Datasets:

kalixlouiis
/

myanmar-wikipedia

Modalities:

Formats:

Size:

Libraries:

License:

Dataset card Data Studio Files Files and versions

Dataset Viewer

Auto-converted to Parquet

Split (1)

train · 120k rows

title stringlengths 1 100	text stringlengths 14 646k
အီလက်ထရွန်းနစ်	မျက်နှာပြင်ကပ် အီလက်ထရွန်းနစ် အစိတ်အပိုင်းများ အီလက်ထရွန်းနစ်ဆိုသည်မှာ အီလက်ထရွန်များ အခြေခံကျသော နေရာမှ ပါဝင်သည့် လျှပ်စစ် စွမ်းအင် ကို မည်သို့ ထိန်းချုပ်ရမည် ဆိုသည်ကို လေ့လာသော သိပ္ပံပညာရပ် တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် သည် လျှပ်စစ်ပတ်လမ်းများနှင့် ၎င်းတို့ အချင်းချင်း မည်သို့ ဆက်သွယ်လုပ်ကိုင်သည် ဆိုသော နည်းပညာများကို လေ့လာသည့် ပညာ ဖြစ်သည်။ ထိုလျှပ်စစ်ပတ်လမ်းများတွင် အစွမ်းကြွ လျှပ်စစ် အစိတ်အပိုင်းများဖြစ်သော လေဟာပြွန်များ၊ ထရန်စစ်စတာများ၊ ဒိုင်အုတ်များနှင့် အိုင်စီပတ်လမ်း များ အပြင် ၎င်းတို့နှင့် ဆက်စပ်နေသော ပြုမဲ့ လျှပ်စစ် အစိတ်အပိုင်းများနှင့် ပါဝင်သည်။ ပုံမှန်အာဖြင့် အီလက်ထရွန်းနစ် ပစ္စည်းများတွင် တပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများ အခြေခံ အားဖြင့် ပါဝင်ပြီး သို့မဟုတ် တပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများသာ ပါဝင်ပြီး ပြုမဲ့ ပစ္စည်းများမှ ထောက်ပံပေးထားသည်။ ထိုသို့သော ပတ်လမ်းမျိုးကို အီလက်ထရွန်းနစ် ဆားကစ် ပတ်လမ်း ဟု ခေါ်ကြသည်။ မျဉ်းဖြောင့်မဟုတ်သော လုပ်ဆောင်ပုံ ရှိသည့် အစွမ်းကြွ အစိတ်အပိုင်းနှင့် ၎င်းတို့၏ အီလက်ထရွန်ရွေ့လျားမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်သော စွမ်းအားကြောင့် အားနည်းသော လွှင့်လှိုင်းများကို ချဲ့ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ပြီး အီလက်ထရွန်းနစ်ကို သတင်းအချက်အလက် ဆင့်တက် ပြုပြင်ခြင်းတွင် လည်းကောင်း၊ ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေး တွင် လည်းကောင်း၊ လွှင့်လှိုင်း ဆင့်တက်ပြုပြင်ခြင်းတွင် လည်းကောင်း အသုံးပြုကြသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများသည် ခလုပ်များ အဖြစ် လုပ်ဆောင်နိုင်သည့်အတွက် ဒီဂျစ်တယ်နည်းဖြင့် သတင်းအချက်အလက်များ ဆင့်တက်ပြုပြင်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ ကြားဆက် နည်းပညာများဖြစ်ကြသော ဆားကစ်ပြားများ၊ အီလက်ထရွန်းနစ် ထုတ်ပိုးမှု နည်းပညာများ နှင့် အခြားသော မတူကွဲပြားသော ပုံစံများရှိသည့် ဆက်သွယ်ရေး အခြေခံ အဆောက်အအုံများက ဆားကစ်၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို အပြည့်အဝ ဖြစ်စေပြီး ရောနှောနေသော ကိရိယာများကို ပုံမှန် အလုပ်လုပ်သည့် စနစ်တစ်ခု အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲပေးသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်သည် လျှပ်စစ် နှင့် လျှပ်စစ်စက်မှု သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာတို့မှမတူ ကွဲပြားခြားနားပြီး ထိုပညာရပ်များမှာ လျှပ်စစ် ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ဖြန့်ဝေခြင်း၊ လွှဲပြောင်းခြင်း၊ သိုလှောင်ခြင်း နှင့် လျှပ်စစ် စွမ်းအင်ကို အခြားပုံစံရှိသော စွမ်းအင်များမှ ဓာတ်ကြိုးများကို အသုံးပြု၍ ပြောင်းလဲခြင်း၊ မော်တာ၊ ဂျင်နရေတာ၊ ဘက်ထရီ၊ မီးခလုပ်၊ ရီလေး၊ ထရန်စဖော်မာ၊ လျှပ်ခံ နှင့် အခြားသော ပြုမဲ့ လျှပ်စစ် ပစ္စည်းများ အကြောင်းကို လေ့လာသော ပညာရပ်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ကွဲပြားခြားနားမှုများသည် ၁၉၀၆ ခုနှစ် လီးဒီဖောရက်စ်မှ ထရိုင်အုတ်ကို တီထွင်ခဲ့ရာမှ စတင်ခဲ့ပြီး ထိုကိရိယာမှ စက်မှုပစ္စည်းမဟုတ်သော ကိရိယာဖြင့် အားနည်းသော ရေဒီယို နှင့် အသံ လွှင့်လှိုင်းများကို ချဲ့ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ်အထိ ထိုဘာသာရပ်နယ်ပယ်ကို ရေဒီယိုနည်းပညာဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ကြပြီး အကြောင်းမှာ ၎င်း၏ အဓိက အသုံးချမှုမှာ ရေဒီယို ထုတ်လွှင့်စက်များ၊ ဖမ်းယူစက်များနှင့် လေဟာပြွန်များကို ဒီဇိုင်းထုတ်ခြင်း နှင့် သီအိုရီများသာ ဖြစ်သောကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာ အများစုမှာ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူး ပစ္စည်းများကို အသုံးပြု၍ အီလက်ထရွန်များကို ထိန်းချုပ်ကြသည်။ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူး ပစ္စည်းများကို လေ့လာသောပညာ နှင့် ဆက်စပ်နေသော နည်းပညာများကို စိုင်ခဲရုပ်ခြေ ရူပဗေဒပညာ၏ ဘာသာရပ်ခွဲများအဖြစ် မှတ်ယူကြပြီး အီလက်ထရွန်းနစ် ပတ်လမ်းများကို ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ခြင်း နှင့် တည်ဆောက်ခြင်းဖြင့် လက်တွေ့ ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းခြင်းတို့မှာ အီလက်ထရွန်းနစ် နည်းပညာ အောက်တွင် အကျုံးဝင်သည်။ ဤဆောင်းပါးသည် အီလက်ထရွန်းနစ် အား အင်ဂျင်နီယာ ဘာသာရပ် အမြင်မှ ရှုမြင်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်၏ ဘာသာရပ်ခွဲများ အီလက်ထရွန်းနစ်တွင် အောက်ပါ ဘာသာရပ်ခွဲများ ရှိသည်။ ဒီဂျစ်တယ် အီလက်ထရွန်းနစ် အင်နာလော့ အီလက်ထရွန်းနစ် မိုက်ခရို အီလက်ထရွန်းနစ် ပတ်လမ်းများ ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ခြင်း အိုင်စီပတ်လမ်း အော့ပတို အီလက်ထရွန်းနစ် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများ အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများ right\|320px\| အီလက်ထရွန်းနစ်ကိရိယာများအား အမျိုးမျိုးသော အလုပ်တို့ကို ပြီးမြောက်စေရန် အတွက် အသုံးပြုသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်ပတ်လမ်းများအား အဓိက အသုံးချသောနေရာမှာ သတင်းအချက်အလက် များကို ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ ပုံဖော်ခြင်း၊ ဖြန့်ဝေခြင်းနှင့် လျှပ်စစ်စွမ်းအား ဖြန့်ဝေခြင်းနှင့် ပုံစံပြောင်းလဲခြင်းတို့ အတွက်ဖြစ်သည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် စမ်းသပ်ကိရိယာများ right\|300px\| အမ်မီတာ (Ammeter) - (ဥပမာ ဂါဗနိုမီတာ) လျှပ်စီးအားကို တိုင်းတာသည်။ အုမ်းမီတာ (Ohmmeter) - (ဥပမာ ဝိစတုန်း ဘရစ်ချ်) ခုခံအားကို တိုင်းတာသည်။ ဗို့မီတာ (Voltmeter) - ဗို့အားကိုတိုင်းတာသည်။ မာလ်တီမီတာ (Multimeter) - အထက်ပါအရာအားလုံးကို တိုင်းတာသည်။ အော်ဆီလိုစကုပ် (Oscilloscope) - ခုခံအားမှအပ အချိန်နှင့်အမျှပြောင်းလဲနေသော အထက်ပါအရာအားလုံးကို တိုင်းတာသည်။ လောဂျစ်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကိရိယာ (Logic Analyzer) - ဒီဂျစ်တယ် ပတ်လမ်းများကို စမ်းသပ်ရာတွင် အသုံးပြုသည်။ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကိရိယာ (Spectrum Analyzer)(SA) - အချက်ပြလှိုင်းများမှ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်၏ စွမ်းအင်ကို တိုင်းတာရာတွင် အသုံးပြုသည်။ ဗက်တာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကိရိယာ (Vector Analyzer) (VA) - ဖြာထွက်ရောင်ခြည်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကိရိယာ နှင့်ပုံစံတူသည်။ သို့သော် ဗက်တာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကိရိယာသည် ဒီဂျစ်တယ် အချက်ပြလှိုင်းများကို ပြန်လည်ပုံဖော်ခြင်း (Demodulation) လုပ်ငန်းများကိုလည်း လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ အီလက်ထရိုမီတာ (Electrometer) - ဓာတ်အားကို တိုင်းတာရာတွင် အသုံးပြုသည်။ ကြိမ်နှုန်းရေတွက်စက် (Frequency Counter)- ကြိမ်နှုန်းကို တိုင်းတာရာတွင် အသုံးပြုသည်။ (Time-Domain Reflectometer)- ရှည်လျားသော ဝိုင်ယာကြိုးများ ကောင်းမွန်မှု ရှိမရှိကို တိုင်းတာရာတွင် အသုံးပြုသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် အစိတ်အပိုင်းများ အီလက်ထရွန်းနစ် အစိတ်အပိုင်းများ အီလက်ထရွန်းနစ်ကိရိယာများနှင့် ပတ်လမ်းများ အင်နာလော့ ပတ်လမ်းများ အင်နာလော့ ကွန်ပြူတာ (Analog Computer) အင်နာလော့ မာတီပလိုင်ယာ (Analog Multipliers) အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ပလီဖိုင်ယာ (Electronic Amplifiers) အီလက်ထရွန်းနစ် ဖစ်တာ (Electronic Filters) အီလက်ထရွန်းနစ် အော်ဆီလေတာ (Electronic Oscillator) Phase-locked ပတ်လမ်း (Phase-locked Loops) အီလက်ထရွန်းနစ် မစ်ဆာ (Electronic Mixers) ပါဝါပြောင်းလဲခြင်း (Power Conversion) အီလက်ထရွန်းနစ် ပါဝါဆပ်ပလိုင်း (Electronic Power Supply) အင်ပီးဒင့် တွဲဖက်ကိရိယာ (Impedance Matcher) အော်ပရေရှင်နယ် အင်ပလီဖိုင်ယာ (Operational Amplifiers) ကွန်ပယ်ရေတာ (Compartors) အီလက်ထရွန်းနစ် ဆိုင်ရာ သိကောင်းစရာ အီလက်ထရွန်းနစ်ဟု ဆိုရာ၌ အီလက်ထရွန်များ၏ ပြုမူပုံ အကြောင်းကို ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်၏။ အထူးသဖြင့် အီလက်ထရွန် များ ဖြတ်သန်းသွားရာ၌ ပြုမူပုံအကြောင်းနှင့် ထိုသို့ ပြုမူနိုင် ရန် စီမံထားသောကိရိယာ အကြောင်းတို့ ပါဝင်သည်။ ထို့ပြင် အနီအောက်ရောင်ခြည်၊ ခရမ်းလွန် ရောင်ခြည် စသည့် ဓာတ် ရောင်ခြည်များအပေါ်တွင် အခြေခံထား၍ ပြုလုပ်သောကိရိယာများ၏ အကြောင်းလည်း ပါဝင်လေသည်။ အီလက်ထရွန်သည် အလင်း၏အသွားနှုန်းအတိုင်း တစ် စက္ကန့်လျှင် ၁၈၆ဝဝဝ မိုင်ခန့် သွားနိုင်သည်။ အီလက်ထရွန်း နစ်ကိရိယာသည် ပကတိမျက်စိဖြင့် ကြည့်ရန်မတတ်နိုင်သော ရုပ်ခြည်းဖြစ်ပျက်သည့် အဖြစ် အပျက်များကို မှတ်သားကြည့်ရှု နိုင်ရုံမက၊ လူတို့၏မျက်စိဖြင့်လည်းကောင်း၊ လက်ဖြင့်လည်း ကောင်း၊ ရေတွက်၍ မရနိုင်သော အလုပ်များကို ရေတွက်ခြင်း၊ ရွေးကောက်ခြင်း စသည်တို့ကို အံ့ဩဖွယ် ရေတွက်ခြင်း၊ ရွေးကောက်နိုင်စွမ်း ရှိပေသည်။ ထိုသို့ ပြုလုပ်ရာ၌ လူထက် ပို၍ တိကျမှန်ကန်ပြီးလျှင် ပို၍ လျင်မြန်သည်ကိုလည်း တွေ့ရပေသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများကို စက်ရုံများတွင် အသုံး ပြုခြင်းဖြင့် လူ့မျက်စိဖြင့်လည်းကောင်း၊ လက်ဖြင့်လည်းကောင်း မမြင်နိုင် မစမ်းသပ်နိုင်သော စက်၏ချို့ယွင်းချက်များကို ချက်ချင်း သိနိုင်ပေသည်။ စက်မှုလုပ်ငန်းတွင် ဖြစ်သော အနည်းငယ် ပြောင်းလဲချက်ကလေးကိုပင် မှတ်သားယူနိုင်ပေသည်။ မကြာသေးမီက တီထွင်လိုက်သော ဖိုတိုအီလက်ထရစ် ဆဲ(အလင်းလျှပ်စစ်အိမ်)ခေါ် အီလက်ထရွန်းနစ်ကိရိယာသည် စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းတွင် အထူးအသုံးဝင်၍ အရေးပါအရာ ရောက်သော ကိရိယာဖြစ်သည်။ ဖိုတိုအီလက် ထရစ်ဆဲသည် ပုံသဏ္ဌာန်နှင့် အရွယ်အစားတို့ကို စစ်ဆေးရန်နှင့် ရေတွက်ရန်အတွက် အသုံးဝင်၏။ ဖိုတို အီလ်ထရစ်ဆဲကို ရေတွက်ရန် အတွက် အသုံးပြုပုံမှာ ထိုကိရိယာကို ရေတွက်သော မီတာနှင့် ဆက်သွယ် ပြီးနောက် ဖိုတိုအီလက်ထရစ်ဆဲ အပေါ်သို့ အလင်းတန်းကျစေသည်။ ထိုသို့ အလင်းတန်းကျနေသည့် အခါတွင် လျှပ်စစ်ဆာကစ်သည် ပွင့်၍နေသည်။ ထိုအလင်းတန်းကို ထောင့်မတ်ကျဖြတ်၍သွားသော ခါးပတ် ပေါ်တွင် သယ်ဆောင်သော ပစ္စည်းများကို ထား၏။ အလင်းတန်းသည် ခါးပတ်ပေါ်တွင် ပါလာသမျှပစ္စည်းတို့၏ အဖြတ်ကို အကြိမ်ကြိမ်ခံရသည်။ ထိုသို့ အဖြတ်ခံရတိုင်း ဖိုတိုအီလက်ထရစ်ဆဲ အပေါ်သို့ တစ်ဆက်တည်း အလင်းရောင်မကျနိုင်တော့ဘဲ ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်းသာ ကျနိုင်ပေသည်။ ဖိုတို အီလက် ထရစ်ဆဲရှိ လျှပ်စစ်ဆာကစ်သည် အလင်းတန်း အဖြတ်ခံရတိုင်း ပိတ်၍သွားပြီးလျှင် ရေတွက်သည့် မီတာသည်လည်း ကလစ် ဟူသော အသံမြည်၍ အရေအတွက်ကို မှတ်သားလိုက်သည်။ ထိုကြောင့် ပစ္စည်း များသည် အလင်းတန်းကို ဖြတ်သွားတိုင်း ဆဲအပေါ်သို့ အရိပ်ကျကာ ဆာကစ်သည် ပိတ်သွား၍ ပစ္စည်း ၏အရေအတွက်ကို အလိုအလျောက် ရေတွက်ပြီးသား ရရှိ လေသည်။ အလင်းလျှပ်စစ်အိမ် စက်ဖြင့် အထည်ချောကိုလုပ်ရာ၌ ထိုအထည်သည် လိုအပ်သော အရွယ်အစားနှင့် ပုံသဏ္ဌာန်အရ ညီမညီ ကို စစ်ဆေးကြည့်ရှုရန် စက်ရုံများတွင် ဖိုတိုအီလက်ထရစ်ဆဲကို အသုံးပြုသည်။ ဖိုတိုအီလက်ထရစ်ဆဲသည် မျက်စိ၊ လက် တို့ဖြင့် စမ်းသပ်စစ်ဆေးကြည့်ခြင်းထက် ပို၍ မှန်ကန်တိကျ သည့်အပြင်၊ မှားယွင်းသည့် နေရာကိုလည်း ချက်ချင်း သိနိုင် ပေသည်။ စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများတွင် အရေးကြီးသော ရေတွက်ခြင်းနှင့် စစ်ဆေးခြင်းလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ပေး နိုင်သည့် ဖိုတိုအီလက်ထရစ်ဆဲမှာ ပလာပြွန်အတွင်း၌ အီလက် ထရွန်များကို အသုံးပြုသည့်ကိရိယာဖြစ်၏။ ပလာပြွန်ထဲတွင် အီလက်ထရုတ်ကို ထည့်ထား၏။ ထိုအီလက် ထရုတ်ကို ဆီဇီယမ်ကဲ့သို့သော ပစ္စည်းမျိုးဖြင့် သုတ်လိမ်းထားသည်။ ဆီဇီယမ်သည် အလင်းရောင်ရှိလျှင် အီလက်ထရွန်များကို ထိုးထွက်သွားစေနိုင်သော သတ္တိရှိသည့်ပစ္စည်းမျိုးဖြစ်သည်။ အီလက်ထရွန်များ၏ လှုပ်ရှားမှုမှရရှိသည့် သေးငယ်သော လျှပ်စစ်ဓာတ်စီးအားကို အခြားပြွန်တစ်ခုခုတွင် အားပိုများစေရန် ပြုလုပ် ယူသည်။ ယင်းသို့ ပြုလုပ်ထားသော ဖိုတိုအီလက် ထရစ်ဆဲကို အချက်ပေးကိရိယာ အမျိုးမျိုးအဖြစ်ဖြင့် အသုံးပြု နိုင်ပေသည်။ ဆိုင်ကြီးများ၊ ဘဏ်တိုက်ကြီးများနှင့် အရေးကြီးသော နေရာများ၌ ဖိုတိုအီလက်ထရစ်ဆဲလို ခိုးသားများ၏ ဘေးမှ ကြိုတင်သိရှိကာကွယ်နိုင်ရန် လည်းကောင်း၊ အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်စေမည့် အရာများမှ ကြိုတင် ကာကွယ်နိုင်ရန်လည်းကောင်း တပ်ဆင်ထားကြသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် နည်းများသည် ဆေးနှင့်ကျန်းမာရေးတို့ တွင်လည်း အသုံးဝင်၏။ ယခုခေတ် ဆရာဝန်သည် လူနာ၏ ကိုယ်တွင်းရှိ ချွတ်ယွင်းချက်များကို တွေ့ရှိနိုင်ရုံမက၊ အီလက် တြိုကာဒီယိုဂရပ် ခေါ် အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာကို အသုံး ပြုခြင်းဖြင့် နှလုံးခုန်ခြင်းကို အသေးစိတ် စစ်ဆေးနိုင်ပြီ ဖြစ်သည်။ မကြာမီ ဆေးဘက်ဌာနများတွင် အသုံးပြုလာနိုင်စရာ အကြောင်းရှိသော အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာတစ်မျိုးမှာ အီလက်တြိုအင်ဆက်ဖာလိုဂရပ် ဖြစ်သည်။ အတိုကောက် အားဖြင့် အီး၊ အီး၊ ဂျီ ဟုခေါ်၏။ ထိုအီလက်တြိုအင်ဆက်ဖာ လိုဂရပ် ကိရိယာသည် လျှပ်စစ်ဓာတ်ကို ပြန်လှန်တွန်းကန် သည့် ဦးနှောက်အား၏ ပြောင်းလဲချက်များကို မှတ်သားနိုင် သော ကိရိယာဖြစ်သည်။ အီလက်တြိုအင်ဆက်ဖာလိုဂရပ်သည် စိတ်နှင့်သက်ဆိုင်၍ ဖြစ်ပေါ်သော နှောက်ရှက်မှုများအတွက် ဦးနှောက်ကို စစ်ဆေး ရန် အသုံးဝင်၏။ ထို့ပြင် ရာဇဝတ်မှု စုံစမ်းထောက်လှမ်းရေး၌ ထွက်ဆိုချက် မှန်မမှန် ကို စစ်ဆေးရန်အတွက်လည်း အသုံးဝင် သေးသည်။ ထိုကိရိယာကို စိတ်လှုပ်ရှားမှုတိုင်း ကိရိယာ ဟုလည်း ခေါ်နိုင်သည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်အနည်းငယ်လောက်မှ စ၍ ကူးစက်တတ်သောရောဂါကာကွယ်သည့် နေရာတွင် အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများကို အသုံးပြုလာနိုင်ခဲ့၏။ ထိုကိရိယာတို့ကို ကိုယ်ပေါ်ရှိ အစိတ်အပိုင်း အမျိုးမျိုးပေါ်တွင် တင်၍ အလင်းရောင်ခြည် ကျရောက်စေကာ၊ ဝေဒနာများကို ပျောက်ကင်းစေနိုင်ပေသည်။ အိမ်များတွင်လည်း ခြင်၊ ယင်နှင့် ဖုန်တို့မှ ကင်းရန်အတွက် အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများကို အသုံးချနိုင်သည်။ အီလက် ထရွန်းနစ် ကိရိယာကို ဖုန်များကင်းစေရန်အတွက် အသုံးပြု ပုံမှာ ဤသို့ဖြစ်၏။ ဆန့်ကျင်ဘက် ဓာတ်အားရှိသော အမှုန် များသည် တစ်ခုကိုတစ်ခုဆွဲငင်သော သတ္တိရှိကြ၏။ အထူး သီးသန့် ပြုလုပ် ထားသော ပလာပြွန်အတွင်းမှ အီလက်ထရွန် တို့သည် လေထဲ၌လွင့်နေသာ ဖုန်များဆီသို့ သေးငယ်သော လျှပ်စစ်ဓာတ်အားတို့ကို သယ်ဆောင်သွားကြ၏။ တစ်နေရာတွင် လေထဲက ဖုန်များတွင် ရှိသော လျှပ်စစ်ဓာတ်အားနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ဓာတ်အားရှိသော သတ္တုပြားတစ်ခုကို တပ်ဆင် ထားသည်။ ဖုန်များရှိ ဓာတ်အားသည် သတ္တုပြားရှိဓာတ်အား၏ ဆွဲငင်မှုကို ခံရ၍ ဖုန်များသည် အောက်သို့ပြန်ကျခွင့်မရဘဲ သတ္တုပြားရှိရာသို့ ပြေးကပ်ကြသည်။ ဖုန်များကိုသာ ကင်းစင်အောင် ပြုလုပ်နိုင်သည်မဟုတ်၊ မီးဖိုခန်းမှ မလိုလားအပ်သော မီးခိုးမှိုင်းများကိုလည်း ကင်းစင်အောင် ထိုနည်းတူ ပြုလုပ်နိုင် ပေသည်။ ဖုန်စု အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာကို အိမ်နံရံ၊ သို့မဟုတ် မျက်နှာကြက်တွင် တပ်ဆင်ထားခြင်းဖြင့် ဖုန်နှင့် မီးခိုးတို့ကို စုယူ၍ ကင်းစင်သွားအောင် ပြုလုပ်နိုင်ပေသည်။ အိမ်များ၊ စက်ရုံအလုပ်ရုံများ စသည်တို့တွင် ဖုန်စု အီလက် ထရွန်းနစ်ကိရိယာကို အသုံးပြုလျှင် တံမြက်လှည်းခများ သက်သာမည့်အပြင် ဖုန်လည်း အစဉ်ကင်း၍ နေမည်ဖြစ်သည်။ ယခုခေတ်တွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်မီးလုံးများအစား လျှပ်စစ် ဓာတ်မီးချောင်းများကို ကုန်တိုက်ကြီးများ၊ ပျော်ပွဲရုံများနှင့် ရုံးများ၊ အိမ်များတွင် သုံးနေကြပေပြီ။ ထိုဓာတ်မီးချောင်းကို ဖလူအိုရက်ဆင့် ဓာတ်မီးဟုခေါ်သည်။ ရိုးရိုးဓာတ်မီးလုံးတွင် အလင်းဖြစ်ပေါ်ပုံနှင့် ဓာတ်မီးချောင်းတွင် အလင်းဖြစ်ပေါ်ပုံမှာ မတူပေ။ ဓာတ်မီးလုံး တွင်အလင်းဖြစ်ပေါ်လာသည်မှာ ဝိုင်ယာ မျှင်ကို အလင်းရောင် ထွက်လာအောင် လျှပ်စစ်ဓာတ်ဖြင့် အပူတိုက် ပေးသောကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည်။ ဓာတ်မီးချောင်းတွင် အလင်းဖြစ်ပေါ်သည်မှာ ဓာတ်ရည်သုတ် အကာပေါ်တွင် အီလက်ထရွန်များကို တိုက်ခိုက်စေသောကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည်။ ဇင့်ဆီလီကိတ်၊ ကယ်လဆီယမ်တန်စတိတ်နှင့် ကက်ဒမီယမ် ဗိုရိတ် စသည့်ဓာတ်တို့ဖြင့် ပြွန်ကို သုတ်ထားခြင်းဖြင့် အလင်းရောင် အမျိုးမျိုးကို ထွက်စေနိုင် လေသည်။ ဖလူအိုရက်ဆင့် ဓာတ်မီးသည် လျှပ်စစ်ဓာတ်စွမ်းအင်ကို အနည်းငယ်သာ ကုန် စေသောကြောင့် စရိတ်အကုန်အကျ အထူးသက်သာသည်။ ပြွန်၏ အလျားတစ်လျှောက်မှ တညီတညာတည်း ထွက်လာ သော အလင်းသည် အရိပ်ကို အထူးမှိန်စွာ ကျစေ၍ မျက်စိကို အေးစေသည်။ ခွဲစိတ်ကုသသည့် အခန်းများတွင် ဖလူအိုရက် ဆင့်ဓာတ်မီးလုံးကို အသုံးပြု၍ အရိပ်လုံးဝမထင်အောင် ပြုလုပ်နိုင်လေသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများသည် စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်း ဘက်တွင် အထူးအသုံးဝင်၏။ စားကုန် လုပ်ငန်းတွင် အပူဓာတ်ပေးရန်အတွက် အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာများကို အသုံးပြုကြသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ် မီးဖိုတွင် သတ္တုပြား နှစ်ချပ်ရှိ၍ ထိုသတ္တုပြားတို့တွင် လိုအပ်သလောက် တုန်ကြိမ် များသော လျှပ်စစ် ဓာတ်စီးကို သွင်းထားသည်။ ထိုလျှပ်စစ် ဓာတ်စီးကို အီလက်ထရွန်းနစ်ကိရိယာဖြင့် ဖြစ်ပေါ်စေရန် ထိုကိရိယာဖြင့်ပင် အုပ်ထိန်းထားသည်။ ချက်ယူပုံမှာ အစာကို သတ္တုပြား နှစ်ချပ်အကြားတွင်ထားကာ ထိုအစာထဲသို့ လျှပ်စစ် ဓာတ် အပူလိုသလို သွင်းပေး၍ ချက်ယူသည်။ ထိုသို့ ချက်ယူခြင်းသည် အပူဓာတ်ကို ညီညာစွာ ဖြစ်စေနိုင်သည့်အပြင်၊ လိုသလို အပူဓာတ်ကို ထိန်း၍ ပေးနိုင်သဖြင့် ဟင်းအကျက်မှာ ညီညာပေသည်။ ပေါင်မုံ့၊ ကာဖီစေ့နှင့် ကကေးအိုးစေ့များကို ဖုတ်ခြင်း၊ လှော်ခြင်းပြုရန်အတွက်လည်း အီလက်ထရွန်းနစ် မီးဖိုများသည် အထူးပင် သင့်လျော်ပေသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်မီးဖိုတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်မီးဖိုထက် ပို၍ ကောင်းသော အချက်များ ရှိ၏။ ထိုအချက်များမှာ လျှပ်စစ် ဓာတ်အား အကုန်နည်းခြင်း၊ အစာကျက်လွယ်ခြင်း အစာ၏ အရသာမပျက်ဘဲ ရေငွေ့ကို ထုတ်ပစ် နိုင်ခြင်းစသည်တို့ ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် အီလက်ထရွန်းနစ် မီးဖိုသည် လျှပ်စစ်ဓာတ် မီးဖိုထက် တပ်ဆင်ရ ရှုပ်ထွေးပြီးလျှင်၊ တန်ဖိုးမှာ လည်း မနည်းလှသောကြောင့် တော်ရုံနှင့်အိမ်သုံးပစ္စည်း ဖြစ်နိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ စက်ရုံများတွင် သတ္တုဆက်ရန်အတွက် တုန်ကြိမ်များသော လျှပ်စစ်ဓာတ်စီးကို ပေးနိုင်သည့်အီလက်ထရွန်း နစ်ဂျင်နရေတာကို အသုံးများလာကြပေပြီ။ အီလက်ထရွန်းနစ် ဂျင်နရေ တာဖြင့် သတ္တုဆက်ရာတွင် အလဟဿ ကုန်ဆုံးသော အပူနှင့် အလင်းမှာ အလွန်နည်းပါးသည်။ သတ္တုများကို ဆက်မည့်နေရာ နှင့် တစ်လက်မဝေးသောနေရာမှ နေ၍ လက်ဖြင့်ကိုင်တွယ် ထားနိုင်ပေသည်၊ တုန်ကြိမ်များသော လျှပ်စစ်ဓာတ်စီးဖြင့် အပူကို သတ္တုအတွင်း၌ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်၍ ထိုအပူကို နေရာ ကျဉ်းကျဉ်းတစ်နေရာတည်း၌သာ ကန့်သတ်၍ ပေးထားနိုင် ပေသည်။ တုန်ကြိမ်များသော လျှပ်စစ်ဓာတ်စီးဖြင့် အပူကို သတ္တုအတွင်းရှိ မော်လီကျူးတစ်ခုနှင့် တစ်ခုကို ထိခိုက် စေခြင်းဖြင့် အလွန်ပြင်းသော အပူကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အီလက်ထရွန်းနစ်နည်းဖြင့် သတ္တု ဆက်ခြင်းသည် စစ်အတွင်းက လေယာဉ်ပျံ ဆောက်လုပ်ရေးတွင် အထူးအရေးပါ အရာ ရောက်ခဲ့၏။ အလွန်ပါးသော အလျူမီနီယမ် သတ္တုပြားများကို ဆက်ရာတွင် သတ္တုပြားများကို မလောင်ကျွမ်းစေပဲ ဆက်ယူ နိုင်ခဲ့လေသည်။ ပလတ်စတစ်အမျှင်များကို ဆက်သည့် အီလက် ထရွန်းနစ်ကိရိယာတစ်မျိုးလည်း ရှိသေးသည်။ ထိုကိရိယာသည် ဆက်ရာမထင်ဘဲ တသားတည်းကျအောင် ဆက်နိုင်သော ကြောင့် ဆေးတံဆေးထည့် အိတ်ကလေးများ၊ မိုးကာ အင်္ကျီ စသည့် ပလတ်စတစ်ထည်များကို ချုပ်လုပ်ရာ၌ များစွာ အသုံးဝင်လေသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းက လျှို့ဝှက်စွာ အသုံးပြုခဲ့သော ရေဒါသည်လည်း အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာပင် ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးတိုးတက်တီထွင်သော အီလက်ထရွန်းနစ် ကိရိယာ တစ်ခုမှာ အီလက်ထရွန် မိုက္ကရိုစကုပ် ဖြစ်၏။ အီလက်ထရွန် မိုက္ကရိုစကုပ်ကြောင့် ရှေးက သာမန် အနီးကြည့်မှန်ဘီလူးဖြင့် ကြည့်၍ မမြင်ရသော ပိုးမွှားနှင့် ဗက်တီးရီးယားတို့ကို ယခု အခါ မြင်လာနိုင်ပြီဖြစ်သည်။ အီလက်ထရွန် မိုက္ကရိုစကုပ်ဖြင့် ယခုအခါ အဆပေါင်း ၅ဝဝဝဝ နှင့် ၁ဝဝဝဝဝ အထိ အကြီး ချဲ့နိုင်ပြီဖြစ်၏။ အီလက်ထရွန် မိုက္ကရိုစကုပ်သည် အလင်းတန်း အစား အီလက်ထရွန်တန်းကို အသုံးပြုသည်။ မိုက္ကရိုစကုပ်မှာ ကဲ့သို့ပင် အီလက်ထရွန်တန်း များကို စုဆုံအောင်လည်းကောင်း၊ ယိုင်သွားအောင်လည်းကောင်း ပြုလုပ်နိုင်ပေသည်။ အသုံးပြုသော မှန်ဘီလူးများမှာမူ သာမန် မိုက္ကရိုစကုပ်မှာကဲ့သို့ ဖန်မဟုတ်ပဲ၊ သံလိုက်များဖြစ်သည်။ အီလက်ထရွန်တန်းသည် ကြည့်သောအရာဝတ္ထု ပေါ်သို့ကျသောအခါ အီလက်ထရွန် အချို့သည် ရပ်နေကြပြီးလျှင်၊ အချို့ကား ဖြတ်ကျော်သွားကြ ၏။ ထိုကဲ့သို့ အရာဝတ္ထု၏ အရိပ်ထင်စေခြင်းကို သာမန် မျက်စိဖြင့် ကြည့်၍ မမြင်နိုင်ပေ။ မြင်နိုင်ရန် အီလက်ထရွန်တန်းကို ဓာတ်ရည်ဖြင့် စီမံထားသောကားချပ်ပေါ်သို့ ကျရောက် စေရ၏။ အီလက်ထရွန်တို့သည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ထိခိုက်ကြရာမှ အလင်းရောင်ကို တစ်ခဏမျှ ထွက်ပေါ်လာစေ၏။ ထိုအခါ သာမန်မျက်စိဖြင့်ကြည့်လျှင် အရာဝတ္ထု၏ အရိပ်ကို မြင်နိုင်ပေ သည်။ အီလက်ထရွန် မိုက္ကရိုစကုပ် ပြုမူပုံ သဘောအတိုင်း ပြုလုပ် ထားသော အခြား အီလက်ထရွန်းနစ်ကိရိယာမှာ အီလက်ထရွန်း နစ် ဓာတ်ခွဲကိရိယာဖြစ်သည်။ ထိုကိရိယာသည် ဓာတုဗေဒ ဆရာများအား များစွာ အကူ အညီပေးနိုင်ပေသည်။ ထိုကိရိယာ ဖြင့် အလွန်ရှုပ်ထွေးစွာ ပေါင်းစပ်နေသော ဓာတ်ငွေ့များကို ခွဲ ထုတ်ယူနိုင် သည်။ ကျွမ်းကျင်သော ဓာတုဗေဒဆရာတစ်စု ဓာတ်ခွဲရာ၌ ၁၅ နာရီခန့်ကြာသော အလုပ်ကို ထိုကိရိယာက ၁၅ မိနစ်ခန့်အတွင်း ပြီးစီးအောင် လုပ်နိုင်သည်။ အီလက် ထရွန်းနစ်ဓာတ်ခွဲကိရိယာကို စပက်တြိုမီတာဟု လည်းခေါ် သည်။ အမှန်အားဖြင့် အီလက်ထရွန်းနစ် သိပ္ပံပညာရပ်သည် စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး လုပ်ငန်းများ၊ အိမ်မှုရေးရာလုပ်ငန်းများ၊ ကျန်းမာရေးလုပ်ငန်းများ စသည် တို့တွင် အထူးအသုံးဝင်၍ အကျိုးထူးများကို ပေးစွမ်းနိုင် သည်။ အနာဂတ်ကာလတွင် အီလက်ထရွန်းနစ်ကိရိယာ အများအပြား အသုံးချလာ နိုင်လျှင် လုပ်အား၊ အချိန်၊ ကုန်ကျ စရိတ်တို့သည် အံ့ဩဘွယ် သက်သာခွင့် ရရှိလာမည်မှာ အမှန်ပင် ဖြစ်လေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄) ကိုးကား Category:နည်းပညာ Category:အီလက်ထရွန်းနစ်
ပထဝီဝင်	ကမ္ဘာ့မြေပုံ ပထဝီဝင် ဆိုသည်မှာ ကမ္ဘာမြေ နှင့်တကွသော အစိတ်အပိုင်းများ၊ ဆက်စပ် မှီတင်းသောအရာများ နှင့် သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်တို့ကို လေ့လာသော ဘာသာရပ်တခုဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာမြေ၏ အစိတ်အပိုင်း (ရူပ ပထဝီဝင်) ဆိုရာ၌ တိုက်ကြီးများ၊ ပင်လယ်၊ သမုဒ္ဒရာ၊ မြစ်၊ ချောင်းများ နှင့် တောင်များ စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်။ ဆက်စပ်မှီတင်းသောအရာများမှာ သက်ရှိများ ဖြစ်သော လူ တိရစ္ဆာန်များ သစ်ပင် စသည်များကို ဆိုလိုပြီး၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဆိုရာတွင် မိုးလေဝသ၊ လေမုန်တိုင်းများ၊ ဒီရေ၊ ငလျင် အစရှိသော သဘာဝဘေးအန္တရာယ် အကြောင်းအရာများ ပါဝင်သည်။ ပထဝီဝင်ဘာသာရပ် ပညာရှင် တဦးသည် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အရာများ၊ အကြောင်းအရာများ နှင့် ပတ်သက်၍ မည်သို့ စတင်ဖြစ်ပေါ်သည်၊ မည်သို့ ဆက်လက် ပြောင်းလဲ ဖြစ်ပေါ်သည် တို့ကို အမြဲမပြတ် လေ့လာသုံးသပ်သည်။ ပထဝီဝင်ဘာသာရပ်သည် သဘာဝသိပ္ပံ ဘာသာရပ် (Ecology)၊ နှင့် လေ့လာမှုနယ်ပယ် တူညီမှုများ ရှိသော်လည်း မတူ ကွဲပြားခြားနားသည်။ သဘာဝသိပ္ပံပညာရှင်များက အနာဂတ် ဖြစ်ရပ်များအပေါ် ခန့်မှန်း တွက်ချက်မှုများ ပြုနေစဉ်တွင် ပထဝီဝင်ပညာရှင်များက မည်သို့ စတင်ကာ မည်သို့ ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်လာကြောင်းကို ဖြေရှင်းနိုင်ရန် စူးစမ်းရှာဖွေကြသည်။ သဘာဝ သိပ္ပံပညာရှင်များသည်လည်း ၎င်းတို့၏ ခန့်မှန်း တွက်ချက်မှုများအတွက် ပထဝီဝင် ပညာရှင်များကဲ့သို့ လေ့လာကြရသည်။ ပထဝီဝင် (Geography) သည် ဂရိဘာသာစကား (gêeo= Earth) + (graphein = to write) မှ ဆင်းသက်လာသော စကားဖြစ်သည်။ မြန်မာမှု ပြုထားသော ပထဝီဝင်ဆိုသည်မှာ (ပထဝီ(ပါဠိ) = မြေ သို့မဟုတ် ကမ္ဘာ) + (ဝင်= ဝံသ(ပါဠိ)=အကြောင်းအရာ) ဟူသော စကားမှ ဆင်းသက်သည်။ ပထဝီဝင်ဟူသည်မှာ ကမ္ဘာ့မြေမျက်နှာပြင်အကြောင်းကို အထူးဂရုပြု၍ လေ့လာသော သိပ္ပံပညာဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ မျက်နှာပြင်အကြောင်းကို လေ့လာရာ၌ ပထဝီပညာရှင်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အရပ်ဒေသ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ကွဲပြားခြားနားပုံများကို စူးစမ်းရှာဖွေ၍၊ အကျိုးအကြောင်းနှင့် ရှင်းလင်းဖော်ပြသည်။ ဤကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင်ကို ကြည့်ရှုရာ၌ မြေပြင်တစ်ခုတည်းကို သာမက၊ ယင်းအပေါ်တွင် တည်ရှိနေသော ပါးလွှာသော လေထုနှင့် ယင်းအောက်တွင် တည်ရှိနေသော ရေထုတို့ကိုပါ ထည့်သွင်း၍ ကြည့်ရှုသည်။ ယင်းသည့် လေထု၊ မြေထု၊ ရေထုတို့ တွေ့ဆုံရာ ရပ်ဝန်းအတွင်း၌သာ သက်ရှိသက်မဲ့တို့ “ ကျွန်းကိုင်းမှီ ကိုင်းကျွန်းမှီ ” ဆိုသကဲ့သို့၊ တစ်ခုနှစ်တစ်ခု အမှီပြု လျက် ဆက်သွယ်ကာ တည်ရှိနေကြသည်။ ဤကဲ့သို့ ပုံစံ အမျိုးမျိုးဖြင့် ပေါင်းစပ် တည်ရှိနေကြခြင်းကြောင့်လည်း ကမ္ဘာမျက်နှာပြင်တွင် မြေပြင်လက္ခဏာ အမျိုးမျိုး ဖြစ်ပေါ်လာကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ခေတ်သစ်ပထဝီဝင်၏ အဓိက ရည်ရွယ် ချက်မှာ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင် တစ်စိတ်တစ်ဒေသတော် သို့မဟုတ် တစ်ခုလုံးတွင်သော်လည်းကောင်း ဖြစ်ပေါ်တည်ရှိနေသော အကြောင်း ချင်းရာ အမျိုးမျိုးတို့ကို စုပေါင်း လေ့လာရန်ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် ပထဝီဝင်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အရပ်ဒေအသီးသီးတွင် မည်ကဲ့သို့ အသွင်အပြင်ရှိသည်၊ အရပ်ဒေသ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မည်ကဲ့သို့ခြားနားသည်။ သို့မဟုတ် ဆင်တူသည်၊ အဘယ် ကြောင့် ဤကဲ့သို့ ဖြစ်ကြရသည် အစရှိသည်တို့ကို လေ့လာ ပေသည်။ ကမ္ဘာပေါ် သက်ရှိသက်မဲ့တို့၏ တစ်ခုနှစ်တစ်ခု ဆက်သွယ်လျက် တည်ရှိနေကြ၏။ ပုံစံပြရသော် ငါးသည် သက်ရှိသတ္တဝါ ဖြစ်သော်လည်း၊ အသက်မရှိသော ရေ၌သာ တည်နေနိုင်သည်။ ထို့အတူ အသက် ရှိသော သစ်ပင်သည် အသက်မရှိသော မြေဆီလွှာ၌သာ ကြီးပွားရှင်သန်နိုင်သည်။ ငါးကို ရေမှ ထုတ်ယူ လိုက်လျှင်သော်လည်းကောင်း၊ သစ်ပင်ကို မြေမှ ထုတ်ယူလိုက်လျှင်သော်လည်းကောင်း မကြာမီ သေကျေပျက်စီးသွားလိမ့် မည်။ ဤအကြောင်းကို ထောက်ရှုခြင်းဖြင့် သက်မဲ့တို့သည် သက်ရှိတို့အတွက် များစွာအရေးကြီးကြောင်းကို သိရှိရသည်။ သဘာဝပထဝီသည် လူနှင့်သက်ရှိသတ္တဝါတို့၏ နေထိုင် စားသောက်ရေးကို များစွာပြုပြင် ဖန်တီးပေးနိုင်သည်။ လူနှင့်သက်ရှိသတ္တဝါတို့ကလည်း မိမိတို့ကိုယ်ကို သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေများနှင့် ကိုက်ညီအောင် ပြုပြင်၍ နေထိုင်လုပ်ကိုင်စားသောက်လာကြသည်။ ထိုကြောင့် ပထဝီဝင်ကို လေ့လာရာ၌ သဘာဝပထဝီနှင့် သက်ရှိတို့၏ အကြောင်းကိုသာမက၊ ယင်းတို့ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အပြန်အလှန် ဆက်စပ် နေပုံကိုလည်း လေ့လာရသည်။ သက်ရှိတို့သည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေ၏ ပြုပြင်ဖန်တီးမှုကြောင့် ပြောင်းလဲလာကြရသည်။ ထိုနည်းအတူ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေတို့သည်လည်း လူ၊ တိရစ္ဆာန်၊ သစ်ပင်တို့၏ ပြုပြင်မှုကြောင့် ပြောင်းလဲလာကြသည်။ ရှေးအခါက သက်ရှိတို့သည် သဘာဝပထဝီ၏ ပြုပြင်မှု အတိုင်း လိုက်နာခဲ့ကြရသည်။ ပုံစံအားဖြင့် ရေခဲခေတ်အတွင်း၌ ဝင်ရိုးစွန်းအရပ်မှ ဆင်းသက်လာသော ရေခဲပြင်ကြီးများ၏ ဒဏ်ကြောင့် နေရာ အများအပြား၌ သက်ရှိပေါင်းများစွာ ကွယ်ပျောက်ကုန်ကြသည်သာမက၊ လူနှင့် တိရစ္ဆာန်များစွာ တို့သည် ပူနွေးသော အီကွေတာဘက်ရှိ အရပ်တို့သို့ စုရုံးခိုလှုံခဲ့ကြရလသည်။ ထို့ပြင် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် လည်း သက်ရှိများ သေကျေပျက်စီးကြရလေသည်။ ပုံစံအားဖြင့် ရာသီဥတု ခြောက်သွေ့လာခြင်းကြောင့် မြောက်အမေရိကတိုက်ရှိ သက်ရှိများ အများအပြားပျက်စီးခဲ့ကြရသည်။ နိုင်းမြစ်ဝှမ်းနှင့် အိုးအေးစစ် အရပ်ကဲ့သို့ ရေကို အလွယ်တကူ ရနိုင်သော နေရာများသို့ ပြောင်းရွှေ့နေနိုင်သော လူနှင့် တိရစ္ဆာန်များ လောက်သာ အသက်ဘေးမှ လွတ်မြောက်ခဲ့ကြသည်။ မပြောင်းရွှေ့နိုင်သော သစ်ပင်များနှင့် လျင်မြန်စွာ မပြေးလွှား နိုင်သော သတ္တဝါများသည် ကမ္ဘာ့အခြေအနေလျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲတိုင်း ပျက်စီးကြရသည်။ အသိပညာ တိုးပွား၍ ယဉ်ကျေးလာသောအခါများ၌ပင်လျှင် လူတို့သည် သဘာဝ၏ ပြုပြင်စီမံမှုကို များစွာခံနေကြရသေး သည်။ သဘာဝအကြောင်းကို အနည်းငယ်သိနားလည်၍ ထိန်းကြပ်လာနိုင်သောအခါ ကျမှသာလျှင် လူသည် မိမိတို့ ကိုယ်ကို ပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေများနှင့် ဆီလျော်အောင် ပြုပြင်၍ နေထိုင်လာတတ်ကြသည်။ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် ခြောက်သွေ့သော လယ်ယာများတွင် စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်နိုင်ရန် အတွက် နိုင်းမြစ်မှရေကို ရေမြောင်းများဖြင့် သွယ်ယူ၍ အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ဤသို့လျှင် လူတို့သည် မိမိတို့ကိုယ်ကို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် ဆီလျော်အောင် ပြုပြင်၍ နေထိုင် ကြရသောကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့သည် သဘာဝပထဝီအကြောင်းကို မသိရှိပါက၊ လူတို့၏ နေထိုင် လုပ်ကိုင်စားသောက်ကြပုံ၊ တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ကြပုံ၊ တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦး စစ်ဖြစ်ကြပုံ၊ မိတ်ဖွဲ့ကြပုံမှအစ ယင်းတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် လက်မှုစက်မှု လုပ်ငန်းများ တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းလာကြပုံများကို သိနားလည်ရန် ခဲယဉ်းပေလိမ့်မည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် ပထဝီကိုသိပါက တစ်ခုသောဒေသ၌ တစ်ခုသော ကာလအပိုင်းအခြားအတွင်း လူတို့ မည်ကဲ့သို့ နေထိုင် လုပ်ကိုင်စားသောက်ကြသည်။ စီမံအုပ်ချုပ်ကြသည်။ စသည်တို့ကို ခန့်မှန်းကြည့်နိုင်ကြ ပေသည်။ ပုံစံအားဖြင့် နိုင်းမြစ်ဝှမ်းကဲ့သို့ ကျယ်ပြန့်သော လွင့်ပြင်၍ သူပုန်များ ခိုအောင်းရန် နေရာမရှိ ခြင်းကြောင့် လျင်မြန်စွာ ရွှေ့ပြောင်း သွားလာနိုင်သော စစ်တပ်အနည်းငယ်ဖြင့်ပင် အလွယ်တကူ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်နိုင်မည်ဖြစ်ရာ ထိုဒေသမျိုးတွင် အာဏာရှင်စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်သော အစိုးရမျိုး ပေါ်ပေါက် ထွန်းကားနိုင်ကြောင်း ခန့်မှန်းကြည့်နိုင်ပေသည်။ ထိုနည်းတူ စွာပင် တောတောင်ထူထပ်သော ဂရိနိုင်ငံ၊ စကော့တလန်ပြည်၊ အာဖဂနိစတန်နိုင်ငံ စသည်တို့၌ နေထိုင်ကြသည့် ရှေးကျသော တောင်ပေါ်သားများအဖို့ လွတ်လပ်စွာ နေထိုင်လိုသော စိတ်ဓာတ်များ တဖွားဖွား ပေါ်ပေါက်ပွားများလာရန် အခွင့်ကောင်း ရရှိခဲ့ကြ မည်ကိုလည်း ခန့်မှန်းကြည့်နိုင်ပေ သည်။ ဤအကြောင်းများကို ထောက်ပြီးလျှင် ပထဝီဝင်သည် လူတို့၏စိတ်ဓာတ်ကို ပြုပြင်ပေးသည်ဟုကား တထစ်ကျ မယူဆထိုက်ပေ။ အကြောင်းမူကား၊ မည်သည့်နေရာ၌မဆို အာဏာရှင်စံနစ်ကို မုန်းတီးသော စိတ်ဓာတ်များ ပေါ်ပေါက် လာနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။ သို့ရာတွင် ရှေးနှစ်ပေါင်း များစွာကမူ တောင်တန်းများသည် တောင်ပေါ်သားတို့အား လွတ်လပ်စွာနှင့် ဖျတ်လတ်စွာ နေထိုင်နိုင်အောင် ဖန်တီးပေးခဲ့ ကြလေသည်။ ယခုအခါမူကား သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေတို့သည် လူတို့၏ နေထိုင်လုပ်ကိုင်မှုကို ရှေးအခါ ကလောက် ပြုပြင် မပေးနိုင်ကြတော့ချေ။ အစဉ်အလာအားဖြင့် သဘာဝ အခြေအနေတို့သည် ဆိပ်ကမ်း တည်နေရာများကို သတ်မှတ် ပေးလေသည်။ သို့ရာတွင် ယခုခေတ်၌ လူတို့သည် လေယာဉ် ဆိပ်များကို မိမိတို့ အလိုရှိသောနေရာများ၌ ဆောက်လုပ်နိုင်ခဲ့ ကြပြီ။ ခြောက်သွေ့သော သဲကန္တာရအရပ်များ၌ပင်လျှင် ရေသွင်းယူ၍ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ကြပြီ။ ရာသီဥတု ကောင်းမွန်သောဒေသများ၌ အကယ်၍ မြေဆီလွှာ မကောင်း ပါက ကောင်းအောင် ပြုပြင်ပေးတတ်ကြပြီ။ သဘာဝပတ်ဝန်း ကျင်နှင့် လူတို့၏ နေထိုင်လုပ်ကိုင် စားသောက်မှုတို့သည် ယခင်ကကဲ့သို့ပင် တစ်ခုနှင့်တစ်ခုဆက်လက်၍ ဆက်စပ်တည်ရှိ နေကြသော်ငြားလည်း၊ တစ်ကြိမ်တစ်ခါက သဘာဝတရား၏ ပြုပြင်မှုကို တသွေမတိမ်းလိုက်နာခဲ့ကြရသော လူတို့သည် အသိပညာတိုးပွားလာသည်နှင့်အမျှ၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို တဖြည်းဖြည်း စိုးမိုးပြုပြင်၍ နေထိုင်လာနိုင်ခဲ့ကြလေသည်။ ဤကဲ့သို့ လူတို့က သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို များစွာ ပြုပြင် ပြောင်းလဲလာနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့်လည်း၊ ပထဝီဝင်သည် လူတို့အဖို့ ယခင်ကလောက် အရေးမကြီးတော့ဟုထင်မြင်လာကြ လေသည်။ သဘာဝတရားကို ပြုပြင်နိုင်သော လူတို့၏ စွမ်းရည်ကို ချီးကျူးထိုက်သည်မှန်ပါ၏။ သို့ရာတွင် ငလျင်လှုပ် ခြင်း၊ မီးတောင် ပေါက်ကွဲခြင်း စသည်တို့သည် နှစ်ပေါင်း များစွာက တည်ဆောက်လာခဲ့သော အိုးအိမ်တိုက်တာများ၊ လုပ်ငန်းဆောင်တာများနှင့်တကွ လူ့အသက်ပေါင်း အများ အပြားကိုပင်လျှင် တစ်ခဏချင်း ပျက်စီးစေနိုင်ပေသည်။ ထို့ပြင် ခြောက်သွေ့သော ကန္တာရအရပ်၊ အလွန်ဧမြသော တန်ဒြာအရပ်၊ ပူအိုက်စိုစွတ်သော အီကွေတာ သစ်တော အရပ်တို့တွင် လူတို့ သည် သဘာဝအခြေအနေကို ပြုပြင်၍ နေထိုင်နိုင်ကြသည်ဟု ဆိုသော်လည်း၊ လေမရှိသော လဗိမာန်တွင်မူကား ကြာရှည်စွာ နေနိုင်မည် မဟုတ်ချေ။ ထိုကြောင့် ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေ များကို လူတို့သည် မည်မျှလောက်ပင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲနိုင်ကြ သည်ဆိုစေကာမူ၊ ပထဝီဝင်သည် လူ့လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို အစဉ် ထာဝရ သတ်မှတ်ပေးနေပေလိမ့်ဦးမည် ဖြစ်ပေသည်။ ပထဝီဝင် ဗဟုသုတ တိုးပွားလာပုံ လူတို့ အရပ်တစ်ပါးသို့ စတင်ခရီးထွက်သည့်အချိန်မှ စ၍၊ ပထဝီဝင် ဗဟုသုတ တိုးပွားလာခဲ့သည်။ ကမ်းခြေအနီးတွင် နေထိုင်သော လူရိုင်းတို့သည် တောင်ပေါ်အရပ်သို့ သွားရောက် ၍၊ တောင်ပေါ်မုဆိုးများ ထံမှ သားရေများကို ယင်းတို့ ယူဆောင်သွားသော ဆားများဖြင့် လဲလှယ်ခဲ့ကြသည်။ ဤကဲ့သို့ သွားရောက် လည်ပတ်ခြင်းဖြင့်၊ မိမိတို့နှင့် နေပုံ ထိုင်ပုံ စရိုက် သဘာဝချင်း မတူသော သူများ၏အကြောင်းကို သိရှိလာကြသည်။ ဤနည်းဖြင့် လူတို့၏ ပထဝီဝင် ဗဟုသုတ တဖြည်းဖြည်း တိုးပွားလာခဲ့လေသည်။ ဂရိလူမျိုးတို့သည် ပထဝီဝင်ကို ပထမဆုံး စတင်လေ့လာ သူများ ဖြစ်ကြသည်။ မိမိတို့နေထိုင်သော တိုင်းပြည်အနီးရှိ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းများကို သိရှိ၍၊ မြေပုံများဖြင့် မှတ်သားခဲ့ ကြသည်။ မြေထဲပင်လယ်ကို ရွက်လှေကြီးများဖြင့် ဖြတ်သန်း၍၊ အာဖရိကတိုက် အတွင်းသို့ ကုန်းကြောင်းခရီးဖြင့် ဝင်ရောက်ခဲ့ ကြသည်။ ဂရိ ပထဝီပညာရှင် အာရတိုးစသနီးဆိုသူက ကမ္ဘာ သည် အဝန်းမိုင် ၂၅ဝဝဝဝ ရှိသည်ဟု ဘီစီ ၂၀ဝ လောက်က ပင် တွက်ချက်တင်ပြခဲ့သည်။ ထိုဂရိလူမျိုးတို့သည် အယ်လက် ဇန္ဒာဘုရင်ကြီးလက်ထက်၌ အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်း အိန္ဒုလွင်ပြင် သို့ပင် ရောက်ရှိခဲ့ကြလေသည်။ အီဂျစ်လူမျိုးနှင့် ဖီနီရှန် လူမျိုး တို့သည် ဂရိလူမျိုးတို့ထက်အလျင် ကုန်းလမ်း၊ ရေလမ်းခရီးဖြင့် နယ်ချဲ့ခဲ့ကြသည် မှန်၏။ သို့ရာတွင် ဂရိလူမျိုးတို့ကသာ လူအများ၏ နေထိုင်လုပ်ကိုင် စားသောက်မှု ကွဲပြားခြားနား ပုံကို သိလိုကြသောကြောင့်၊ မိမိတို့ တွေ့မြင်သမျှကို ရေးယူ မှတ်သားခဲ့ကြသည်။ ဤအချက်ကြောင့်ပင် ထိုဂရိလူမျိုးတို့ကို ပထမဆုံး ပထဝီပညာရှင်များဟု ကျွန်ုပ်တို့ ခေါ်ဝေါ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ရောမလူမျိုးတို့သည် မြေပုံကို အများဆုံး စတင် အသုံးပြုကြသူများ ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့သည် ပင်လယ်နှင့် မြို့များ၏ အကွာအဝေးကို တိုင်းတာပြီးလျှင် မြေပုံတွင် တိကျ မှန်ကန်စွာ ထည့်သွင်းပေးခဲ့ကြလေသည်။ ဂရိလူမျိုး ပထဝီပညာရှင် စတြားဗိုး (၆၄ ဘီစီ-၂၀ အေဒီ) ရေးသားခဲ့သော စာမူအားလုံးသည် ထိုအချိန် အခါက သိရှိခဲ့ သော ကမ္ဘာအကြောင်းကို ဖော်ပြထားခြင်းကြောင့် အစိုးရ အရာရှိများ၊ စစ်သေနာပတိများအတွက် များစွာ အသုံးဝင်လေ သည်။ တော်လမီ (၁၂၇-၁၅၁ အေဒီ) သည် ဂရိပထဝီဝင် ပညာရှင်များ စုပေါင်း ရေးသားခဲ့သည်။ မြေပုံများကိုလည်း လတ္တီတွဒ်၊ လောင်ဂျီတွဒ် မျဉ်းများဖြင့် ရေးဆွဲနိုင်ရန် အားထုတ်ခဲ့သည်။ ပထဝီဝင်ကိုလေ့လာရာ၌ တစ်ကမ္ဘာလုံးကို သော်လည်းကောင်း၊ တစ်စိတ်တစ်ဒေသကိုသော်လည်းကောင်း၊ ဒေသတခုခုကို သော်လည်းကောင်း ခွဲခြား၍ လေ့လာနိုင်ကြောင်းကို တော်လမီက စတင် ဖော်ပြခဲ့သည်။ ဤကဲ့သို့ ဂရိနှင့်ရောမလူမျိုးတို့ စတင်ရှာဖွေစုဆောင်းခဲ့ သော ပထဝီဝင် ဗဟုသုတများသည် အလယ်ခေတ်ဦးပိုင်း လောက်တွင် များစွာပျောက်ကွယ်ဆုံးရှုံးခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန် အခါ၌ အာရေဗျနှင့် အာဖရိက မြောက်ပိုင်းရှိ အာရပ်လူမျိုး တို့ကသာလျှင် ပထဝီဝင်ကို အတော်အတန် လေ့လာခဲ့ကြသည်။ အာရပ် လူမျိုး တို့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ တရုတ်နိုင်ငံ၊ အာဖရိက အရှေ့ ကမ်းခြေအရပ်များကို ရောက်အောင် ကူးသန်းရောင်းဝယ် ခဲ့ကြသောကြောင့် ၁၀ ရာစုနှစ် မတိုင်မီကပင် အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာနှင့် အာဖရိက အတွင်းပိုင်းအကြောင်းများကို အတော် အတန် သိရှိခဲ့ကြသည်။ ကမ္ဘာလုံးသည့်အကြောင်းကို ဂရိ လူမျိုးတို့ နည်းတူ သိရှိခဲ့ကြသည်။ အာရပ် ပထဝီပညာရှင်တို့သည် ဂရိနှင့် ရောမလူမျိုးများ ရေးသားခဲ့သော ပထဝီဝင်ကို ဆက်လက် လေ့လာပြီးလျှင်၊ မိမိတို့ ရရှိထားနှင့်သော ဗဟုသုတများနှင့် ပေါင်းစပ် လေ့လာ ကြလေသည်။ သဘာဝ ပထဝီဝင်နှင့် သမိုင်းပထဝီဝင်ကို အထူးဂရုပြု၍ လေ့လာသော်လည်း မြေပုံကို ဆွဲအတတ်ကိုမူ မကျွမ်းကျင်နိုင်ကြပေ။ ထိုအချိန်အခါမှစ၍ ဥရောပအနောက်ပိုင်းသားများ တဖြည်းဖြည်း ခရီးထွက်ခဲ့ကြသည်။ အချို့သည် ခရစ်တော် ဖွားမြင်ရာ ပါလက်စတိုင်းပြည်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် မိမိ တို့၏ ခရီးစဉ်ကို မြေပုံများဖြင့် မှတ်သားထားခဲ့ကြသည်။ ၁၂၇၁ ခုနှစ်တွင် မာကိုပိုလိုသည် ကသေးခေါ် တရုတ်ပြည်သို့ ကုန်းကြောင်းခရီးဖြင့် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ မာကိုပိုလိုအကြောင်း ရေးသားထားသော စာအုပ်တွင် မာကိုပိုလို၏ မှတ်သားလောက် သော စွန့်စားခန်းများကို အကျဉ်းသားမိတ်ဆွေတဦးက ရေးသားဖော်ပြထားလေသည်။ ဤစာအုပ်တွင် ပါရှိသော အကြောင်းအရာ အများအပြားသည် ပထဝီဝင်အကြောင်းများ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၊ ယင်းကို ပထဝီဝင် စာအုပ်ဟု ခေါ်ဆိုထိုက် သည်။ ၁၄ ရာစုနှစ်သို့ ရောက်သည့်တိုင်အောင်ပင် ဥရောပ တိုက်သားတို့၏ ပထဝီဝင် ဗဟုသုတသည် အလွန်နည်းသေး သည်။ ထိုအချိန်အခါအထိ ကမ္ဘာ့ရေမျက်နှာပြင်၏ ၇ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ကိုသာ သိရှိကြ သေးသည်။ ၁၄ ရာစုနှစ်နှင့် ၁၅ ရာစုနှစ်လောက်တွင် ပေါ်တူဂီနှင့် စပိန် လူမျိုးတို့သည် သမုဒ္ဒရာကြီးများကို စတင်၍ ဖြတ်သန်း လှည့်လည်ခဲ့ကြသည်။ ဗက်စကိုဒါဂါးမသည် ၁၄၈၉ ခုနှစ်တွင် အာဖရိကတိုက်ကို ပတ်၍ အိန္ဒိယပြည်သို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ကိုလံဘတ်သည် အမေရိကတိုက်ကို၁၄၉၂ ခုနှစ်တွင် စတင်တွေ့ရှိလေသည်။ ထိုသူတို့ နောက်တွင် အင်္ဂလိပ်၊ ဒပ်ချ်နှင့် ပြင်သစ်လူမျိုး တို့သည် ပင်လယ်ခရီးဖြင့် စတင်နယ်ချဲ့လာခဲ့ကြသည်။ ပေါ်တူဂီလူမျိုး မာဂျဲလင်ဆိုသူသည် ကမ္ဘာကို ရေလမ်းခရီးဖြင့် လှည့်ပတ်ရန် ဦးဆောင်ထွက်ခဲ့သော်လည်း လမ်းခရီးတွင် အသတ်ခံရသည်။ များမကြာမီ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ဆာဖရန်းစစ်ဒရိတ်သည် ကမ္ဘာကို ရေလမ်းခရီးဖြင့် လှည့်လည် ခဲ့လေသည်။ နှစ်ပေါင်း ၁၀ဝ အတွင်း၌ပင် ဥရောပတိုက်သားတို့သည် ကျန်ရှိနေသော ကမ္ဘာ့ ရေမျက်နှာပြင် ၉၃ ရာခိုင်နှုန်းကို သိရှိလာကြလေသည်။ ဥရောပတိုက်သားတို့သည် အာရေဗျပြည်ကို ၁၉၀ဝ ပြည့်နှစ် ကျော်မှ လုံးလုံးလျားလျား သိရှိလာပြီးလျှင်၊ အာဖရိက အလယ်ပိုင်းကိုမူကား မကြာမီကမှ ကောင်းစွာ သိရှိခဲ့ကြလေသည်။ အန္တာတိကတိုက်ကြီး၏ပထဝီဝင်ကို ၁၉၄၀ ပြည့် နှစ်ကျော်မှ သိရှိခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း၌ လူသူအရောက်အပေါက်နည်းသော နေရာများ၏ ပထဝီဝင် ဗဟုသုတကိုပိုမိုသိရှိခဲ့ကြသည်။ ယခုအခါ၌မူ တောင်ကြီးများအကြားတွင် ကွယ်ပျောက်နေသော ချိုင့်ဝှမ်းများ၊ လူသူများနှင့် တကွ အလွန်ဝေးလံသော တောင်ကြီး တောကြီးများကိုပင် လေယာဉ်ပျံဖြင့် ဓာတ်ပုံရိုက်ယူ ပြီးလျှင် မြေပုံများပေါ်၌ ထင်ရှားစွာ ပြသနိုင်ပြီ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ပထဝီပညာရှင်တို့သည် ကမ္ဘာ့မြေပုံသစ်ကိုပင် ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့လေပြီ။ ပထဝီဝင်၏ သဘောတရား ၁၈ ရာစုနှစ်နောက်ပိုင်းသို့ မရောက်မီ ပထဝီဝင်ကို နည်း ၂ နည်းဖြင့် လေ့လာခဲ့ကြသည်။ တစ်နည်းမှာ တော်လမီ၊ မာကေတာတို့ ပြုလုပ်သကဲ့သို့ ကမ္ဘာ၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်နှင့် အရွယ်ပမာဏကို လေ့လာခြင်းဖြစ်၍၊ အခြားတစ်နည်းမှာ စတြားဗိုး၊ မန်းစတာတို့ ပြုလုပ်သကဲ့သို့ တိုင်းပြည်နှင့် အရပ် ဒေသများ၏ မှတ်သား လောက်သော အကြောင်းအရာတို့ကို လေ့လာခြင်းဖြစ်သည်။ ပထမလေ့လာနည်းကို မြေပုံဆွဲ အတတ်လေ့လာသူ များက ဆက်လက် ကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယနည်းမှာမူကား ပထဝီဝင်၏ အဓိကလုပ်ငန်းအဖြစ်ဖြင့် ဆက်လက်တည်ရှိလာခဲ့လေသည်။ ဂျာမနီပြည်တွင် ၁၈ ရာစုနှစ်နောက်ပိုင်းလောက်၌ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ဟမ်းဗို့နှင့် ရစ်တာတို့ လက်ထက်မှစ၍ ပထဝီဝင်အခြေခံသဘောတရားမှာ လုံးဝပြောင်းလဲလာခဲ့ လေသည်။ ထိုပညာရှင် ၂ ဦး လက်ထက်မှစ၍ ထွန်းကား ခဲ့သော ပထဝီဝင်၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ သီးခြားတည်ရှိ နေသော ဒေသများ၏ အချင်းအရာများ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ဆက်စပ်တည်ရှိနေကြပုံ၊ စုပေါင်းဖြစ်ပေါ်ကြပုံ၊ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ဒေသများ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု တူညီကြပုံ၊ ကွဲပြားခြားနားကြပုံ စသည်တို့ကို အကျိုးအကြောင်းနှင့်တကွ သိရှိနားလည်အောင် လေ့လာခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်အခါမှစ၍ ပထဝီဝင်သည် ကုလားထိုင်ပေါ်တွင်ထိုင်ကာ အထင်ဖြင့် ရော်ရမ်းမှန်းဆ၍ လေ့လာသောပညာ မဟုတ်တော့ဘဲ၊ ပြင်ပတွင် တကယ်ဖြစ်ပေါ် နေသော အခြင်းအရာတို့ကို ကိုယ်တွေ့မျက်မြင် ကြည့်ရှုလေ့လာ သော ပညာတစ်ရပ်အဖြစ်ဖြင့် ထွန်းကားလာခဲ့လေသည်။ ယင်းကဲ့သို့ ကွင်းဆင်းလေ့လာချက်များကို မြေပုံတွင် မှတ်သား ထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ပထဝီဝင်သည် ယခင်ကထက် တိကျ မှန်ကန်လာခဲ့သည်။ ဟမ်းဗို့သည် ပထဝီဝင်ကို လေ့လာရာ၌ တွေ့ရှိရသော အခြင်းအရာများကို တခုစီခွဲခြား၍ စနစ်တကျ လေ့လာနည်းဟု ခေါ်သည်။ ရစ်တာကမူကား၊ ဒေသတခုတွင် ဖြစ်ပေါ်နေသော အချင်းအရာ များကို တသီးတခြားစီ မလေ့ လာဘဲ၊ ယင်းတို့အားလုံးကိုခြုံ၍ တခုနှင့်တခု အပြန်အလှန် ဆက်စပ်တည်ရှိနေပုံကို လေ့လာသည်။ ဤကဲ့သို့သော လေ့လာ နည်းမျိုးကို ဒေသအလိုက်လေ့လာနည်းဟု ခေါ်သည်။ စင်စစ် အားဖြင့် ထိုပညာရှင် နှစ်ဦးသည် နှစ်နည်းစလုံးဖြင့်ပင် လေ့လာခဲ့ကြပေ၏။ အထူးအလေးဂရုပြုပုံ၌သာ ကွာခြါးကြ သည်။ ခေတ်မှီ ပညာရှင်တို့ကလည်း ဤကဲ့သို့ အကြောင်း အရာအလိုက် လေ့လာနည်း၊ ဒေသအလိုက် လေ့လာနည်းဟူ၍ မခွဲခြါးဘဲ၊ ထိုနည်း ၂ မျိုးကို ပေါင်းစပ်၍ လေ့လာရန် လိုအပ် သည်ဟု အသိအမှတ်ပြုကြသည်။ ၁၉ ရာစုနှစ် အလယ်လောက်မှစ၍ကား၊ ပထဝီဝင်သည် အရပ်ဒေသများ၏အကြောင်းကို ဗဟုသုတ အဖြစ်လောက်သာ ဖော်ပြသည့် ပညာတစ်ရပ်အနေဖြင့် မတည်ရှိတော့ဘဲ၊ ဆောင်ရွက်ရန် ရည်မှန်းထားသည့် ကိစ္စတစ်ခုခုနှင့် သက်ဆိုင် သော အကြောင်းအရာများကို စံနစ်တကျ ဖွဲ့စည်းလေ့လာသော ပညာတစ်ရပ် အဖြစ်ဖြင့် ထွန်းကားလာခဲ့လေသည်။ ပထဝီဝင်ကို လူကြီးများသာမက ကလေးများပင် စိတ်ပါ ဝင်စားစွာဖြင့် လေ့လာနိုင်ကြသည်။ ဤအကြောင်းကြောင့်ပင် ပထဝီကို မူလတန်းကျောင်းများမှစ၍ တက္ကသိုလ်များအထိ ဘာသာတစ်ရပ်အဖြစ်ဖြင့် ဆက်လက် သင်ကြား လေ့လာကြ ခြင်း ဖြစ်သည်။ ပထဝီဝင် အမျိုးမျိုးရှိ၏။ မူလတန်းနှင့် မူလတန်းလွန် ကျောင်းများတွင် သင်ကြားရသော ပထဝီဝင်သည် အများ အားဖြင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်၌ မြေပြင်လက္ခဏာများ မည်ကဲ့သို့ တည်ရှိကြပုံ၊ လူတို့ မည်ကဲ့သို့ နေထိုင် လုပ်ကိုင်စားသောက် ကြပုံ စသည်တို့ကို အကျိုးအကြောင်းနှင့် လေ့လာသည်။ ပိုမို အဆင့်အတန်း မြင့်လာသောအခါ ပထဝီဝင်ကို သဘာဝ ပထဝီဝင်၊ မနုဿ ပထဝီဝင်၊ စီးပွားရေးပထဝီဝင်၊ ဒေသန္တရ ပထဝီဝင် စသည်ဖြင့် ခွဲခြား၍ အသေးစိတ် လေ့လာကြသည်။ သို့ရာတွင် ယင်းတို့ အားလုံးသည် သဘာဝပထဝီနှင့် လူ၊ သစ်ပင်၊ တိရစ္ဆာန်တို့ ဆက်သွယ်တည်ရှိနေကြပုံ၊ တစ်ခုနှင့် တစ်ခု အားထားမှီခိုနေကြပုံ စသည်တို့ကို အဓိကထား၍ လေ့လာကြသည်ချည်းသာ ဖြစ်သည်။ ပထဝီဝင်၏ အစိတ်အပိုင်းများ ပထဝီဝင်သည် ကျယ်ဝန်းသော ပညာတစ်ရပ်ဖြစ်၍၊ လွယ်ကူစိမ့်သောငှါ အထက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း သဘာဝ ပထဝီဝင်၊ မနုဿပထဝီဝင်စသည်ဖြင့် အစိတ် အပိုင်းများပြုလုပ်၍ ခွဲခြါးလေ့လာကြသည်။ ပုံစံအားဖြင့် သဘာဝပထဝီသည် သက်ရှိ သတ္တဝါတို့အပေါ် မည်ကဲ့သို့ ပြုပြင်နိုင်ကြောင်းကို အသေအချာကြည့်ရှု စစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ပထဝီဝင်ကို လေ့လာကြသည်။ ဤကဲ့သို့ လေ့လာသော ပထဝီ ဝင်မျိုးကို သဘာဝ ပထဝီဝင်ဟု ခေါ်၏။ တစ်ဖန် အပြန် အလှန်အားဖြင့် သက်ရှိသတ္တဝါများနှင့် ယင်းတို့၏ အပြုအမူ များက သဘာဝပထဝီဝင်ကို မည်ကဲ့သို့ ပြုပြင်နိုင်ကြောင်းကို စူးစမ်းလေ့လာခြင်းဖြင့်လည်း ပထဝီဝင်ကို လေ့လာကြသည်။ ဤပထဝီဝင်မျိုးကို ဇီဝပထဝီဝင်ဟု ခေါ်၏။ သဘာဝပထဝီဝင် သဘာဝပထဝီဝင်ကို လေ့လာရာ၌ အချို့ပညာရှင်တို့သည် တောင်တန်းကြီး၊ ကုန်းပြင်မြင့်၊ လွင်ပြင် အစရှိသည့် ကုန်းမြေ လက္ခဏာများကို ဂရုစိုက်၍ လေ့လာကြသည်။ အချို့ကမူ သမုဒ္ဒရာကြီးများ၊ သို့မဟုတ် ရာသီဥတု၊ မိုးလေဝသ စသည် တို့ကို အသေးစိတ်၍ လေ့လာကြသည်။ အချို့ကလည်း ကမ္ဘာ ပေါ်ရှိ နေရာများကို အတိအကျမှတ်သားပြနိုင်ရန်လေ့လာကြ၏။ ယင်းသည့် အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုစီသည် သိပ္ပံပညာရပ်များ အဖြစ်ဖြင့် သီးခြားတည်ရှိနေကြခြင်းကြောင့် ယင်းတို့တွင်လည်း သီးခြားအမည်များရှိကြ၏။ ဘူမိရုပ်သွင်ပညာသည် ကုန်းမြေ သဏ္ဌာန်များကို လေ့လာသောပညာရပ်ဖြစ်သည်။ တစ်နည်း အားဖြင့် ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်အကြောင်းကို ဖော်ပြ၍၊ ယင်းတို့ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာကြပုံ၊ ပြောင်းလဲလာခဲ့ကြပုံ စသည်တို့ကို ရှင်းလင်းဖော်ပြသော ပညာရပ်ဖြစ်သည်။ ဤအကြောင်းများကို ပေါက်မြောက်စွာ လေ့လာနိုင်ရန်အတွက် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကျောက် များ၏အနေအထားနှင့် ဖွဲ့စည်းပုံကိုသာမက၊ မြေမျက်နှာပြင်ကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲစေနိုင်သော ဥတု ချေဖျက်ခြင်း၊ တိုက်စားခြင်း၊ အပေါ်ယံမြေလွှာလှုပ်ရှားခြင်း၊ မီးတောင်လှုပ်ရှားခြင်း စသည် တို့ကိုပါ သိနားလည်ထားရန် လိုအပ်လှပေသည်။ ဤအချက် ကြောင့်ပင် ဘူမိရုပ်သွင်ပညာသည် ဘူမိဗေဒနှင့် များစွာ ဆက်စပ်နေသည်။ ဤပညာသည် တောင်ကြီးများ မြင့်တက် လာခဲ့ကြ ပုံ၊ လေ၊ ရေစီး၊ ရေခဲမြစ် စသည်တို့၏ တိုက်စား ခြင်းကြောင့်၊ ထိုတောင်ကြီးများ တဖြည်းဖြည်း ယိုးယွင် ပျက်စီးသွားကြရပုံများကို ဖော်ပြသည်။ ထို့ပြင် မြင့်မားသော တောင်များပေါ်မှ တိုက်စားချလိုက်သော မြေသားများ နိမ့်သော အရပ်များတွင် စုပုံခြင်းဖြင့် လွင့်ပြင်များ ဖြစ်ပေါ်လာကြပုံ၊ ပင်လယ်တွင်းသို့ စီးဝင်သော မြစ်များ ရေးစီး နှေးလာပြီးလျှင် မြစ်ညာမှ ယူဆောင်လာခဲ့သော အနည်များကို မြစ်ဝ၌ စုပုံ ချထားခြင်းကြောင့် မြစ်ဝကျွန်းပေါ်များဖြစ်လာကြပုံ စသည် တို့ကိုလည်း ရှင်းလင်းဖော်ပြသည်။ ဤကဲ့သို့ ကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင်ကို ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်စေသော ဖြစ်စဉ်များကို လေ့လာခြင်းသည် ဘူမိရုပ်သွင်ပညာရှင်တို့၏ အဓိက လုပ်ငန်း ဖြစ်၏။ ဘာသာရပ်ခွဲများ ပထဝီဝင် ဘာသာရပ်တွင် ရူပ ပထဝီဝင် (Physical geography) နှင့် လူမှု ပထဝီဝင် (Human geography) ဟူ၍ ပင်မ ဘာသာရပ်ခွဲ ၂ ခု ခွဲခြားလေ့လာသည်။ ရူပ ပထဝီဝင် ရူပ ပထဝီဝင် ဘာသာရပ်သည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ရှိ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်၊ ရေဆင်း၊ မြေအမျိုးစား၊ ကျောက်များ၊ ရာသီဥတု စသည်တို့ကို လေ့လာသော ဘာသာရပ်ဖြစ်သည်။ လူမှု ပထဝီဝင် လူမှု ပထဝီဝင် ဘာသာရပ် လူ နှင့် လူ့ပတ်ဝန်းကျင်အကြောင်းကို လေ့လာသည်။ လူမှု ပထဝီဝင် ကို လေ့လာရာတွင် ဒေသ၊ နိုင်ငံတခု ၏ လူဦးရေ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး … အစ ရှိသော အကြောင်းအရာများကို သာမက မြေအသုံးချမှု၊ စိုက်ပျိုးရေး၊ စက်မှုလုပ်ငန်း စသည်များကိုပါ လေ့လာသည်။ မြေပုံများ မြေပုံများသည် ပထဝီဝင် အကြောင်းအရာများကို များစွာ ဖော်ပြထားနိုင်သဖြင့် ပထဝီဝင် ပညာရှင်များသည် မြေပုံ နှင့် ပတ်သက်သော အကြောင်းအရာများကို နားလည်ရန် လိုအပ်သည်။ ပထဝီဝင် ပညာရှင်များသည် မြေပုံပေါင်းများစွာကို ရေးဆွဲ အသုံးပြုကြသည်။ မှီငြမ်းကိုးကား ကဏ္ဍ:ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ
အာရှ	အာရှတိုက်သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိတိုက်ကြီးများတွင် အကြီးဆုံးနှင့် လူဦးရေအထူထပ်ဆုံးဖြစ်သည်။ အာရှတိုက်ကို အာဖကာယူရေး‌ရှား၏ ကုန်းမြေ အစိတ်အပိုင်းဟု ခေါ်ဆိုလေ့ရှိကြသည်။ စူးအက်တူးမြောင်း၏ ရှေ့ဘက်၊ ယူရယ်တောင်တန်းများ၏ အရှေ့ဘက်၊ ကော့ကေးဆပ်တောင်တန်း၊ ကက်စပီယန်ပင်လယ်နှင့် ပင်လယ်နက်တို့၏ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ အာရှတိုက်သည် ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၈.၇ ရာခိုင်နှုန်း သို့မဟုတ် ကမ္ဘာ့ကုန်းမြေဧရိယာ၏ ၂၉.၇ ရာခိုင်နှုန်းကို လွှမ်းခြုံတားသည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် အာရှတိုက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်း ာင်၊ စက္ကူနှင့် ယမ်းတို့သည် တရုတ်နိုင်ငံမှစတင်ပေါက် ဖွားလာခဲ့ရာ ယခုထက်တိုင်လည်း လုပ်ကိုင်လျက် ရှိလေသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အာသံပြည်နယ်၊ သီဟိုဠ်ကျွန်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ တို့တွင် ရာသီဥတုအားဖြင့်လည်း ပူအိုက်၍ မိုးများစွာရရှိရကား တောင်တန်းတောင်စောင်းတစ်လျှောက်တွင် လက်ဖက်ပင်များ အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုး၍ နိုင်ငံခြားသို့ပင် တင်ပို့ကြ၏။ ထို့ပြင် နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်ကျော် ကြာသည့်တိုင်အောင် ပိုးမထိုး ဆွေးမြေ့ မသွားသော ကျွန်းတောကြီးများနှင့် အခြားအဖိုးတန် သစ်တောကြီးများလည်း အာရှတိုက်တွင် အလွန်ပေါများ လှ၏။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ကျွန်းသစ်အထွက် အထူးပင်ထင်ရှားလှလေ သည်။ ကမ္ဘာ့အဖိုးတန်ပစ္စည်းတစ်ခု ဖြစ်သည့် ကြက်ပေါင်စေး ပင်များလည်း အာရှတိုက် မလ္လာယုကျွန်းဆွယ်မှ မြောက်မြားစွာ ထွက်လေသည်။ အာရှတိုက်မြောက်ပိုင်း မြက်ခင်းများပေါရာ အရပ်၌ကား လူတို့သည် တစ်နေရာထဲတွင် အတည်တကျ မနေကြဘဲ သိုး၊ မြင်း အစရှိသော တိရစ္ဆာန်များကို မွေးမြူ၍ လှည့်လည်နေထိုင်ကြ၏။ ထိုသားကောင်များ ရရှိလာမှ နို့အသားအရေများဖြင့်သာ မှီတင်းနေထိုင်ကြပေသည်။ ယင်းသို့ တစ်နေရာတည်း၌ မနေဘဲ လှည့်လည် သွားလာတတ်သော လူမျိုးတစ်မျိုးကို အာရေဗျနိုင်ငံ၌လည်း တွေ့ရ၏။ ထိုသူတို့ကို ဗက်ဒူးအင်လူမျိုးများဟု ခေါ်သည်။ ထိုသူတို့သည် ဆိတ်နှင့်သိုး များကို မွေးမြူ၍ ထိုတိရစ္ဆာန်တို့မှရသော အသားအရေ၊ သားမွေး တို့ကို ရောင်းချခြင်းဖြင့် ကြွယ်ဝချမ်းသာလျက်ရှိ၏။ အာရှတိုက်၏ မြောက်ဘက်ဆုံးသောဒေသကား တနှစ်ပတ်လုံး ရေခဲနေသဖြင့် လယ်ယာလုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်းမရှိဘဲ ထိုအရပ်ရှိ လူတို့သည် အမဲလိုက်ခြင်း၊ ငါးမျှားခြင်း စသည် တို့ဖြင့်သာ အသက်မွေး၍ နေထိုင်ကြ၏။ ထိုအရပ်၌ တွေ့ရှိ သော ဝင်ရိုးစွန်းဝက်ဝံများ၊ တန်းဒြ သမင်များ၊ ပင်လယ်ဖျံ များကို ဖမ်း၍ အသားကိုစားသောက်ပြီးလျှင် အရေကို နေအိမ်နှင့် အဝတ်များအတွက် အသုံးပြု၍ အဆီကို မီးထွန်းရန် ထုတ်ယူကြ၏။ အာရှတိုက်သည် လယ်ယာလုပ်ကိုင်ခြင်း ထွန်းကားသော ဌာနသာဖြစ်၏။ စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းကား ပြောပလောက် အောင် မကြီးကျယ်သေးချေ။ ထိုကြောင့် အခြားတိုင်းပြည်များ သို့ တင်ပို့ရောင်းချသော ကုန် များမှာလည်း ကုန်ကြမ်းများသာ ဖြစ်၏။ အိန္ဒိယ၊ ဂျပန်နှင့် ရုရှနိုင်ငံတို့တွင်သာ စက်ရုံကြီးများ ဖြင့် လုပ်ကိုင် ကြသည်ကို တွေ့ရသေး၏။ လွတ်လပ်သော တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံတွင် ယခုအခါ စက်ရုံကြီးများ အသင့် အတင့် ဆောက်လုပ်၍ အများအပြား ထွက်ရှိစေရန် စတင်ထုပ်လုပ်လျက်ရှိပေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၊ သီဟိုဠ်ကျွန်း (သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ)၊ မလေးရှားနိုင်ငံ၊ ထိုင်း (ယိုးဒယား)နိုင်ငံ စသော နိုင်ငံငယ်များကား ထိုစက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းကို အစပျိုးရန် အားပြုဆဲ ဖြစ်လေသည်။ အာရှတိုက်သည် အခြားတိုက်ကြီးများနှင့်စာလျှင် သဘာဝ ဓာတ်သတ္တုများ အလွန်အထွက်နည်းသောတိုက် ဖြစ်၏။ အီရန်၊ အီရက်၊ အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစု(အင်ဒိုနီးရှား)နှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့၌ ရေနံထွက်၏။ များမကြာ သေးမီအချိန်မှစ၍ ဆအူးဒီအာရေဗျ နိုင်ငံ၊ ဗာရိန်းကျွန်း၊ကူဝိတ်နိုင်ငံ၊ ကော့တာနိုင်ငံ၊ အိုမန်နိုင်ငံ နှင့်အာရပ် စော်ဘွားနယ်ပေါင်းစုံနိုင်ငံတို့တွင် ရေနံအကြီးအကျယ် ထွက်ရှိနေလေသည်။ အိန္ဒိယ၊ မလ္လာယုကျွန်းဆွယ်၊ တရုတ်နိုင်ငံမြောက်ပိုင်း၊ မန်ချူးရီးယားပြည်နယ်၊ ကိုရီးယား နိုင်ငံနှင့်ဆိုက်ဗီးရီးယားဒေသတို့၌ကား သံ အနည်းငယ် ရရှိ၏။ ကျောက်မီးသွေးကိုကား အိန္ဒိယနှင့်ဂျပန်နိုင်ငံတို့၌ အများဆုံးရရှိ လေသည်။ သို့ရာတွင် အာရှတိုက်၏တွင်းထွက်ပစ္စည်းများကား မြောက်အမေရိကတိုက်၊ ဥရောပတိုက်တို့နှင့် နှိုင်းစာလျှင် အလွန်ပင် နည်းလှပေသည်။ ပတ္တမြား၊ နီလာ၊ ကျောက်စိမ်း စသော တွင်းထွက်ရတနာများကား အာရှတိုက်တောင်ဘက် ပိုင်းရှိ တိုင်းပြည်များမှ ရရှိလေသည်။ ပတ္တမြား၊ နီလာနှင့် ကျောက်စိမ်းတို့ကို မြန်မာနိုင်ငံ၌အထူး တွေ့ရှိ ရသည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ အာရှတိုက်သည် ကုန်ရိုင်းများ၊ ကောက်ပဲ သီးနှံ၊ ကျွန်းသစ်များ ပေါများ၍ အလုပ်သမားခ သက်သာရကား အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှု ချောင်ချိလှသဖြင့် နိုင်ငံခြားတို့ လာရောက် နယ်ချဲ့ရာ ဌာနကြီးဖြစ်နေ၏၊ အာရှတိုက်တွင် ဥရောပတိုက်နိုင်ငံများမှ လာရောက်စိုးမိုးအုပ်ချုပ်သည်ကို ခံခဲ့ ရသော ပြည်ငယ်များကား အလွန်ပင် များခဲ့သည်ကို ထောက်ဆ၍ သိနိုင်လေသည်။ သို့ရာတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ သီဟိုဠ်ကျွန်း၊ ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစု၊ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ စသော လက်အောက်ခံ တိုင်းပြည်များမှ တိုင်းရင်းသားတို့၏ နိုးကြားထကြွမှု မျိုးချစ်စိတ်ထက်သန်မှုကြောင့် တစ်ပြည်ပြီး တစ်ပြည်၊ တစ်နိုင်ငံပြီး တစ်နိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရရှိလာခဲ့ရာ အာရှတိုက်သည် မကြာမီကာလအတွင်း စီးပွားရေး၊ ပညာရေး၊ နိုင်ငံရေးတို့၌ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံကြီးများနှင့် ရင်ဘောင်တန်း နိုင်တော့မည်ဟု ထင်မှတ်ရပေသည်။ ပါဝင်သောနိုင်ငံများ အာရှတိုက်တွင် ပါဝင်သော နိုင်ငံများ (၅၇ နိုင်ငံ) ကူဝိတ်နိုင်ငံ၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၊ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၊ ကာတာနိုင်ငံ၊ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၊ ဂျပန်နိုင်ငံ၊ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ၊ စင်ကာပူနိုင်ငံ၊ ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံ၊ ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၊ တူရကီနိုင်ငံ၊ ယီမင်နိုင်ငံ၊ ထိုင်းနိုင်ငံ၊ နီပေါနိုင်ငံ၊ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၊ ဘာရိန်းနိုင်ငံ၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၊ ဘူတန်နိုင်ငံ၊ မလေးရှားနိုင်ငံ၊ မော်လဒိုက်နိုင်ငံ၊ အိုမန်နိုင်ငံ၊ မြန်မာနိုင်ငံ၊ မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံ၊ ယီမင်နိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံ၊ လက်ဘနွန်နိုင်ငံ၊ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ၊ အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ၊ အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု၊ အီရတ်နိုင်ငံ၊ အီရန်နိုင်ငံ၊ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ အဇ္ဇရီယယ်နိုင်ငံ၊ ရုရှားနိုင်ငံ နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့ ဖြစ်ကြသည်။ မူလက လွတ်လပ်ခဲ့သော ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် ၁၉၁ဝ ပြည့်နှစ်မှ ၁၉၄၅ ခုနှစ်အထိ ဂျပန်တို့ သိမ်းပိုက်ထားခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် ဆိုဗီယက်တပ်များ သိမ်းပိုက် ထားသော ၃၈ ဒီဂရီ မျဉ်းပြိုင် မြောက်ဘက်နယ်မြေသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့တွင်ကိုရီးယားဒီမိုကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာသည်။ အမေရိကန်တပ်များ သိမ်းပိုက်ထားသော ၃၈ ဒီဂရီ မျဉ်းပြိုင်တောင်ဘက်နယ်မြေသည် ၁၉၄၈-ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ကိုရီးယား သမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာလေသည်။ ယခင်က ပြင်သစ် အင်ဒိုချိုင်းနားတွင် အပါအဝင်ဖြစ်ခဲ့သော ကမ္ဗောဒီးယား(ခမာ)၊ လောနှင့် ဗီယက်နမ်ပြည်သူတို့အနက် ကမ္ဗောဒီးယား(ခမာ)သည် ၁၉၄၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၈ ရက်နေ့တွင် ပြင်သစ်ပြည်ထောင်စုတွင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်လာသည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာ ၉ ရက်နေ့တွင် ခမာသမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာ၏။ ( ကမ္ဗောဇနိုင်ငံ-။) လောနိုင်ငံသည် ၁၉၄၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့တွင် ပြင်သစ်တို့ အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့သည်။ ( လောနိုင်ငံ-။) ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ဗီယက်နမ်မှ ပြင်သစ်အုပ်ချုပ်ရေး ဆုတ်ခွာပြီးနောက် ၁၇ ဒီဂရီ မျဉ်းပြိုင် တောင်ပိုင်းနယ်မြေ၌ ၁၉၅၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ဗီယက်နမ်သမ္မတနိုင်ငံ ထူထောင်ခဲ့သည်။ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံမှာ ရှေးက တူရကီ လက်အောက်ခံ ဖြစ်ခဲ့ရာမှ ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း အင်္ဂလိပ်တို့က သိမ်းပိုက် ယူခဲ့ပြီးနောက် ဗြိတိသျှဩဇာခံပြည်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့၏။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။ ဗြိတိသျှ ကရောင်းကိုလိုနီတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သော စင်္ကာပူသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် တွင် ပြည်တွင်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ရရှိလာခဲ့၍ ၁၉၆၃ ခုနှစ် တွင် မလေးရှား ပြည်ထောင်စုတွင် ပါဝင် ခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၉၆၅ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၉ ရက်နေ့တွင်မလေးရှားပြည်ထောင်စု မှာ ခွဲထွက် ပြီးနောက် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်လွတ်လပ်သော ဗြိတိသျှဓနသဟာယ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်လာလေသည်။ ( စင်ကာပူမြို့။) ၁၉၂၆ ခုနှစ်တွင် အာရေဗျကျွန်းဆွယ် မှ နက်ဂျနိုင်ငံကို စူလတန်ဘုရင်ဖြစ်သော အစ်ဗင်ဆအူးသည် မက်ဂျနိုင်ငံကိုသိမ်းယူ၍ နက်ဂျနိုင်ငံနှင့် ပူးပေါင်းကာ နိုင်ငံ၏ဘုရင်အဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့၏။ နောက်နှစ်တွင် ထိုနိုင်ငံ၏ လွတ်လပ်ရေးကို ဗြိတိန်နိုင်ငံက အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ထိုနိုင်ငံကို ဆအူးဒီအာရေဗျနိုင်ငံဟူ၍ အမည်ပြောင်းလိုက်လေသည်။ ( ဆအူးဒီအာရေဗျနိုင်ငံ။) ၁၉၁၇ ခုနှစ်တွင် တူရကီတို့၏ အုပ်စိုးခြင်းအဆုံးသို့ ရောက်ခဲ့ပြီးမှ ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ်၌ ပြင်သစ်ဩဇာ လွှမ်းမိုးသော နယ်ဖြစ်လာသည့် ဆီးရီးယားနယ်သည် ၁၉၃ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဆီးရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ သည်။ သို့သော် ပြင်သစ်ဩဇာခံနိုင်ငံ ဖြစ်နေခဲ့သေး၍ ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင်မှ လွတ်လပ်သော နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ လေသည်။ ( ဆီးရီးယားနိုင်ငံ-ရှု။) တောင်ယေမင်နိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှတို့ အုပ်စိုးမှုအောက်၌ ၁၂၉ နှစ် နေခဲ့ရ ပြီးနောက် ၁၉၆၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၃ဝ ရက်နေ့ တွင် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့ သည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် နိုဝင်္ဘာလ ၃ဝ ရက်နေ့တွင် ယေမင်ပြည်သူ့ဒီမို ကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံ ဟူ၍ အမည်ပြောင်းလိုက်လေသည်။ ယင်း၏ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ ဖြစ်သော ယေမင် အာရပ်သမ္မတနိုင်ငံသည် မူလက လွတ်လပ် ခဲ့၍ ၁၅၃၈ ခုနှစ်မှ ၁၆၃ဝ ပြည့်နှစ်အထိလည်းကောင်း၊ ၁၈၃၆ ခုနှစ်မှ ၁၉၁၈ ခုနှစ်အထိလည်းကောင်း တူရကီတို့ သိမ်းပိုက် ထားခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ ယေမင်နိုင်ငံသည် ပထမကမ္ဘာစစ်အပြီး ပြန်လည် လွတ်လပ်လာ၍ ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် ဆအူးဒီအာရေဗျ၊ ဗြိတိန်တို့နှင့် ချုပ်ဆိုခဲ့သော စာချုပ်အရ အချုပ်အခြာ အာဏာ ပိုင်နိုင်ငံအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခြင်း ခံခဲ့ရလေသည်။ ( အာရေဗျကျွန်းဆွယ်။) ယေမင်နိုင်ငံကဲ့သို့ပင် အာရေဗျကျွန်းဆွယ်တွင်ရှိသော ကော့တာနိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှ အစောင့်အရှောက်ခံ နယ်မြေ အဖြစ်မှ ၁၉၇၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် လုံးဝ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့၏။ ထို့အတူ ဗြိတိသျှ အစောင့်အရှောက်ခံနယ် ဖြစ်ခဲ့သော ဗာရိန်းကျွန်းသည်လည်း ၁၉၇၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အရေဗျကျွန်းဆွယ်အရှေ့တောင်ဘက် တွင်ရှိသော ထရူးရှဲစော်ဘွားနယ်များသည်လည်း ဗြိတိသျှ အစောင့်အရှောက်ခံနယ်များ ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့သည်။ အာရပ်စော်ဘွားများ နယ်ပေါင်းစုနိုင်ငံဟု ပြောင်းလဲမှည့်ခေါ် ထား၏။ ယင်း၏ တောင်ဘက်ရှိ မတ်စကက်နှင့် အိုမန်နိုင်ငံသည်စူလတန် စော်ဘွား အုပ်စိုးသော သီးခြားနိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်သော်လည်း ဗြိတိသျှတို့၏ အစောင့်အရှောက်ခံ ဖြစ်ခဲ့၏။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် ဇူလိုင်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် လက်ရှိ စူလတန်စော်ဘွား ဆာအီဗင်တိုင်မူကို တော်လှန်၍ စူလတန်ဖြစ်လာသော သားတော် ကာဗတ်ဗင် ဆာအိလက်ထက်တွင် တိုင်းပြည်၏ အမည်ကို အိုမန်ဟု ပြောင်းလိုက်သည်။ ( အာရေဗျကျွန်းဆွယ်-။) အိန္ဒိယတိုက်ငယ်တွင် ဗြိတိသျှတို့သည် နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြီးစိုးလွှမ်းမိုးလာခဲ့ရာ ယခင်က ဗြိတိသျှ အိန္ဒိယဟူ၍ပင် ခေါ်တွင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ဗြိတိသျှတို့က လက်လွှတ်လိုက် ပြီးသော် အိန္ဒိယနှင့်ပါကစ္စတန် ဟူ၍ ဒိုမီနီယန်နိုင်ငံနှစ်ခုအဖြစ် ခွဲခြားပေးလိုက်သည်။ အိန္ဒိယ နိုင်ငံသည် ၁၉၅ဝ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် ပြည်ထောင်စုသမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ ( အိန္ဒိယပြည်ထောင်စုသမ္မတနိုင်ငံ။) ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက်နေ့တွင် ထွန်းပေါ် လာသည့် ဒိုမီနီယန် အဆင့်အတန်းရှိသော ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် အစ္စလာမ်အယူဝါဒကို အခြေခံ သော ပါကစ္စတန်သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့လေသည်။ ( ပါကစ္စတန် နိုင်ငံ။) အိန္ဒိယတိုက်ငယ်၏ တောင်ဘက်စွန်းရှိ ရှေးကလွတ်လပ်ခဲ့ သော သီဟိုဠ်ကျွန်းသည် ပေါ်တူဂီ၊ ဒပ်ချနှင့် ဗြိတိသျှတို့ အစဉ်အဆက် ကြီးစိုးလွှမ်းမိုးခြင်းကို ခံခဲ့ရပြီးနောက် ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဖေဖောဝါရီလ ၄ ရက်နေ့ တွင် ဗြိတိသျှအစိုးရက သီဟိုဠ်ကို ဗြိတိသျှဓနသဟာယအဖွဲ့ဝင် ဒိုမီနီယန်နိုင်ငံ တစ်ခု အဖြစ် တိုးတက် သတ်မှတ်ပေးခဲ့သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် မေလ ၂၂ ရက်နေ့တွင် သီဟိုဠ်နိုင်ငံကို သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့၍ နိုင်ငံအမည်ကိုလည်း သီရိလင်္ကာသမ္မတနိုင်ငံဟု အမည် ပြောင်းလိုက်လေသည်။ ( သီဟိုဠ်ကျွန်း-။) ပါကစ္စတန် နိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်သော အရှေ့ပါကစ္စတန်သည် ၁၉၇၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့မှ ၁၆ ရက်နေ့အထိ ဖြစ်ပွားခဲ့ သော အိန္ဒိယ-ပါကစ္စတန် စစ်ပွဲအတွင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှနိုင်ငံ အဖြစ် လွတ်လပ်ရေး ရရှိခဲ့လေသည်။ ဟိမဝန္တာတောင်တန်း အရှေ့ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော ဘူတန်နိုင်ငံသည် ဘုရင်အုပ်ချုပ် သော နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ သို့သော် နိုင်ငံခြားရေးရာကိစ္စများ တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ညွှန်ကြားမှုကို ခံယူလေသည်။ ( ဘူတန် နိုင်ငံ-။) မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန္နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် လုံးဝလွပ်လပ်သော အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် သမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာသည်။ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်ဟု ခေါ်တွင်ခဲ့ သည်။ သို့သော် ၁၉၇၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၅-၃၁ နေ့တွင် ပြည်လုံးကျွတ် ဆန္ဒခံယူပွဲကြီးဖြင့် အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းလိုက်သည့် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေအရ ပြည်ထောင်စုဆိုရှယ်လစ်သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်ဟူ၍ ပြောင်းလဲမှည့်ခေါ်ခဲ့လေသည်။ မော်လဒစ်ကျွန်းစုသည် မူလက သီဟိုဠ်ကျွန်း၏ ဩဇာခံ ဖြစ်ခဲ့၍ ၁၈၈၇ ခုနှစ်မှစ၍ ဗြိတိသျှတို့ အစောင့်အရှောက်ခံ နယ်ပယ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်အထိ ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီ သီဟိုဠ်ကျွန်းကို မှီခိုခဲ့ရ၏။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၆ ရက် နေ့တွင် ဗြိတိသျှတို့အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ လုံးဝလွတ်လပ်သော နိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ ပြီးလျှင် ၁၉၆၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၁၁ ရက်နေ့တွင် မော်လဒစ်သမ္မတနိုင်ငံဟူ၍ ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။ အာရှအရှေ့မြောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိ၍ ယခင်က အပြင် မွန်ဂိုလီးယားဟုခေါ်ခဲ့သော မွန်ဂိုလီးယားပြည်သူ့ သမ္မတနိုင်ငံ သည် ရှေးက ဩဇာအာဏာကြီးမားသည့် နိုင်ငံကြီးတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ ရာမှ နောင်အခါ တန်ခိုးမှေးမှိန် လာ၍ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဩဇာ လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင် ကျရောက်ခဲ့ရလေသည်။ ၁၉၁၁ ခုနှစ် တရုတ်တော်လှန်မှုကြီး ဖြစ်ပွားသောအခါ ရုရှတို့၏ အားပေး ထောက်ခံမှုဖြင့် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့၏။ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် မွန်ဂိုလီးယားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံဟု ကျေညာခဲ့လေသည်။ တရုတ်နိုင်ငံကလည်း ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့ နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြီးစိုးလွှမ်းမိုးလာခဲ့သော မလ္လာယုကျွန်းဆွယ်တွင် မလ္လာယုပြည်ထောင်စု ဟူ၍ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့၏။ ထိုနောက် ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် မလ္လာယုပြည်ထောင်စုသည် ဗြိတိသျှဓနသဟာယ အဖွဲ့ဝင် အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် စက်တင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့မှ အစပြု၍ မလ္လာယု ပြည်ထောင်စု၊ စင်္ကာပူ၊ ဆရာဝပ်နှင့် ဆားဗား (ယခင်ဗြိတိသျှ မြောက်ဗော်နီယိုနယ်)တို့ကို စုပေါင်း၍ မလေးရှားပြည်ထောင်စု နိုင်ငံဟူ၍ ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်လိုက်သည်။ သို့သော် ၁၉၆၅ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၉ ရက်နေ့တွင် စင်ကာပူသည် မလေးရှား ပြည်ထောင်စုမှ ခွဲထွက်လိုက်လေသည်။ ( မလ္လာယုကျွန်းဆွယ်-။) ယခင်က မက်ဆိုပိုတေးမီးယားဟု တွင်ခဲ့သော ယခု အီရက် နိုင်ငံ တည်ရှိရာဒေသကို တူရကီတို့ ကြီးစိုးလွှမ်းမိုးခဲ့ရာမှ ပထမ ကမ္ဘာစစ်ကြီးအပြီးတွင် ဗြိတိန်နိုင်ငံက နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး၏ အခွင့်အမိန့်ဖြင့် အုပ်ချုပ်လာခဲ့ရသည်။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် အီရက်နိုင်ငံကို ဘုရင်အုပ်ချုပ်သော တိုင်းပြည်တစ်ခု ဖြင့် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၉၅၈ ခုနှစ်မှအစပြု၍ သမ္မတနိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။ ( အီရတ် နိုင်ငံ။) ၁၉၄၂ ခုနှစ် မတ်လအထိ ယခု အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံဟု ခေါ် တွင်လျက်ရှိသော နိုင်ငံသည် နယ်သာလန် (ဒပ်ချ)အစိုးရပိုင် ပင်လယ်ရပ်ခြားနယ်ပယ်များ ဖြစ်ခဲ့၏။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ၁၉၄၂ ခုနှစ်မှ ၁၉၄၅ ခုနှစ်အထိ ဂျပန်တို့ ကြီးစိုးလွှမ်းမိုးခြင်း ခံခဲ့ရပြီးနောက် ဒေါက်တာဆိုကာနိုနှင့် ဒေါက်တာဟာတာတို့ ခေါင်းဆောင်ကာ တော်လှန်ပုန်ကန်ခဲ့၍ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဩဂုတ် လ ၁၇ ရက်နေ့တွင် သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့၏။ ၁၉၄၅ ခုနှစ်မှ ၁၉၄၉ ခုနှစ်အတွင်း ဒပ်ချတို့နှင့် လွတ်လပ်ရေးအတွက် ယှဉ်ပြိုင်တိုက်ခဲ့ရာ နောက်ဆုံးကုလသမဂ္ဂ၏ ဝင်ရောက်ဖြန်ဖြေ ပေးမှုကြောင့် ထိုနှစ်(၁၉၄၉)ဒီဇင်ဘာ ၂၇ ရက်နေ့တွင် အင်ဒို နီးရှား ပြည်ထောင်စုသမ္မတနိုင်ငံ ပေါ်ပေါက်လာလေသည်။ ( အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ-။) ၁၉၄၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပသော ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေလွှတ်တော် အစည်းအဝေးက ပယ်လက်စတိုင်းပြည်တွင် ၁၉၄၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁ရက်နေ့ မတိုင်မီ သီးခြားလွတ်လပ်သောနိုင်ငံ နှစ်နိုင်ငံထူထောင်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၄၈ ခုနှစ် မေလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် အဇ္ဇရီရယ် သမ္မတနိုင်ငံဟူ၍ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့လေသည်။ ( အဇ္ဇရီရယ်နိုင်ငံ-။) ပထမကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် နိုင်ငံပေါင်းချုပ်အသင်းကြီးက ယခု လက်ဗနွန်နှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံတို့ တည်ရှိရာ နယ်သစ် တို့အား ဩဇာခံနယ်ပယ်အဖြစ် အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ပြင်သစ် တို့သည် ၁၉၂၆ ခုနှစ်တွင် ယခု လက်ဗနွန်နိုင်ငံ နယ်နမိတ်ကို သတ်မှတ်ပြီးလျှင် သမ္မတအုပ်ချုပ်ရေးစနစ် လက်ခံသည့် အခြေခံဥပဒေတစ်ရပ်ကို သတ်မှတ်ပြီးလျှင် သမ္မတအုပ်ချုပ်ရေး စနစ် လက်ခံသည့် အခြေခံဥပဒေသစ်တစ်ရပ်ကို ပေးခဲ့၍ အယူဝါဒီဆိုင်ရာအုပ်စုများဖြင့် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကိုလည်း အတည်ပြုခဲ့သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်သည့် သမ္မတ နိုင်ငံအဖြစ် ကြေညာခဲ့လေသည်။ ( လက်ဗနွန်နိုင်ငံ။)မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄) နိုင်ငံနှင့် ဒေသအမည် Continental regions as per UN categorisations (map), except 12. Depending on definitions, various territories cited below (notes 6, 11-13, 15, 17-19, 21-23) may be in one or both of Asia and Europe, Africa, or Oceania. ဧရိယာ(km²) လူဦးရေ(၁ ဇူလိုင် ၂၀၀၈ မှန်းချက်) လူဦးရေသိပ်သည်းမှု(per km²) မြို့တော် တောင်အာရှ - ၁၄၀,၈၀၀ ၂၉,၅၁၉,၁၁၄ ၁၈၃.၈ ခတ္တမန္ဒုမြို့ ၈၀၃,၉၄၀ ၁၆၇,၇၆၂,၀၄၉ ၁၈၃.၇ အစ္စလာမာဘတ်မြို့ ၄၇,၀၀၀ ၆၈၂,၃၂၁ ၁၄.၃ သင်ဖူမြို့ ၁၄၄,၀၀၀ ၁၅၃,၅၄၆,၉၀၁ ၉၂၆.၂ ဒါကာမြို့ ၃၀၀ ၃၇၉,၁၇၄ ၁,၀၆၇.၂ မာလေမြို့ ၆၅,၆၁၀ ၂၁,၁၂၈,၇၇၃ ၂၉၈.၄ကိုလန်ဘိုမြို့ ၆၄၇,၅၀၀ ၃၂,၇၃၈,၇၇၅ ၄၂.၉ကာဘူးမြို့ Includes Jammu and Kashmir, a contested territory among India, Pakistan, and the PRC. ၃,၁၆၇,၅၉ဝ ၁,၁၄၇,၉၉၅,၂၂၆ ၃၁၈.၂ နယူးဒေလီမြို့ မြောက်အာရှ - Russia is a transcontinental country; population and area figures are for Asian portion only. ၁၃,၁၁၅,၂၀၀ ၁၄၀,၇၀၂,၀၉၂ ၃.၀ မော်စကိုမြို့ အနောက်အာရှ - ၁၁,၄၃၇ ၉၂၈,၆၃၅ ၆၉.၄ ဒိုဟာမြို့ ၁၇,၈၂၀ ၂,၅၉၆,၅၆၁ ၁၁၈.၅ ကူဝိတ်မြို့ Gaza and West Bank, collectively referred to as the "Occupied Palestinian Territory" by the UN, are territories partially occupied by Israel but under de facto administration of the Palestinian National Authority. ၃၆၃ ၁,၅၃၇,၂၆၉ ၃,၃၁၅.၇ ဂါဇာမြို့ Georgia is often considered a transcontinental country in Western Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only. ၂၀,၄၆၀ ၄,၆၃၀,၈၄၁ ၉၉.၃ တဗီလီစီမြို့ ၉၂,၃ဝဝ ၆,၁၉၈,၆၇၇ ၅၇.၅ အမ္မန်မြို့ ၁၈၅,၁၈၀ ၁၉,၇၄၇,၅၈၆ ၉၂.၆ဒမာစကတ်မြို့ ၁,၉၆၀,၅၈၂ ၂၃,၅၁၃,၃၃၀ ၁၂.၀ ရီယဓ်မြို့ The island of Cyprus is sometimes considered a transcontinental territory: in the Eastern Basin of the Mediterranean Sea south of Turkey, it has historical and socio-political connections with Europe. The Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC), distinct from the de jure Republic of Cyprus in the south (with a predominantly Greek population), is recognized only by Turkey. ၉,၂၅၀ ၇၉၂,၆ဝ၄ ၈၃.၉ နီကိုးရှားမြို့ Turkey is generally considered a transcontinental country in Western Asia and Southern Europe; population and area figures are for Asian portion only, excluding all of Istanbul. ၇၅၆,၇၆၈ ၇၁,၈၉၂,၈၀၇ ၇၆.၅အန်ကရာမြို့ ၆၆၅ ၇၁၈,၃၀၆ ၉၈၇.၁ မာနာမာမြို့ ၅၂၇,၉၇၀ ၂၃,၀၁၃,၃၇၆ ၃၅.၄ ဆန်နာရာမြို့ ၁ဝ,၄၅၂ ၃,၉၇၁,၉၄၁ ၃၅၃.၆ ဘေရွတ်မြို့ Azerbaijan is often considered a transcontinental country in Western Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only. Figures include Nakhchivan, an autonomous exclave of Azerbaijan bordered by Armenia, Iran, and Turkey. ၄၆,၈၇၀ ၃,၈၄၅,၁၂၇ ၈၂.၀ဘာကူမြို့ ၅,၈၆၀ ၂,၆၁၁,၉၀၄ ၃၉၃.၁ Armenia is sometimes considered a transcontinental country: physiographically in Western Asia, it has historical and sociopolitical connections with Europe. ၂၉,၈၀၀ ၂,၉၆၈,၅၈၆ ၁၁၁.၇ ယေရေဗန်မြို့ ၈၂,၈၀ ၄,၆၂၁,၃၉၉ ၂၉.၅ အဘူဒါဘီမြို့ ၄၃၇,ဝ၇၂ ၂၈,၂၂၁,၁၈၁ ၅၄.၉ ဘဂ္ဂဒက်မြို့ ၁,၆၄၈,၁၉၅ ၆၅,၈၇၅,၂၂၃ ၄၂ တီဟီရန်မြို့ ၂၁၂,၄၆၀ ၃,၃၁၁,၆၄၀ ၁၂.၈ မွတ်စကတ်မြို့ ၂၀,၇၇၀ ၇,၁၁၂,၃၅၉ ၂၉၀.၃ ဂျေရုဆလင်မြို့In 1980, Jerusalem was proclaimed Israel's united capital, following its annexation of Arab-dominant East Jerusalem during the 1967 Six-Day War. The United Nations and many countries do not recognize this claim, with most countries maintaining embassies in Tel Aviv instead. အရှေ့တောင်အာရှExcludes Christmas Island and Cocos (Keeling) Islands (Australian external territories in the Indian Ocean southwest of Indonesia). - ၁၈၁,၀၄၀ ၁၄,၂၄၁,၆၄၀ ၇၀.၆ ဖနွမ်းပင်မြို့ ၇၀၄ ၄,၆၀၈,၁၆၇ ၆,၃၆၉.၀ စင်ကာပူမြို့ ၅၁၄,၀၀၀ ၆၅,၄၉၃,၂၉၈ ၁၂၁.၃ ဘန်ကောက်မြို့ ၃၀၀,၀၀၀ ၉၂,၆၈၁,၄၅၃ ၂၄၆.၁ မနီလာမြို့ ၃၃၁,၆၉၀ ၈၆,၁၁၆,၅၅၉ ၂၄၆.၁ ဟနွိုင်းမြို့ ၅,၇၇၀ ၃၈၁,၃၇၁ ၆၀.၈ဘန်ဒါစရီဘဂဝမ်မြို့ ၃၂,၇၅၀ ၂၅,၂၇၄,၁၃၅ ၆၈.၇ ကွာလာလမ်ပူမြို့ ၆၇၈,၅၀၀ ၅၅,၃၉၀,၀၀၀ ၇၅ နေပြည်တော် The administrative capital of Myanmar was officially moved from Yangon (Rangoon) to a militarised greenfield just west of Pyinmana on 6 November 2005. ၂၃၆,၈၀၀ ၆,၆၇၇,၅၃၄ ၂၄.၄ဗြန်တီအန်မြို့ East Timor is often considered a transcontinental country in Southeastern Asia and Oceania. ၁၅,၀၀၇ ၁,၁၀၈,၇၇၇ ၆၃.၅ ဒီလီမြို့ Indonesia is often considered a transcontinental country in Southeastern Asia and Oceania; figures do not include Irian Jaya and Maluku Islands, frequently reckoned in Oceania (Melanesia/Australasia). ၁,၄၁၉,၅၈၈ ၂၃၇,၅၁၂,၃၅၅ ၁၅၉.၉ ဂျာကာတာမြို့ အရှေ့အာရှ - ၃၇၇,၈၃၅ ၁၂၇,၂၈၈,၆၂၈ ၃၃၆.၁ တိုကျိုမြို့ The current state is formally known as the People's Republic of China (PRC), which is subsumed by the eponymous entity and civilization (China). Figures given are for mainland China only, and do not include ဟောင်ကောင်, Macau, and တိုင်ဝမ်. ၉,၅၈၄,၄၉၂ ၁,၃၂၂,၀၄၄,၆၀၅ ၁၃၄.၀ ပေကျင်းမြို့ Figures are for the area under the de facto control of the Republic of China (ROC) government, frequently referred to as ထိုင်ဝမ်. Claimed in whole by the PRC; see political status of Taiwan. ၃၅,၉၈၀ ၂၂,၉၂၀,၉၄၆ ၆၂၆.၇ ထိုင်ပေမြို့ ၉၈,၄၈၀ ၄၉,၂၃၂,၈၄၄ ၄၉၀.၇ ဆိုးလ်မြို့ ၊ တရုတ်ပြည် မာကောင်သည် တရုတ်ပြည့်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ Special Administrative Region ၂၅ ၄၆၀,၈၂၃ ၁၈,၄၇၃.၃ ၁၂၀,၅၄၀ ၂၃,၄၇၉,၀၉၅ ၁၈၄.၄ပြုန်ယန်းမြို့ ၁,၅၆၅,၀၀၀ ၂,၉၉၆,၀၈၂ ၁.၇ဦလန်ဗာတာမြို့ ၊ တရုတ်ပြည် ဟောင်ကောင်သည် တရုတ်ပြည့်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ Special Administrative Region (SAR) တစ်ခုဖြစ်သည် ၁,၀၉၂ ၇,၉၀၃,၃၃၄ ၆,၆၈၈.၀ အလယ်အာရှ - ၁၉၈,၅၀၀ ၅,၃၅၆,၈၆၉ ၂၄.၃ဗီရှကက်မြို့ Kazakhstan is sometimes considered a transcontinental country in Central Asia and Eastern Europe; population and area figures are for Asian portion only. ၂,၃၄၆,၉၂၇ ၁၅,၃၄၀,၅၃၃ ၅.၇ အစတာနာမြို့ ၁၄၃,၁၀၀ ၇,၂၁၁,၈၈၄ ၄၇.၀ ဒုရှန်ဗေမြို့ ၄၈၈,၁၀၀ ၅,၁၇၉,၅၇၃ ၉.၆ အတ်ဂဗတ်မြို့ ၄၄၇,၄၀၀ ၂၈,၂၆၈,၄၄၁ ၅၇.၁ တရှကင့်မြို့ စုစုပေါင်း ၄၃,၈၁၀,၅၈၂ ၄,၀၅၀,၄၀၄,၁၉၃ ၈၉.၀၇ ကျမ်းကိုး Category:တိုက်ကြီးများ
ရူပဗေဒ	အချို့ရူပဗေဒ အခေါ်အဝေါ်များ၌ ဤသည်တို့ကိုလည်း ရှေးရိုး ရူပဗေဒ (classical physics) ခေါင်းစဉ်အောက်၌ နျူတန်ပျိုး ရူပဗေဒ (Newtonian physics) နှင့်အတူ ကပ်လျက်ယှဉ်လျက် ထည့်သွင်းနိုင်၏။ ၎င်းတို့ ခေါ်ဝေါ်ပုံ၌၊ ရှေးရိုးမဟုတ်သော ရူပဗေဒမှာ စမွှား စက်ကွင်းသီအိုရီ (quantum Field Theory)တို့နှင့် စပေမည်။ ကွမ်တမ် သဘောယန္တရား (Quantum Mechanics) လှိုင်း-အမှုန် ၂သဘော (wave-particle duality) အစရှိသည့် သင်္ချာသဘောတရားများနှင့် လက်တွေ့တိုင်းတာနိုင်မှုများ တိုးတက်လာမှုဖြင့် ၂၀ ရာစုအတွင်း ထွက်ပေါ်တိုးတက်လာသည့် စမွှား သဘောယန္တရား (quantum mechanics) မှာ ခေတ်သစ်ရူပဗေဒ၏ မဏ္ဍိုင်ကြီး ၂ခုအနက် ကျန်တစ်ခု ဖြစ်၏။ အကိုးအကား Category:ရူပဗေဒ Category:သိပ္ပံ
သမိုင်း	Nikolaos Gysis ၏ Historia (၁၉၈၂) သမိုင်းဆိုသည်မှာ လူသားတို့၏ အတိတ်ကာလကို လေ့လာသော ဘာသာရပ်ဖြစ်သည်။ စာရေးသားခြင်းကို တီထွင်ပြီးသည့်နောက်တွင် သမိုင်းပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်ဟုလည်း ဆိုနိုင်သည်။ သမိုင်းကို ရေးသားသော ပညာရှင်များကို သမိုင်းပညာရှင်ဟု ခေါ်ဆိုလေ့ရှိကြသည်။ ၎င်းမှာ ပြန်ပြောင်းပြောဆိုချက်များကို အသုံးပြု၍ ဆက်တိုက်ဖြစ်ပျက် ခဲ့သော အဖြစ်အပျက်များကို စစ်ဆေးခြင်းနှင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း ပြုသော သုတေသန နယ်ပယ် ဖြစ်ကာ တစ်ခါတရံတွင် အကျိုးအကြောင်း ဆက်နွယ်၍ ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော အဖြစ်အပျက်များကို ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ စုံစမ်းစစ်ဆေးကာ ဆုံးဖြတ်သော ပညာရပ်ပင် ဖြစ်သည်။ သမိုင်းပညာရှင်များသည် သမိုင်း၏ သဘောသဘာဝ နှင့် အသုံးဝင်မှုတို့ကို ငြင်းခုံလေ့ ရှိကြသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းမှ သမိုင်း သမိုင်းဟူသည်မှာ အတိတ်ကဖြစ်ရပ်များကိုလေ့လာမှတ်ကျောက်တင်ထားသောစာကိုဆိုလိုသည်။ ဘုရား၊ ဂူ၊ ကျောင်း၊ တန်ဆောင်း၊ စဆွံ၊ ဓမ္မသာလာ၊ တန်တား၊ ပုဂ္ဂိုလ်ထူး၊အကြောင်းအရာထူး စသည်တို့နှင့်စပ်လျဉ်း၍ စကားပြေဖြင့် ဖြစ်စေလင်္ကာဖြင့်ဖြစ်စေ စီကုံးရေးသားထားသည်များကိုသမိုင်းဟုခေါ်သည်။ အချို့ကလည်း သမိုင်းသည်သံပိုင်းနှင့်သဘောချင်းတူပြီးလျှင် သံပိုင်းမှသမ္ပိုင်း၊ သမိုင်းဖြစ်လာသည်ဟုဆိုကြသည်။ စကားပြေဖြင့်ရေးသားထားသော သမိုင်းများအကြောင်းကို အထူးမရေးသားတော့ဘဲ လင်္ကာစပ်ဆိုထားသောသမိုင်းရေးသားနည်းကိုဖော်ပြပေအံ့။ သမိုင်းလင်္ကာစပ်ဆိုရာ၌- လင်္ကာစပ်ဆိုနည်းများ အတိုင်းရေး သွားသည်။ အစမှာဖြစ်စေ၊ အဆုံးမှာဖြစ်စေ သမိုင်းဟူသောစကား များသောအားဖြင့်ပါရှိတတ်သည်။ ပုံစံအားဖြင့်သမိုင်းတန်ဆောင်၊ ကမ္ပည်းဆောင်အံ့၊ ဉာဏ်ရောင်ဖြန့်ချိ၊နှိုင်းချိန်ညှိလော့၊လောကီအရာ စသည်ဖြင့် သမိုင်း လင်္ကာမှန်းသိအောင် သမိုင်းဆိုသည့်ပုဒ်ကို ထည့်စပ်လေ့ရှိကြသည်။ သမိုင်းဟူသည့်ပုဒ်ကိုလင်္ကာ၏ အလယ်၌သမိုင်းမှန်းသိအောင်ထည့်သွင်းစပ်ဆိုသည်လည်းရှိသည်။ ပုံစံအားဖြင့်စစ်ကိုင်းမြို့ သမိုင်းလင်္ကာတွင် ရန်မာန်ပယ်ခိုင်း၊မြို့စစ်ကိုင်း၏၊သမိုင်းလင်္ကာ၊ ဂုဏ်ကိုးဖြာအား ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ရှင်ပင်သက်တော်ရဘုရားသမိုင်းတွင် မင်္ဂလာ ထုံးဆောင်၊ကပ်လုံးပြောင်စိမ့်၊ အခေါင်သာနှိုင်း၊ တပေါင်လှိုင်း၍၊တိုင်းမြန်မာပြည်၊ သမိုင်းရှည်ဖြင့်၊ ငါးမည်အင်စုံ ဟူ၍လည်းကောင်း အသီးသီးစပ်ဆိုကြသည်။ အချို့သမိုင်းလင်္ကာစာကိုယ်များ၌မူ သမိုင်းဟူသောစာပုဒ်လုံးဝ မပါပဲလည်းရှိတတ်သည်။ ပုံစံအားဖြင့်ပုဂံပညာရှိမွန်း ကိုဆိုပုဂံမြို့ရှိဂူဘုရားစဉ်သမိုင်းလင်္ကာ၌မဉ္ဇူဘုန်းတော်၊ သောင်း လုံးကျော်သည်၊ ထိပ်ပေါ်အထွတ်၊ရွှေနားညွတ်လော့၊ ရိမဒ်ပေါက္ကံ၊ တမ္ပဝတီ၊ သီရိပစ္စယာ၊ ပုဏ္ဏဂါမ၊ပုဂါမမည်၊ ဤငါးပြည်၌၊ ဆက်ရှည်စံပယ်၊ ငါးဆယ်နှင့်ငါး၊ နရဖျားတို့၊တည်ထားပြုစု၊ ကောင်းမှုစေ့မျိုး၊ကြဲစိုက်ပျိုးသည်၊ ပုထိုးစေတီ၊လက်ချောင်းစီသို့ရ၍ ဤဖွယ်တည့်၊ များစွာရှိလည်း၊ တွေ့မိသ၍၊ မစုံစေ့ခဲ့၊ ဘုန်းဟေ့နတ်လူ၊ဉာဏ်တံချူဖြင့်၊ ဆွတ်ယူစိမ့်ငှာ၊ထိပ်ချာတင်ရွက်၊ သီကုံးဆက်သည်၊ရွှေခွက်သောတာရုံဘုရားဟူ၍ဖြစ်သည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃) သမိုင်းမဝင်၊ စာမတင် သမိုင်းမဝင်၊ စာမတင်၊ ရွာပင်မခေါ်ရ ဟူသော စကားတစ်ရပ် ရှိသည်။ မည်သည့်မြို့ မည်သည့်ရွာ ဖြစ်စေ သမိုင်း ခေါ် ဖြစ်စဉ်ကမူ ရှိမြဲဖြစ်သည်။ လူတို့က မသိ၍သာ မြုပ်ကွယ်နေမည်။ ဖြစ်စဉ်သမိုင်းကမူ ရွှံ့အိုင်အတွင်း၌ အနားယူနေသော ပတ္တမြား ရတနာသဖွယ် ဖြစ်ရာသည်။ သမိုင်း ဟူသော ဝေါဟာရကို မြန်မာဘာသာ စစ်စစ်ဟု ဆိုသူတို့က သမိုင်း (မိုင်း = ကြီးမား) သိဖွယ်ရာကြီး တစ်ရပ်ဟု အဓိပ္ပာယ်ဆိုသည်။ သမိုင်းဆိုလျင် သိရမည်။ သိအောင်ပြုရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။ သမိုင်းကို ပါဠိဘာသာမှ ဆင်းသက်သည်ဟု ဆိုသူတို့က သမုတိ ဟူသော ပုဒ်မှလည်းကောင်း၊ သမ္မုတိ ဟူသော ပုဒ်မှလည်းကောင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆို၏။ သမုတိမှ သံ - မညတေတိ၊ သမုတိ၊ သမ္မုတိမှ သမ္မနနံ-သမ္မုတိ ဟု ဝိဂြိုဟ် အသီးသီးဆိုကာ - သံပုဗ္ဗ မနဓာတ်ဖြင့် ကောင်းစွာသိခြင်းကိုချည်း ပြသည်။ သို့သော် သမိုင်းကို ပါဠိဘာသာမှ ဆင်းသက်ခြင်း မဟုတ်ဟု ယူဆကာ ပါဠိပညာရှင်များက သမုတိ၊ သမ္မုတိ များဖြင့် အဓိပ္ပာယ် မဖော်လိုကြပေ။ နာမည်ကျော် ပါဠိသက် အဘိဓာန်များကလည်း ယင်းကို လျစ်လျူရှုခဲ့ကြသည်။ သမိုင်းဟူသည် သိမှတ်ဖွယ်ရာ စာပေ, ကဗျာဖြစ်၍ မသိမဖြစ်၊ သိကိုသိရမည့်၊ မှတ်ကို မှတ်ရမည့် အကြောင်းအရာများပင် ဖြစ်သည်။ ဘုရားသမိုင်း၊ ကျောင်းသမိုင်း၊ မြို့သမိုင်း၊ ရွာသမိုင်း၊ လူ့သမိုင်း၊ အဖွဲ့အစည်းသမိုင်း၊ အသင်းအပင်းသမိုင်း၊ စာပေသမိုင်း စသည့် အဆောက်အအုံ မြို့ရွာ အရာဝတ္ထု အစုအစည်း အားလုံး၏ သိမှတ်ဖွယ်ရာ ရှေးအစူအစဉ်များပင် ဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားလှပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် သမိုင်းဟူသည် မြန်မာစာပေ၌ အရေးကြီးသော အပိုင်းတစ်ပိုင်းအဖြစ် ပါဝင်လာရသည်။ မြန်မာစာပေအတွင်းမှ သမိုင်းဟူသည်ကို နုတ်လိုက်လျှင် လက်ကျန်အနည်းငယ်မျှသာ ကြွင်းကျန်လိမ့်မည်ဟု ယူဆရပေသည်။ သမိုင်းကိုလည်း မြန်မာစာပေမှ အဆီညှစ်၍ အနှစ်ကို ထုတ်ကာ ရွေးကောက်ရသည် ဖြစ်ရာ စာပေနှင့် သမိုင်းသည် မကင်းရာ မကင်းကြောင်းပင် ဖြစ်သည်။ သမိုင်းမဝင်၍ စာမတင်ခဲ့သလို၊ စာမတင်ခဲ့၍လည်း သမိုင်းဟူ၍ မဝင် မဖြစ်ပေါ်သည်လည်း ရှိသည်။ သမိုင်းဝင်ပါလျက် စာမတင်၍လည်း သမိုင်းအစပျောက်ကာ နောက်လူတို့ မသိမမြင်ကြရသည်ကလည်း ရှိပေသည်။ အမှန်အားဖြင့်ဆိုသော် ဤအချက်က ပို၍များ၏။ စာမတင်ခဲ့ရ၍ သမိုင်းမဖြစ်ခဲ့ရသည်မှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒုနှင့်ဒေး အများအပြားဖြစ်၏။ ဆင်ကျုံးဆရာတော် ရေးသားပြုစုသည့်၊ ရမည်းသင်းခရိုင်သမိုင်းနှင့် ရမည်းသင်း ရာဇဝင်၊ ဒုကြိမ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၊ ၂၀၁၀၊ စာ-၇ ကိုးကား Category:သမိုင်း ကဏ္ဍ:ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ
ပုဂံခေတ်	ပုဂံခေတ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ မြန်မာတိုင်းရင်းသားများ ရောက်လာပြီးနောက်တွင် တဖြည်းဖြည်းနှင့် အင်အားအကြီးဆုံး အနေအထားသို့ ရောက်ချိန်ဖြစ်ပြီး ယနေ့ မြန်မာနိုင်ငံနီးပါးမျှ ကျယ်ဝန်းသည့် ပိုင်နက်ကိုလည်း သိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ပျူတို့နောက်တွင် ပထမဆုံးမြန်မာဘုရင့်နိုင်ငံကို တည်ထောင်နိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ပုဂံခေတ်ကို မြန်မာအစိုးရက ပထမမြန်မာနိုင်ငံတော်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ပုဂံခေတ်ကာလကို သက္ကရာဇ် ၄၀၆-ခုမှ ပင်းယမြို့တည်သည့် သက္ကရာဇ် ၆၇၄-ခုအထိ သတ်မှတ်သည်။ ကြာအိုးအံ ပုဂံတည် ဆိုရိုးစကားအရ (ကြာ = ၂ ၊ အိုး = ၁ ၊ အံ = ၁) ၂၁၁-ခုနှစ်၌ တည်ထောင်သည်။ ဂီတစာဆို ယုဝစိုးမြင့် ရေး၊ ကူနီနန်းမှ ပခန်းကျော် နှင့် နတ်သမိုင်းစစ်တမ်းများ၊ ၁၉၈၇-ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ၊ စာ- ၁၅ အစဦးတွင် မြန်မာလူမျိုးတို့သည် ကျောက်ဆည်ခရိုင် ဒေသများတွင် အခြေချပြီး တစ်နယ်တစ်မင်း ထူထောင်ကာ စုစည်းနေထိုင်ကြရာမှ အေဒီ ၁၀ ရာစုသို့ရောက်သည့်အခါ ပုဂံမင်းသည် အင်အားအကြီးဆုံးအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံရကာ မင်းကြီး ဖြစ်လာသည်။ သို့သော် အစောပိုင်း ပုဂံမင်းဆက်များအကြောင်းမှာ ဒဏ္ဍာရီလာသာဖြစ်ပြီး တိကျသည့် သမိုင်းအထောက်အထားများကိုမူ ရှာဖွေမတွေ့ရချေ (စတင်တည်ထောင်သူ သမုဒ္ဓရာဇ်မင်းမှစ၍ပုဂံပြည်ပျက်သုဉ်းသည့်‌ စောမွန်နစ်မင်းအထိ ပုဂံမင်းဆက် ၅၅ ဆက်ရှိသည်ဟုအဆိုရှိသည်) အထောက်အထားများကို အစောဆုံး စတင်ကာတွေ့ရသည့် အနော်ရထာ မင်းလက်ထက်အရောက်တွင် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို သက်ဝင်ယုံကြည်လာကြပြီး နိုင်ငံရေး ဩဇာအရလည်း အထွတ်အထိပ်သို့ရောက်လာခဲ့သည်။ ပုဂံပြည်နှင့်ခမာအင်ပါယာတို့သည် ခေတ်ပြိုင်အင်အားကြီးအင်ပါယာများဖြစ်သည်။ သို့သော် ၎င်းအလွန်တွင်နန်းတက်သည့် စောလူးမင်း၏ အရည်အချင်းညံ့ဖျင်းမှုများကြောင့် တိုင်းပြည်ပြိုကွဲလုနီးနီး အန္တရာယ်ကျရောက်ခဲ့ပြီး ၎င်းလည်း ရန်သူ့လက်ချက်ဖြင့် အနိစ္စရောက်ရသည်။ ၎င်းအလွန်တွင် နန်းစံကြသည့် ကျန်စစ်သား နှင့် အလောင်းစည်သူ မင်းများလက်ထက်တွင် တစ်ဖန်အင်အားဩဇာ ပြည့်ဝကြသော်လည်း ထိုမင်းများလွန်လျှင် ပုဂံ၏ဩဇာမှာ တစ်ဖန်ကျဆင်းသွားရပြန်သည်။ နောက်ဆုံး အေဒီ ၁၂၈၇ နရသီဟပတေ့ခေါ် မင်းခွေးချေးခေါ်တရုတ်ပြေးမင်း လက်ထက်တွင် မွန်ဂိုတို့၏ စစ်ရန်ကြောင့် ပုဂံမှာ ပျက်စီးခဲ့သည်။ မွန်ဂိုတို့ မြန်မာနိုင်ငံမှ တပ်ပြန်ရုပ်သိမ်းအပြီး နန်းတက်ကြသည့် ကျစွာ၊ စောနစ်၊ စောမွန်နစ်တို့မှာ ရှမ်းညီနောင်သုံးဦး လက်အောက်ခံပုဂံမင်းဟုသာ အသိအမှတ်ပြုခံရပြီး အမှန်တကယ်တွင် ဩဇာရှိကြသည်မှာ ရှမ်းညီနောင်သုံးဦးဖြစ်သည့် အသင်္ခယာ၊ ရာဇသင်္ကြံ၊ သီဟသူ တို့ဖြစ်ကြသည်။ အချို့သမိုင်းဆရာတို့က ထိုကာလကို မြင်စိုင်းခေတ် (သို့မဟုတ်) ပထမရှမ်းခေတ် အဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ကြသည်။ ပုဂံခေတ်ပျက်သုဉ်းရခြင်း၏ အကြောင်းအရင်းမှာ မင်းများညံ့ဖျင်းခြင်း၊ မွန်ဂိုတို့၏ ရန်စစ်ကိုခံရခြင်းအပြင် မြောက်ဘက်နှင့် အရှေ့ဘက်တစ်လွှားတို့မှ ရှမ်းလူမျိုးများ အလယ်ပိုင်းမြေပြန့်ဒေသများအတွင်းသို့ အလုံးအရင်းဖြင့် ဝင်ရောက်နေရာယူလာခြင်းတို့ကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်တချို့က သုံးသပ်ကြသည်။ မင်းဆက်များ ပါးစပ်ရာဇဝင်များအရ ပုဂံမင်းဆက်သည် ပျဉ်ပြားမင်းကစခဲ့သည်၊ ၅၅ ဆက်ရှိသည်ဟု ဆိုသော်လည်းသမိုင်းမှတ်တမ်းများကို ခိုင်မာသည်ဟုယူဆရသော ကာလမှစကာ နန်းတက်သည့် ပုဂံမင်းဆက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ ကွမ်းဆော်ကြောင်ဖြူ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၉၆၄) ကျဉ်စိုး (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၉၈၆) စုက္ကတေး (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၉၉၂) အနော်ရထာမင်း (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ? ၁၀၄၄ - ? ၁၀၇၇) စောလူး (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၀၇၇ - ၁၀၈၄) ကျန်စစ်သား (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၀၈၄ - ၁၁၁၃) အလောင်းစည်သူ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၀၉၂ - ၁၁၆၇) နရသူ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၁၆၀ - ? ၁၁၆၅) နရသိင်္ခ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၁၇၀) နရပတိစည်သူ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၁၇၃) ထီးလိုမင်းလို (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၂၁၀) ကျစွာ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၂၃၄) ဥဇနာ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၂၅၀) နရသီဟပတေ့ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၂၅၄) (တရုတ်ပြေးမင်း) ကျော်စွာ (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၂၈၇) စောနစ် (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၂၉၈) စောမွန်နစ် (နန်းတက်နှစ် အေဒီ ၁၃၂၅) ကိုးကား ကဏ္ဍ:ပုဂံခေတ်
တန္တရအယူဝါဒ	တန္တရအယူဝါဒ () သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ရှေးက ထွန်းကားခဲ့သည့် ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှု တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ကန္တရစ်ကျမ်းများကို သက္ကတဘာသာနှင့် ရေးသားထားခဲ့၍ တန်ခိုးဣဋိပါဒ်နှင့် ဆိုင်သော မန္တာန်၊ မန္တရား၊ အင်းအိုင်လက်ဖွဲ့များကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ အနော်ရထာမင်း လက်ထက်မတိုင်မီက ပုဂံတွင် မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်မှု၊ အရည်းကြီးကိုးကွယ်မှု၊ နတ်ကိုးကွယ်မှုတို့အပြင် တန္တရအယူဝါဒသည်လည်း ထင်ရှားသော အယူဝါဒဖြစ်သည်။ မိမိတို့ကို အကျိုးပေးသောအရာ၊ မိမိတို့ ကြောက်ရွံ့ရသောအရာ၊ မိမိတို့ ချစ်ခင်မြတ်နိုးသောအရာ အစရှိသည်တို့ကို ကိုးကွယ်ရာအဖြစ်မှတ်ယူ ကိုးကွယ်ကြခြင်းကို တျံတြစ်အယူဝါဒ ဟုခေါ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကျားကို ကြောက်ရွံ့သောသူသည် ကျားရုပ်ကို ထုဆစ်ကိုးကွယ်လေ့ရှိသကဲ့သို့ ဟင်္သာကို ချစ်မြတ်နိုးသောသူသည် ဟင်္သာရုပ်ကို ထုဆစ်ကိုးကွယ်လေ့ရှိကြသည်။ ထို့အပြင်လူတို့သည် ၎င်းတို့အား အစာရေစာပေးသော တောတောင်တို့ကိုလည်း ကိုးကွယ်ရာအဖြစ်မှတ်ယူကိုးကွယ်လေ့ရှိကြသည်။ အနော်ရထာမင်း နန်းတက်သောအခါတွင် ထိုနတ်ရုပ်အားလုံးကို ဘုရင့်အာဏာဖြင့် သိမ်းဆည်း၍ ပုဂံရှိ နတ်လှောင်ကျောင်းအတွင်း၌ ချုပ်လှောင်ထားခဲ့သည်ဟု အဆိုရှိကြသည်။ သို့သော် မြန်မာ့သမိုင်းပညာရှင် ဒေါက်တာသန်းထွန်း က အနော်ရထာသည် မည်သည့်အခါမှ အာဏာအသုံးပြု၍ သာသနာပြုခဲ့သူ မဟုတ်ဟု ဆိုခဲ့ဖူးသဖြင့် ထိုအဆိုမှန်ကန်ကြောင်းကို အတည်ပြုရန် ခဲယဉ်းသည်။ ကိုးကား Category:ယုံကြည်မှု
ကုန်းဘောင်ခေတ်	"ကုန်းဘောင်မင်းဆက်သည် မြန်မာလူမျို(...TRUNCATED)
အလောင်းမင်းတရား	"အလောင်းမင်းတရား (ဝါ) အလောင်းဘုရား; (ခ(...TRUNCATED)
နောင်တော်ကြီးမင်း	"နောင်တော်ကြီးမင်း(ခေါ်) ဒီပဲယင်းမင်(...TRUNCATED)

End of preview. Expand in Data Studio

README.md exists but content is empty.

Downloads last month: 22

Size of downloaded dataset files:

Size of the auto-converted Parquet files:

Number of rows: