\n\nkämejtzyarä’ä, y jyaya’ä tzyapyapapä wä’kä ispäjkyarä’ä ‘yitkuyomoram,\nte’kante anhkimkutyäjktam kyetyajpapä’is ntä ijtkutyam, mujspa tzyapya’ä\njujtzye maka jyayä’ya’e nyäyiram y wyänhjamyajpapä.\n\nD. Yä mäja anhkimkuy ‘yispäjkpa y te’ Estado-is yäjk tujkpa mujspapä tzyäjkya’ä te’\nyomo’istam peka kupkuyomora’mpä ote tzapyajpapä y te’ yäjktampá’’is nyaka wä’kä\nmujsä tyumä tzyäkya’ä yosykuy y tzyapya’ä kyipsokyuy kyupkuyomoram ijtyajpamä;\nte’se mujspa tzyapya’ä tiram wyä’ayajpa y jin wyä’aya’e anhkimkuyomoram; yajk\ntujkyajpapä’is wärampä tiram ‘yitkuykoroyaram anhmakyuyomo, tzo’yäyoye’omo,\nnye’ayajpa’pä nä ijtyajupä te’serike yosanhomo y te’ mumu kyoketpapä’is wä’kä\npyoyanhäya’ä wäpä ijtkuy.\n\nTe’se ‘isanhsayajpa y näpyajpa wä’ka pyoyanhäya’ä wäpä ijtkuy une’istam, soka y\npapinyomo’istam ote tzapyapa te’serike yajktampä’is nyaka wä’ka kotzonhyarä’ä,\n‘yote’omoram, te’se yajk mujsyaräjpa mujspapä tzyäkya’ä wä’ka ‘yanhmaya’ä,\ntzoyäyarä’ä, ‘yanmaya’ä jujtzye yosyajpa jomerampä tänhkuy, mujsä tzyäkya’ä\nkyipsyapapä, syänhaya’ä, myäjtzäya’ä wä’ka ‘yanhmaya’ä eyarampä yosykuy, tipä\nsyujtyajpa ijtyajupä.\n\nTe’serike wa’ka jana ijsya’ä toya, ki’sayarä’ä, yajksutzäjkyarä’a y ji ‘yirä te’ kipkuy\ne’tkuyomo yomo’anhkäram u pänanhkäram, wä’kä tzyäkyajpapä’is anhkimkuy toto\njayeram yajk kejya’ä y kyotya’ä jujtzye maka yosya’e y kyotzonhya’e te’ tokayajupä’is\n‘yitkuy jyu’kyapapä'is ta’na, syukyapapä’is y kyotyajpapä ji worampä tiram syijsomo,\nnye’käram nyäjktäyajpase te’ itkuy.\n\nTe’ Kyupkuyis tyumkutyäm, te’ mäja y motzirampä kupkuyomoram ijtyajuse México\nnajsomo makara pyäjkyinytzyokya’e y maka kyojamya’e te’ tzyampapä te’ mäjapä\ntotojaye anhkimkuyomo mujspapä tzyäkya’ä ‘yitkuyomoram wä’kä kyopurä te’\nyajsutzäjkuy, kijskuy, ji yajk täjkäyarä’ipä mumupä jurä sutpapä tzyäjkya’ä u yosya’ä\nja ijtya’äse najskäsi te’seram tzäjkyaräjpa te’ ote tzapyajpapä y yäjktampä’is nyaka.\n\nTe’ anhkimkuyis wä’käre tzyamä tumtumä te’ mayajupä totojaye anhkimkuyomo\njujtzyere makapä yajk pyo’yanhäya’e te’ wäpä ijtkuy mumu ijtyajupä kupkuyomo ote\ntzapyajpamä te’serike yäjkta’mpä’is nyakaram ‘yispäjkkyajpapä’is te’ mäja tota jaye\nanhkimkuyomo.\n\nTe’ mäja toto jaye anhkimkutyam pyäjkyinytzyokyajpapä mumupä kupkuyomoram te’\nkowina’is makapäre tzyapya’e y tzyäkya’e wä’kä tyujkä jayuse mayu’pä tota jaye\nanhkimkuyomo, jurä yosyajpa.
|
jac-books2-1
|
jac
|
Guía para la Atención\nDE PUEBLOS Y COMUNIDADES\nINDÍGENAS Y AFROMEXICANAS\nante la Emergencia Sanitaria Generada por el\nVirus SARS-CoV2 (COVID-19)\nTraducción en popti’\nRegión Sierra Mariscal, Chiapas\n\nXTX’OLIL YILB’ANIL HEJ KONHOB’\nB’OJ HEJ WAYANB’AL INDÍGENA B’OJ\nAFROMEXICANAS YULB’AL EMERGENCIA\nSANITARIA YU HUNE’ VIRUS SARS-COV-2\n(COVID 19)\nYA’ ADELFO REGINO MONTES, Director General yet Instituto Nacional de los Pueblos\nIndígenas, yin lak’ulal haka yalni artículo 1o, 2o b’oj 4o, párrafo skan, yet Constitución Política\nde los Estados Unidos Mexicanos; 1, 2, 4, 5 b’oj 25 yet Convenio 169 sobre Pueblos Indígenas\ny Tribales en Países Independientes yet Organización Internacional del Trabajo; 1, 2, 7, 16,\n21, 22 b’oj 24 yet Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos\nIndígenas; I, V, VI b’oj XVIII yet Declaración Americana sobre los Derechos de los Pueblos\nIndígenas; 1, 3, fracción I, b’oj 45 yet Ley Orgánica de la Administración Pública Federal; 1,\n2, 14, 22, fracción I, b’oj 59, fracción I, yet Ley Federal de las Entidades Paraestatales; 1, 2,\n3, 4, fracciones I, III, VI y XLIII, 11, fracción II, b’oj 17, fracciones II b’oj III, yet Ley yet Instituto\nNacional de los Pueblos Indígenas; 1, 3, fracción II, b’oj 9, fracciones VI b’oj XXIII, yet Estatuto\nOrgánico yet Instituto Nacional de los Pueblos Indígenas, b’oj\nYU XHNALAXTO\nTa México b’oj sunil sat yib’an q’inal lanhan yek’ yinh hune’ emergencia sanitaria yu\nI.\nhun’e pandemia yet hun’e yab’il COVID-19 sb’i cha hune’ virus SARS-CoV-2, haka xu\nyalni Organización Mundial de la Salud yet 11 tz’ayik marzohal yet 2020 b’oj Consejo\nyet Salubridad General yulb’al hej lak’ulal pujb’ab’il yinh Diario Oficial de la Federación\nyet 23 b’oj 30 tz’ayik marzo yetik’a pax hune’ hab’ilti’.\nTa Estado mexicano yetwanoj ay saynoj tzetajet yetwanoj ay yunuj yunhe chu\nII.\nsyijyelaxo derecho yet kawilwalil b’oj ta yeli ch’alax servicios yet salud tet sunil anma\nyul Méxicoti’ yu syatajil ahayo yu hune yab’il COVID-19, q’a syilalil tet hej konhob’ b’ay\nq’a ay na’ syatajil haka hej konhob’ b’oj wayanb’al indígena b’oj afromexicanas, kat\nyokniko yin haka yetwanoj aya hej telaj anh q’aynaj anma yokniko yu, hakatik’a pax\nskolot nutrición, q’a syilal yet nixtej hunin, haka yalni artículos 2o, apartado B, fracción\nIII, b’oj 4o, párrafo skan, yet Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos.\nYu, syijyeb’anil derecho yet libre determinación b’oj autonomía, hej autoridades\nIII.\nindígenas chu yuni hej tzehet xhkolni anma yet skonhob’ tet tzantzet emergenciahil,\nyinh lak’ulal b’oj tzetajet chu smunla yinh yaman b’oj sb’eyb’al, yuxinto, yilal ye st’inb’alo\ntzechu slatinhenoj sb’a b’oj hej autoridades federales, estatales b’oj municipales yunhe’\nyokniko hune’ sderechoti’ yu yinh k’ul.\n\nXTX’OLIL YILB’ANIL HEJ KONHOB’\nB’OJ HEJ WAYANB’AL INDÍGENA B’OJ\nAFROMEXICANAS YULB’AL EMERGENCIA\nSANITARIA YU HUNE’ VIRUS SARS-COV-2\n(COVID 19)\nTa nananhe hej organismos b’oj Instancias Internacionales xax sq’an tet hej estados\nIV.\nta syijye hej taq’eb’al ch’ani haha yijyelaxoj derecho yinh kawilwalil yet hej wayanb’al\nindígena b’oj afromexicanas, b’ay sk’ulal tet anma ha’ yilweb’al1 .\nV. Ta hej konhob’ indígena b’oj afromexicano hat b’ay q’a hab’an stoj niman syatajil yu\nCOVID-19, yu syatajil yekoj b’ay ay anma b’oj mach ch’en melyu.\nChub’il yu hune’ syatajilti’ b’oj yu mach lahanoj xhpujnahojtoj hune’ virus SARS-CoV-2\nVI.\nyul sunil konhob’ Méxicoti’, yilal snalaxtoj yin tzetajet xht’inb’alaxoj, sb’eyb’al anma,\ntzet yekoj b’oj tzechu yek’ yu yulajej konhob’, snalaxtoj hej konhob’ b’oj hej wayanb’al\nyulb’al hune’ epidemiati’, yunhe mach kam xhto niman na syatajil aytik’ahay xol anma\nyinh yanteb’anil skawilwalil, yapni información xol b’oj hej syatajil yinh skawilwalil b’oj\ntzechu yek’ yu chahakan hune’ yab’ilti’, Instituto Nacional de los Pueblos Indígenas,\ncha otajnhelaxoj hune’.\n1 Directrices Esenciales para incorporar la perspectiva de Derechos Humanos en la atención a la pandemia por\nCovid-19 halb’il yu Oficina del Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los Derechos Humanos, chu yilot yinh\nhttp://hchr.org.mx/images/doc_pub/V1.2_Directrices_ONU-DH_Covid19-y-Derechos-Humanos.pdf; taq’eb’al yet ya\nPresidenta del Foro Permanente para las Cuestiones Indígenas de las Naciones Unidas, chu yilot yinh https://www.\nun.org/development/desa/indigenous-peoples-es/wp-content/uploads/sites/34/2020/04/UNPFII-Chair-statement_\nCOVID19_ESP.pdf; Recomendaciones de la Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura,\nchu yilot yinh http://www.fao.org/indigenous-peoples/news-article/es/c/1268355/; Comunicado del Mecanismo de\nExpertos de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, chu yilot yinh https://www.hchr.org.\nmx/index.php?option=com_k2&view=item&id=1404:covid-19-un-desafio-mas-para-los-pueblos-indigenas&Itemid=266;\nDeclaración del Grupo de Trabajo sobre las Personas Afrodescendientes, chu yilot yinh https://www.ohchr.org/EN/\nNewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=25768&LangID=E; Declaración del Fondo para el Desarrollo de los\nPueblos Indígenas de América Latina y el Caribe, chu yilot yinh https://www.filac.org/wp/comunicacion/filac-informa/_-\nfilac-emite-declaracion-frente-a-la-pandemia-del-covid-19/; Resolución 1/20 de la Comisión Interamericana de\nDerechos Humanos, chu yilot yinh https://www.oas.org/es/cidh/decisiones/pdf/Resolucion-1-20-es.pdf; Guía práctica\nde respuestas inclusivas con enfoque de Derechos Humanos ante el COVID-19 en las Américas de la Organización de\nlos Estados Americanos, chu yilot yin http://www.oas.org/es/sadye/publicaciones/GUIA_SPA.pdf; Consideraciones para\nrespuestas nacionales y subnacionales del Banco Interamericano de Desarrollo, chu yilot yin http://idbdocs.iadb.org/\nwsdocs/getdocument.aspx?docnum=EZSHARE-1043693673-50.
|
trc-ebible-C11_25_1
|
trc
|
Dan me se nda̱ꞌ se nana̱ snúú rmaꞌa̱n me nana̱ rqué Diose̱, rá taꞌa̱j nij yuvii̱, tza̱j ne̱ nuveé na̱na̱ snúú rmaꞌa̱n me nana̱ yoꞌ maꞌ. ꞌO̱ se avii doj raa̱ Diose̱ rihaan nij yuvii̱ na̱nj ei. Ne̱ nda̱ꞌ se ninaj ndoꞌo Diose̱, rá taꞌa̱j nij yuvii̱, tza̱j ne̱ ne ninaj Diose̱ maꞌ. ꞌO̱ se Diose̱ roꞌ, me síí nucua̱j ndoꞌo doj rihaan nij yuvii̱ nucua̱j ndoꞌo ado̱nj.\r\rDan me se xca̱j nij soj cuentá da̱j quiꞌyaj Diose̱ ga̱a canacúún Diose̱ man maꞌa̱n soj, tinu̱j, nocoj. Do̱j vaa nij síí avii ndoꞌo raa̱ ꞌni̱j scaꞌnúj soj á. Do̱j vaa nij síí nucua̱j ꞌni̱j scaꞌnúj soj á. Do̱j vaa nij síí xnaꞌa̱nj ꞌni̱j scaꞌnúj soj á. Nuveé yuvi̱i̱ sa̱ꞌ doj rihaan yoꞌó yuvii̱ me maꞌa̱n soj maꞌ.\r\rMa̱a̱n se ina̱nj síí niꞌyo̱n narii Diose̱, ne̱ dan me se nacaj Diose̱ man nij síí niꞌyo̱n, cheꞌé rej me rá Diose̱ gu̱un naꞌa̱j nij síí avii ndoꞌo raa̱ na̱nj á. Ne̱ síí u̱u̱n narii Diose̱, ne̱ dan me se nacaj Diose̱ man nij soꞌ, cheꞌé rej me rá Diose̱ gu̱un naꞌa̱j nij síí vaa suun na̱nj ado̱nj.\r\rNe̱ taj yuꞌvee nó nij síí narii Diose̱ man maꞌ, taj nij yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj, tza̱j ne̱ nacaj Diose̱ man nij soꞌ, ne̱ quiꞌya̱j canaán nij soꞌ rihaan nij síí guun chij doj ma̱n rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.\r\rDan me se asa̱ꞌ quisíj, ga̱a ne̱ a̱ ꞌó yuvii̱ se̱ quisíj rá caꞌmi̱i̱ sa̱ꞌ cheꞌé maꞌa̱n rihaan Diose̱ se vaa si̱j sa̱ꞌ uxrá me maꞌa̱n a.\r\rDan me se Diose̱ me síí ꞌyaj ꞌni̱j raꞌa Jesucristó man soj, ne̱ cheꞌé o̱rúnꞌ Jesucristó avii raa̱ níꞌ, quiꞌyaj Diose̱ á. Cheꞌé o̱rúnꞌ Jesucristó cunuu sa̱ꞌ nimán níꞌ rihaan Diose̱ á. Cheꞌé Jesucristó me níꞌ síí sa̱ꞌ rihaan Diose̱, quiꞌyaj Diose̱ á. Cheꞌé Jesucristó quinanii níꞌ rihaan sayuun, quiꞌyaj Diose̱ á.\r\rCheꞌé dan no̱ xcúún níꞌ quiꞌya̱j níꞌ nda̱a vaa taj danj Diose̱ á. Dan me se taj danj Diose̱: “Se̱ caꞌmii sa̱ꞌ níꞌ cheꞌé maꞌa̱n níꞌ maꞌ. Ina̱nj cheꞌé maꞌa̱n Diose̱ gu̱un rá níꞌ caꞌmi̱i̱ sa̱ꞌ níꞌ á”. Da̱nj taj danj Diose̱ ado̱nj.\r\rNeꞌen nij soj se vaa ga̱a cuchíꞌ ꞌu̱nj chiháán soj, ne̱ natáꞌ ꞌu̱nj se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan soj, ne̱ ne gu̱un rá ꞌu̱nj caꞌmi̱i̱ ꞌu̱nj nana̱ nachranꞌ ndoꞌo rihaan soj, man tinu̱j, man nocoj. ꞌO̱ se ne gu̱un rá ꞌu̱nj cata̱j soj se vaa avii ndoꞌo raá ꞌu̱nj maꞌ.\r\rTana̱nj yoꞌo̱ guun rá ꞌu̱nj cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj cheꞌé o̱rúnꞌ Jesucristó se vaa caviꞌ soꞌ rihaan rcutze̱ cheꞌé soj a.\r\rDan me se ga̱a cuchíꞌ ꞌu̱nj rihaan soj, ne̱ guun naꞌa̱j ꞌu̱nj caꞌmi̱i̱ ꞌu̱nj, ne̱ cuchuꞌviꞌ nimanj, ne̱ quiriꞌíj ndoꞌo manj na̱nj á.\r\rNe̱ xa̱ꞌ nana̱ natáꞌ ꞌu̱nj rihaan nij soj, tza̱j ne̱ nuveé na̱na̱ cavii raa̱ yuvii̱ me nana̱ yoꞌ maꞌ. Tza̱j ne̱ cuno nij soj nana̱, ne̱ guun ya̱ rá soj se vaa Nimán Diose̱ rqué nana̱ yoꞌ manj, ne̱ guun ya̱ rá soj se vaa maꞌa̱n Diose̱ rqué se nucua̱j manj caꞌmi̱j nana̱ yoꞌ rihaan soj ado̱nj.\r\rCheꞌé dan nuveé cheꞌe̱ se cavii ndoꞌo raá ꞌu̱nj me cuchumán rá soj cuno soj nana̱ yoꞌ maꞌ. Tana̱nj cheꞌé se vaa rqué Diose̱ se nucua̱j man níꞌ me cuchumán rá soj ado̱nj.\r\rDan me se nana̱ cu̱u aꞌmii núj rihaan nij yuvii̱ vaa chij rá, tza̱j ne̱ nuveé na̱na̱ avii raa̱ yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj cuano̱ me nana̱ aꞌmii núj maꞌ. Ne aꞌmii núj nana̱ avii raa̱ nij síí uun chij rihaan chumii̱ nihánj maꞌ. ꞌO̱ se neꞌen núj se vaa nichru̱nꞌ caꞌne̱e̱ Diose̱ suun uun chij ata̱ nij soꞌ na̱nj ado̱nj.\r\rTza̱j ne̱ aꞌmii núj se‑na̱na̱ Diose̱ nana̱ cu̱u ado̱nj. Dan me se ga̱a ataa quiꞌya̱j Diose̱ chumii̱, ne̱ yoꞌo̱ guun rá Diose̱ se vaa cuno̱ yuvii̱ nana̱ cu̱u yoꞌ, ne̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ yuvii̱, ne̱ veꞌé ndoꞌo ga̱a̱ yuvii̱, tza̱j ne̱ nij síí ma̱n ga̱a naá roꞌ, ne queneꞌe̱n nij soꞌ nana̱ yoꞌ maꞌ. Nda̱a ya̱j me tihaa̱n naca̱ Diose̱ nana̱ yoꞌ rihaan yuvii̱ na̱nj ado̱nj.\r\rNe queneꞌe̱n nij síí uun chij ma̱n rihaan chumii̱ nihánj se‑na̱na̱ Diose̱ nana̱ cu̱u maꞌ. Dan me se Jesucristó me síí guun chij ndoꞌo rej xta̱ꞌ, ne̱ sese queneꞌen nij síí uun chij ma̱n rihaan chumii̱ nihánj se‑na̱na̱ Diose̱, ne̱ ne cachro̱n nij soꞌ man Jesucristó rihaan rcutze̱ asuun sa̱j maꞌ.\r\rTza̱j ne̱ danj Diose̱ taj se vaa a̱ ꞌó yuvii̱ ne gu̱un nucua̱j xca̱j cuentá cheꞌé se vaa quiꞌyaj Diose̱ cheꞌé níꞌ si̱j aráj cochro̱j rihaan Diose̱ a. Da̱nj taj danj Diose̱ á.\r\rTza̱j ne̱ tihaa̱n Nimán Diose̱ man núj cheꞌé nij rasu̱u̱n quiꞌyaj Diose̱ cheꞌé níꞌ si̱j aráj cochro̱j rihaan Diose̱, ne̱ dan me se tihaa̱n Nimán Diose̱ rasu̱u̱n yoꞌ man núj, quiꞌyaj maꞌa̱n Diose̱ á. Dan me se nuchruj ra̱a̱ Nimán Diose̱ cunuda̱nj rasu̱u̱n, ne̱ sa̱ꞌ uxrá nuchruj ra̱a̱ Nimán Diose̱ da̱j vaa maꞌa̱n Diose̱ ado̱nj.\r\rꞌO̱ se a̱ ꞌó yuvii̱ ne neꞌen da̱j vaa rasu̱u̱n ꞌni̱j yuve̱ nimán yoꞌó yuvii̱ maꞌ. ꞌO̱ se o̱rúnꞌ nimán yuvii̱ neꞌen da̱j vaa nimán maꞌa̱n yuvii̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ da̱nj vaa Diose̱ uún a. A̱ ꞌó níꞌ se̱ caꞌvee xca̱j cuentá da̱j vaa Diose̱ maꞌ. Ma̱a̱n se o̱rúnꞌ Nimán Diose̱ me síí neꞌen da̱j vaa Diose̱ na̱nj ado̱nj.\r\rNe̱ ino̱ uxrá vaa nimán núj ga̱ nimán nij yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ xa̱ꞌ núj, tza̱j ne̱ nu̱u̱ Nimán Diose̱ nimán núj, ne̱ cheꞌé dan me xcaj núj cuentá da̱j vaa nij se sa̱ꞌ rqué Diose̱ rihaan níꞌ ado̱nj.\r\rDan me se ga̱a nataꞌ núj rihaan yuvii̱ cheꞌé nij se sa̱ꞌ rqué Diose̱ rihaan níꞌ, ne̱ ne aꞌmii núj nana̱ avii raa̱ yuvii̱ maꞌ. Ma̱a̱n se aꞌmii núj nana̱ tucuꞌyón Nimán Diose̱ man núj, ne̱ tucuꞌyón núj nana̱ yoꞌ rihaan yuvii̱ nu̱u̱ Nimán Diose̱ nimán ado̱nj.\r\rꞌO̱ se naꞌvej rá yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj cuno̱ nij soꞌ nana̱ aꞌmii Nimán Diose̱ maꞌ. ꞌO̱ se snúú rmaꞌa̱n nana̱ aꞌmii Nimán Diose̱, rá nij soꞌ, ne̱ ne racuíj Nimán Diose̱ man nij soꞌ naquiꞌya̱j cu̱u nij soꞌ nana̱ yoꞌ a̱ man ado̱nj. Cheꞌé dan taj se ꞌyáꞌ cuno̱ nij soꞌ maꞌ.\r\rXa̱ꞌ síí racuíj Nimán Diose̱ man, tza̱j ne̱ neꞌen soꞌ naquiꞌya̱j cu̱u soꞌ cunuda̱nj rasu̱u̱n, tza̱j ne̱ se̱ caꞌvee naquiꞌya̱j cu̱u yoꞌó yuvii̱ man soꞌ maꞌ. Se̱ guun nucua̱j nij yuvii̱ xca̱j nij yuvii̱ cuentá da̱j vaa rá soꞌ maꞌ.\r\rDan me se danj Diose̱ taj: “A̱ ꞌó yuvii̱ ne neꞌen da̱j vaa rá síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ maꞌ. Se̱ guun nucua̱j yuvii̱ nago̱ꞌ yuvii̱ chrej man síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ maꞌ”. Da̱nj taj danj Diose̱ á. Ne̱ ase vaa rá Jesucristó roꞌ, da̱nj vaa rá maꞌa̱n núj, ne̱ cheꞌé dan se̱ guun nucua̱j yuvii̱ naquiꞌya̱j cu̱u yuvii̱ man núj a̱ man ado̱nj.\r\rDan me se ase vaa yuvii̱ tiha̱j guun cheꞌe̱ canocoꞌ man Jesucristó roꞌ, da̱nj vaa nij soj ga̱a cuchíꞌ ꞌu̱nj rihaan soj, tinu̱j, nocoj. ꞌO̱ se vaa niꞌyo̱n doj rá soj, ne̱ ataa doj nari̱ꞌ soj cuno̱ soj rihaan Nimán Diose̱, ne̱ quiꞌyaj ndoꞌo soj se vaa me rá nee̱ man soj quiꞌya̱j soj, ne̱ cheꞌé dan ne caꞌve̱e caꞌmi̱j nana̱ chij rihaan soj a̱ maꞌ.\r\rNe gu̱un nucua̱j soj cuno̱ soj nana̱ chij aꞌmii Nimán Diose̱ a̱ maꞌ. Ma̱a̱n se ina̱nj nana̱ tucuꞌyón nii man xnii caꞌmii ꞌu̱nj rihaan soj, ne̱ veé da̱nj vaa soj nda̱a se cuano̱ nihánj, ne̱ ne gu̱un nucua̱j soj cuno̱ soj nana̱ chij a̱ man ado̱nj.
|
tpt-books-20
|
tpt
|
laqxot'ay\n###### l\n\n69\n\n\nlaqat'ap'ais adv . A fuerza. Laqat'ap'ais\n\nlhinajun kaktapatsalh. ‘A fuerza\nquiere que trabaje’; Laqat'ap'ais\nkakmina' a'aqtaun. ‘A fuerza voy a\nvenir otra vez’.\nlaqatanuy v . Abraza. Laqatanuy ixanatï\n\nyu jalhistakna'. ‘El policía abraza a\nsu esposa’; Laqatanulh ixts'alh ta'an\nminchoqolh anu' xanatï. ‘La señora\nabrazó a su hijo cuando regresó’.\nlaqataun adv . Uno. Lhitajun laqataun\n\npiyu'. ‘Tengo un pollo’; Kajkiya\nlaqataun palhtan. ‘Voy a comprar\nun carro’.\nlaqch'itï st . Ropa. Klhimina kilaqch’itï.\n\n‘Traeré mi ropa’; Kilaqch'itï xkiliu. ‘Mi\nropa está sucia’.\nlaqchaqxå v . Corta. Laqchaqxå bakax\n\np'axnï ki'atina'. ‘Mi suegra corta la\ncarne de cerdo’; Laqchaqxå k'iu\nkinana. ‘Mi madrina corta leña’.\nlaqchautï adj . Asado. Alin laqchautï piyu'.\n\n‘Hay pollo asado’; St'akan laqchautï\nbakax. ‘Se vende carne asada’.\nlaqchulh st . Ojo. Lajk'usï kilaqchulh. ‘Mis\n\nojos están bonitos’; Milaqchulh ba\nlakst'uniy. ‘Tus ojos son pequeños’.\nlaqlhba'å v . Desbarata. Yu un laqlhbaqlhï\n\nkurralh. ‘El aire desbarató el corral’;\nKinqo'olh laqlhba'å ixputajun. ‘Mi\ncuñada desbarata su cuna’.\nlaqlhqatitï adj . Revuelto. Laqlhqatitï\n\nxkaan lhitajun lhaba poqxnï. ‘El\nagua revuelta tiene mucha basura’;\nYu laqlhqatitï xaxkaan ni la'axkaan\nlhimin xkapu'. ‘El agua revuelta del\nrío trae burritos’.\nlaqlhuu adv . Caro. Laqlhuu aqxtaun\n\njalhikï. ‘El cuaderno cuesta caro’;\nYu anu chaqa' yaj laqlhuu. ‘Esa casa\ncuesta muy cara’.\nlaqlo'oxiy v . Arregla, compone.\n\nTalaqlo'oxiy ixtuch'itï xanatin.\n‘Las señoras arreglan su vestido’;\nLakachakaan alin yu laqlo'oxiy\nlhisaan. ‘En Tlachichilco hay\npersonas que componen aparatos’.\nlaqmoqojya v . Enjuaga. Laqmoqojya\n\nixlaqch'itï kints'i. ‘Mi hija enjuaga\nsu ropa’; Laqmoqojya lakxkaan\nistatsalatï kint'alapanakï. ‘Mi\nhermana enjuaga sus dientes’.\nlaqnin st . Infierno. Yu taqalhqamanan\n\nkatana' laqnin. ‘Los albureros se\nirán al infierno’; Laqnin kanau\n\n\nta'an kataniya lapanaknï. ‘Todas las\npersonas se van al infierno cuando\nmueran’.\nlaqpa' v . Cae. Laqpa' kijukï laka pulh'an.\n\n‘Mi caballo se cae en el lodo’; Laqpa'\nlaqataun palhtan laktalhpå. ‘Cae un\ncarro en el cerro’.\nlaqpaqlhnan v . Rajar. Laqpaqlhnan\n\nkun acha ki'apana' laktalhpå. ‘Mi\nsuegro va a rajar leña en el cerro’;\nLaqpaqlhnan saqnati kintix. ‘Mi\ncuñado raja leña’.\nlaqpaqnatï st . Trueno. Kimaqsbalh\n\nlaqpaqnatï ta'an patajulh. ‘El\ntrueno me espantó cuando cayó’;\nLaqpaqnatï mak'ataulh uksts'uni\nta'an kbilh. ‘El trueno se oyó cerca\nde donde vivo’.\nlaqpuqalutï st . Lágrima. Kaxak'ati\n\nmilaqpuqalutï. ‘Limpia tu lágrima’;\nMilaqpuqalutï lhubaj taxtulh\nta'aqalhuj. ‘Te salió mucha lágrima\ncuando lloraste’.\nlaqsunuy v . Sopla. laqsunuy mijikmï.\n\n‘Sopla tu lumbre’; Yaj alin jin,\nlaqsunuy mi'aqchoq. ‘Sopla tu olla\nporque hay mucho humo’.\nlaqt'atï st . Tostón. Laqt'atï che'ebalh\n\nkints'alh. ‘A mi hijo le regalé un\ntostón’; Laqt'atï lhi'ilh kimaqtanutï.\n‘Mi anillo me costó un tostón’.\nlaqti'aay v . Está abierto. Ixchaqa' yu\n\nPeluu ba tachå laqti'aaychå. ‘La\ncasa de Pedro siempre está abierta’;\nLaqti'aay lakapusantü tan k'apine'e.\n‘El cementerio donde te vas a ir está\n\nabierto’.\nlaqts'in v . Mira. Laqts'in lakatin ta'an\n\nlht'anan. ‘Cuando caminas, mira tu\ncamino’; Laqts'in yu t'u'un makana'.\n‘Mira lo que haces’.\nlaqts'intanuy v . Espía. Laqts'intanuy\n\nanu' xapay ixanatï. ‘Ese señor espía\na su esposa’; Laqts'intanuy ni maqali\nta'an tapatsay kilhpatani'. ‘El rico\nespía donde trabaja el pobre’.\nlaqxaqamay v . Arrastra. Laqxaqamayan\n\nni palhta'an ta'an ts'alaj pat'auy. ‘El\ncarro te arrastra cuando te bajas\nrápido’; Laqxaqamanan ni jukï\nlaqap'ais. ‘El caballo arrastra (algo)’.\nlaqxot'ay v . Amasa. Laqxot'ay iskit'itï\n\nkinatï. ‘Mi mamá amasa la masa’;\nLaqxot'ay pulh'an anu' xapay. ‘Aquel\nseñor amasa el lodo’.\n\nliman, niman ( náh ) adv . Pronto. Liman\n\nkat'anch'o'oye lhiy. ‘Mañana\nregresas pronto’; Niman kat'anuye'e\nla minchaqa'. ‘Vas a entrar pronto a\ntu casa’.\nlo'o st . Garza. Yu lo'o yaj k'usi ta'an\n\ntaulay laqxqatï. ‘La garza se ve\nbonita cuando está en el arroyo’;\nYu lo'o ta'uy alasan. ‘Las garzas\ncomen pinolillos’.\nlo'oj st . Cuervo. Lo'oj alin laka aspajun.\n\n‘En la loma hay cuervos’; Lo'oj la ay\noxï tasuy ta'an taulay. ‘Se ve donde\nse para el cuervo grande’.\nlo'oqnun st . Asco. Lo'oqnun ba\n\ntaqan'ay. ‘Le da asco porque está\nenfermo’; Lhit'ajun lo'oqnun ba\nta'ap'alh kutanchå. ‘Tiene asco\nporque ayer se emborrachó’.\nluktukuxu st . Torcaza. Luktukuxu\n\nmilhpay lakinchaqa'. ‘La torcaza\ncanta en mi casa’; Luktukuxu\nklaqts'ilhï lakak'abin. ‘En el monte\nví una torcaza’.\nlukutï st . Hueso. Yu x'oyun tamaqamay\n\nlukutï. ‘A los perros les gusta roer\nel hueso’; Alin x'oy yu laqch'uch'uy\nlukutï. ‘Hay un perro que chupa el\nhueso’.\n\n###### l\n\n\nlaqxp'ujuluy\n\nlaqxp'ujuluy v . Magulla. Yu p'uxlhi\n\nalaxuxï laqxp'ujuluy. ‘El que corta\nla naranja, la magulla’; Yu lapanakï\ntalaqxp'ujuluy ni paqchå. ‘La gente\nmagulla el tomate’.\nlaqxtan st . Cachete, mejilla. Yaj ontå\n\nmilaqxtan. ‘Tu cachete está gordo’;\nMilaqxtan tachå minpay. ‘Tu\nmejilla se parece a la de tu papá’.\nlata'anun st . Medio fondo. St'akan\n\nlata'anun laklhtamau. ‘Se vende\nmedio fondo en la plaza’; Lata'anun\nyaj lajk'usï ta'an laqsast'ï. ‘Cuando\nel medio fondo está nuevo se ve\nmuy bonito’.\nlats'abalay v . Endereza. Kinpay\n\nlats'abalay k'iu. ‘Mi papá endereza\nla madera’; Lats'abalay palikï\nkilaqa. ‘Mi hermano endereza la\ngarrocha’.\nli'alhts'ajuy v . Reclama. Li'alhts'ajuy\n\nists'i kinatï. ‘Mi mamá reclama su\nhija’; Li'alhts'ajuy ixlakat'un kinkin.\n‘Mi tía reclama sus tierras’.\nlimiu st . Cicatriz. Limiu ixqatu' lhit'ajun\n\nni Kuana. ‘Juana tiene una cicatriz\nen la pierna’; Yu limiu lhit'ajun\ntachå matapilh. ‘Cura la cicatriz\nde tu cara’.
|
mjc-ebible-RM11_1_1
|
mjc
|
¿A ña cuñí ca Nyoo tsi nyɨvɨ Israel? Ñavin tsa ña cuñí ca ra tsi ñi, tyin juvin ñi ra Israel cuví tucu yuhu. Tyin tata ra Abraham tan tata ra Benjamín cuví yu.\r\rTaha̱n tsanaha nacatsi̱ Nyoo tsi ñi Israel tyin cuvi ñi nyɨvɨ ra. Tan vityin ñavin tsa jatsiyó cuii ra tsi ñi. ¿A ña ñuhú iñi ndo tyin catyí nu tutu Nyoo tyin ra Elías, ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo, catyi̱ ra tyin ña vaha nyɨvɨ Israel tan tsicán tahvi ra tsi Nyoo tyehen?\r\r“Jutu Mañi yu, nyɨvɨ Israel tsahñi̱ ñi tsi ra cuví ndusu yuhu maa un naha ra, tan tsanɨ̱ ñi nu jacahnú nyɨvɨ tsi un. Tan intuhun ña maa yu ndoo̱, tan cuñí ndɨhɨ ñi cahñi ñi tsi yu”, catyí ra.\r\rMaa tyin nacaha̱n Nyoo tan catyí ra tsihin ra Elías: “Ñavin maa ñi maa un ndoo̱. Tyin utsa mil ca nyɨvɨ naquihi̱n vaha yu, ñi tsa ña jacahnú maa tsitoho Baal”, catyí Nyoo tsihin ra.\r\rTan juvin ñi tacan vityin, ndoo̱ juhva nyɨvɨ jacahnú tsi Nyoo. Tan tsa cuenda tsa vaha Nyoo nacatsi̱ ra tsi ñi tyin jaha ra tucahnu iñi tsi ñi.\r\rTan ña jahá ra tucahnu iñi tsi yo tsa cuenda tsa javahá yo tsa vaha. Tyin tun tsatyin jahá Nyoo tucahnu iñi tsi yo tsa cuenda tsa javahá yo tsa vaha, cuñí tsi catyi tyin ña jacacú ra tsi yo tsihin tsa vaha ra.\r\rTan ¿nácaa? Nyɨvɨ Israel nducu̱ ñi cuhva nduvaha ñi nuu Nyoo, maa tyin ña ñihi̱ ñi cuhva. Juhva ñi ñihi̱ ñi cuhva. Tan ñi tsa ñihi̱ cuhva can cuví ñi tsa nacatsi̱ maa Nyoo. Tan ñi tsa ña ñihi̱ cuhva cacu, ndundava̱ añima ñi.\r\rTumaa catyí nu tutu Nyoo tyehen: “Nyoo tsaha̱ ra tsa ña cutuñi iñi ñi. Tan vasu ndi maa iyó tinuu ñi, ña tsahá ra tsa nyehé ñi. Iyó soho ñi, maa tyin ña cutuñí iñi ñi tsa tsiñí ñi. Tacan iyó ñi nda cuanda vityin.”\r\rTan juvin ñi catyi̱ tucu ra David tyehen:\r\rJavahá ñi vico tan cusɨɨ iñi ñi, maa tyin yacan cua jatɨvɨ tsi ñi.\r\rTan cua tatsi tuñi Nyoo tsi ñi tyin cuví can tumaa iin trampa tsa cuenda ñi.\r\rTan cua cuaa ñi na ña nyehe ca ñi tsa nditsa.\r\rTan nacoso tsa vee sɨquɨ ñi, catyí ra David tuhun nyɨvɨ Israel tsa ña tsinú iñi tsi Nyoo.\r\rTan vityin tsicá tuhun yu: ¿A tsa cuenda tsa ña tyaa̱ yahvi nyɨvɨ Israel tsa caha̱n Nyoo, tan ndoó cuii ñi tsa ña cua cacu ñi? Ñavin tsa ndoo cuii ñi. Ndoo̱ nuu ñi maa ñi, tyin jacacú jihna Nyoo tsi nyɨvɨ tsa ñavin ñi Israel cuví. Tyin tacan tan tsa cua nyehe ñi yacan, ndasɨ cuñi ñi tan natsinu ndɨhɨ iñi ñi tsi Nyoo.\r\rTatun cuaha nyɨvɨ tsa ñavin ñi Israel cuví tan natsinu̱ iñi ñi tsi Nyoo tsa cuenda cuatyi tsa javaha̱ ñi Israel, cuaha ca ñi cua natsinu iñi quɨvɨ tsa cua cuvi nyico tandɨhɨ nyɨvɨ Israel nyɨvɨ Nyoo.\r\rCuñí yu cahan yu juhva tsihin nyooho tsa ñavin ñi Israel cuví. Ra Jesús tava̱ tyiñu ra tsi yu tsa quitsi yu nu iyó ndo. Tan tsitó yu tyin cuñí tsi tsa javaha yu tyiñu ihya tyin cahnu xaan cuví tsi. Cahnu jahá yu itsi\r\rtan caahán yu tuhun Nyoo tsihin ndo tyin na nyehe nyɨvɨ ñuu yu, ñi Israel, nácaa tsinú iñi ndo tsi Nyoo, tyin vasɨquɨ tacan tan natsinu ndɨhɨ iñi ñi tan cacu ñi.\r\rTyin tun tsa cuenda tsa ña natɨɨ̱n cuenda Nyoo tsi nyɨvɨ Israel tan nduvaha̱ iyó nyɨvɨ inga ñuu tsihin Nyoo, quɨvɨ cua naquihin cuenda ra tsi ñi cua cuvi tsi tumaa tsa cua nandoto ñi, tyin cuaha ca ñi cua tsinu iñi tan ñavin ca tsa jihna ñi.\r\rIin cuhva tatun vaha quitá paan tsa javaha̱ yo tsa jihna ñi tsihin yutsan paan, vaha tandɨhɨ ca yutsan can. Tan tatun iin yoho yutun tan vaha tun, vaha tandɨhɨ ca soco tun. Tacan tucu nyɨvɨ Israel nyaá yahvi ñi nuu Nyoo tyin tsii tsaahnu ñi yɨhɨ̱ ra naha cuenda ra.\r\rTan nyɨvɨ Israel cuví ñi tumaa soco yutun olivo. Tan nyooho cuví ndo tumaa soco yutun olivo cuuhu. Tumaa tuhvá nyɨvɨ tsaahnya iin soco yutun tan natyaá ñi inga soco yutun, tacan javaha̱ Nyoo tyin jatsiyo̱ ra tsi nyɨvɨ Israel tan tyaa̱ ra tsi nyooho tsa cuví ndo nyɨvɨ inga ñuu. Tacan cuvi̱ tan tsaa̱ ndo cuvi̱ ndo nyɨvɨ cuenda Nyoo tan naquihín ndo tandɨhɨ tsa vaha tsa iyó tsi ra.\r\rMaa tyin na ña cu̱ñi ndo tyin vaha ca ndo tan ñavin ca ñi Israel tsa cuví soco yutun olivo vaha. Tatun tsicá iñi ndo tacan ndu̱cuhun iñi ndo tyin ñavin maa ndo nyisó yoho yutun can, tyin yoho yutun can nyisó tsi ndo.\r\rVasɨquɨ cua catyí ndo: “Juvin, maa tyin Nyoo tsahnya̱ ra soco yutun can tan natyaa ra tsi nyuhu.”\r\rNditsa. Maa tyin jatsiyo̱ nuu ñi ra tsi nyɨvɨ Israel tsa cuenda tsa ña tsinu̱ iñi ñi tsi ra. Tan tyacu̱ ra tsi nyooho tsa cuenda tsa tsinú iñi ndo tsi ra. Yacan ja̱ha ndo cuenda tsa ña nduyaa ndo tsihin can.\r\rTyin tatun ña jaha̱ Nyoo tucahnu iñi tsi ñi tsa cuví soco vaha can, ndi nyooho tan ña cua jaha ra tucahnu iñi tatun ña tsinú vaha iñi ndo tsi ra.\r\rNye̱he ndo tyin vaha xaan iñi Nyoo, maa tyin xaan tucu ra tsihin nyɨvɨ tsa ña naquihín cuenda tumañi iñi tsa tsahá ra tsi ñi. Vaha iñi ra tsihin nyooho yacan tya̱a yahvi ndo tsa vaha tsa tsahá ra tsi yo. Tyin tatun ña tyaá yahvi ndo itsi, cua jatsiyo nyico ra tsi ndo tsaha yutun olivo ra.\r\rTyin tatun natsinu nyico iñi nyɨvɨ Israel inga tsaha, cua cunyaa nyico ñi tsaha yutun olivo nu coyo̱ ñi. Tyin Nyoo iyó tunyee iñi tsi ra tsa natyaa tahan nyico ra tsi ñi inga tsaha.\r\rNyooho tsa ñavin Israel cuví, cuví ndo tumaa soco yutun olivo cuuhu, maa tyin Nyoo naquihi̱n ra tsi ndo tan tyaa̱ tahan ra tsi ndo tsihin yutun olivo vaha tsa cumí ra. Tacan cua javaha ra quɨvɨ cua cuñi ra iin yaha ñi cua tyaa tahan nyico ra soco yutun vaha nu tsinyaa̱ jihna maa tsi.\r\rYañi, cuñí yu tsa coto ndo iin tsa xeehe tsa javahá Nyoo, tyin tacan tan ña caca iñi ndo tyin tsitó xaan ndo. Cuaha xaan nyɨvɨ Israel ndundava̱ añima ñi, nda cuanda cacu tandɨhɨ nyɨvɨ inga ñuu tsa nyaa tyin cacu.\r\rTsa yaha cua cacu ñi, tacan tan cua cacu tandɨhɨ nyɨvɨ Israel tyin catyí nu tutu Nyoo tyehen:\r\rRa tsa jacacú tsi nyɨvɨ, nda Sión cua quee ra.\r\rTan cua quihin nyaa ra cuatyi nyɨvɨ ra Jacob.\r\rTuhun ihya cuví tsa cua ndoo yu tsihin ñi\r\rquɨvɨ cua quihin nyaa yu cuatyi ñi, catyí Nyoo nu tutu ra.\r\rCuxaán xaan nyɨvɨ Israel tsihin Nyoo tsa cuenda tuhun vaha ra Cristo tsa cacú yo. Tyin tacan tan cuví tsinu iñi nyooho. Taha̱n tsanaha nacatsi̱ Nyoo tsi ra Abraham, tan ra Isaac, tan ra Jacob tyin tsinu̱ iñi ra naha tsi ra. Tan cuñí ndɨhɨ ra tsi nyɨvɨ Israel tyin tata ra naha cuví tsi ñi.\r\rTyin tsa tsa tsaha̱ Nyoo, ña quihin nyaa nyico ra can. Tyin yoo tsa cuví nyɨvɨ Nyoo, ña tuhvá ra cahan tyin ñavin nyɨvɨ ra cuví yo.\r\rTsanaha nyooho ña tyaa̱ yahvi ndo tsi Nyoo. Maa tyin vityin tyaá yahvi ndo tsi ra tan cundaahví iñi ra nyehé ra tsi ndo tsa cuenda tsa ña tyaá yahvi nyɨvɨ Israel tsi ra.\r\rNyɨvɨ Israel ña tyaá yahvi ñi tsi Nyoo vityin tumaa tsa ña tyaa̱ yahvi nyooho tsi ra taha̱n tsanaha. Maa tyin cua cundaahvi iñi ra nyehe ra tsi ñi tumaa tsa cundaahví iñi ra nyehé ra tsi nyooho.
|
yua-books-20
|
yua
|
**Amaytsolob 3.49.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil,\n\nka ' alikil u táakpaJjal Jjump ' éel tsayabt ' aani '.\n\n\nLe péeksil ku bisiko'ob jump'éel chowak juumilwooj te'\ntu mootso'obo', ku jelpajalo'ob uti'al ka p'áatak chéen bey\nka'analkaabalo'ob lekéen nu'upuko'ob tumen u tsayabt'aanil - ***un*** wáaj - ***en*** -. Ba'ale', wa le péeksilo' ku bisik uláak' u jejeláasil juumilwooj\nte' tu mootso', mixba'al ku jelpajal ti' lekéen ka'ap'éelchajak.\n\nTi' le péeksilo'ob jchíikpaj te' amaytsolob táant a xokiko', yaan\nuláak'o'obe' chéen ku ch'a'ikubáajo'ob yéetel u tsayabt'aanil\n- ***en*** - lekéen ka'ap'éelchajako'ob, je'el bix le ku bisiko'ob u\njuumilwoojil ***a*** ichil u t'aanilo'obo'; chéen ba'ale', le ku bisiko'ob\nu juumilwoojil ***i*** xano', yaan k'iine' ku ch'a'ikubáajo'ob xan yéetel\nu tsayabt'aanil - ***un*** -. Xok le u ye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.50.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, ka ' alikil\n\nu táakpaJjal Jjump ' éel tsayabt ' aani '.\n\n##### Maayat'aan 101\n\n**Amaytsolob 3.50.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, ka ' alikil u\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel tsayabt ' aani '.\n\n\nJe'el bix ka wilike', ku jelpajal xan u juumilwoojil le\npéeksilo'obo', tumen wa chowaktake' ku ka'analkaabaltalo'ob,\ntumen chúumuk ti'obe' ku bin jump'éel xóoxot't'aan ma' aal\nu chuunjuumilwoojili'.\n\nUláak' jaats t'aano'ob ku béeytal u nu'upulo'ob tumen\njump'éel tsayabt'aan lekéen ka'ap'éelchajako'obe', yaan ba'ax\nu yilo'ob yéetel le bixyanilil péeksilo'ob. Le je'elo'obo' ma'alob\nu ch'a'ikubáajo'ob yéetel u tsayabt'aanil - ***en*** - wáaj - ***un*** -, je'el bix\nunaje'. Xok le u ye'esajilo'ob yaan te' amaytsoloba':\n\n**Amaytsolob 3.51.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel bixyanil péeksil, ka ' alikil\n\nu táakpaJjal Jjump ' éel tsayabt ' aani '.\n##### 102 U nu'ukbesajil u ts'íibta'al ...\n\nJe'el bix ts'o'ok a yáax ilike', le bixyanil péeksilo'obo' chéen\nku k'a'abetkuunsik u mootso'ob lekéen ka'ap'éelchajako'ob.\nKu ts'o'okole', wa ku bisiko'ob u juumilwoojil ***e*** te' tu\nmootso'obo', chéen ku ch'a'ikubáajo'ob yéetel u tsayabt'aanil\n- ***un*** -, tumen ma'atech u ya'ala'al: jéek **en** jéek, mix péek **em** péek.\nLe ku bisiko'ob u juumilwoojil ***o*** wáaj ***u*** xane', chéen ku\nmeyajo'ob yéetel u tsayabt'aanil - ***en*** -. Ba'ale', le ku bisiko'ob\nu juumilwoojil ***a*** wáaj ***i*** xane', ku béeytal u ch'a'ikubáajo'ob\nyéetel u tsayabt'aanil - ***en*** - wáaj - ***un*** -; le je'elo' ku p'áatal tu\nk'ab máax suuk u t'anik maayat'aan. Uláak' ba'al ku yúuchul\nxane', yaan ba'ax u yil yéetel u juumilwoojilo'ob le bixyanil\npéeksilo'obo', tumen ku jelpajalo'ob xan (wa kóome', ku suut\nka'analkaabalil).\n\nLe jatsaljaats xojk'aaba'obo', uláak' t'aano'ob ku nu'upulo'ob\ntumen jump'éel tsayabt'aan lekéen ka'ap'éelchajako'ob xan.\nYéetel u tsayabt'aanil - ***en*** - wáaj - ***un*** - ku meyajo'ob. Il a wil le u\nye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.52.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel JjatsalJjaats xoJjk ' aaba ',\n\nka ' alikil u táakpaJjal Jjump ' éel tsayabt ' aani '.\n\n##### Maayat'aan 103\n\nIchil u jejeláasil le t'aano'obo', le ku bisiko'ob u juumilwoojil\n***ée*** te' ichil u t'aanilo'obo', chéen ku ch'a'ikubáajo'ob yéetel\nu tsayabt'aanil - ***un*** -, tumen ma'atech u ya'ala'al jéek' ***en*** jéek',\nmix xéet' ***en*** xéet'. Le ku bisiko'ob u juumilwoojil ***óo*** wáaj ***úu***\nxane', mix táan xan u meyajo'ob yéetel u tsayabt'aanil - ***un*** -,\ntumen ma' suuk u ya'ala'al: kóots ***un*** kóots wáaj múul ***un*** múul\nxani'. Ba'ale', le ku bisiko'ob u juumilwoojil **áa** wáaj ***íi*** xane',\nku béeytal xan u k'amiko'ob u tsayabt'aanil - ***un*** -, tumen yaan\nmáax a'alik: ts'áap ***un*** ts'áap wáaj níich' ***un*** níich'. Tuláakal le\nba'ax táant u tso'olola', ku k'aaba'inta'al bey *concordancia*\n*vocálica* ich káastelan t'aane'.\n\nUláak' tsayabt'aan k'a'anan u ch'a' óolta'al xan ichil\nle meyaja', leti' le - ***lan*** - ku chíikpajal te' amaytsolob ku\ntaalo'. Le je'elo' ku nupik uláak' jaats péeksilo'ob ichil u\nmeyajil le t'aano'ob ku bin u ka'ap'éelchajalo'obo'. Xok le u\nye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.53.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, ka ' alikil u\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel tsayabt ' aani '.\n\n##### 104 U nu'ukbesajil u ts'íibta'al ...\n\nLe péeksil ku bisiko'ob jump'éel chowak juumilwooj te'\ntu mootso'obo', ku jelpajalo'ob lekéen xi'iko'ob táanil ti' u\ntsayabt'aanil - ***lan*** - (wa chowake', ku kóomtal), ba'ale' le ku\nbisiko'ob uláak' u jejeláasil juumilwooj te' tu mootso'ob xano',\nmix táan u jelpajalo'ob lekéen ka'ap'éelchajako'ob.\n###### 3.3.2. Yéetel t'aano'ob ma' chuka'antaki'\n\nYaan uláak' jaats t'aano'obe', ma' láaj chuka'an u chíikpajal\nu t'aanilo'ob, u chuuno'ob wáaj u mootso'ob lekéen\nka'ap'éelchajako'obi', tumen ti' le je'elo'obo', yaan waba'ax\nku sa'ata'al xan lekéen tsa'ayak wáaj ma', jump'éel túumben\nxóoxot't'aan ti'ob. Le ba'ax je'elo', ku yúuchul yéetel t'aano'ob\nchuka'an ba'ax u k'áat u ya'alo'ob (k'aaba'ob, péeksilo'ob,\nbixilo'ob, ichil uláak'o'ob). Le t'aano'oba' ku núupul tu\nts'íibilo'ob uti'al ka u ts'áajo'ob ojéeltbil jump'éel túumben\njets'tuukul-t'aan.\n###### *3.3.2.1. T'aano'ob ku ka'ap'éelchajalo'ob * *ma' xóoxot't'aanil*\n\nU yáax jaats le t'aano'ob ku bin u ka'ap'éelchajalo'ob ka'alikil\nma' u k'a'abetkuunsiko'ob mixjump'éel xóoxot't'aane', leti' le\nk'aaba'obo'; ichil le je'elo'obo', ku sa'atal u ts'ook masak'woojil\nle yáax t'aan ku chíikpajalo', chéen xan wa tumen yaan ti'.\nBa'ale' wa mina'an ti' le masak'woojo', tu kúuchil le tuk'ubo',\nku kóolik jump'éel ***l*** ( *ele* ) te' tu ts'ook le t'aan ka'ap'éelchaja'ano'.\nIl a wil le u ye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.54.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel k ' aaba ',\n\ntu ' ux mix táan u táakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n##### Maayat'aan 105
|
lac-ebible-MK6_4_2
|
lac
|
―U yʌjtseq'uir u t'ʌn C'uj, a ts'a'b u tucure' ten C'uj quir u tsicbar a ba' u c'at C'uj mʌ' u c'at yirir ten yet cajarob tu jach cajar. Cax u wʌc'ʌs u bʌjob mʌ' u c'at yiricob. Chen a mac cʌja'an nach u c'at yubicob.\r\rA taro' mʌ' c'ucha'an yor u betic a ba' mʌna' mac yiramʌnob uch mʌ' biq'uin chen caj u jawsaj jun yarob a mac a yajo'. Caj u ts'anc'ʌbtaj quir u jawarob.\r\rA Jesuso' jac'a'an yor ti'ob quire' mʌ' ju yacsajob tu yorob. Pachir Jesús caj c'uchij tu chan cajarob a rʌc bʌca'an ti' u jach cajar Jesús, caj u camsaj ti'ob.\r\rJeroj, caj t'ʌnaj yicnʌn u doce camsʌwinicob, caj yʌnxchun u tuchi'ticob ca'ca'turi', caj u ts'ajaj u muc' ti'ob quir u joc'sicob u quisininob.\r\rCaj u jach araj ti'ob:\r\r―Mʌ' a ch'iquex bar ich a ber. Chen xomte' ca ch'iquex, baxuc chim mʌ' a ch'iquex. Baxuc a woj wajex mʌ' a ch'iquex, baxuc a taq'uinex mʌ' a ch'iquex ich u poxajir a taq'uinex.\r\rChen a pech' xʌnʌb ca ch'iquex, baxuc turiri' a noq'uex a ch'iquex.\r\rCaj u ya'araj ti'ob:\r\r―Wa ber ca' bin acsaquechex ich naj ca' p'ataquechex hasta ca joc'arex ca ca' binex.\r\rWa ca c'uchurex ich mac a mʌ' u c'at u yacsiquechex a mʌ' u c'at u yubicob a t'ʌnex, ca' joc'aquechex ti' taro'. Puxtex u noy ru'um ta woquex soc yerob yʌn u si'pirob quire' mʌ' u c'atob yubejob a t'ʌnex. Jach taj quin wa'aric ti' techex, a ray maco' ich a ray cajaro' jach manan ca' bin muc'yajnʌcob tu q'uinin u xur t'ʌn, chen a mac a cʌja'anob uch tu cajarjob Sodoma yejer u cajar Gomorra mʌ' nejach bin muc'yajnʌcobi'.\r\rJeroj, u doce camsʌwinicob caj joc'obe' caj u tsec'tajob ti' mac ca' u c'axej u yorob ca' u p'ʌtejob u c'asir tu cu manob.\r\rBayiri' xan, caj u joc'sajob ya'ab quisin tu aca'anob ich mac, caj u jic'tajob tsats quir u jawʌr mac a yajo', jach ya'ab jawij.\r\rBaje'rer caj u yubaj rey Herodes u tsicbʌticob u c'aba' Jesús a Herodeso' rajen ya'ab mac tus pac' Juan a cu yacsic ja' tu jo'r:\r\r―Tin t'ʌn ―quij―, wʌc'ʌs riq'uij tu quimirir Juan rajen c'ucha'an yor u betic a mʌna' mac yirmʌnob uch, mʌ' biq'uin yirmʌnob.\r\rChen u jerob juninta'b yubej, caj u ya'arajob:\r\r―Raji' Elías u yʌjtseq'uir u t'ʌn C'uj a ts'a'b u tucuric ten C'uj uch.\r\rU jerob caj u ya'arajob:\r\r―Raji' yʌjtseq'uir u t'ʌn C'uj a ts'a'b u tucuric ten C'uj quir u tsicbʌtic a ba' u c'at C'uj rajen raji' irej yʌjtseq'uir u t'ʌn C'uj uch.\r\rBarej caj yubaj Herodese', caj u ya'araj:\r\r―Raji' Juan, a mac a tin ch'ʌcaj u car uche', raji' riq'uij tu quimirir.\r\rMʌ' ja wirej, raji' Herodes caj u tuchi'taj mʌcbir Juan caj u c'ʌraj tu cu naj mʌquic mac. Tiri' tu mʌcaj, quire' Herodías u rac' u sucu'un Felipe. Mʌ' ja wirej, Herodes caj u ch'aj u rac' u sucu'un.\r\rMʌ' ja wirej, caj u ya'araj uch ti' Herodes:\r\r―Mʌ' tsoy a taquic u rac' a sucu'un quire' ra' u toc ch'amʌn a sucu'un.\r\rA Juano' p'acta'b ten Herodías rajen cu ch'uctic quire' u c'at u quinsej barej mʌ' c'ucha'an u yor ti'.\r\rMʌ' ja wirej, Herodese' sajʌc ti' Juan quire' yer raji' turiri' xib a mac taj yor, a mac a mʌ' u naj man tu c'asir, rajen cu cʌnanta' Juan soc mʌ' u quinsa'. Tenten caj yubaj cax tucurnʌjij quire' tsoy yubic tu xiquin a ba' tsec'ta'b ten Juan.\r\rJeroj, c'uchij tu q'uinin Herodías cu pajic quir u quinsic Juan. Raji' u q'uinin u c'aba' u rey Herodes, ber cu c'ʌ'oticob u q'uinin caj rocha'b Herodes ten u nʌ' uch. Rajen caj u pʌyaj tu qui'qui' janʌnob u jach ts'urirob a cu yamticob u rey Herodes tu cu reyinticob. Yet payacob a mac u ts'urirob u soldadojob yejer a mac a neyʌn u taq'uino' tu ru'umin Galilea.\r\rBarej caj oc tun u parar xquic Herodías, oc'atnʌjij tu cuchir tu cu naj qui'qui' janʌnob u rey Herodes yejer u rac'ob. Jach tsoy tu wich u rey Herodes yejer a mac a curucbarob tu cu qui'qui' janʌnob. Rajen caj u ya'araj a reyo' ti' u parar xquic Herodías:\r\r―C'atej ten, cax a ba' a c'at, a teno' je' in ts'ic teche'.\r\rCaj u ya'araj:\r\r―C'uj cu yiric ―quij Herodes―. Tu cotor ba' ca' a c'atej tene' je' in ts'ic teche' tac tan chumuc u ru'umin tu quin reyinticob.\r\rCaj joc' raji' u xquic u parar Herodías, caj u ya'araj ti' u nʌ':\r\r―Ba' quin bin in c'atej?\r\rU nʌ' tune', caj ya'araj:\r\r―Ra' a catej u jo'r Juan a cu yacsic ja' tu jo'r mac.\r\rSeb caj wʌc'ʌs sutnʌjij tu yicnʌn rey Herodes caj u c'ataj, cu ya'aric ti':\r\r―In c'at ca' a ts'ic ten baje'rer u jo'r Juan a cu yacsic ja' tu jo'r mac, ca' a ts'a ten turiri' u rʌquir quir in pe'ic.\r\rMʌ' jach qui' yor a rey Herodese', tu chen tucric, barej quire' caj u ya'araj: “C'uj cu yiric”, bayiri' xan, quire' yubob ya'aric tu cotor mac a cu qui'qui' janʌnob rajen yʌn u ts'ic ti'.\r\rSeb a reyo' caj u tuchi'taj turiri' u soldado a cu cʌnantic a reyo' soc ca' tac purbir u jo'r Juan.\r\rRaji' caj bine' caj u ch'ʌcaj u car Juan tu cu naj macar mac, caj bin u purej u jo'r ich turiri' u rʌquir quir u pe'ic. Jeroj, caj u c'ubaj ti' a ray xquico' u parar Herodías aro' tune' caj u ts'ajaj ti' u nʌ'.\r\rBarej u camsʌwinicob Juan caj u yubob a ba' u ber, tarob u ch'a'ob u baquer Juan caj u t'ajaj ich turiri' tu cu naj t'ojar u baquer mac.\r\rA mac a tuchi'ta'b ten Jesús uch quir u tsec'ta'r u t'ʌn, caj urob caj u much'quintajob u bʌj yicnʌn Jesús, caj u tsicbʌtajob ti' tu cotor ba' a caj u betob uch, bayiri' xan, yejer a ba' caj u camsob uch.\r\rRaji' tune', caj u ya'araj ti'ob:\r\r―Cuxex ich tʌcay ru'um quir a je'siquex a bʌj.\r\rMʌ' ja wirej, ya'ab mac cu tarob bayiri' xan, cu binob, rajen mʌ' je'erarob mʌ' quir u man u janʌnob.\r\rP'eri'ob caj rʌc ocob ich chem quir u binob ich tʌcay ru'um. U tiriri' ti' caj binob soc tu junʌnob.\r\rIrob u binob ten ya'ab mac, caj c'ʌ'ota'bob ten a ya'ab maco'. Rajen caj joc'ob ti' tu cotor u cajarob soc u binob ti' taro' xan, caj u c'ʌnajob yacab. Ra' bat'an c'uchob a ya'ab maco'.\r\rBarej caj joc' Jesús ich chem, caj u yiraj ya'ab mac toc c'uchob, rajen caj yajquinta'bob quire' irob a tʌmʌn yucobo' a mʌna' yʌjcʌnanyʌjir tʌmʌn yuc. Jeroj tune', caj yʌnxchun u camsic ya'ab ba' ti'ob.\r\rTabar u bin q'uin, caj tarob u camsʌwinicob tu yicnʌn caj ya'arajob:\r\r―Chen tʌcay ru'um a tera' mʌna' mac cʌja'an cu bin q'uin cabar.\r\rTuchi'tabo' ca' xicob ti' corob, cax ti' u chan cajarob a rʌc bʌca'anob a tera', ca' u mʌnejob yo'och waj quir u janʌnticob quire' mʌna' ba' caj u jantob.\r\rCaj u nuncaj Jesús, caj u ya'araj ti'ob:\r\r―Ts'ajex yo'och quir u janʌnob ―quij.\r\rCaj u ya'arajob ti':\r\r―Je' wa jin mʌnicob yo'och a ya'ab maco' ca' in jʌsejob ti'ob. Mʌ' ja wirej, mʌ' nupa'an u bo'orir yo'ochob, quire' baxuc u bo'orir u beyaj mac turiri' yaxq'uin.\r\rJesús caj u ya'araj ti'ob:\r\r―Joq'uenex irex mun pan yʌn techex.\r\rCaj ts'oc u yiricobe', caj u ya'arajob:\r\r―Yʌn cinco pan yejer ca'tur cʌy.\r\rCaj u ya'araj ti'ob u binob u cutarob jujumuch'ob ich su'uc.
|
tzh-books-486
|
tzh
|
**ts'ajts'on** [ *alt.* O/U: **ts'ajts'un** ] *expr.*\n\nsumergirse ruidosamente\nrepetidas veces ◊ **sts'ajts'on ta**\n**ajch'al ya xbeen** [ tg ] ‘camina\n\nruidosamente en el lodo\n(sumergiendo los pies)’\n*Morf.:* **ts'aj -{C}on.**\n**ts'ak** *v.t.* (1) añadir, completar,\n\nremendar, unir ◊ **yakalik ta ts'ak**\n**beja'** [ gu ] ‘están uniendo el tubo’\n(2) continuar, seguir ◊ **ja' la sts'ak**\n**bael te k'ope** [ gu ] ‘continuó la plática’\n\n - **ma xats'akbe te binti ya kyalbate** [ pe ]\n‘de lo que te diga no le sigas’.\n**ts'akaj** [ gu, ox, tp ] *v.i.* cumplirse,\n\ncompletarse (⇒ **ts'akay** ) ◊ **teme**\n**ts'akaj oxeb ja'wile, ya nix x'ochix a**\n\n[ tp ] ‘cuando se cumplen tres años,\nya es otro el que entra (al puesto)’\n*Sin.:* gu **ts'akub;** tp **ts'akej**\n*Morf.:* **ts'ak -aj.**\n**ts'akajtes** [ tp ] *v.t.* completar,\n\nterminar (⇒ **ts'akaytes** )\n*Morf.:* **ts'ak -aj -tes.**\n**ts'akal** ( *Pl.* **ts'akajtik** ) *adj.pos.*\n\ncompleto, cabal ◊ **ts'akalotik**\n‘estamos completos (todos)’\n\n - **xawahta me teme ts'akal te wakaxe**\n\n[ ba ] ‘ahí cuentas si están\ncompletos los ganados’ ◊ **ts'akal**\n**me xapuk te we'ibale** [ ba ] ‘ahí\nrepartes bien (completa) la\ncomida’ *Morf.:* **ts'ak -al.**\n**ts'akan** *s.* borde, colindancia, límite,\n\nmojón ◊ **la sjitsbey sts'akan** [ gu ] ‘le\nretiró el mojón’ ◊ **li' k'axem ts'akani**\n\n[ ba ] ‘aquí pasa la colindancia’ ◊ **li'**\n**kahach yak'intayel ta spati, ha' jti' ts'akan**\n**ha' timi** [ ba ] ‘vas a empezar a limpiar\npor el otro lado, el izote es mi\n\ncolindancia’ *Sin.:* ca **ts'akom**\n\n*Morf.:* **ts'ak -an.**\n**ts'akay** [ nor, ag, am, tg ] *v.i.*\n\ncumplirse, completarse ◊ **ts'akay**\n**yabilal** [ ba ] ‘cumplió años’ ◊ **ya**\n\n\n**sk'an ya katik' abah, yu'un ora ya**\n**sts'akay a te a'tele** [ ba ] ‘debes ser\nconstante, para que el trabajo se\ncomplete rápido’ ◊ **ts'akayix te ka'tele**\n\n[ am ] ‘mi trabajo ya se completó’\n*Dial.:* ox, tp, *var.* gu **ts'akaj;** *var.*\n\ntp **ts'akej** *Morf.:* **ts'ak -ay.**\n**ts'akaytes** [ nor ] *v.t.* completar,\n\nterminar ◊ **ts'akaytesa te chi'il ja'e** [ gu ]\n‘completa (la repartición de) los\nrefrescos (entregando a los que\nno han recibido el suyo)’ *Dial.:*\n\n*var.* gu **ts'akubtes;** ox **ts'aktes;**\n\ntp **ts'akajtes** *Morf.:* **ts'ak -ay -tes.**\n**ts'akej** [ tp ] *v.i.* cumplirse, completarse\n\n(⇒ **ts'akay** ) *Morf.:* **ts'ak -ej.**\n**ts'akliy** [ *alt.* -Y: **ts'akli** ] *v.t.* seguir,\n\nperseguir ◊ **ja' xanix la jts'akliy ek te**\n**mamaletike** [ gu ] ‘sólo seguí a los\nancianos’ ◊ **ya sts'akliyon jts'i' teme**\n**xbojon ta jk'ale** [ vr ] ‘mi perro me\nsigue si voy a mi milpa’ ◊ **ma ha'uk**\n\n**kats'akli te stalel atat teme maba lek binti**\n\n**ya spase** [ pe ] ‘no vas a seguir el\ncomportamiento de tu padre si es\nmalo lo que hace’ *Morf.:* **ts'ak -liy.**\n**ts'akom** [ ca ] *s.* límite, colindancia\n\n(⇒ **ts'ahk** ) ◊ **ja' jts'akom jo'tik i ton ito**\n\n[ ca ] ‘esta piedra es nuestra\ncolindancia’ *Morf.:* **ts'ak -om.**\n**ts'aktes** [ ox ] *v.t.* completar, terminar\n\n(⇒ **ts'akaytes** ) *Morf.:* **ts'ak -tes.**\n**ts'akts'on** [ *alt.* O/U: **ts'akts'un** ]\n\n*expr.* andar uno detrás de otro,\nsiguiéndose uno a otro\n\n - **sts'akts'onotik ochel ta spat** [ ox ]\n‘entramos uno tras otro detrás\nde él’ *Morf.:* **ts'ak -{C}on.**\n**ts'akub** [ gu, vr ] *v.i.* (1) cumplirse,\n\ncompletarse (⇒ **ts'akay** ) ◊ **wojey a**\n**ts'akub yawilal jnich'an** [ gu ] ‘ayer\ncumplió años mi hijo’ ◊ **ts'akubix**\n**te sk'op diose** [ gu ] ‘ya se completó\nel novenario’ (2) alcanzar, ajustar\n\n - **ma sts'akubat a me waje** [ gu ] ‘no te\n\n\nts'akub\n## ts'\n###### 613\n\nts'akubtes\n## ts'\n###### 614\n\n\nva a alcanzar la tortilla’ ◊ **¿ya wan**\n**sts'akub kana' me jwe'ele?** [ gu ] ‘¿crees\nque mi comida alcance?’\n*Morf.:* **ts'ak -ub.**\n**ts'akubtes** [ gu ] *v.t.* completar,\n\nterminar (⇒ **ts'akaytes** ) ◊ **ma xlok'on**\n**a te yaxte' ixime, ya jts'akubtesbat sok**\n**sakwaj** [ gu ] ‘no me alcanza el maíz\nnegro, te lo voy a completar con\nmaíz blanco’ *Morf.:* **ts'ak -ub -tes.**\n**ts'al** *v.t.* liar, atar, asegurar (cargas,\n\nsujetándolas con cuerda); se\naplica en particular a la leña,\nacomodándola en manojos y\namarrándola con mecapal ◊ **ja' ya**\n**jts'altik si' a te ch'ajane** [ ox ] ‘es con el\nlazo que amarramos la leña’.\n**ts'alal** ( *Pl.* **ts'alajtik** ) *adj.pos.* liado, atado,\n\nhacinado, sujetado ◊ **ts'alal me si'e**\n\n[ pe ] ‘la leña está atada’ (véase\nfigura 72) ◊ **ts'alalix yijkats te burroe**\n\n[ tp ] ‘ya está atada la carga del\nburro’ *Morf.:* **ts'al -al.**\n\nFigura 72. **Ts'alal** ‘hacinado’\n\n**ts'alpat** [ ba, ca, chi, gu, sb, st, tg, ya ]\n\n*s.* armadillo (mamífero) ⇒ **j'ib**\n*Morf.:* **ts'al** + **pat.**\n**ts'alton** [ ba ] *s.* pedregal\n\n*Morf.:* **ts'al** + **ton.**\n**ts'am** I. *v.t.* remojar, sumergir\n\n - **la sts'am ta ha' te chenek'e** [ pe ]\n‘remojó el frijol en el agua’\n\n - **ts'ama ta ha' te ajole** [ ba ] ‘sumerge\ntu cabeza en el agua’.\nII. *v.i.* [ tp ] brotar, filtrarse (líquido)\n\n(⇒ **ts'ahbaj** ) ◊ **ts'amix tal ya'lel te jok'e**\n\n[ tp ] ‘el agua del pozo ya brotó’.\n\n\n**ts'amal** ( *Pl.* **ts'amajtik** ) *adj.pos.*\n\nsumergido, metido, hundido\n(en el agua, el lodo, la maleza)\n\n - **ts'amal ta ja' te antse** [ tp ] ‘la mujer\nestá metida en el agua’ (véase\nfigura 73) *Morf.:* **ts'am -al.**\n\nFigura 73. **Ts'amal** ‘sumergido’\n\n**ts'amal te'** [ tp ] *s.* taburete, banquito\n\n(del tipo tradicional) ⇒ **ts'ahmate'**\n*Morf.:* **ts'am -al** + **te'.**\n**ts'amet,** **ts'amamet** *expr.* estarse\n\nsumergiendo con frecuencia\n\n - **joy ts'amet ta ha' me in ach'ixe** [ pe ] ‘esa\nmuchacha siempre está metida\nen el agua’ *Morf.:* **ts'am -et.**\n**ts'amjol** *s2.* almohada ◊ **k'an chihk'ukix**\n\n**sts'amjol** [ ba ] ‘ya se iba a quemar su\nalmohada’ *NoPos.:* **-al, -il, -ol** - **wen**\n**k'un te ts'amjolile** [ pe ] ‘la almohada\nes muy suave’ *Dial.:* ox, tp **ts'anjol**\n*Morf.:* **ts'am** + **jol.**\n**ts'amjolin** *v.t.* usar de almohada\n\n - **la sts'amjolin swex** [ ba ] ‘usó su\npantalón como almohada’ ◊ **ya**\n**jts'amjolimbet ak'u'** [ ca ] ‘voy a usar tu\nropa como almohada’ *Dial.:* ox,\n\ntp **ts'anjolin** *Morf.:* **ts'am** + **jol -in.**\n**ts'amlej** *expr.* sumergirse de golpe en\n\nel agua ◊ **sts'amlej k'oyel ta ja'** [ tg ]\n‘se introdujo de golpe dentro del\nagua’ *Morf.:* **ts'am -lej.**\n**ts'amte'** *s.* (1) viga, polín, morillo\n\n - **ha' taj ini ya xtuhun ta ts'amte'** [ ba ]\n\n‘este ocote sirve para viga’ *Pos.*\n*Marc.:* **-al** - **yakalix ta joch'obel te**\n**sts'amte'al nahe** [ ba ] ‘las vigas de\nla casa ya se están apolillando’
|
yua-books2-7
|
yua
|
Xma Alma Sagrarioe’ ku ts’íibolta’al u meyaj tumen le máako’ob ka’anal u\nxooko’obo’, u ch’a’ap’eekmo’ob le óotsil xko’olelo’.\nJump’éel k’iin ti’ lelo’, u’uya’ab u tsikbalil kíim juntúul paal tu k’ab juntúul máak\nku ts’aakankil yéetel xíiw. Ma’ a’ala’ab u k’aaba’ le paalo’, mix u k’aaba’ le\njts’aako’, mix tu’ux úuch le kíimilo’, chéen ba’ale’ leti’ ku pa’atik le máako’ob\nka’anal u xooko’obo’ tu yo’olal u p’eekil ti’ tuláakal máako’ob ku ts’aakanki-\nlo’ob yéetel xíiw.\n–¿Yaan a pa’atike’ex u kíimij uláak’ wíiniko’ob? –tu ya’alajo’ob ti’ le\njala’achilo’ob kaajo’.\nU jala’achilo’ob le kaajo’ ka túun tu túuxto’ob molbil tuláakal máaxo’ob\nku ts’aako’ob yéetel xíiw. Ma’ tu jecho’ob mix jmeeno’obi’.\nXma Alma Sagrarioe’ tu yojeltaj tun mo’olol tuláakal le máako’ob ku ts’aakan-\nkilo’ob yéetel xíiwo’obo’, jak’a’an u yóol ka bin tu yotoch u kumal, kaja’an tu\ntséel u nay.\n–Xki’ichpam kumal, majáant teen u ju’unil u k’aaba’ Xíiwo’ob ku ts’aak\nyéetel xíiwo’ob ku kíinsik máak, tu yo’olal in ts’áaik u yojéelto’ob\nbeeyxan teen xooknaja’anen ti’ ts’aak.\nPak’te’ yéetel u ju’unil tu’ux ku xo’okol ts’aake’ ka jirixta’ab bisbil tu so’oy wíi-\nnik tu’ux k’a’alij yéetel u yéet xts’aakankilo’ob: xk’ampaal, xts’aak xíiw, xpáats’\nbaak, xts’aak chi’ibal kaan… Ti’ u jeel so’oye’ ti’ yaano’ob xibo’obi’.\nLeti’obe’ ma’ tu beeto’ob k’aas ti’ mixmáaki’, chéen ba’ale’ leti’obe’ ma’ ka-\nna’anchaja’an u xooko’obi’, mina’an mix ts’íibil ju’uno’ob ti’ob.\nLe palitsilo’obo’ sublako’ob yo’olal le ba’ax ku beeta’alo’. Juntúul ichilo’obe’\ntu yilaj p’uja’an juntúul xk’ampaal, ka tu k’a’ajsaj ti’ leti’e’ chéen uts beeta’ab\nti’ u paalal, xma’ bo’olil mix juntéen tu ts’aj taak’in utia’al u k’a’amal u paalal.\nBey xan úuch ti’ ulak’ palitsil aktáan ti’ xts’aak xíiw, le ko’olela’ tu ts’akaj u paal\ntu yichtaj le k’iin ka k’uch tu yotoch chokoj u yóol, ba’ale’ ma’ tu méek’aj u\nchaampali’.\n\nLe ka’anal xooko’obo’ ma’ béeychaj le ts’aak tu ts’ajo’ob ti’ le chaampalo’, níib\nóolal ti’ le máax ku ts’aakankilo’ob yéetel xíiwo’obo’ toj u yóol le chaampalo’,\nwalkila’ bey chan t’u’ul ku máan u síit’k’alankil tu táankabil u naje’.\nLe palitsilo’obo’ ma’ uts tu yu’ubo’obi’ tumen ya’abkach uts beeta’an ti’ leti’ob,\nts’o’okole’ láak’tsilo’ob. Ka jo’op’ u yu’ubiko’ob sajkil tumen ya’ab le máak\nk’ala’antako’obo’ uts ku beetiko’ob, ¡chéen ba’ale’! yaan míin jaytúul ichilo’obe’\nku meyaj k’aasil xan, ba’ale’ k’ajola’ano’ob.\nK’íitpaj u tsikbalil te’e so’oy wíiniko’ ya’ab ba’al jela’an ku yúuchuli’.\n–Yéetel nook’ tu’ux ku cho’obol k’ab, ku wolko’obe’ ku p’áatal bey\nmejen paalalo’obe’, ku beetiko’ob u yóok’oto’ob yéetel u che’ejo’ob xan.\n–Chéen a’alaj ba’al.\n–Le palitsilo’obo’ ts’éej pakta’abo’ob ka tu ts’aaj chokwil yéetel\nwaach’ ti’ob.\n–¡Máax mun yilik k’aas u palitsilo’ob u jala’achil kaaj!\n–Jejeláas u piktanil yik’el k’áax ku chupiko’ob le so’oy tu’ux k’ala’ano’obo’.\n–¡Chéen tun topankilo’ob! Yaanili’ ik’elo’ob ka oksa’abo’ob waye’.\n–Ts’o’ok u ya’abtal, ma’ bey ka’acho’. O’niajke’ ya’abkach\nbolonchapáato’ob tu chupo’ob le u so’oy máako’.\n–¡Jum!\nJujuntúulil jo’op’ u cha’abalo’ob le máako’ob ku ts’aakankilo’obo’, yanchaj\nu bo’olo’ob ka páatak u cha’abalo’ob, bey túun mina’an taak’in ti’obo’ mix\nojéelta’ab máax bo’ot u p’aaxo’obi’. Jóok’o’ob te’e so’oyo’obe’ yéet u sáal\nxíimbalo’ob, bin tu beeto’ob tu tanajo’ob tumen u yojelmo’ob mun páajtal u\nba’ate’el máak yéetel u jala’achil kaaj. Leti’obe’ ma’ tu p’ato’ob u meyajo’obi’\nláayli’ ku ts’aakankilo’obe’ kex ma’ bo’olbili’. Chéen ba’ale’ u múul t’aanil xma\nAlma Sagrarioe’ ma’ ka’a u’uya’abi’, jump’éel ka’anal chokwil machej te so’oyo’,\nma’ tu jechi’. U pixane’ bin xiik’nal tu’ux yaan u yéet pixano’ob.\n\nU bo’ol Concepción Yah Sihil\n“Ko’oten, ko’oten péepen; ko’oten,\nko’oten waye’.”\nTi’ xk’ampaal xma Flora Chuc, †,\ntumen “tu k’amajen te’e yóok’olkaba’”.\nTáan u táal u sáastale’, u pixmajubáa yéetel jump’éel jaya’an bóoch’, juntúul\noochel tun xíimbal tu jáal bej. Kéen máanake’ ku yu’ubik u k’aay t’eelo’ob yée-\ntel u jaja’chi’ibal le peek’o’obo’. Jiri’ich, jiri’ich, jiri’ich, tun jiri’ichankil u xaanab\nyóok’ol le lu’umo’. Le xk’ampaalo’ xma Concepción Yah Sihil, túun suut tu yo-\ntoch bey juntúul pixane’ -tu juunal-, kex beyo’ ki’imak u yóol tumen u yojele’\ntoj u yóol le chaampal tu k’amajo’, walkila’ le paale’ tun wenel tu t’uub u k’aan\nu na’. Le xnuuko’ ku chan sajal che’ej, o’niajke’ chéen p’elak u chitale’ ka tu\nyu’ubaj tun yúuchul k’oop tu jool u nay:\n–¡Xma Concep, xma Concep, in watane’ ta’aytak u ch’a’ik u yóol, beora\nk’aas u yu’ubikubáa! –tu yawtaj juntúul máak.\nKex jach nojoch wíinike’ le xk’ampaalo’ na’aksa’ab yóok’ol tsíimin áalkabil u\nbin u síit’ le ba’alche’o’. Náach u nay le xko’olel ku k’i’inamtalo’. Óotsil xma\nConcepcion, le ka’aj bin ch’a’abile’ yéetel tsíimin chen bisa’abi utia’al u suute’\nchéen xíimbalil.\nKi’imak u yóol le xk’ampaalo’ táan u bin, tumen u taata le paalo’ ki’imakchaj\nu yóol tumen yanchaj ti’ ulak’ juntúul chan xiib, le xnuuko’ ka tun tu k’áataj\nxan jump’íit u ya’abil u náajal taak’ino’, ku ts’o’okole’ máax tu topajubae’ leti’\nle na’o’. Ma’ láaj bo’ota’ab ti’ tuláakal buka’aj tu k’áate’, ts’aab táankuch ti’,\ntun bisik le taak’ino’, u to’omaj tu chan nook’il tu’ux ku cho’ik u k’ab, tu ts’aj\nu chan to’oj ichil u páawo’.
|
spa-books-27
|
spa
|
DALY, John P. A generative syntax of Peñoles mixtec. Santa Ana,\n\nCalifornia. Summer Institute of Linguistics Publications in\nLinguistics of the University of Oklahoma. 1973.\n\nDALY, John P. “La palabra fonológica en la ortografía práctica\n\nen lengua mixteca”, Ponencia presentada durante el Tercer\nEncuentro de Escritores en Lengua Mixteca. Huajuapan de\nLeón, Oaxaca. Agosto de 1994.\n\nDALY, John P. Mixteco de Santa María Peñoles, Oaxaca. Edit.\n\nILV. México, 1977.\n\nDeclaración de Barcelona sobre los Derechos Lingüísticos. Barcelona, España, 1996. Pág.: 13.\n\nDeclaracion de la ortografia práctica del mixteco. Programa de\n\nEtnolingüística. SEP/CIS-INAH/INI. México, 1979.\n\nDUBOIS, Jean, Giacomo Mathee, Louis Guespin y Christiane\n\nMarceLlesi. Diccionario de lingüística. Edit. Alianza, S.A.,\nMadrid, 1983. Pág.: 24.\n\nESPAÑA, Carlos. Kuun nuvi savi. Jornada de la lluvia. Edit.\n\nCONACULTA, Culturas Populares e Indígenas. México,\n2003.\nFLORES Farfán, José Antonio (Coord.). Antología de textos para\n\n la revitalización lingüística. Edit. INALI/LINGUAPAX/CONA\nCYT. México, 2011.\n\nFLORES Farfán, José Antonio y Lorena Córova Hernández. Guía\n\nde revitalización lingüística: para una gestión formada e informada. Edit. LINGUAPAX/CIESAS/CONACYT y Ediciones\ndel Lirio. México, 2012.\n#### 192 Norma de escritura...\n\nFROMKIN, Victoria y RODMAN, Robert. An introduction to\n\nlanguage (Sixth Edition). Harcourt Brace College Publishers.\nUSA. 1974.\n\nGALINDO Sánchez, Bernardo. Préstamos léxicos del español al\n\nmixteco de Abasolo del Valle, Veracruz. (Tesis de Maestría en\nLingüística Indoamericana). CIESAS, México, 2014.\n\nGARCÍA Leyva, Jaime. Na Savi. Gente de la lluvia. Edit.\n\n PACMYC-2013, CONACULTA, Secretaría de Cultura y Gue\nrrero cumple. Guerrero, México, 2016.\n\nGARCÍA Mejía, Griselda. Las cláusulas de complemento de San\n\nPedro Jicayán, Oaxaca. (Tesis de Maestría en Lingüística Indoamericana). CIESAS. México, 2012.\n\nGITLEN, Laura. Gramática popular. Mixteco del norte de Tlaxiaco. Edit. ILV. México, 2016.\n\nGobierno del Estado de Guerrero. Ley número 701 de Reconocimiento, Derechos y Cultura de los Pueblos y Comunidades\nIndígenas del Estado de Guerrero. Guerrero, México, 2011.\n\nGONZÁLEZ López, Andrés. Cha chito ñivi Ñuu Chikuaꞌa. Creencias de Jicayán. Colección Diálogos de los Pueblos Originarios de Oaxaca, Fundación Alfredo Harp Helú, Secretaría de\nCultura y Culturas Populares. Oaxaca, México, 2008.\n\nGONZÁLEZ Ventura, Josefa Leonarda. Vida cotidiana de Jicayán. Volumen uno. Edit. CELIAC. Oaxaca, México, 1993.\n\nGUADALUPE Joaquina, Amadeo. Análisis Morfosintáctico de la\n\nestructura oracional del mixteco de Yoloxóchitl, Guerrero\n#### del Tuꞌun Savi 193\n\n(Tesis de Maestría en Lingüística Indoamericana). CIESAS,\nMéxico, 2007.\n\nGUADALUPE Joaquina, A. “La morfología verbal”. Ponencia pre*Ñuu Kuatyi*\nsentada en el taller de Normalización, llevado a\ncabo en la ciudad de Taxco, Guerrero, el día 10 de abril de\n2013. (Manuscrito).\n\nGUADALUPE Joaquina, A. “Los clíticos: un acercamiento al aná*Tuꞌun Savi*\nlisis morfosintáctico del ”. Conferencia Magistral\n*Tuꞌun*\npresentada en el V Congreso de Desarrollo Lingüístico\n*Savi*\n, Ñuu Kuatyi, llevado en la comunidad de Ahuacachahue,\nmunicipio de Ayutla de los Libres, Gro, el día 20 de febrero\nde 2016.\n\nHAVILAND, John B. y José Antonio Flores Farfán (Coords. en\n\nespañol). Bases de la documentación lingüística. Edit. INALI.\nMéxico, 2007.\n\nHERMANN Lejarazu, Manuel Álvaro. Códice Muro. Un documento mixteco colonial. Edit. Gobierno Constitucional del\nEstado de Oaxaca, CONACULTA-INAH y SAI. Oaxaca, México, 2003.\n\nHERNÁNDEZ Ocampo, Lorenzo. Saꞌvi dedavi. Poemas de la lluvia. Colección: Diálogos de los Pueblos Originarios de Oaxaca. Edit. Secretaría de Culturas y Artes de Oaxaca, Fundación\nAlfredo Harp Helú y CONACULTA. Oaxaca, México, 2012.\n\nHOLLENBACH, Bárbara E. Cuatro morfemas funcionales en las\n\nlenguas mixtecanas. México. Instituto Lingüístico de Verano,\nA.C. México, 1990.\n#### 194 Norma de escritura...\n\nHOLLENBACH, Elena E. “El papel del tono en la sintaxis del\n\nidioma mixteco”. Ponencia presentada durante el Tercer\nEncuentro de Escritores en Lengua Mixteca. Huajuapan de\nLeón, Oaxaca. Agosto de 1994.\n\nHOLLENBACH, Bárbara E. Paradigma de los pronombres enclíticos del mixteco de Magdalena Peñasco. México. Instituto\nLingüístico de Verano. México, 2006.\n\nHOPKINS, Nicholas A. y J. Kathryn Josserand (Coords.). Estudios linguisticos en lenguas otomangues. Edit. INAH (Colección Científica núm. 68). México, 1979.\n\nILV. Bibliografía del Instituto Lingüístico de Verano en México,\n\n1935-1984. México, 1985. Págs.: 80-98.\n\nILV. Sintaxis. México, 1986.\nInstituto Nacional de Estadística y Geografía. Encuesta Intercensal. México, 2015.\n\nJANSEN, Maarten y Gabina Aurora Pérez Jiménez. Historia, literatura e ideología de Ñuu Dzaui. El Códice Añute y su contexto histórico-cultural. Coeditado por el Colegio Superior\npara la Educación Integral Intercultural de Oaxaca (CSEIIO),\nla Secretaría de Asuntos Indígenas del Gobierno del Estado\nde Oaxaca (SAI) y el Instituto Estatal de Educación Pública\nde Oaxaca (IEEPO). Oaxaca, México, 2013. Págs.: 3-7.\n\n*Huisi Tacu*\nJANSEN, Maarten E. R. G. N. . Estudio comparativo de\n\nun libro mixteco antiguo: Codex Vindobonensis Mexicanus\nI. Tomos I y II. Edit. CEDLA, Incidentele Publicaties 24. Amsterdam, 1982.\n#### del Tuꞌun Savi 195
|
deu-ebible-JN10_35_1
|
deu
|
Wenn es diejenigen Götter nennt, an welche das Wort Gottes erging (und die Schrift kann doch nicht aufgehoben werden),\r\rwie sprechet ihr denn zu dem, den der Vater geheiligt und in die Welt gesandt hat: Du lästerst! weil ich gesagt habe: Ich bin Gottes Sohn?\r\rTue ich nicht die Werke meines Vaters, so glaubet mir nicht!\r\rTue ich sie aber, so glaubet, wenn ihr auch mir nicht glaubet, doch den Werken, auf daß ihr erkennet und glaubet, daß der Vater in mir ist und ich im Vater.\r\rDa suchten sie wiederum ihn zu greifen; aber er entging ihren Händen\r\rund zog wieder jenseits des Jordan an den Ort, wo Johannes zuerst getauft hatte, und blieb daselbst.\r\rUnd viele kamen zu ihm und sprachen: Johannes hat zwar kein Zeichen getan; aber alles, was Johannes von diesem gesagt hat, ist wahr.\r\rUnd es glaubten dort viele an ihn.\r\rEs war aber einer krank, Lazarus von Bethanien, aus dem Dorfe der Maria und ihrer Schwester Martha,\r\rnämlich der Maria, die den Herrn gesalbt und seine Füße mit ihren Haaren getrocknet hat; deren Bruder Lazarus war krank.\r\rDa ließen ihm die Schwestern sagen: Herr, siehe, den du lieb hast, der ist krank!\r\rAls Jesus es hörte, sprach er: Diese Krankheit ist nicht zum Tode, sondern zur Ehre Gottes, damit der Sohn Gottes dadurch verherrlicht werde!\r\rJesus aber liebte Martha und ihre Schwester und Lazarus.\r\rAls er nun hörte, daß jener krank sei, blieb er noch zwei Tage an dem Orte, wo er war.\r\rDann erst spricht er zu den Jüngern: Laßt uns wieder nach Judäa ziehen!\r\rDie Jünger sprechen zu ihm: Rabbi, eben noch haben dich die Juden zu steinigen gesucht, und du begibst dich wieder dorthin?\r\rJesus antwortete: Hat der Tag nicht zwölf Stunden? Wenn jemand bei Tage wandelt, so stößt er nicht an, denn er sieht das Licht dieser Welt.\r\rWenn aber jemand bei Nacht wandelt, so stößt er an, weil das Licht nicht in ihm ist.\r\rSolches sprach er, und darnach sagte er zu ihnen: Unser Freund Lazarus ist entschlafen; aber ich gehe hin, um ihn aus dem Schlafe zu erwecken.\r\rDa sprachen seine Jünger: Herr, ist er entschlafen, so wird er genesen!\r\rJesus aber hatte von seinem Tode geredet; sie meinten aber, er rede von dem natürlichen Schlaf.\r\rDa sagte es ihnen Jesus frei heraus: Lazarus ist gestorben;\r\rund ich bin froh um euretwillen, daß ich nicht dort gewesen bin, damit ihr glaubet. Aber lasset uns zu ihm gehen!\r\rDa sprach Thomas, der Zwilling genannt wird, zu den Mitjüngern: Lasset uns auch hingehen, daß wir mit ihm sterben!\r\rAls nun Jesus hinkam, fand er ihn schon vier Tage im Grabe liegend.\r\rBethanien aber war nahe bei Jerusalem, ungefähr fünfzehn Stadien weit.\r\rUnd viele von den Juden waren zu Martha und Maria gekommen, um sie wegen ihres Bruders zu trösten.\r\rAls Martha nun hörte, daß Jesus komme, lief sie ihm entgegen, Maria aber blieb im Hause.\r\rDa sprach Martha zu Jesus: Herr, wärest du hier gewesen, mein Bruder wäre nicht gestorben!\r\rAber auch jetzt weiß ich, was immer du von Gott erbitten wirst, das wird Gott dir geben.\r\rJesus spricht zu ihr: Dein Bruder soll auferstehen!\r\rMartha spricht zu ihm: Ich weiß, daß er auferstehen wird in der Auferstehung am letzten Tage.\r\rJesus spricht zu ihr: Ich bin die Auferstehung und das Leben. Wer an mich glaubt, wird leben, auch wenn er stirbt;\r\rund jeder, der da lebt und an mich glaubt, wird in Ewigkeit nicht sterben. Glaubst du das?\r\rSie spricht zu ihm: Ja, Herr, ich glaube, daß du der Christus bist, der Sohn Gottes, der in die Welt kommen soll.\r\rUnd als sie das gesagt hatte, ging sie weg und rief ihre Schwester Maria heimlich und sprach: Der Meister ist da und ruft dich!\r\rAls diese es hörte, stand sie eilends auf und begab sich zu ihm.\r\rJesus war aber noch nicht in den Flecken gekommen, sondern befand sich noch an dem Orte, wo Martha ihm begegnet war.\r\rAls nun die Juden, die bei ihr im Hause waren und sie trösteten, sahen, daß Maria so eilends aufstand und hinausging, folgten sie ihr nach, in der Meinung, sie gehe zum Grabe, um dort zu weinen.\r\rAls aber Maria dahin kam, wo Jesus war, und ihn sah, fiel sie ihm zu Füßen und sprach zu ihm: Herr, wärest du hier gewesen, mein Bruder wäre nicht gestorben!\r\rAls nun Jesus sah, wie sie weinte, und wie die Juden, die mit ihr gekommen waren, weinten, ergrimmte er im Geiste und wurde bewegt\r\rund sprach: Wo habt ihr ihn hingelegt? Sie sprechen zu ihm: Herr, komm und sieh!\r\rJesus weinte.\r\rDa sagten die Juden: Seht, wie hatte er ihn so lieb! Etliche aber von ihnen sprachen:\r\rKonnte der, welcher dem Blinden die Augen aufgetan hat, nicht machen, daß auch dieser nicht stürbe?\r\rJesus nun, indem er abermals bei sich selbst ergrimmte, kam zum Grabe. Es war aber eine Höhle, und ein Stein lag davor.\r\rJesus spricht: Hebet den Stein weg! Martha, die Schwester des Verstorbenen, spricht zu ihm: Herr, er riecht schon, denn er ist schon vier Tage hier.\r\rJesus spricht zu ihr: Habe ich dir nicht gesagt, wenn du glaubst, werdest du die Herrlichkeit Gottes sehen?\r\rDa hoben sie den Stein weg. Jesus aber hob die Augen empor und sprach: Vater, ich danke dir, daß du mich erhört hast.\r\rDoch ich weiß, daß du mich allezeit erhörst; aber um des umstehenden Volkes willen habe ich es gesagt, damit sie glauben, daß du mich gesandt hast.\r\rUnd als er solches gesagt, rief er mit lauter Stimme: Lazarus, komm heraus!\r\rUnd der Verstorbene kam heraus, an Händen und Füßen mit Grabtüchern umwickelt und sein Angesicht mit einem Schweißtuch umhüllt. Jesus spricht zu ihnen: Bindet ihn los und laßt ihn gehen!\r\rViele nun von den Juden, die zu Maria gekommen waren und sahen, was Jesus getan hatte, glaubten an ihn.\r\rEtliche von ihnen aber gingen zu den Pharisäern und sagten ihnen, was Jesus getan hatte.\r\rDa versammelten die Hohenpriester und Pharisäer den Hohen Rat und sprachen: Was wollen wir machen? Denn dieser Mensch tut viele Zeichen!\r\rLassen wir ihn so fortfahren, so werden alle an ihn glauben; und dann kommen die Römer und nehmen uns Land und Leute weg.\r\rEiner aber von ihnen, Kajaphas, der in jenem Jahre Hoherpriester war, sprach zu ihnen:\r\rIhr wisset nichts und bedenket nicht, daß es für uns besser ist, ein Mensch sterbe für das Volk, als daß das ganze Volk verderbe!\r\rSolches aber redete er nicht aus sich selbst; sondern weil er in jenem Jahre Hoherpriester war, weissagte er; denn Jesus sollte sterben für das Volk,\r\rund nicht für das Volk allein, sondern damit er auch die zerstreuten Kinder Gottes in Eins zusammenbrächte.\r\rVon jenem Tage an beratschlagten sie nun, ihn zu töten.
|
all-books2-8
|
all
|
academia veracruzana de las lenguas indígenas\ndejaremos a orillas del camino por donde pasemos.\nAl día siguiente el papá, muy temprano les dijo: - Hijos tenemos que ir de\ncacería, vamos a ver que encontramos para comer. Los niños se alistaron y\nentre sus morrales llevaban plátanos que en el camino iban comiendo y\ndejando huellas con las cáscaras.\nAl llegar a la montaña descansaron un rato y luego dijo el papá:\n- Hijos aquí me esperan, no salgan de aquí, mientras voy a buscar algo; regreso\npor ustedes.\nLos niños esperaron largas horas hasta el atardecer y el papá no llegó, entonces\ndecidieron regresar a casa guiados por las huellas que dejaron en el camino.\nLlegaron cuando ya era obscuro a su casa y se escondieron en el corredor,\ncuando el papá comentaba con su mujer:\n- Ahora no sé dónde están mis hijos, los dejé en la montaña así que no te\npreocupes.\nEn ese instante los niños estaban cerca escuchando la plática pero no podían\nentrar, se quedaron a las goteras de la casa.\nPor la madrugada el señor salió para ir al baño y encontró a sus hijos dormidos\nallá afuera, inmediatamente les dijo:\n- Hijos que bueno que regresaron a casa, ya estaba desesperado pues los\nperdí, entren a la casa y duerman.\nAl amanecer la madrastra estaba enrabiada porque los niños estaban\nnuevamente en casa.\nPasaron unos días y nuevamente dice la mujer al marido: ¿Qué piensas hacer\nahora con los niños? ¿Van a estar toda la vida aquí con nosotros? el señor\nrespondió:\n- No te desesperes ya llegará el día en que estaremos solos, completamente.\n44 aveli\n\n3ª antología literaria en lenguas indígenas del estado de veracruz\nPasado el tiempo, el papá les dijo a sus hijos:\n- Mañana vamos a buscar caracoles al río, deben alistarse muy temprano.\nLos niños ya sabían lo que les esperaba y en esta ocasión usaron maíz para\ndejar huellas en el camino, y una vez más pudieran regresar. Al día siguiente el\npapá llamó a sus hijos:\n- Vámonos hijos, - Sí papá, sólo que mi hermana llevará su red para pescar.\n- Claro hijos, lleven lo que puedan.\nSe encaminaron hacia la montaña y al llegar al primer arroyo se detuvieron\nallí para pescar, buscaron camarones y lo único que la niña encontró fue un\ncangrejo que les sirvió de alimento.\nAl llegar el medio día prepararon comida y después de comer el papá les dijo\na los niños:\n- ¡Hijos! si quieren dormir háganlo, vamos a descansar un rato y luego\nregresaremos a casa. Los niños se recostaron en una piedra y se quedaron\ndormidos, cuando despertaron su papá se había ido.\nNo esperaron más tiempo y se propusieron regresar de inmediato. Aún no\nestaba obscuro cuando llegaron a casa nuevamente. La pareja estaba cenando\nmuy contenta, cuando los chicos llegaron.\nCon expresión muy amable el papá les dijo:\n- Hijos, pasen vengan a comer ¿Cómo es posible que se hayan quedado, los\nbusqué pero me perdí de camino.\n- Qué bueno que pudieron llegar.\nLa señora discutía porque no soportaba los chicos y dijo:\n- Bueno, como no puedes deshacerte de tus hijos, mejor me voy yo.\naveli 45\n\nacademia veracruzana de las lenguas indígenas\n– Un momento dijo el señor. Dame un poco más de tiempo que haré lo que tú\ndigas con respecto a mis hijos.\nUna mañana muy temprano dijo a sus hijos:\n- Vamos hoy a cortar flores de chocho a la montaña. - Sí papá, contestó el niño,\nguiñándole el ojo a su hermanita para que preparara una bolsa de cal como lo\nhabían platicado antes del viaje; la niña llevaría una bolsa de cal y la regaría en\ntodo el camino y poder regresar sin contratiempos.\nCuando salieron de casa, emprendieron el viaje y la niña iba dejando huellas\nen el camino, al llegar a orillas del monte, el papá les dijo a sus hijos:\n- Espérenme aquí por favor, voy al baño; el señor entró al monte y buscó otra\nsalida.\nDe pronto se soltó una lluvia con gran fuerza, los niños buscaron refugio debajo\nde un árbol, como la lluvia tardó y se oscureció, no pudieron salir de ese lugar\ncomo lo habían hecho antes. No pudieron regresar debido a la torrencial de\nlluvia que arrastró todo, hizo desaparecer el rastro que dejaron los niños en\nel camino, para salvarse de ser devorados por los animales, se subieron en un\nárbol y allí se quedaron hasta el amanecer.\nAl otro día cuando buscaban el camino para regresar la sorpresa fue que\nllegaron a una casita que estaba arrinconada en la cumbre de la montaña.\nAllí una ancianita cocinaba unos plátanos, a escondidas, el muchachito por\nuna rendija metió la mano para sacar una rebanada, luego la niña se atrevió\ntambién a meter la mano para tomar un plátano pero se le atoró en la rendija,\nla anciana les sorprendió diciendo:\n- Sapiringato no te comas el plátano que es de mi viejito. Pero al ver la ancianita\nque era una mano humana preguntó:\n- ¿Quiénes son ustedes? ¿De dónde vienen? pásenle hijos.\nLos niños pasaron y les dijo que se sentaran mientras llegaba el anciano abuelo.\nCuando llegó los invitaron a comer y entre la comida inició la plática. Los niños\n46 aveli\n\n3ª antología literaria en lenguas indígenas del estado de veracruz\nnarraron todo lo sucedido y los ancianos acordaron darles un lugar para\nquedarse con ellos. Al anochecer los mandaron a dormir al tapanco, pues allí\nestarían más seguros.\nPor la mañana los niños preguntaron que en qué podían ayudar, el anciano\nsolo les pidió que barrieran el patio y recogieran frijol en la milpa, ese sería el\ntrabajo de ellos.\nPasaron los años y los jovencitos crecieron, pero los ancianos eran demonios\nque se comían a los humanos y pensaron en devorarse a los chicos antes que\nse escaparan.\nLos muchachitos que ya estaban en sus camitas y escucharon cuchicheos\nde los ancianos que decían: - Creo que ya mucho tiempo le servimos a los\nmuchachos ahora que ellos nos sirvan de comida ¡jejejeje!\nLa ancianita pregunto: - ¿Cómo los guisaremos?\n- Muy temprano ponemos a hervir agua en la paila y tú te quedas a hacer lo\nque yo te indique, yo iré a leñar muy temprano y tú le dices al muchacho que\nsople la lumbre para que arda y cuando se doble empújalo a la paila con agua\nhirviendo para cocinarlo nos los vamos a botanear.\nA la niña la mandas al río por más agua y yo haré lo mismo con la niña cuando\nregrese de la leña, dijo el anciano.\nLos niños que aún no estaban dormidos escucharon la plática y prepararon\nestrategias para ganar el reto que les esperaba.\nAl día siguiente muy de mañana salió el anciano por la leña y la ancianita\nordenó a los jovencitos a traer agua para hervir.\nLa anciana al ver el agua hirviendo en una paila, llamó al muchachito y le dijo:\n- Hijo, sopla con la boca las leñas para que arda porque necesitamos que\npronto hierva el agua, tu abuelo fue a cazar y traerá algo para comer.\naveli 47
|
tpp-books-4
|
tpp
|
alternativas para analizar la estructura de la lengua y su valor\nsocial, no sóólo como un mecanismo de comunicacióón entre los\nhablantes, sino como parte del patrimonio cultural de Mééxico.\n\nEl valor de un sistema de escritura es innegable, pues per-\nmite a una lengua tener relevancia y prestigio, se vuelve no\nsóólo una herramienta educativa o para la informacióón, sino\nque tiene un valor fundamental en las instancias polííticas para\nluchar por sus derechos y vivir en condiciones de igualdad en\ntodos los aspectos de su diario acontecer. Esta norma de escri-\ntura de la lengua *LhimaꞋalhꞋamaꞋ/Lhimasipij* (tepehua) es una\nherramienta acadéémica, administrativa, juríídica, un instrumen-\nto emancipador y revolucionario para el pueblo *MaꞋalhꞋamaꞋ/*\n*MasipijniꞋ* (tepehua).\n\nFinalmente, es un gusto poder presentar un alfabeto norma-\nlizado, según los acuerdos sobre las convenciones ortográáficas\ndecididas por los participantes en este proceso. La conformacióón\nde esta norma de escritura de la lengua\n*LhimaꞋalhꞋamaꞋ/Lhima-*\n*sipij*\n(tepehua) es gratificante en muchos sentidos ya que se cul-\nmina con un documento que resume y propone una forma de\nescritura consensuada, discutida y aprobada por los represen-\ntantes de los estados y comunidades indíígenas hablantes de esta\nlengua; por otra parte, la norma de escritura es la base para la\nelaboracióón de materiales para la educacióón inicial y báásica, asíí\ncomo para traducciones, textos informativos de temas legales y\nde atencióón a la salud, para textos administrativos, acadéémicos\ny de educacióón media y superior.\n\nA nivel comunitario, vale la pena resaltar de la lengua\nque la norma de escritura *LhimaꞋalhꞋamaꞋ/Lhimasipij* (tepehua)\nmuestra a la población indígena tepehua que la escritura de su\nlengua es posible y que en este devenir histórico juega siempre\nun papel importante y determinante en la tradición oral, pues\nsin ella no se podría proyectar la escritura de los saberes an-\n\ncestrales que guardan los pueblos. El modelo de planificación\nlingüística comunitaria impulsado por el inali parte de la\nconvicción de que un sistema lingüístico se basa en la atención\nintegral de las lenguas indígenas de México, de tal manera que\nla generación de la norma de escritura responde precisamente\nal propósito de trabajo que nos permite participar activamente\nen el fortalecimiento de nuestros tesoros vivos, como son las\n\nlenguas indígenas nacionales.\n\nUna de las tareas más importantes del Instituto Nacional\nde Lenguas Indígenas es promover la valoración y el reconoci-\nmiento de las lenguas indígenas del país como las lenguas na-\ncionales para todas las mexicanas y todos los mexicanos, de tal\nmanera que las tengamos en muy alto aprecio. Al mismo tiempo,\nel Instituto trabaja para que cada una de ellas se fortalezca y\ndesarrolle con la finalidad de que los hablantes de esas lenguas\ny todos los integrantes del país disfrutemos a futuro de todos los\nidiomas que se hablan en México. Por eso, la norma de escritura\ndel *LhimaꞋalhꞋamaꞋ/Lhimasipij* (tepehua) es un motivo de alegría\npara el inali.\n\nDesafortunadamente, hoy en día hay hogares tepehuas don-\nde los padres ya no se comunican en tepehua con sus hijos. En\nvez de crecer como niños bilingües, muchos crecen como mono-\nlingües en español. Esperamos que esta norma *LhimaꞋalhꞋamaꞋ/*\n*Lhimasipij*\n(tepehua) sea un estímulo para que los propios ha-\nblantes continúen transmitiendo el tepehua a las nuevas gene-\nraciones. Contiene referencias a la vida comunitaria con los\n\nvecinos y familiares. Una frase ilustrativa en este sentido es la\n\n**“**\nsiguiente: *TalachꞋoꞋoxmay xanatin tan taꞋalh saqnan* . Cuando las\nmujeres fueron a leñar, se acompañaron **”**\n. Otras frases ilustra-\ntivas nos informan de las costumbres y prácticas culturales que\nse realizan en Tlachichilco. Algunos ejemplos de esta índole son\n\n**“**\nlos siguientes: *La kinchaqaꞋ makꞋatanikan kuxi* . En mi casa le\n\n**”** ; *Yu jasaknaꞋ matajtanibay yu jasꞋatꞋa-*\nhacen fiesta a la mazorca\n\n**“** **”**\n*taꞋan laqxachaꞋalh* . Cuando el bebé nace, la partera lo bendice ;\n\n**“**\n*Xatisibiki xaqxi loꞋoxi kinkꞋalhnankꞋan* . La raíz del mozote sirve\n\n**”**\n\n.\npara purificar la sangre\n\nCuando dos lenguas están en contacto siempre se encuen-\ntran palabras de la lengua ajena que los hablantes incorporaron\na su propia lengua. En este sentido, cabe señalar que algunas\npalabras que aparecen en esta norma de escritura y que se\ntomaron como neologismos muestran una historia antigua, ya\nque por sus características hacen ver que se introdujeron cuan-\ndo el tepehua tenía tres vocales en vez de las cinco que tiene\nactualmente. En aquel tiempo, en palabras prestadas, la (o) se\nconvertía en (u) y la (e) en (i) para corresponder con el sistema\nfonológico del tepehua de tres vocales. Por ejemplo, la palabra\n**“** caldo **”** se incorporó como *kalhtuj*, **“** cazuela **”** como *kasbilaj*, y\n\n**“** costal **”** como *kuxtalh*\n. Este tipo de vocales regularmente apare-\ncen al final de la palabra y ocurre en una gran proporción con\nlas vocales a-, i-, u-. En la escritura práctica de la lengua que\naquí se utiliza, las vocales sordas se representan con una rayita\ndebajo de la vocal correspondiente y se les denomina sordas\nporque su pronunciación es poco audible. Algunos ejemplos\n\n**“** **”**\nde palabras con vocales sordas son: *chꞋixa̱* - aguanta, *nati̱* \n**“** **”** **“** **”** **“** **”** **“**\nmamá, *kuku̱* - tío, *jaka̱* - plátano, *kixixi̱* hormiga tepe-\n\n**”** **“** **”**\nhua y *qalhnaqxu̱* - tucán . Estos ejemplos que se observan en\nla norma de escritura son de gran importancia para los estudios\ndel cambio lingüístico del *LhimaꞋalhꞋamaꞋ/Lhimasipij* (tepehua).\nConsecuentemente, el presente trabajo es una contribución de\ntodos los hablantes que es de mucha importancia para la comu-\nnidad académica interesada en el estudio de esta lengua, pues\ntiene diversas vertientes que se pueden explotar desde varias\ndisciplinas de las ciencias sociales.\n\nLa presente norma de escritura se divide en tres partes prin-\ncipales. La primera corresponde a la variante *LhimaꞋalhꞋamaꞋ*, se\n\ntrabajó de acuerdo a las grafías que se acordaron con los mismos\nhablantes; la segunda parte corresponde a la variante lingüística\n*Lhimasipij* con las 27 grafías donde se excluye la **w** porque no se\nutiliza, y la tercera parte corresponde a la versión en español.\n\nIlustración: Deidad del maíz\n\n## XAJALHKAMANTI JATS Ꞌ O Ꞌ **NUT\n** LHIMA Ꞌ ALH Ꞌ AMA Ꞌ
|
mio-ebible-JN7_25_1
|
mio
|
Tacan cuu, ta quechaha nducu tuhun uvi uni ñivi xu ñuun Jerusalén can ti:\r\r―¿Atu ña ndicha ti rahya cuu ra nanducu ñi, vati cuni cahni ñi chi ra?\r\rVachi ra ihya, ta cati tuhun ra, ta ña cahan ra cumi tiñu chi ra. Vasi saxini ra ta ra ti ra Cristo cuu ra, ta ni tava tiñu ra Ndioo chi ra,\r\rsoco chito yo ndaa iti vachi ra, soco cua quichi ra cuu Cristo, ta yoni cua coto ndaa iti cua quichi ra ―cati ñi.\r\rTacan cuu, ta sacuaha ra Jesuu chi ñivi. Iyo ra tichi cora soco ndavi can, ta quechaha cati ra ti:\r\r―Nacoto ndo chi yuhu, ta chito ndo ndaa iti vachi yu. Ñavi cha cuni main vachi, soco iyo ra ni tava tiñu chihin yu, ta rai ndicha ndicha cuu ra, soco ña nacoto ndo chi ra.\r\rYuhu nacote chi ra, vati iti nuun ra quichi yu, ta maan ra cuu ra ni tava tiñu chihin yu ―cati ra chi ñi.\r\rChacan cuu cha cuni ñi tiin ñi chi ra, soco ña cuu, vati ña ta queta hora ra.\r\rTacan cuu, ta chinu ini ñivi chi ra. Tuvi ñi cuu ñi, ta quechaha cati ñi ti:\r\r―Cuaha xaan cuhva cha ni savaha rahya, soco ra cuu Cristo ña cua savaha ca ra cuhva quivi cua quichi ra ―cati ñi.\r\rChini soho ra fariseo cha cahan ñivi cuenda ra Jesuu. Chacan cuu cha nduinuun ra sutu chahnu chi ra fariseo, ta tachi ra chi ra cuu tatun ra, vati cua tiin ra chi ra Jesuu.\r\rTacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuu chi ñivi can ti:\r\r―Suhva ni ca quivi cua coi chi ndo, ta sa cua cuhin nu iyo ra ni tava tiñu chihin yu.\r\rCua nanducu ndo chihin yu, soco ña cua nanihin ndo, ta ni ña cua cuu cuhun ndo nu cua cuhin ―cati ra.\r\rTacan cuu, ta quechaha cahan ñivi judío can chi tahan ñi, ta cati ñi ti:\r\r―¿Ndaa iti cua cuhun ra, ta ña cua cuu nanihin yo chi ra? ¿Atu cua cuhun ra nu iyo ñivi yo chi ñivi griego? ¿Atu cua sacuaha ra chi ñivi griego can?\r\r¿Ñaan cha cuu tuhun cha cati ra ti cua nanducu yo chihin ra, soco ña cua nanihin yo chihin ra? ¿Ñaan tuhun cuu cha cati ra ti ña cua cuu cuhun yo nu cua cuhun ra? Tacan cahan ñi chi tahan ñi.\r\rCha cua ndihi vico can, ta ni iyo ra Jesuu. Nihin xaan cahan ra, ta quechaha cati ra chi ñi ti:\r\r―Tu cua neti ndo nduta, na cua quichi ndo chihin yu, ta cua cuhve cha cua coho ndo.\r\rTu cua cuinu ini ndo chihin yu, cua cuu anima ndo sava ni ta cua iin yuta cha ña cua ndoco, ta cua coo ndito ndo cuhva cati tutu Ndioo ―cati ra Jesuu.\r\rTuhun can cati ra Jesuu, vati chaha ra cuenda yoso cuhva cua coo ra Tati Ndioo chi ñivi chinu ini chi ra. Ña ta quichi ra Tati Ndioo, vati ña ta cuhun ndico ra Jesuu iti siqui andivi.\r\rIyo ñivi chini soho ñi tuhun cha cahan ra Jesuu, ta quechaha cati ñi ti:\r\r―Ndicha ti racan cahan cuenda ra Ndioo ―cati ñi.\r\rInga ñi cati ñi ti:\r\r―Ra Cristo cuu ra, vati ni tava tiñu ra Ndioo chi ra.\r\rSoco cati inga tucu ñivi ti:\r\r―Ña cua quichi ra Cristo iti ñuhun Galilea, vati cati tutu Ndioo ti ñivi ra David cua cuu ra Cristo can.\r\rCua quichi ra ñuun Belén nu ni chacoo ra David iti chata. Tacan cati tutu Ndioo ―cati ñi.\r\rChacan cuu cha ña nduinuun ñivi can, [vati ña nihin ñi cuhva ndaa iti ni quichi ra Jesuu].\r\rIyo ñivi cuni ñi tihi ñi chi ra ve caa, soco yoni tiin chi ra.\r\rTacan cuu, ta cuahan ndico ra tatun can nu iyo ra sutu chahnu chi ra fariseo, ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi ra tatun ti:\r\r―¿Ñacu ña ndaca ndo chi ra? ―cati ra.\r\rTa cati ndico ra tatun chi ra ti:\r\r―Yoni cahan cuhva ni cahan racan ―cati ra.\r\rTa cati ra fariseo can chi ra ti:\r\r―Cha ni sandahyu ñahan tahan ra chihin ndo.\r\rÑa chinu ini ni iin tuhun ndi chi ra, ta ra cumi tiñu cuu ndi, ta ra fariseo ña ni chinu tahan ini ni iin ra,\r\rsoco ñivi can ña chito ñi ñaan cha cuu cha cati ley chahnu yo, ta ni ñavi cha vaha vihi ndacu ñi ―cati ra.\r\rIyo tahan ra Nicodemo nu iyo cuiti ra ta ra. Suvi ra Nicodemo cuu ra ni chahan nu ra Jesuu iin cha cuaa, ta ra cumi tiñu cuu tahan ra, ta quechaha cati ra Nicodemo can chi tahan ra ti:\r\r―Ña chaha ley yo cha cua tachi tuni yo chi ñivi, tu ña cua tasoho xihna yo cha cua cati ñi. Ña cua tachi tuni yo, tu ña cua coto vaha yo ñaan cha cuu cha ni savaha ñi ―cati ra.\r\rTacan cuu, ta cati ndico ra ta ra ti:\r\r―¡Joi! Vasi iti ñuhun Galilea quichi tahun. Na cua sacuahun tutu Ndioo, ta cua coton ti ñahni ra cahan cuenda ra Ndioo cua quichi iti ñuhun Galilea ―cati ra.\r\rTacan cuu, ta cuahan ra ta ra iti vehe ra.\r\rTacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti yucu Olivo.\r\rTuvi inga quivi, ta cuahan ndico ra iti ve ñuhun. Ni vii nahan, ta cuahan ra, ta nducuiti ndico tucu ñivi nu iyo ra. Ni chacunda ra, ta sa quechaha sacuaha ra chi ñi.\r\rTacan cuu, ta vachi ra sacuaha ley chahnu chi ra fariseo nu iyo ra. Vachi ndaca ra ta ra iin ñahan, vati ndehe ra nu ni chacoo ña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo, ta sayaha ra chi ña nu nducuiti ñivi chi ra.\r\rTacan cuu, ta quechaha cati ra chi ra Jesuu ti:\r\r―Maestru, cha tiin ñivi chi ñahya suvi ni hora cha ndacu ña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo.\r\rIti chata cati ra Moisee tichi ley ti chi yuu cua cahni ndi chi ñahan savaha ndavaha ni can, ta yoho, ¿ñaan cua cati cun?\r\rTacan cati ra ta ra, vati cuni ndehe ra a ña vaha cua cati ndico ra Jesuu, ta cua cuu tiso ra ta ra cuati ra. Tacan cuu, ta ni chacunda toho ra Jesuu, ta sa quechaha taa ra chi nundaha ra nu ñuhun.\r\rNi vii nducu tuhun xaan ra ta ra chi ra, ta sa ni chacuinda ndico ra, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:\r\r―Tu ña ta savaha ndo ni iin cha ndavaha ni, na cua cani xihna ndo yuu chi ña ―cati ra.\r\rTacan cuu, ta ni chacunda toho ndico ra Jesuu, ta taa ndico ra nu ñuhun.\r\rChini ra ta ra tuhun cha cati ra Jesuu, ta sa quechaha ca chahan ra ta ra. Cuahan xihna ra chanihin ca, ta sa cuahan ndihi ca ra ta ra. Tacan cuu, ta iin tuhun ni ña ñahan can ni ndoo chi ra Jesuu.\r\rNdehe ra Jesuu ti cha cuahan ndihi ca ñivi, ta sa quechaha cati ra chi ña ñahan can ti:\r\r―Yoho sihi, cha cuahan ra ni tiso cuati cun. ¿Atu yoni cua tachi tuni chihun? ―cati ra.\r\rTa cati ndico ña chi ra ti:\r\r―Ña ta yoni cahan, ra chahnu ―cati ña.\r\rTa cati ra Jesuu chi ña ti:\r\r―Ni ña cua tachi tuni yu chihun. Cuahan, ta ña savaha con cuati ―cati ra.\r\rTacan cuu, ta quechaha cati ndico tucu ra Jesuu chi ñivi can ti:\r\r―Yuhu cuu sava ni ta cua iin ñuhun ndichin cua ndehe ñivi ñuñivi. Tu cua cuinu ini ndo chihin yu, ña cua savaha ndo ndavaha ni, vati ña cua coo ndo nu naan. Cua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vati cua coo ra cuu sava ni ta cua iin ñuhun ndichin chihin ndo ―cati ra.\r\rTa cati ra fariseo chi ra ti:\r\r―Suvi ni maun chaha cuenda yoso cuhva iyo cun. Chacan cuu cha ña chito ndi a ndicha cuhva cati cun ―cati ra.\r\rTa cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:\r\r―Chahi cuenda yoso cuhva iye, soco cha ndicha cuu chi, vati chite ndaa iti ni quichi yu, ta chito tahin ndaa iti cua cuhun ndico yu. Maan ndo ña chito ndo ndaa iti ni quichi yu, ta ni ña chito ndo ndaa iti cua cuhun ndico tuqui.
|
maz-books-33
|
maz
|
# XiI\n\nTomó una gallina, metió en su morral cuatro cuartillos de maíz y\nsalió muy temprano hacia el jacal de la curandera. Al llegar, esperó\ntranquilo su turno, porque la fila de enfermos era larga. Luego, en-\ntró con la paga por delante.\n\n—Es bueno ver que estás vivo —dijo la curandera.\n—Eso se lo debo a usted, señora.\n\n—¿Lo que traes es lo que vale tu vida?\n—Usted es muy sabia, señora, debe saber que no pago por mi\n\nvida, porque mi vida no era de usted, y yo aún no la tengo.\nCon esto sólo pago mi deuda por su conocimiento.\n\nLa vieja rió a carcajadas por largo rato.\n\n—La vida te ha vuelto sabio, Xuba, y los sabios viven mucho.\n\n—Todavía no vuelve a mí toda mi vida.\n\n—Que no te extrañe eso, la perdiste por dos años. Los pedazos\n\nde ella lentamente volverán a ti, debes esperar más tiempo\npara que puedas recuperarla totalmente. Nunca olvides las\npalabras de los viejos, no desafíes su experiencia, pues re-\ncuerda que por hacerlo, casi mueres.\n—Tenga por seguro que no lo haré otra vez, señora.\n\nFrancisco aAntonio León cCuervo\n\n—No hables muy pronto, nadie sabe lo que hará mañana.\n\nDe regreso, se encontró a don Jacinto, quien volvía de Toluca, ve-\nnía acompañado por sus dos hijas, su capataz y por tres peones.\nDon Jacinto, sus hijas y el capataz venían a caballo, los peones a pie.\nTraían seis mulas bien cargadas de ropa y despensa que el patrón\nfue a comprar. Don Jacinto era un hombre más o menos amable, a\npesar de su ascendencia española y de su fortuna, no exigía mucho\nde sus peones como los demás hacendados. No los explotaba tan-\nto, no buscaba enganchar a los pocos hombres libres que quedaban\ncon sus deudas, no les cobraba intereses. Pero aún con esa genero-\nsidad, amasaba una gran fortuna.\n\nEl despotismo contra los indígenas no era algo que lo caracteri-\nzara, por el contrario, trataba de que sus peones vivieran lo mejor\nposible, pero sin olvidar su estatus social. Cuando se encontraba con\nun indígena lo saludaba y a menudo se detenía a charlar con él. Don\nJacinto conocía muy bien a Xuba, pues era él quien en ocasiones le\ncompraba la raíz, había conocido muy bien a su padre, incluso cuan-\ndo éste murió, fue don Jacinto quien mandó a sus peones cavar la fosa\npara sepultar al difunto; además, ayudó a la familia. Cuando vio a\nXuba en el camino, frenó el paso del caballo para saludarlo y platicar\n\ncon él.\n\n—¿De dónde vienes, Xuba?\n—Buenas tardes, patrón, fui a ver a la señora —respondió ba-\n\njando la cabeza y quitándose el sombrero.\n—¿A la bruja del Cerro de la Luna?\n—Sí, a ella, patrón.\n—¿Estás enfermo o qué?\n\nEl EetEerno rEetorno\n\n—Ya no, patrón, pero sí estaba.\n—¿Y qué tenías?\n\n—Me estaba muriendo.\n\n—Hablando de eso, ¿dónde te metiste? no te había visto por un\n\nbuen rato.\n\n—Es que estaba enfermo y me fui para la capital.\n—A la capital. ¿Y qué fuiste a hacer allá?\n—Busqué trabajo patrón, pero no me gustó —Xuba no dio a don\n\nJacinto los pormenores que imaginaba de la capital como lo ha-\ncía con las otras personas, pues don Jacinto conocía muy bien\nla ciudad y no tardaría en darse cuenta que estaba mintiendo.\n—Ustedes los indios no tienen qué ir a hacer allá, no saben de-\n\njar sus tierras, ese no es lugar para ustedes.\n\nXuba, al igual que los otros peones, caminaba muy rápido tratando\nde emparejar el paso de los caballos y no perder la conversación con\ndon Jacinto, además, se le había hecho tarde.\n\n—¿Y qué tenías, Xuba?\n—Es que me estaba muriendo, patrón.\n—Sí, ¿pero de qué?\n—Es que me espantó una sirena.\n—Qué tonterías dicen ustedes los indios.\n—Por diosito, patrón, no le miento.\n—¿Y cómo te asustó o qué?\n—Una noche en que andaba borracho me encontré a una güeri-\n\nta allá en el pozo y me la hice al gusto, pero no sabía que era\n\nla sirena.\n\n—¿La sirena es una güerita?\n\nFrancisco aAntonio León cCuervo\n\n—Es una víbora que se convierte en mujer, patrón.\n—¿Y cómo sabes que fue ella quien te asustó?\n—Me lo dijo la señora.\n—Esa vieja bruja no sabe lo que dice\n—No, sí sabe, patrón, ella me dijo que para que me curara tenía\n\nque matar a esa sirena.\n—¿Y ya la mataste?\n—Sí, patrón, era la mujer que encontraron en la joya después\n\ndel aguacero.\n—No digas pendejadas, Xuba, no debes de andar por ahí di-\n\nciendo eso como si nada; los soldados te pueden matar. Pien-\nsa en tus hijos, si te la cogiste y la mataste, es cosa tuya, pero\nno lo andes regando.\n—Sí, patrón, gracias por decirme.\n—Mira, tú, creer que mataste a una sirena. Los indios tienen\n\nmucha imaginación.\n—Pero no lo invento, patrón, sí maté a una…\n—Y dale con lo mismo, Xuba. Si te pasó lo que dices que te pasó,\n\nno debes hacerle caso a una bruja, tú lo que debes hacer es con-\nfesarte y hacer penitencia, que Dios te perdonará.\n—Pero es que el padrecito está en las parroquias, muy lejos de aquí.\n—No te preocupes, el próximo mes será la fiesta de Santa Ana,\n\nel padre vendrá a celebrar la misa en mi capilla, aprovecha\npara confesarte.\n—Sí, patrón, así lo voy a hacer.\n\nLa noche ya había caído cuando llegaron a la hacienda, Xuba se\ndespidió de todos y fue a su jacal.\n\n# XiiII\n\nLa fiesta de Santa Ana era la más grande de la región, aunque en\naquellos años Santa Ana ni siquiera era un pueblo. En realidad, la\nimagen de Santa Ana se encontraba en la capilla de la hacienda de\ndon Jacinto. Fue traída a México desde España a mediados del si-\nglo xviii por encargo de don Francisco, primer hacendado de la\nregión, quien solicitó dicha imagen a los párrocos de Toluca y cuyo\nviaje hasta su capilla estuvo lleno de incidentes, los cuales demo-\nraron su llegada por más de diez años. Por supuesto, don Francis-\nco no alcanzó a verla llegar, pues murió tres años antes. La capilla\npara dicha imagen fue construida por órdenes de su hijo, también\nllamado Francisco, terminada hasta finales de ese mismo siglo y, a\ndecir verdad, quedó muy pequeña, apenas para unas sesenta per-\nsonas algo amontonadas.\n\nAun así, la virgen de Santa Ana era sumamente venerada por\nlos mestizos de los alrededores; la suya, fue la primera imagen ca-\ntólica que llegó a la montaña y, por muchos años, fue el único santo\nde la cristiandad que se conoció. Cuando don Francisco la encar-\ngó al párroco de Toluca, el padre Pedro, lo hizo porque él le con-\ntó que la virgen era muy milagrosa y había sanado a mucha gente\nen otros lugares donde la veneraban. El entusiasmo con que el\npadre Pedro hablaba de ella causó tal impresión en don Francisco\nque inmediatamente encargó traer su imagen desde España y por
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.