id
stringlengths 2
143
| language
stringclasses 201
values | text
stringlengths 4
8.48k
|
|---|---|---|
tla-books-10
|
tla
|
Nach jir kumunkat jir pue’mblo\n\nMi’p xi chu jiñkoidha’ nap ba’ machia’ na tu’ pui’m\ntîîtî’ kumun.\n\nMummu jich pue’mblo am, no’ch jax\nkai’ch, mo tu juan am dhi kumun; gu dhi’\ngu ja’tkam ja aagît jup kai’chdha’ ich, pui’\nkumun jup jum tîîtî’, gu tu’ no’ cham jir\njaroi’ ga’n, ja’pna dhi juk na bha ja’p tut\njukgam.\n\nMi’p xi ua’na’, nap tu’ îlhi’ñ nar kumun mummu jum\npue’mblo am.\n\nBhaan Sañ chiak\n\nMi’p xi chu jiñkoidha’, na jax chum buada’ bhaan\nSañ chiak.\n\nNa pai’dhuk jir piastaka’ bhaan Sañ chiak 23 bhaan mi’ ba\nja xixpu’ñdha’am gu sasai, mo gu jurnak mi’ pu tum\nnaada’, buimgidhak tum bapoi’chu’nda’, ja’xpîx miaduk\nbam i’ya’ gu atulh, bhaan 25 bam jugiuka’ gu bakax,\nmi’dhîr mummu gu jumai oidha’ na ba’ gio mi’p bar\npiastaka’ bhaan Sañ chiak.\n\nMi’p xi chu ua’na’, na jax chum buada’ no’r piesta\nmummu jum pue’mblo’am.\n\n# 15\n\nNA JÎ’X JIR MEEJIK AM TU Ol’DHA’ GU\n\nO’DAM\n\nNach jî’k jir o’dam ja’tkam aixim tu’m ach ya’ tu oi’dha’\nbhaan dhi Meejik, gio nach aixim tu ñiok. Nach jî’k jir\no’dam ya’ Meejikkam, 56 ach aix nach jî’ma’n ñi’ok jix\nmat, gio nach maakam tu’m tî tîtî’, dai na iampîx ma’n\nna jax jir manta, gio gu u’ub ja tîidhara’, iampîx ma’n\nnam jax chu’m tu jajannulh.\n\nNach jî’k jir o’dam, ma’n nach jax pîx ja’k ji tu oi’dha’.\n\nBîx nach jî’k jir o’dam, ma’n nach jax pîx ja’k ji chî îs; gu\ntutur kî’n piam gu gik kî’n, gio no’ chich chîi ma tî îi,\nma’n nach chu’ pîx ji îsda’; gu jun bînkam gu bhab, imai,\ngio sap no’ chich chîi ma tu oroa ma’n tombhai’mkar ach\nmi ja’p ba kîska’ gu jun, mi’ na pai’ dhuk jugia’ guch junu’,\ndai nach ba ga’mpo’ nach chu’ bhaan tu juana’, mu ja’p\nnanbat tîr pu’ñi ja’k ach pîx chu oidha’.\n\nNa jax kai’ñkam mi tu ua’ñix, mi’ na pai’\nja’pnim kai’ch “na jî’x jir Meejik am tu oi’dha’\n\ngu oidam”\n\nJix cha’tmam apim map xim jumpaadai tu ua’na’\nnam tu’ mi’ jam tîkka.\n\n¿ Jî’k am aix gu o’dam, nam jî’ma’n ñi’ok jix mat ?\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n¿ Tu’ bhaan ach iampîx, ma’n nach jax chu’m, nach jî’k\n\njir o’dam ?______________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n¿ Jax kai’ñkam pui’m kai’ch, nach iampîx ma’n nach\n\njax ja’k tu oi’dha’ ? _____________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n¿ Pach ja’k ba tu juanpo’ no’ch cham ka bla’ gu jun ?\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\nNa jax jum tîtbia, gui’ nañ cham ñiokat mi’\n\npui’ xiñ buada’\n\nNîidhat apim mi’xi chu jiñkoidha’, na pim ba’\nmachia’ na jax jum tîtbia,\n\n- Jix cha’tmam apim gokkap xim jumpada’, bîxdhît\napim ma’n mi dhaasa’ na mi’r gê’kamka’.\n\n- Gui’ na mi’ jir gê’kamka’: jix dhopi’ñ kî’n aagi’ñdha’ gu\njaroi’ na jir tu’da’ka’.\n\n- Gu jaroi’ ba’ mi’ pui’ xim buada’, na jir t u’ka’ na jax chu\noirî, piam na jax chu kuu.\n\n- Gu jai’ ba’ nam mi’ mai’chia’ nar tu’da’ka’.\n\n- Bîx am jî’ma’n dît pui’m duñia’\n\nNa jax jir am nach chîlbiada’\n\nMi’pim xi chu jiñkoidha’, na pim ba’ machia’ na jax\njum tîtbia, na pim ba’ pui’ ja’k tîtbia’.\n\n- Bîx na pim jî’k mi’ tum mamtuxi’ñ, jix cha’tmam apim\nmap xim jumpada’, ma’n na pim jî’xka’ bîxxik dîr.\n\n- Ma’n gu tîrbiñ apim bîxxik dîr baissîna’, na ba’ mi’\nmatgîlhia’ nam pai’dhîrkam iu’m jix o’jo’.\n\n- Nam jaroi’cham o’jo’ pum jîpdhidha’ am.\n\n- Pu’ñi pim jum bapaissîna’, mummu nam pai’ bîx jugia’.\n\nBîxdhît apim pui’ ja’k xi chîtbîa’.\n\nAixim ach chu bua’dat, jix kîkî’ ya’ oi’dba’\n\nMeejik\n\nMi’p xi chu jiñkoidha’ nap ba’ machia’ na jax bua’t\njix kîkî’ ya’ dudua nach jî’k jir o’dam ja’tkam.\n\nBîx nach jî’k jir o’dam, nach ya’ tu oi’dha’ bhaan dhi\noi’ñgain; jir jich chiandam ich, na gu’ nach ja’kni jî’ma’n\nñi’ok jix mat 56, ja’kbui’kap up ach jich chian, gio nach\nja’kbui’ ñi’ok kî’n jix maatî’t kî’n tuch uañi’ñ dhi ba’\nbhaan pui’ bam kaich nach aixim tu bua’t ya’ tu oi’dha’ na\njî’x jir Meejik.\n\nMi’p xi ua’na’, nap jî’k jix mat nam jax chî’ gu jai’\no’dam ya’kam Meejik.\n\nNa tu’ tîm tîtbia o’dam tîr\n\nMi’p xi chu jiñkoidha’, nap ba’ machia’, na tu’ tîm\ntîtbia gu o’dam tîr.\n\nGu o’dam jix maatît ki’n tîtbia gu gat, na pai’dhuk jir\ngî’bidha’ ta’mka’ mummu Juktîr mi’ tîtbiada’ am gu\no’dam: gê’g êr ja’tkam, biipibop gio a’alh chichi’oñ.\n\nBîxxik dîr am xi chuttui gu jiñabo’, bhaan tum\ndakmatu’nda’ gat kî’n. Nîidhixkam tum mumuu, nañ\nba’ cham ma’nkam pîx aiya’.\n\nPui’pim ja’k xi chîtbia’.\n\nNa jî’kkap gê’gêr jir kikcham ya’ Meejik\n\nBîîpî’p mi’xi chu jiñkoidhai nap ba’ mi’ ba tu ua’na’.\n\nYa’ Meejik, baik mambix, daaman gokkap jir gê’g êr\nkikcham.\n\nMi’p xi ua’na’ na jax chî tî’ nai’ na jax jir kikcham.\n\n# 16\n\nGU JA’TKAM NAM MA’N KIICHAM\n\nOl’DHA’\n\nMa’n sap mu pai’ kioka’ gu ma’nkam, baik sap tu\nmaamarka’ chichio’ñ, ua’midha’am sap mi’ ji dharat, gu\nbîîpî’kam sap ba’ ma’nim pui’tîtda gu taata’n, na jix chu\njuanmîram, gu taata’n sap pui’ chîtda nax bhai. Jî’k gok\nmasa’n kî’n sap gio mi’p ba kîk pui’ sap cham tu’ tîî, na\ntu’ bhaan tu juana’; sap ba’ gu ti irabkam jup bax chu\njuanmîram, tîi sap cham aagimîk gu taata’n siambri sap\ndakoo ma do’ñcho na tu juanmîra’, sap ba’ makob\n\nmasa’n kî’n mi’p ba ai, pui’ sap ba’ cham tu’p tîî na tu’\nbhaan tu juana’. Sap ba’ mo gu gatukkam, pîk am jup\nbax chu juanmîram, gu taata’n gio gu xiixiogi’ñ pui’\nchîtda am na cham ñiokat daaka’, na gu tu’gi sap jup jix\nbhai’. Ba’ jî’k tanolh kî’n jix îxchoxim mi’dhîr jii, nammî\npai’ sap ba ai kiicham, mi’ sap pu umua’mît na tu\nbipia’da’ gu tatoxkolh, jî’k tonolh kî’n sap ba namkimît,\nsap ba’ bîxchu’ xi chu saba’dak ba jii kla’mi’ñ, giilhim sap\njix bhai’m tat am nat bhai’ ba ai.
|
yaq-books-14
|
yaq
|
|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|Col8|Col9|Col10|Col11|Col12|Col13|Col14|Col15|Col16|Col17|Col18|Col19|Col20|Col21|Col22|Col23|Col24|Col25|Col26|Col27|Col28|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||N|OR|MA||S|DE||E|SC|RI||R|A|D|E||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||L|ENG|U|A|S|IN||D|ÍG|EN||N|A|C|I|O|||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||Ji|ak|No||ki||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||||||||||||||||||||||||||||\n|||Ju|nokita|tea j|ia|k n|okp|o|t|a'ena|ini int||k n|o|ka’|ti|jiu|||||||||||\n|||ini|m yeu|weye|m|e i|nimi|n|n|aaw|ak jiia||, so|n|ar’|in|to|||||||||||\n\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|Col8|Col9|Col10|Col11|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n||||||||||||\n\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|\n|---|---|---|---|---|\n||||||\n\n\ndicho término proviene de la raíz ***jiia*** ‘decir, sonar’ y ***nooki*** ‘habla’.\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|Col8|Col9|Col10|Col11|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n||||||||||||\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|\n|---|---|---|---|---|\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n||||||\n\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|Col8|Col9|Col10|Col11|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n||||||||||||\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|\n|---|---|---|---|---|\n||||||\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|Col7|Col8|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|||||||||\n\n##### **Mapa territorial** **de los yaquis**\n\n\n\n\n\n*Geoestadístico Nacional*, inegi, 2009 y del *Catálogo*\n*de las Lenguas Indígenas Nacionales*, inali, 2008.\n*Elaboró:* Óscar Zamora
|
spa-books-17
|
spa
|
pueblo. Una de las motivaciones más importantes es porque los Sami\n\nestán excluidos de la representación en los organismos normales basados\n\nen un sistema democrático masivo; de este modo, el parlamento es la\n\nmejor manera de garantizar dichas necesidades.\n\nLa ponente hizo un recuento de los distintos desafíos históricos, políticos,\n\nlegales y prácticos que han marcado al pueblo Sami. Por ejemplo, recordó\n\nel conflicto por el embalse del río que comenzó en la década de 1970,\n\ncuando los planes de desarrollo fueron presentados por primera vez y\n\néstos afectaban el territorio de los sami y entre otras cosas, involucraba\n\nla inundación de 200 casas en Masi.\n\nActualmente, la Constitución de Noruega (1988), en el artículo 108 recono\nce que es obligación de las autoridades del Estado crear las condiciones\n\nnecesarias para la protección y desarrollo de la lengua Sami, así como su\n\ncultura y su sociedad. El propósito de la ley es permitir al pueblo Sami de\n\nNoruega salvaguardar y desarrollar su lengua, cultura y forma de vida,\n\nfundamentado en los distintos instrumentos internacionales y locales,\n\ncomo el Convenio 169 de la Organización Internacional del Trabajo, la\n\nLey de Educación, *Reindeer Husbandry* *Act (Ley de cría de renos)* y la\n\nLey de la (provincia de) *Finnmark* de 2005 *.*\n\nParticularmente, la Ley Sami ̶creada en 1987̶ provee especiales de\nrechos para el pueblo Sami, por ejemplo, en el Capítulo 1-2 refiere “Los\n\n\nAili Keskitalo\n\n\nConstruyendo un Decenio de Acciones para las Lenguas Indígenas **53**\n\nSamis tendrán su propio parlamento nacional sami, elegido por y entre\n\nlos Samis”. Refiere también que el pueblo decidirá las áreas de activi\ndad, así como la crianza de renos. Comentó que dicha Ley contiene\n\ndisposiciones sobre las reglas de traducción, anuncios y formularios a\n\nla lengua sami, el derecho a respuesta en sami y extendió el derecho\n\na utilizar este idioma en el sistema judicial y en el sector salud (o sani\ntario) y social, en los servicios individuales de la Iglesia, el derecho a la\n\nausencia con fines educativos, el derecho a la enseñanza en sami y otras\n\ndisposiciones que hacen posible equiparar este idioma con el noruego\n\nen la administración municipal.\n\nRefirió que existe una relación central entre los distritos Sami con la Ley\n\nSami, por ejemplo, la municipalidad es la responsable de asegurar que\n\nlos jardines de niños sami en sus distritos estén basados en la lengua y\n\nla cultura. En otras municipalidades, se tomarán medidas para que los\n\nniños puedan asegurar y desarrollar su lengua y su cultura.\n\nEl líder del pleno tiene la tarea de preparar las listas del orden del día,\n\nconvoca y preside el Parlamento Sami en las sesiones plenarias de No\nruega, presenta recomendaciones a la sesión plenaria sobre cuestiones\n\nrelativas al Parlamento, asimismo nombra participantes y representan\ntes para reuniones y conferencias parlamentarias. Existe además el Con\nsejo Ejecutivo de Sámediggi en Noruega, el Comité de Planificación y\n\nFinanzas, el Comité de Bienestar y Educación y el Comité de Negocios\n\ny Cultura, cada uno vinculado a distintos aspectos concernientes a la\n\nvida y territorio del pueblo Sami.\n\nRespecto a la existencia del Centro de Lengua Sami, mencionó que\n\nactualmente hay 14 centros en Noruega, mismos que son importan\ntes para fortalecer y desarrollar la lengua localmente. El trabajo de los\n\ncentros de lenguas contribuye a hacer la lengua más visible, así como a\n\nconstruir puntos de reunión y arenas (políticas) para el uso de la lengua.\n\nActualmente, los centros de idiomas son el principal centro de apren\ndizaje de la lengua fuera de la educación básica. Comentó que como\n\nresultado de una colaboración entre el Parlamento Sami y *Walt Disney*\n\n*Animation Studios*, por primera vez Disney dobló una de sus películas\n\na la lengua Sami, refiriéndolo como un logro para afianzar el uso del\n\nidioma en los niños y jóvenes.\n\nComentó que también existe un esfuerzo de preservar y revitalizar la\n\nlengua con la tecnología, dado que ésta jugará un rol importante en los\n\npróximos años, porque sabemos que la lengua no sólo es lenguaje, sino\n\nuna sociedad del conocimiento que requiere también esfuerzo para ser\n\nparte de un mundo digital y tecnológico.\n\n**54** Congreso Internacional de Lenguas en iesgo y ento de Alto iel
|
spa-books-65
|
spa
|
116 E. Fernando Nava L.\n\nsino también y de manera especial en tantas y tan diferentes situaciones de la procuración,\nadministración e impartición de justicia. [13]\n\n*3.3.2.2.3.* *L* *A GRAMÁTICA DE REFERENCIA*\n\nPara desarrollar esta última parte del presente texto, recordemos que el proceso de\nplaneación lingüística impulsado por el INALI se desenvuelve en dos componentes mayores.\nEl primero de ellos es de carácter catalográfico y se ocupa de la formalización de distintos\nconjuntos de las variantes lingüísticas ya identificadas como las LENGUAS INDÍGENAS\nNACIONALES . El segundo de los componentes puede inscribirse en las propuestas de\nnormalización lingüística y contempla la construcción de un *Corpus lingüístico* para cada\nuna de las lenguas indígenas formalizadas como lenguas nacionales. De acuerdo con el\nproyecto general, dicho *Corpus* se conformará por tres elementos centrales, que son: un\nsistema de escritura, un conjunto de glosarios por especialidades y una gramática de\nreferencia; dediquemos, finalmente, unas líneas a este último elemento.\nLa gramática de referencia –de corte descriptivo– del *Corpus lingüístico* tendrá como\nprincipal característica un carácter dinámico. Con esto queremos decir que no se piensa en\nuna investigación planeada para llevarse a cabo en determinado tiempo, luego del cual\nviene la edición del material, para terminar en seguida con la publicación de un libro\nimpreso; el plan es tener disponible a través de formatos electrónicos información\ngramatical respaldada por textos glosados y traducidos que a su vez se acompañen con\ngrabaciones audiovisuales o al menos acústicas.\nCon la ventaja de los recursos versátiles de búsqueda de las bases de datos electrónicas,\nla información gramatical podrá organizarse por medio de diferentes ejes, como podrían ser\nlas categorías sustantivo, verbo, persona o tiempo-aspecto; o bien por los diferentes tipos de\nconstrucción gramatical, como la morfología, las frases, oraciones, los discursos, etcétera.\nEstá por demás decir que la propia estructura gramatical de cada lengua definirá la manera\nen que habrá de organizar los elementos a describirse. Así por ejemplo, a partir de las\ngramáticas con que ya contamos, es posible advertir que la categoría persona gramatical en\notomí tendrá que abordarse no únicamente a partir de los pronombres (asunto\nesencialmente resuelto por razones universalistas). También habrá de abordarse\nconsustancialmente a los valores temporal, aspectual y modal de la flexión verbal, de\nacuerdo con otra de las formas en que se manifiesta la persona en dicha lengua (otra de las\nformas en otomí, también de carácter universal, corresponde a manifestar conjuntamente la\n\n13 Es relativamente abundante la litertura existente sobre el derecho de los indígenas al pleno acceso –con\npertinencia lingüística y cultural, además– a la jurisdicción del Estado; al respecto, puede consultarse la\ncoproducción de la Procuraduría General de la República y Programa de Cooperación Unión EuropeaMéxico, incluida en las referencias.\nPor lo que corresponde a avances en el cumplimiento de los derechos de la población indígena en el ámbito de\nla salud, especialmente por lo que concierne a la aplicación de la interculturalidad, recomendamos consultar el\nlibro editado por la Secretaría de Salud, también incluido en las referencias.\nY por lo que concierne a la interculturalidad en educación, pueden consultarse los textos referidos en la nota 9\ndel presente texto.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
yaq-books2-25
|
yaq
|
160 EL CAZADOR DE SERPIENTES\nEste lugar le parecía hermoso, acogedor y fresco, pues\nestaba rodeado de arbustos, enredaderas y árboles ver-\ndes y grandes, donde se escuchaba claramente el ruido\nde insectos, canto de aves, aullar de coyotes y el suave\nsusurro del viento que proviene de las montañas; apren-\n\nel arpón que le servían para cazar venados y defenderse\nde animales feroces. También aprendió a recolectar fru-\ntos silvestres y alguna que otra planta curativa.\nLa mayor parte del tiempo se la pasaba cazando pues era\nsu principal actividad y le gustaba mucho. Pronto se desta-\ncó como el mejor cazador de la aldea, pero tenia una gran\nobsesión: “matar a la serpiente del agua“, planeaba cómo\nacabar con este enorme animal.\nCierto día cuando el joven cazador descansaba tranqui-\nlamente en su choza, repentinamente vio salir entre el\nespeso bosque a una mujer que le deslumbró con su\nexuberante belleza, la observó sorprendido, pasmado e\nincrédulo de lo que tenia ante sus ojos, sin perder ningún\ndetalle; veía que se le acercaba mas y mas, hasta en-\ncontrarse frente a él; se miraron, ella con un tono de\nvoz amable le dirigía la palabra para preguntarle algunas\ncosas y enseguida se marchaba. Posteriormente cada\nsemana venía esta hermosa doncella a platicar con el\njoven Sujjan y luego se regresaba perdiéndose entre la\nespesura.\nEn realidad, el muchacho no sabía quien era ella ni de\ndónde venía, tampoco se atrevía a preguntarle, solamen-\nte se esmeraba en hacerle compañía y platicar; pero,\nen lo mas íntimo de su ser, le atraía vehementemente; su\nrostro, sus ojos, todo le agradaba, era encantadora.\n\nNICOLÁS GÓMEZ GARCÍA161\nLa última vez que vino, ella le dijo: “Sujjan, quiero que te\nprepares, la próxima vez, voy a venir por ti“. El joven pre-\nviendo su partida empezó a guardar sobre el techo de su\ncasa pieles, arcos, jaras, entre otras pertenencias y cuan-\ndo se llegó el día, la preciosa mujer llegó en un pajarraco\nenorme, negro como la noche, se llamaba yoowiru, (gran\nzopilote). “Súbete“, le dijo. Cierra tus ojos para que no te\nespantes“. El joven obedeció, sintió que el ave emprendía\n\nallá, le dijo: “Escóndete allí debajo de esas ollas para que\nno se de cuenta mi padre que te traje“. Ahí le daba de co-\nmer, y así transcurrieron unos días hasta que su padre, al\npasar cerca de los peroles, percibió el olor de algo extraño,\nen tanto, fue con su hija, para preguntarle: “ ¿por qué aquí\nme da olor a vida hija? Ella le reveló la verdad, “se trata\nde un muchacho que me traje de la Tierra papá, porque\nestaba solo, triste y desprotegido; quise ayudarlo para que\nno estuviera sufriendo y pensé que aquí en el Cielo nos\npudría ayudar en algo“.\nEl anciano, aceptó al joven, enseguida le dijo: “Sujjan, ma-\nñana a primera hora quiero que vayas a cortar un poco\nde madera“. El muchacho al oír al señor, se quedó muy\nserio, pensativo, pues no sabía donde encontrar madera,\nya que no conocía aquel lugar del cielo. “No te preocu-\npes“. Le dijo la muchacha, “yo te diré donde cortar la ma-\ndera “. Otro día ambos subieron al yoowiru y se dirigieron\nal lugar indicado donde había árboles. Una vez terminado,\nretornaron donde se hallaba el buen anciano para de-\ncirle que tenía ya la madera. Mira le dijo, el buen ancia-\n\ncuando hayas terminado, te vienes para acá“. El joven,\n\nNICOLÁS GÓMEZ GARCÍA163\nel cielo cuida a la gente, pues se encarga de matar ani-\nmales en aldeas, montes, pozos, ríos, estanques, lugares\ndonde se encuentran la humanidad en peligro, También\nse dice que las personas que cometen muchos pecados,\ncomo castigo, se transforman en culebras que se van a\nvivir en los estanques.\nEl señor Luciano de sesenta años de edad, indígena mayo\ndel municipio de El Fuerte, Sinaloa, de acuerdo a sus ver-\nsiones dijo: Un día al padrastro lo vieron con su hijastra,\nvivía con ella a escondidas. La madre de la joven se enojó\ntanto cuando se enteró que le dijo: tú, cochino, que bár-\nbaro, te vas aser culebra porque te acostaste con nuestra\nhija. Meses después ambos desaparecieron.\nTranscurrió el tiempo y, durante el verano al crecer el río\nse ahogó un joven estudiante, hijo de un señor cacique del\nconocido rancho donde vivía. El señor contrató a los mejo-\nres buzos para que lo buscaran en la profundidad del agua\ny uno de ellos salió despavorido diciendo que había visto a\nuna pareja de seres humanos con cuerpo de culebra.\nTestimonios de esta naturaleza, se hayan en la tradición\noral indígena Mayo, tienen mucha importancia, valor y\ncredibilidad principalmente en personas mayores del con-\ntexto yoreme, pues no las consideran casuales ni como un\nfenómeno de la naturaleza, más bien son creencias muy\narraigadas que se transmiten de generación en genera-\nción, sin embargo, esto tiene que ver con las personas de\nmucho más antes que no hallaban explicación por lo tanto,\nle daban de esta forma un sentido de ver la naturaleza.\n\n164 EL CAZADOR DE SERPIENTES\nconocidos como “la lluvia de estrellas“son meteoritos que\nse acercan a la tierra y algunos caen y otros se queman al\nrozar las capas superiores de la estratósfera.\n\nNAW RUPTIWAPO JIEPSAME ITOM TU WÉRIAWI, SINNALOAPO165\nFOTOGRAFÍAS\n\n166 TRADICIONES DEL PUEBLO YOREME MAYO DEL NORTE DE SINALOA\n\nNAW RUPTIWAPO JIEPSAME ITOM TU WÉRIAWI, SINNALOAPO167\n\n168 TRADICIONES DEL PUEBLO YOREME MAYO DEL NORTE DE SINALOA\n\nNAW RUPTIWAPO JIEPSAME ITOM TU WÉRIAWI, SINNALOAPO169\n\n170 TRADICIONES DEL PUEBLO YOREME MAYO DEL NORTE DE SINALOA\nNAW RUPTIWAPO JIEPSAME ITOM\nTU WÉRIAWI, SINNALOAPO\nTRADICIONES DEL PUEBLO YOREME MAYO\nDEL NORTE DE SINALOA\nSe terminó de imprimir en los talleres de\nEditorial Panorama, Los Mochis, Sinaloa.\nBajo la revisión de Maura Pérez.\nTiraje 1,000 ejemplares más sobrantes.
|
spa-books-70
|
spa
|
el fuego y las cenizas\n\nchitán los insurgentes intentaron defenderse, pero al final huyeron\ndejando tres muertos, un cañón de a cuatro y algunas lanzas. [33]\n\nEl triunfo desató un efecto dominó en la región y otros pueblos\nfueron cayendo. El día 1 de marzo sometieron Ometepec. Juan Diego\nde Bejarano, el realista que había abrazado la causa insurgente, se encontraba con toda su gente en Cuajinicuilapan y al saber de la caída de\nesta ciudad mandó decir que se rendía y las tropas realistas podían entrar sin ninguna preocupación, cosa que hicieron tres días después. [34]\nLos continuos indultos ofrecidos por el virrey para él y su gente, así\ncomo la caída de varias ciudades importantes, lo decidieron a tomar\nesa determinación. Siendo el único comandante insurgente que quedaba en la región, con su rendición no sólo caía la ciudad de Ometepec,\nsino que también Jamiltepec. Los bastiones insurgentes más importantes de años anteriores, quedaron en poder de los realistas.\nTututepec, el pueblo que en 1813 había mostrado un fuerte apoyo\na la causa de la insurgencia cuando los hermanos Bravo pasaron por\nese lugar, también quedó en poder de los realistas ese mismo día. La\nacción contrainsurgente estuvo dirigida por el capitán Agustín Arrazola, *Zapotillo,* donde además de los efectivos del ejército realista participaron los habitantes del pueblo, azuzados por el cura Francisco José\nHerrera. En la acción los realistas capturaron cincuenta fusiles y cuatro cajones de pólvora. Fue el mismo sacerdote quien comunicó el suceso al teniente José Antonio Reguera. En su mensaje le decía:\n\nA la una de la mañana de este día, los fidelísimos soldados y demás\nvecinos de Tututepeque protegidos por la guerrilla del Capitán D.\nAgustín Arrazola (alias zapotillo) después de haber tremolado en dicho pueblo las banderas de nuestro apreciabilisimo Monarca el Sr.\nD. Fernando 7º, han sorprendido con el mayor acierto (con el auxilio\nde los soldados y vecinos fieles de esta cabecera) el cuartel que en\nella tenía el enemigo insurgente apoderándose de todas las municiones y armamento que aunque no son de consideración ni aquellas ni este, se le ha quitado sin embargo este punto de apoyo con\n\n33 AGN, Operaciones de guerra (81), vol. 72, ff. 33 y ss; Rosalba Montiel (comp.), *op. cit.*, p. 122.\n\n34 AGN, *idem* .\n\n\n194\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\napagando el fuego\n\n**CIUDADES** **RECUPERADAS** **POR** **LOS** **REALISTAS** **.**\n\nque contaba: todo fue obra de pocos momentos y se ha logrado la satisfacción de que no se haya derramado ni una gota de sangre.\nBajo tales principios no debo dudar que usted con la mayor violencia protegerá como es justo un movimiento tan interesante, acelerando sus marchas, o destacando a este punto un trozo auxiliar respetable de manera que aprovechándonos de esta coyuntura y la\nfavorable que en el día presenta Oaxaca, se aseguren los progresos y\nhonor de las armas del rey. [35]\n\nIgnacio Rayón, nombrado en por el Congreso insurgente comandante de las intendencias de Oaxaca, Puebla y Veracruz, había establecido su base de operaciones en Tehuacán, y desde ahí hacía lo que estaba a su alcance ante el desastre total de las fuerzas insurgentes en la\nregión. Lo primero fue ordenar a todos sus partidarios, con algún poder, que tomaran las providencias necesarias para evitar que el desastre entre la tropa insurgente de la costa se extendiera a otras partes de\nla región. El 5 de marzo ordenó al cura de Ometepec fiel a la causa, José\n\n35 AGN, *idem* ; Rosalba Montiel (comp.), *op. cit.*, p. 121.\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nel fuego y las cenizas\n\nDomingo Pascual, pusiera a las órdenes de un comisionado suyo de\napellido Alfaro el dinero de la venta del algodón, con la idea de controlar las finanzas insurgentes; al día siguiente ordenó al subdelegado de\nJuxtlahuaca, Ventura Torre, alentara y armara a los pueblos de su\njuris dicción “para defenderse de los enemigos de la costa”; [36] en esa\nmisma fecha envió un exhorto al coronel Mariano Jacinto Aguirre,\nsubdelegado de Acatlán, para que auxiliara a las tropas de José *Chepito*\nHerrera en la defensa que hacía de las cumbres de Santa Rosa; a éste le\naconsejaba invitar a los pueblos de la costa para que “se unan y contengan a los revoltosos, hasta que pueda enviarse una división que los\ntranquilice”, al mismo tiempo disponía que el teniente coronel Montes de Oca avanzara desde Oaxaca para ese rumbo, con la finalidad de\napoyar la defensa. [37] La orden fue cumplida de inmediato y al día siguiente el coronel José *Chepito* Herrera le informaba que ya se tomaban\nlas providencias para ello.\nLa caída de las principales ciudades costeñas en manos de los realistas marcó el fin de poder insurgente en esa parte de la región mixteca. Para que esto sucediera se mezclaron varios factores. Uno de ellos\nfue que después de la capitulación del puerto de Acapulco los insurgentes sobrevaloraron su control de la región y no sometieron a José\nAntonio Reguera cuando se negó a aceptar el indulto, permitiéndole\nque se refugiara en Cruz Grande, muy lejos de la Mixteca, donde finalmente recompuso su ejército hasta ponerlo en condiciones de volver a\nla lucha; de igual manera se descuidó el trabajo de la iglesia influenciada por las enseñanzas de Antonio Bergoza y Jordán, quien no sólo\nllamó a defender al rey sino en varias ocasiones se puso al frente de los\npueblos para oponerse a los rebeldes. Además de que Vicente Guerrero salió de la región para brindar protección al Congreso, el 15 de\nfebre ro Bernardo Portas, comandante insurgente de Tututepec, fue\nllamado por Ignacio Rayón para que cubriera la ciudad de Huajuapan,\nporque en esos días ya se sabía que los realistas intentaban recuperar\nOaxaca.\n\n36 Carlos Herrejón, *La independencia según Ignacio Rayón.* *Ignacio Rayón hijo y otros*, 1985, p. 154.\n\n37 *Idem* .\n\n\n196\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
spa-books-145
|
spa
|
2001b *Nahuatl as written, lessons in older written Nahuatl, with co-*\n*pious examples and texts*, Stanford/Los Ángeles, Stanford\nUniversity Press/UCLA Latin American Center Publications.\n\nLongacre, Robert\n\n1972 “Sistemic comparison and reconstruction”, en *Handbook of*\n*Middle American Indians, volume five, Linguistics*, 2a. reimpresión de la 1a. ed., Norman A. McQuown, editor del vol., Aus\ntin, University of Texas Press, pp. 117-159.\n\nLópez Austin, Alfredo\n\n1989 *Cuerpo humano e ideología, las concepciones de los antiguos*\n*nahuas*, 3a. ed., vol. 1, México, Instituto de Investigaciones\n\nAntropológicas, Universidad Nacional Autónoma de México.\n\nLópez Cruz, Gerardo; Moctezuma Zamarrón, José Luis\n\n1994 “En torno a la dialectología cahita”, en *Estudios de lingüística*\n*y sociolingüística*, Gerardo López Cruz y José Luis Moctezu\nma Zamarrón, compiladores, Hermosillo, Departamento de\n\nLetras y Lingüística, Universidad de Sonora/Centro Regional\n\nSonora, Instituto Nacional de Antropología e Historia, pp.\n\n221-274.\n\nLuckenbach, Alvin H.; Levy, Richard S.\n\n1980\n“The implications of Nahua (Aztecan) lexical diversity for Mesoamerican culture-history”, en *American Antiquity* (Society\nfor American Archaeology), vol. 45, no. 3, pp. 455-461.\n\nLuna Traill, Elizabeth; Vigueras Ávila, Alejandra; Baez Pinal, Gloria\n\n2007 *Diccionario básico de lingüística*, 1a. reimpresión de la 1a. ed.,\nMéxico, Instituto de Investigaciones Filológicas, Universidad\n\nNacional Autónoma de México.\n\nLECTURA DEL NÁHUATL 435\n\nMancilla Sepúlveda, Héctor\n\n1995 *Lecciones de náhuatl, con la valiosa ayuda de los topónimos o*\n*nombres geográficos de su mismo origen*, 2a. ed., México, Editorial Hirata.\n\nManrique Castañeda, Leonardo\n\n1997 “La estructura del *Arte para aprender la lengua mexicana* de\nfray Andrés de Olmos”, en *Memoria del Coloquio La Obra de*\n*Antonio de Nebrija y su Recepción en la Nueva España, quince*\n*estudios nebrisenses (1492-1992)*, Ignacio Guzmán Betancourt\ny Eréndira Nansen Díaz, editores, México, Instituto Nacional\n\nde Antropología e Historia, pp. 97-105.\n\nManrique Castañeda, Leonardo (coordinador)\n\n1988 *Atlas cultural de México, lingüística*, México, Secretaría de\nEducación Pública/ Instituto Nacional de Antropología e Historia/Grupo Editorial Planeta.\n\nMarcus, Joyce\n\n1992 *Mesoamerican writing systems: propaganda, myth, and history*\n*in four ancient civilizations*, Princeton, Princeton University\n\nPress.\n\nMatías Alonso, Marcos; Medina Lima, Constantino\n\n1996 *Vocabulario náhuatl-español de Acatlán, Guerrero*, 2a. ed., México, Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en An\ntropología Social/Plaza y Valdés.\n\nMáynez, Pilar\n\n2002 *El calepino de Sahagún, un acercamiento*, México, Fondo de\nCultura Económica.\n\nMendieta, Gerónimo de\n\n1993 *Historia eclesiástica indiana, obra escrita a fines del siglo xvi*,\n4a. ed. facsimilar de la ed. de 1870, Joaquín García Icazbalceta,\n\neditor, México, Editorial Porrúa.\n\n436 LECTURA DEL NÁHUATL\n\nMiller, Wick R.\n\n1983\n“A note on extinct languages of Northwest Mexico of supposed Uto-Aztecan affiliation”, en *International Journal of Ame-*\n*rican Linguistics* (University of Chicago Press), vol. 49, no. 3,\n\npp. 328-334.\n\n1984\n“The classification of the Uto-Aztecan languages based on lexical evidence”, en *International Journal of American Linguis-*\n*tics* (University of Chicago Press), vol. 50, no. 1, pp. 1-24.\n\nMoctezuma Zamarrón, José Luis\n\n2001\n“El aporte de Wick Miller a los estudios comparativos de lenguas yutoaztecas”, en *Avances y balances de lenguas yutoazte-*\n*cas, homenaje a Wick R. Miller*, José Luis Moctezuma Zamarrón\n\ny Jane H. Hill, editores, México, Instituto Nacional de Antro\npología e Historia, pp. 375-384.\n\nMoctezuma Zamarrón, José Luis; Munguía Duarte, Ana Lidia;\n\nMartínez Fabián, Constantino\n\n2001 *Avances*\n“Panorama de los estudios sobre la lengua yaqui”, en\n*y balances de lenguas yutoaztecas, homenaje a Wick R. Miller*,\n\nJosé Luis Moctezuma Zamarrón y Jane H. Hill, editores, Méxi\nco, Instituto Nacional de Antropología e Historia, pp. 207-219.\n\nMolina, Alonso de\n\n1555 *Aquí comiença un vocabulario en la lengua castellana y mexica-*\n*na*, México, Casa de Juan Pablos.\n1571a *Vocabulario en lengua castellana y mexicana*, México, Casa de\nAntonio de Espinosa.\n1571b *Vocabulario en lengua mexicana y castellana*, México, Casa de\nAntonio de Espinosa.\n1880 *Vocabulario de la lengua mexicana*, pseudofacsímil del *Voca-*\n*bulario en lengua castellana y mexicana* y del *Vocabulario en*\n\n*lengua mexicana y castellana* de 1571, Julio Platzmann, editor,\nLeipzig, B. G. Teubner.\n1998a\n“Aquí comienza un vocabulario en la lengua castellana y mexi*Obras clásicas sobre la len-*\ncana”, facsímil de la ed. de 1555, en\n\nLECTURA DEL NÁHUATL 437
|
ngu-ebible-LK20_15_3
|
ngu
|
―Aman, tej, iteco on uvasyo, ¿tlinon quinchihuilis on xcuajcualtin medieros?\r\rYejhua, tej, yas niman quinhuajmictis on medieros niman on tlatoctli ocsequimej quinmacasquej para cuidarosquej.\r\rIjcuac on tlacamej ijcon ocacquej on ejemplo, oquimatquej ica on iteco on uvasyo quijtosnequi Dios, niman on xcuajcualtin tequitquej quijtosnequi sa no yejhuamej. Yejhua ica oquijtojquej:\r\r―¡Xnejli! Dios xquichihuas.\r\rPero Jesús oquimixtlaloj, niman oquimijlij:\r\r―Tla xijqui tej, ¿tlinon quijtosnequi yejhua in Yectlajcuilojli? Ijquin tlajcuilolnesticaj:\r\rOn tetl yejhuan xoquiselijquej on tepanchijquej aman yejhua yacatztica.\r\rSan aquinon ipan huetzis on tetl, tepojpostequis, niman tla on tetl yacaj ipan huetzis, quicuejcuechtilis.\r\rNimantzin on intlayecancahuan on tiopixquej niman on temachtijquej ican tlanahuatijli oquejecojquej ocajsiquej Jesús para contzacuasquej, pampa quimatzticatca ica on ejemplo oquintenehuilij yejhuamej. Pero xocajsiquej, pampa quinmacajsiyaj on tlacamej.\r\rYejhuamej, tej, oquintitlanquej on yejhuan notenehuaj cuajcualtin tlacamej para oquipijpiatoj Jesús. Yejhuamej oquichihualtijquej itlaj ma quijto yejhuan huelis ica quitemactilisquej itech on gobernador.\r\rYejhua ica ijquin oquitlajtoltijquej:\r\r―Temachtijquetl, ticmatztoquej ica on tlen tiquijtohua niman tictemachtia yejhua tlen melahuac. Niman no ticmatztoquej ica xqueman titechicoita intech tlacamej, yej on tlacamej cuajli tiquintitia quen Dios quinequi para nohuicasquej.\r\rAman xtechijli: ¿Itlanahuatil Moisés techcahuilia tontlatlaxtlahuasquej ican impuestos itech César yejhuan itequihuaj on país Roma?\r\rPero Jesús oquimat ica yejhuamej ican xcuajli inyojlo ijcon quitlajtoltiayaj san para cajcayahuasquej. Yejhua ica ijquin oquimijlij:\r\r―¿Tlica nennechnequiliaj para ma niquijto itlaj yejhuan ica huelis nennechteixpanhuisquej?\r\rSe xnechititican on tomin. ¿Aquinon iyaxca yejhua in, niman aquinon itocayo nican tlajcuilolnesticaj ipan in tomin?\r\rYejhuamej oquijlijquej:\r\r―On tlanahuatijquetl César yejhuan itequihua nochi on país itoca Roma.\r\rQuemaj Jesús oquimijlij:\r\r―Tla ijcon, tej, xmacacan César on tlen yejhua iyaxca, niman xmacacan Dios on tlen yejhua iyaxca.\r\rYejhuamej, tej, xohuelquej ocajcayajquej ica on tlen imixpan on tlacamej quijtohuaya. Yej, yejhuamej otlamojcaitaquej, pampa Jesús ijcon oquinnanquilij niman xoc onahuatquej.\r\rOquitatoj Jesús sequimej saduceos yejhuan quijtohuaj ica xhuelis yolihuisquej niman noquetztehuasquej on mimiquej. Yejhuamej ijquin oquijlijquej Jesús:\r\r―Temachtijquetl, ipan itlanahuatil Moisés ijquin oquijcuiloj para tejhuamej. Tla se tlacatl miqui niman xican iconehuan cajtehua on sihuatl, icniu on tlacatl ica oncaj nonamictis ihuan on sihuacahuajli , niman ihuan tlascaltis para on coconej nemisquej quen iconehuan yesquia on icniu yejhuan omic.\r\rAman, tej, nemiyaj chicomemej icniutin yejhuan tlacamej. On yejhuan yencuiyotl ononamictij, niman quemaj omic, pero on sihuatl xoquitlascaltililij.\r\rQuemaj on ica ome teicniu ononamictij ihuan on sihuacahuajli, niman quemaj no omic in teicniu, niman on sihuatl xoquitlascaltililij.\r\rQuemaj quej on ica yeyi teicniu ononamictij ihuan on sihuacahuajli, niman hasta ijqui oquijsatoj nochimej on icniutin. Nochimej, tej, omiquej, niman nion se xoquitlascaltililij on sihuatl.\r\rQuemaj on sihuatl no omic.\r\rIjcuac yolihuilos, ¿catlejhua itech tesihuau yes de yejhuamej on chicomemej icniutin, pampa nochimej oquipixquej quen insihuau?\r\rQuemaj Jesús oquimijlij:\r\r―Chica nemij ipan in tlalticpactli, on tlacamej niman on sihuamej nonamictiaj niman on tatajtin quintemacasquej imichpochhuan para ma nonamictican.\r\rPero ijcuac yolihuisquej niman noquetztehuasquej intzajlan on mimiquej, on yejhuan Dios quincahuilis ajsisquej ne ilhuicac, xoc nonamictisquej nion on tatajtin quintemacasquej inconehuan para ma nonamictican.\r\rXnonamictisquej pampa ompa xoc miquisquej. Yejhuamej, tej, quen on ilhuicactequitquej . Niman pampa yolihuij niman noquetztehuaj intzajlan on mimiquej, yejhuamej teconehuan itech Dios.\r\rHasta Moisés otechmachiltij ica on mimiquej yolihuij niman noquetztehuaj. Ijcuac on tlacotepajsojli tlicuiticatca, toTeco Dios ompa oquijlij Moisés ica yejhua iDios Abraham, Isaac niman Jacob.\r\rTicmatij ica Dios xejhua inDios on mimiquej, yej yejhua inDios on yoltoquej, pampa para yejhua melahuac nochimej quipiaj nemilistli.\r\rQuemaj sequimej temachtijquej ican on tlanahuatijli oquijlijquej Jesús:\r\r―Temachtijquetl, cuajli on tlen otiquijtoj.\r\rNiman on saduceos xoc oquinemilijquej itlaj más quitlajtoltisquej.\r\rQuemaj Jesús oquimijlij:\r\r―¿Tlica nijtohua ica Cristo yejhuan Dios oquitlapejpenij para temaquixtis yejhua huejca teixhuiu itech David?\r\rTej, ipan on Salmos tlajcuilolnesticaj ica sa no David ijquin quijtohua:\r\rDios oquijlij noTeco: “Xmotlali nican ipan noyecma,\r\rhasta caman ma nimitztlali tlayecanquetl intech on yejhuan motlahuelicnihuan.”\r\rTla David ijcon oquijtoj ica Cristo yejhua iTeco, tla ijcon, tej, ¿Quen ijqui Cristo hueli huejca teixhuiu itech David?\r\rNochi tlacatl tlacacticatca ijcuac Jesús ijquin oquimijlij inomachtijcahuan:\r\r―Xmotacan sa no nemejhuamej intech on temachtijquej ican tlanahuatijli yejhuan cuelitaj tlaquenhuejhueyacquistinemij, niman quinequij ican miyec tetlacaitalistli ma quintlajpalocan neca ipan plaza, niman quinequij on más cuajli sietas ne ipan on tiopantin, niman ipan on ilhuimej quinequij nosehuisquej ipan on más huejhueyixtoquej sietas.\r\rYejhuamej, tej, no quinchancuiliaj on sihuacahualtzitzintin , niman sanoyej huejhueyac oraciones quijtohuaj imixpan on tlacamej para on tlacamej ma cuajli tlanemilican intech. Yejhuamej, tej, más hueyi castigo quiselisquej.\r\rIjtic on hueyi tiopan Jesús ocomintac on ricos quitlaliayaj tomin ijtic on caja campa nosentlalia on huentomin.\r\rNo ijqui oquitac se mayanqui sihuacahualtzintli yejhuan ocontlalij san ome cobre tomin ijtic on caja.\r\rNiman yejhua oquijtoj:\r\r―Ica tlen melahuac nemechijlia ica yejhua in mayanqui sihuacahualtzintli más hueyi oquitlalij ihuentomin xquen nochimej ocsequimej.\r\rNochimej on ocsequimej, tej, oquitlalijquej inhuentomin yejhuan yoquinsobraroj, pero in sihuatl, masqui mayanqui, oquitemacac nochi tlen quipiaya para notequipanos.\r\rIjcuac sequimej inomachtijcahuan tlajtlajtojticatcaj ica on hueyi tiopan niman quen tlachijchiutli ican cualtetzitzintin temej niman yejhua ica on cualtetzitzintin tlajtlamach yejhuan ompa onotetlayocolijca quen ofrendas, Jesús oquijtoj:\r\r―Yejcos on tonajli ijcuac nochi on tlen amantzin nenquitztoquej xoxotonis, niman nion se tetl xnocahuas ipan ocse tetl.\r\rQuemaj oquitlajtoltijquej:
|
nch-books-10
|
nch
|
Tekakchijketl\n\nIpaj nochaj tiitstokej notata, nonana uan noikniuaj; Pedro,\nPetra, José uan Lencha. San sejko timopaleuiaj ika se tekitl.\nNotata kuali kichiua tekaktli uan nonana ya kichiua\nkuajkualtsitsij kueyitl uan kamixaj.\nTlen tikonemej tiokichpiImej tijpaleuiaj notata kichiua\ntekaktli. Achtoui tijteemouaj olij o llanta tlen ayok kitekiuiaj\nipan carro, tikonkouaj ne Uexotlaj kampa nojkia kinamakaj\nni oli tlatejtektli.\nIpaj kalijtik notata achtoui kikonana tlatejteki, miyak pares\nkikixtia, teipaj kemaj eltojka miyak tlatejtektli, seyok tonal\nkikonana kitejteki kuetlaxtli tlen ika kixinepalos.\nTojuantij tijpaleuiaj tikinsojsouaj, tlen achi uejueyi kichiua\nnotata uan tlen achi pilsiltsitsij tojuantij tikinchijchiuaj.\nIpan jueves, tikonnamakaj tiankis. Nojkia ualauij tochaj\ntlen ejeliuis euanij, techualtlakouiliaj, tikinnamakiltiaj ika\ndocena.\n\nUan noikniuaj Petra iuaya Lencha, inijuantij kipaleuiaj\nnonana, kichiuaj kueyitl uan kamixaj. Nonana tlajtsoma\nipaj máquina.\nIpaj se chikueyi tonali miyak kiijtsoma kueyitl uan kamixaj,\nuan noikniuaj, kionnamakaj tiankis. Kemantika nonana\nnojkia kinamaka ika docena uan ijkinoj noikniuaj\naxontentosej tiankis.\nNochi tikinpaleuiaj totatauaj pampa ijkinoj kemaj se\ntlamantli no tijnekij axsankualanij kemaj tikintlajtlaniliaj\ntomij ma techmakakaj.\nYeka tlaj timomachtiaj mojmostlaj ipan tlamachtiloyaj,\nmoneki axtijkixtilisej nojkia tlen tekitl kichiuaj totatauaj ipan\nkalijtik uan ne milaj.\n\nTechmokuitlauia tonana\n\nNonana ijnalok technotsa ma titlakuakij, axkipaktia\ntechtlamakas tlajkotonaya, yeka kemaj kistiualaj tonatij\nuaajka techtlamaka. Tojuantij nimaj timomapajpakaj uan\ntimoechkauiaj kampa onkaj totlakualis, kemantika tijkuaj\nchiltlaxkali, etixnepaj, tomailakats, tekoko, tamali, etamali,\ntejkistlatsoyontli, etlakuali, etlatsoyontli, ajoltamali,\npiyotamali, kosolmekatl, nanakatlakuali uan sekinok; nochi\ntechpaktia tijkuasej, tijmachiliaj ajuiyak tlakuali techmaka\ntonana; totonik tlaxkali techmaka. Kemantika tikij ayojatoli,\neloatoli, kuaxiloatoli, eatoli, kamojatoli, uan xokokatoli.\n\nKemaj titlakuaj axakaj kamati, kuali tijkuajkuaj totlakualis,\ntlaj tikamatisej kemaj titlakuaj uelis timeltsimisej.\nTitlakuaj san sejko, san sampa tijyoualouaj tomesa.\nKemaj titlamijya titlakuaj timoketsajya uan tikompajpakaj\ntlen ipan titlakuajkej; kaxitl, cuchara, taza; teipaj\ntimotlanxiluiaj. Tijtlaskamatiliaj tonana pampa kuali\ntechtlamaka uan teipaj tijkuij toamoch uan tlyouij\ntimomachtitij ika pakilistli. Uan kemaj tikisaj\nkaltlamachtiloyan tlajkotona,nimaj tlualauij tochaj pampa\ntonana sempa techchia ika pakilistli. Tiualasij\ntlaxkalixko, titiakuaj, tiatlij uan sempa tijtlaskamatiliaj\ntonana pampa kuali techmokuitlauia, yeka tojuantij\nchenej tijtlepanitaj, tijneltokaj uan tikikneliaj. Tojuantij\ntijmapaleuiaj ipan itekij tonana, kemantika titomatekij,\ntichiltekij, tietlapanaj, tijtlipichiaj komali uan chachapali;\ntiasakaj uan titlachpanaj. Kej ni tipanoj tochaj, kualtsij\ntitekitij, timopaleuiaj uan kuali timomachtiaj.\n\nToro auiltilistli\n\nPakilistli ualtiualajtok uejkapaya pampa toueyitatauaj\nkiyolitijtejkej. Sekij pakilistli moixnextia ipan tlamachtiloyan\nuan miyak pakilistli mochiua chinanko, kemaj kichiuaj\nSan José iiluij, kiixneextiaj miyak mauiltilistli tlen kikajtejtokej\ntoueyitatauaj, sekij polijtiyoua pampa miktiyauij tlen kimatij\nuan axkinineextilijteuaj konetlakamej tlen kiajkokuiskiaj.\nSe chinanko tlen itookaj Ajkatepek itlatilanal Kuajtlaj,\nkichiuaj iluitl ipan 18, 19 uan 20, tlen marzo itekij sejsen xiuitl,\nkichiuaj ni tlaixpiali uan kiauiltiaj toroj.Ni mauiltilistli uan\npakilistli kiixneextiaj ipan ni eyi tonal, pampa eyi tonal\nmochiua tlaixpiali, kitlapichiliaj ika akatlapitstli.\nNi toroj, achtoui kichijchiuaj ika kuauitl, kuali kisojsoj uan\nkiixneextiaj kej se nelia toroj pampa kuali kinexuitekij ipani,\nuan kemaj kiauiltiaj se tlakatl kalaki itsalaj uan\nkikuaikpouijtinemi kemaj kiauiltiaj, uan sekij iuampoyouaj\nkitlapichiliaj ika kuajkualtsij uikalistli, ijkinoj kiixneskayotiyaj ni\ntoroauiltistli.\n\nKokoti totolij\n\nTotolij ixkokoti, metskokoti\nuan yolixkokoti, kiositok\nkokokokolistli.\nlpan ikechakokoj kistokej\nkojkostikej kokomej.\nKokotoka uan\nkokopika iijuiyo\nkemaj ijtikokoloka.\nKokokokolistli kiasitok\nkokoxketsij totolij\nkojkoyoktik ikechakokoj\nkichijtokej kokomej.\nMokaajkia ixkojkomoltik,\nixkojkoyoktik,\nixkokopekaj ikokouaj.\n¡Tetlayokoltij kokoxkatotolij!\n\nTlen uejkajkia totatauaj\n\nTlen achtoui maseualmej tlen Mexko tlaltipak\nmochantlalijkej, ualajkej ika atsonko tlali, amo kipiyayaj\nininchaj, san kampaueli nemiyayaj. Mopanoltiyayaj san ika\ntlakuanimej innakayo, kinechikouayayaj tlaktli iyolo uan\nneluayotinij, yani ika motlakualtiyayaj. Ika inkuetlaxo\ntekuanimej mopikiyayaj.\nMoiluijkej achi kuali monechikosej ika inteixmatkauaj para\nkuali momanauisej kemaj kinteuisej tekuanimej o sekinok\ntlakamej.\nPejkej mochantiaj, kaltinij kinketskej ejechka, ijkinij pejki\nmonechikouaj. Kichijkej tlake ika momanauisej, kitekiuijkej\ntetinij, kuatinij uan omitinij tlen ika tlatsontekisej, uan kuauitl\ntlayakatentili. Momachtijkej kichiuaj tlen tlatekiuiaj ipaj\nkaltlakualistli.\n\nNejnenkej miyak xiuitl, nejnentiyajkej ika uitstlampaj,\nmomoyaajkej ipaj totialtipak.\nMaseualmej kiixmajtoyajya tlitl, intlakualis kikuayayaj\niksitok. axkiixmatiyayaj kenijkatsaj motlatojtookisej o\nmilchiuasej, yon kenijkatsaj kinmokuitlauisej tlapiyalmej,\npanok miyak xiuitl.\nKemaj mochantlalijkej ipan kuali tlali, kiitakej kuatinij,\ntlaktli uan kenijkatsaj tlen tepeui yolkayotl ixua ipan\ntlali xolontok uan moskaltia seyok yankuik kuauitl.\nIjkinij pejkej motlatojtookiliaj tlen tlakuasej.\nKitoojkej sintli, ayojtli, kakauatl, etl, tomatl, auakatl, tlen\nmoskaltiyaya kuatitlaj. Sekinok yolkamej nojkia\nkinimaxojtilijkej uan kinimokuitlauijkej kej: totolimej,\nchichimej, pitsol uan sekinok.\nKualistinij kampaueli euanij pejkej motookiliaj. Se ueyi\ntlalnamikilistli kiiskaltijkej. Sintli ya ni achi tlayakantoya\nkitookayayaj pampa tlauel ika mopanoltiyayaj.
|
miz-ebible-LK7_40_4
|
miz
|
—Káꞌan ntō, Mastrú —kaꞌan ña.\r\rNe dá kantāa Jesuu ni ña, kakaꞌan ña:\r\r—Uvi ñáꞌa ñatīi itá nuu ñā diuꞌun é nakiꞌi ntée ña iña ñá kuiká san ne, uun ñaꞌa ñā ne, úꞌūn sientu diúꞌun kuīꞌxín san itá nuu ña. Ña uun ñaꞌa sán ne, úvi dīko uꞌxi tsi.\r\rÑa ni kúvi ntáꞌvi ña diuꞌun é nakiꞌi ntée ña ne, īde ña da xeꞌe nákadɨ̄ ñá kuenta é itá nuu ña ntuvi ña. Káꞌan nto vē: ¿Xoo é ntuvi i é dií ka kuinima í ña kuiká san? —kaꞌan ña.\r\rKidáā ne, kakaꞌan Símuún san:\r\r—Vata te ñatīi, ña é dií ka kuēꞌe itá nuu san —kaꞌan ña.\r\rKakaꞌan Jésuu:\r\r—Váꞌā o é kākaꞌan —kaꞌan ña.\r\rKidáā ne, kaito Jesuu ñádɨ̄ꞌɨ́ san ne, dá kakāꞌan ñá ni Sīmuun:\r\r—Koton ñadɨ̄ꞌɨ saꞌa. Xuꞌú ne, xéē u nú viꞌi ō né, ntē ña ni taꞌxin ntute é ntōo dɨ́ꞌɨ̄n ko. Ntá tsi ñadɨ̄ꞌɨ́ saꞌá ne, nakate ña dɨ́ꞌɨ̄n kó ntute núu ña ne, idi mii ñā naítsi ña.\r\rNtē ña ni éꞌxin xuꞌu kó vata xkoó ini o ne, ntá tsi ñadɨ̄ꞌɨ́ sāꞌá ne, un tsi nte dá xee ú ne, katanuu ña dɨ́ꞌɨ̄n ko.\r\rNtē ña ni dáꞌvin dɨkɨ́ ko nté un siin aseté san. Ntá tsi dɨvi ñā ne, dáꞌvi ña dɨ̄ꞌɨ́n ko choꞌo vîdin.\r\rDukuān é kākaꞌán u tsí kuān te ñá tē nté kaa kueꞌe kuétsi ña īó ne, ntá tsi kutuni tsí e dé kaꞌnu iní Xuva ko ni ñā, tsi dóo kuínima ña. Ntá tsi ñaꞌa, ña é dutsi kūdii e ntáde kaꞌnu iní o ni ñā ne, un sīin kudií kakuinima ñá kō —kaꞌan ña.\r\rKidáā ne, kakaꞌan ñá ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san:\r\r—É dē kaꞌnu iní u ni ō kuétsi ō —kaꞌan ña.\r\rÑaꞌa, ña é vexkáꞌxi ni ña ne, eni ntuꞌu ñā ntátsixeꞌe ñā:\r\r—¿Xoō ntu ñáꞌa ña sāꞌa, é un tsi nte kuétsi ñāꞌa san kade kaꞌnu iní ña ni ñā? —kaꞌan ña.\r\rNtá tsi Jesuú ne, kakaꞌan ñá ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san:\r\r—Tsi kuíntiꞌxe o Xuva kō ne, é ntūváꞌa nima ó ve. Va váꞌa tsi kuēꞌén ve, ñá ku kadā kuení ka o —kaꞌan Jésuu ni ña.\r\rRkontûví da kúvi sáꞌā ne, kaika Jesuu taꞌán ñuu taꞌán ñuu, kakaꞌan ntódo ñā túꞌun īña Xuva ko nté o kadē kúꞌvē ña. Uxúvi ñāꞌa pustrú san ntɨniꞌi ña ñā dɨ.\r\rĪó ñadɨ̄ꞌɨ́ ne, ntikɨ̄n ñá ña, ña é ntaváꞌa ña é ñūꞌu é ña váꞌā san nima í nī ña é ntuváꞌa kuiꞌi e ntákuvi i. Ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne: María Madalena nani ña, ña e ntíi uꞌxe é ña váꞌā nima í,\r\rnī Juana, ñádɨ̄ꞌɨ ñá nani Cūsa, ña dé tsiñu iña Heródē; ñá nani Sūsaná ne, nī ña te da díi ka ñadɨ̄ꞌɨ, kueꞌen ñá vata koo é xntii ña ña nēe é īó iña ña.\r\rÑá te da dīi ñaꞌa kíi ña ñuú ña é kinī ñá Jesuu. Dōo táka nuu ñaꞌa sán ne, kidáa ne, ntāa Jesuu ni ña uun nuu i, kakaꞌan ña:\r\r—Uun ñatīí, ña kataꞌxi tatá ne, kuéꞌen ña kūtaꞌxí ña tatá ña. Uun itsi ne, kóꞌxo ntɨ̄kɨn san itsi kán ne, ixkanúu ñaꞌa sán ne, ēꞌxi láa sán dɨ.\r\rUun itsi xtuku ne, kóꞌxō tuku ntɨ́kɨn san neꞌu xuú san ne, dā kéne ne, ura tsí xiꞌi dii, tsí kakunaá ntute mí koꞌxo.\r\rKóꞌxō xtuku ntɨkɨn san má kūꞌu íñu kān. Ēꞌnu dadɨɨ ni xuku íñū sán ne, ítāvi núu kueꞌen xúku íñū san i ne, xíꞌī dɨ.\r\rNtá tsi uun itsi xtuku ne, kóꞌxō nuu ntɨkɨn san ñúꞌu vāꞌa. Kidáa ne, ēꞌnu né, dōo váꞌa kúvi. Kīi te uun sientu kɨ́tɨ i é un é un ditsin i —kaꞌan ña.\r\rSáꞌa kākaꞌan Jésuú ne, nɨɨ̄ kuéꞌen ini ña kakaꞌan ña:\r\r—¡Te īó loꞌxo ntó ne, kini nto! —kaꞌan ña.\r\rKidáā né, tsixeꞌe ña ntɨniꞌi ña ñā neé kani túꞌun nuu i sáꞌa é kākaꞌan ña.\r\rNe, kakaꞌan Jésuu:\r\r—É taꞌxi Xuva kō é kūtuni ntó nuu i e dóo xūꞌú iō iña i mí kadē kúꞌvē ña. Ntá tsi ña nguiī sán ne, da kantaa ú ni ñā nuu i sáꞌa ne, ntaíto ña ne, ō ntaíni ña, ntá tsi ña kɨ́ꞌɨn dɨkɨ ña neé kani túꞌun.\r\rʼNuu i sáꞌā ne, kani túꞌun: Ntɨ̄kɨ́n san ne, dɨvī é vata kaa túꞌun Xuva kō.\r\rUun itsi mí kakóꞌxo ntɨkɨn san itsi kán ne, kani túꞌun vata ntáa ñaꞌa, ña téku i, ntá tsi véꞌxi tóꞌō e ña váꞌā san, véxnakiꞌi túꞌun Xuva kō é ñuꞌu nima ñáꞌa san vata koo é ña kuintíꞌxe ña, vata koo é ña nakáku ña.\r\rMī koꞌxó nuu ntɨkɨn san neꞌu xuú san ne, vata ntáa ñaꞌa, ña e dóo dîní i é kātekú i túꞌun Xuva kō ne, kuīntiꞌxe ña, ntá tsi ña kuéꞌe ni kuīntiꞌxe ña. Vata ntáa utun é ña tuvi kuéꞌe xóꞌo i ntáa ña. Kuīntiꞌxe ña é uun daꞌna. Ntá tsi ntuvi dá kātaan núu ña ne, kaxtuví xio ña túꞌun Xuva kō.\r\rMī koꞌxó nuu ntɨkɨn san má xūku íñū sán ne, vata ntáa ñaꞌa, ña e téku i túꞌūn sán ne, dukuan dukuān sá ne, kakunáa inī ña. Tsi é tūku e túku é kadē kuení ña: é nīꞌi ñá diuꞌun, é viī ñá nee iña é ntio ña ne, dukuān ña kaxio váꞌa iña ña. Vata ntáa utun é ña kaéꞌnu váꞌa kɨtɨ i ntáa ña.\r\rNtá tsi mí koꞌxo ntɨkɨn sán ñuꞌu vaꞌá ne, vata ntáa ñaꞌa, ñá iō nima váꞌa i ne, é iō tuꞌvé ña é kīni ña túꞌun Xuva kō, é viī ñá kuenta túꞌūn san. Ñá nātɨvi iní ña. Vata ntáa utun e dóo váꞌa kakii kɨtɨ i san ntáa ña —kaꞌan Jésuu ni ña.\r\rKidáā ne, kantaa ña ni ña nuu i iña ñúꞌu é nāxiꞌí nuu, kakaꞌan ña:\r\r—Nté uun xoxo tuún i ñuꞌú san ne, dá dāꞌví nuu. Ntē ña xtuví ña má ītó ña. Tsí xnteku dukún ña vata koo é nāxiꞌí nuu kanɨɨ̄ má viꞌi kān.\r\rVata tsi kaa nuu i sáꞌā ne, ña túvī nee iña é kutuvī xuꞌu é ña nátidito, nté uun nuu i é iō xuꞌu é ña kiní o rkontûvi, tsi dá miī é nātidito.\r\rʼDukuān ne, kini vaꞌá nto túꞌūn é kāꞌán u, tsí ñaꞌa, ñá iō iña í ne, níꞌī ká ña. Ntá tsi ña é ña tuvi íña í ne, nakuido nteé ña un tsi nté nuu i é kuini ña é īo íña ña —kaꞌan Jésuu ni ñaꞌá san.\r\rKidáā ne, xée dɨꞌɨ Jēsuu ni ení ña. Ntá tsi ña ni kuvi xée ētsin ña mí tuví Jesuu, tsí ña te nté kaa ñaꞌa ntoo ña.\r\rKidáā ne, xée ūun ñaꞌa, kakaꞌan ñá ni Jēsuu:\r\r—Dɨꞌɨ nto ni enī ntó ne, ntáñɨ̄ ntée ña nto kíꞌi kān é ncho kiní ña nto —kaꞌan ña.\r\rNantíko kōó Jesuu, kakáꞌan ña:\r\r—Xoo é katekú i túꞌun Xuva kō ne, kade ntaa túꞌun ñā, dɨvi ñā é dɨꞌɨ̄ kó ni ēní ko ni tāꞌan ko —kaꞌan ña.\r\rUun ntuvi ne, ínuu Jesuu tún ntōó ni ña ntɨniꞌi ñā, kakaꞌan ña:\r\r—Xio diñɨ ntute san kɨ́ꞌɨn ō ve —kaꞌan ña.\r\rKuéꞌen ñā kídaā.\r\rDa ntaíta ntiꞌxin ña nu ntuté san ne, kídi Jēsuu. Kidáā ne, un ntii tsi vēꞌxí tatsín san méꞌñū ntute san. Iñɨ ntúꞌu nátsitu tun ntōó san ntute ne, dókō sá ni tēni ña.\r\rKidáā ne, kuéꞌen ña kūnantoto ña Jésuu, kakaꞌan ñá ni ñā:\r\r—¡Mastru! ¡Mastru! ¡Dóko sā téni ō! —kaꞌan ña.\r\rNákuntītsí Jesuú ne, kakaꞌan ña é nākoó daꞌna tātsín san ni ntūte é kānakuntáñɨ ntaa. Ura tsí i xío kadin ne, diin diin sa kúvi.\r\rKidáā ne, kakaꞌan ñá ni ña ntɨniꞌi ñā:\r\r—¿Nté kui ntaúꞌvī ntú nto? ¿Míꞌi ntu kuēꞌen é ntákuintiꞌxe nto? —kaꞌan ña.\r\rNtá tsi ña ntɨniꞌi ñā né, dōo uꞌví ña. Koó dā kúduꞌva ini ña, ntákaꞌan ñá xe un xé un ñā:\r\r—¿Xoó ñaꞌa ntu ña sāꞌa, ña é kākaꞌan ni tátsín san ni ntūte san é nākoó kadin ne, ura tsí i xío kadin ntiꞌxe? ¡Un tsi nte tátsín san ni ntūte san kade ntaa é kākaꞌan ña! —kaꞌan ña.\r\rKidáā ne, xée ña ñūú Gadara é tuví tuku diñɨ ntute é ñūú Galilea.\r\rNtii Jesuu díñɨ ntute sán ne, ikan tsi vēꞌxí uun ñatīi, ña má ñūú san, ña é ñūꞌu é ña váꞌā nima i. Ñá te dā vévii é ña te núū ká ña duꞌnu ña; ntē ña te túvī ká ña nú viꞌi ña kān. Da nɨɨ kuēꞌen tsí kapusantu kán nuu ña.\r\rDā íni ña Jesuú ne, nákunchɨ̄tɨ́ ntaa ñá nuu ñá ne, un ntii tsī kéne ña, kakaꞌan ña:
|
maz-books2-2
|
maz
|
k’u̷ pe̷s’i pje ra tsaji, ne ra ngara na joo ko yo tjuru̷ texe yo jñiñi k’u̷ ñaa\nn’año jñaa kja ne xoñijomu̷.\nMu ra tsapu̷ ra ngins’i texe nu k’o kuat’u̷ kja ne Xiskuama nge na b’e̷pji\nk’u̷ ra pjo̷s’u̷ji texe yo jñiñi kja ne xoñijomu̷.\nKja ne B’ondo, ñe k’u̷ na chjuu Komision a Meb’ondo mba ra tsapu̷ ra\nNoku̷ yo Jñiñi k’u̷ Ñaji N’año jñaa (CDI), K’u̷ ya mamu̷ k’u̷ ot’u̷ ra tsaa kja ne\nXiskuama kja yo jmuru̷ jñiñi kja yo soo ra mbe̷s’i yo jñiñi k’a Ñaji N’año Jñaa,\nnge k’u̷ ra unu̷ nguenda. Ngeje k’o, k’u̷ ya pjongu̷ji nge k’o mi soo ro tsaji\nakjanu. Ne k’o dyopju̷ji, ñe nza kja k’o mbeñeji k’o mamu̷ a B’ondo nu mu̷\nmbas’u̷ in dye̷e̷ k’u̷ mi pjo̷s’u̷ nu Xiskuama na, ne 13 kja ne zana nzincho nu\nkje̷e̷ 2007 k’o mamu̷ akjanu.\nKo nu k’o pjongu̷ji, ne Arkate a Meb’ondo kja ra mbo̷s’u̷ ngek’ua ra\ndya̷t’a̷ji nu kja ne xoñijomu̷, k’u̷ teb’e ra mbo̷s’u̷ na joo texe yo jñiñi k’a ñaji\nn’año jñaa.\nE Lisi H. Albarez Albarez\nNdaxoniji kja ne Komision a Meb’ondo mba ra Mbo̷s’u̷ yo\nJñiñi k’u̷ Ñaji N’año Jñaa.\n\nÑante naja paa k’o jmuru̷ji\nTs’ib’e̷pji 68 kja ne b’e̷pji\nO Jobu̷ k’o yo Jmuru̷ texe yo Jñiñi\n61/925. Xiskuama k’o mamu̷ Texe yo Jñiñi k’o soo ra tsaa yo jñiñi k’a ñaji\nn’año jñaa.\nNe jmuru̷ Texe,\nMi kjapu̷ nguenda k’o dyopju̷ji nu b’e̷pji k’o tsaji ½ kja konsejo k’a pjo̷s’u̷ yo tee, nu\npaa 29 kja ñanto zana nu kje̷e̷ 2006, kja ne k’u̷ ne Konsejo o ndu̷nru̷ na kjuanu̷ nu\nXiskuama kja ne k’o mamu̷ kja yo jmuru̷ texe yo jñiñi nu k’o soo ra tsaa yo jñiñi k’a\nñaji n’año jñaa.\nMbeñe nu b’e̷pji k’o tsaji 61/68, nu paa dyote (20) kja dyech’a yeje zana nu kje̷e̷ 2006,\nnu k’o jye̷zi ro kjobu̷ nu paa ñe kja ro jyod’u̷ji ja ro dya̷t’a̷ji nu k’o ro mamu̷ji ngek’ua\nxi ro soo ro tsaji in b’e̷pji ñe akjanu xi ro soo ro tsaji t’onu̷, ñe ro mamu̷ji ja ro nguaru̷ji\nnu b’e̷pji nu ja go tsaji t’onu̷ k’o Xiskuama k’u̷ mamu̷ ante ke ro nguaru̷ ñante naja paa\nk’o jmuru̷ji,\nNa joo nu xiskuama k’u̷ Mamu̷ kja yo Jmuru̷ texe yo Jñiñi nu k’o soo ra tsaa texe yo\njñiñi k’o ñaji n’año jñaa k’u̷ b’u̷b’u̷ a xu̷tju̷ nu xiskuama na.\n107ª b’e̷pji k’a jmuru̷ji\n13 kja nzincho zana nu kje̷e̷ 2007.\nPe̷jñi na xiskuama.\nXiskuama k’u̷ Mamu̷ kja yo Jmuru̷ Texe yo Jñiñi k’o soo ra tsaa yo jñiñi k’a ñaji\nn’año jñiñi.\nNe Jmuru̷ Texe,\nTe̷pi yo b’e̷pji k’o pje ra tsaa ñe k’o ot’u̷ mamu̷ nu Je̷b’i kja yo jmuru̷ Texe yo\nJñiñi ñe k’u̷ soo na joo ra tsaa texe yo b’e̷pji k’o dya̷t’a̷ yo Mejñiñi nza kja k’o\nmamu̷ ko nu Je̷b’i,\nXo mamu̷ na kjuana k’u̷ texe yo jñiñi k’a ñaji n’año jñaa chjetjojui texe yo dya\njñiñi ñe ra mbaraji texe k’u̷ soo ra tsaji yo jñiñi n’año yo, a ngejmeji akjanu k’u̷\nxi n’añoji ñe soo ra mimiji ko t’ekjañomu̷ nza kja ngezeji,\nXo mamu̷ na kjuana k’u̷ texe yo jñiñi soo ra mbo̷s’u̷ji mba ra mbaraji k’u̷ na\nn’añoji ñe pe̷s’iji na punkju̷ k’o a̷t’a̷ji, k’u̷ ngeje k’u̷ in tsaji texe yo tee k’a\nxoñijomu̷,\n\nXo mamu̷ k’u̷ xi naja k’u̷ texe n’año pjeñe, k’o pje k’o a̷t’a̷ji ñe k’o kjaji k’u̷ ra\nmamu̷ k’u̷ na joo yo dya jñiñi o dya yo tee o k’u̷ mamu̷ kjo ngeje mejñiñi a\nB’ondo o n’año tee, k’u̷ poji k’a n’año ndantsjimi, ñaji n’año jñaa o a̷t’a̷ji n’año\nb’e̷pji ngejeji sob’u̷ tee, kjo na mbechjineji, kjo dya soo ra nzhod’u̷ji, kjo dya\nb’u̷b’u̷ji ko t’ekjañomu̷ ñe dya karaji na joo,\nXi ra yepe ra mamu̷ k’u̷, ma ra soo ra tsaa k’o kjaji, yo jñiñi k’a ñaji n’año jñiñi\nsoo ra nzhonts’eji ñe dya kjo ra soo ra zob’u̷ji,\nKinchi k’u̷ texe yo jñiñi k’u̷ ñaji n’año jñaa o tsapu̷ ra juejmeji ndeze ma jingua\nk’u̷ dya kjapu̷ji nguenda, ñe k’o xi dyaja, k’u̷ mi kjapu̷ji mbe̷pji ñe mi tje̷mbiji in\njuajma, k’a mi karaji ñe texe k’o mi pe̷s’iji, k’u̷ dya soo ra tsapu̷ in tsaja, zo ri\nnge, k’u̷ soo ra teji ñe nza kja k’o neji ñe k’o nesta,\nPara k’u̷ nesta na punkju̷ k’u̷ ra mimi ko t’ekjañomu̷ ñe ra soo ra mbo̷s’u̷ ja ra\nngaraji na joo texe yo jñiñi k’a ñaji n’año jñaa, k’u̷ para ja ba a̷t’a̷ji mba ra\nngaraji, ja ba tonji ñe k’u̷ texe k’o a̷t’a̷ji, ja ba mbeñeji in jñankjimi, ja ba\nngaraji ñe ja ba mbeñeji, zo ri ngeje yo in juajma, k’a karaji ñe k’o pe̷s’iji,\nXo paraji k’u̷ nesta na punkju̷ k’u̷ ra mimiji ko t’ekjañomu̷ ñe ra soo ra mbo̷s’u̷\nja ra ngaraji na joo texe yo jñiñi k’a ñaji n’año jñaa k’o dyopju̷ji k’a xiskuama,\nk’o xi dyaja ña k’o jyoku̷ji k’o ra dya̷t’a̷ji ko yo Meb’ondo,\nChalaji k’u̷ texe yo jñiñi k’u̷ ñaji n’año jñaa ya mbu̷ru̷ ra jmuru̷ji ngek’ua ra\nmbo̷s’u̷ji ja ra dya̷t’a̷ ra mimiji na joo, ja ra ndonji, ja ra ngaraji na joo ñe k’o\na̷t’a̷ji ñe ngek’ua ra tjoru̷ texe nu k’o ja ba sob’u̷ji ñe dya xi ra ndijmiji k’a ri\nnzhod’u̷ji,\nParaji na joo k’u̷ mba ra soo ra ngara na joo yo jñiñi k’u̷ ñaji n’año jñaa nu k’o\nkjobu̷ ñe k’u̷ ra tsapu̷ ra s’od’u̷ k’a in juajma angezeji, k’a karaji, ñe k’o pe̷s’iji\nra soo ra jyoku̷ji ngek’ua ra mimiji na joo, k’o a̷t’a̷ji ñe pje k’o kjaji ñe ra\nmbo̷s’u̷ ra noku̷ji nza kja k’o nesta ñe k’o neji,\nRi mbeñe k’u̷ ra nuji na joo yo pjeñe, k’o a̷t’a̷ yo tee ñe k’o kjaji ndeze ma\njingua soo ra tsapu̷ ra noku̷ yo jñiñi mba ra mimiji na joo ñe ra pjoru̷jme na joo\nnu xoñijomu̷,\nRi jñandu̷ k’o mi pjo̷s’u̷ k’u̷ dya ra mboru̷ xundaro yo juajma ñe k’a karaji yo\njñiñi k’a ñaji n’año jñaa ñe ra mimiji na joo, ra tsapu̷ ra noku̷ ñe ra ndonjoji na\njoo ñe ra unu̷ji texe yo tee, ra dya̷ra̷ji ñe ra ñaji na joo texe yo mejñiñi ñe jñiñi\nk’a xoñijomu̷,
|
maz-books-27
|
maz
|
**50**\n\n\nmilar del documento (en el caso de la primera, una de las tres versiones manuscritas), su\ntranscripción paleográfica línea por línea, así como una edición de consulta general con\nnotas históricas; [19] de este modo, combinan los tres tipos de edición arriba mencionados.\nEn lo que se refiere a los textos en lengua indígena, pueden destacarse la edición de los\n*Coloquios y doctrina cristiana con que los doce frailes de San Francisco, enviados por el Papa*\n*Adriano VI y por el Emperador Carlos V, convirtieron a los indios de la Nueva España*, a cargo\nde León-Portilla (1986), que cuenta con facsímil, paleografía y traducción del náhuatl al\nespañol, así como las ediciones de *El Título de Totonicapán* (1983) y *El Título de Yax y otros*\n*documentos quichés de Totonicapán, Guatemala* (1989) por Carmack y Mondloch, también\ncon reproducción facsimilar, transcripción “léxico-fonética” ( *i. e.* normalizada) y traducción\ndel quiché al español. Ciertamente, ésta es la solución ideal para todos esos documentos:\nmanuscritos de importancia histórica, no fácilmente legibles, no publicados todavía en su\ntotalidad y relativamente breves.\nSin embargo, esta solución no es viable o aconsejable en todos los casos. Como es\nsabido, cada texto debe su composición y transmisión a circunstancias históricas particulares, de manera que constituye también un reto editorial particular que conjuga una\nserie de factores: ya mencionamos el número de testimonios, así como la importancia y la\nextensión del texto; además, puede ser determinante si se trata de un manuscrito o de un\nimpreso (que en sí ya es una edición), si está escrito en latín, español y/o lengua indígena,\nsi la lengua indígena en cuestión cuenta con una tradición ortográfica, etc. Finalmente,\ninfluyen de manera decisiva los intereses, recursos y capacidades de los editores (o de la\ninstitución que representan).\nMás allá de todos estos factores, la base para el desarrollo de la filología novohispana\ne indomexicana es sin duda la publicación de ediciones facsimilares (de buena calidad),\nya que permiten el conocimiento de las fuentes de primera mano. Esto resulta evidente,\npor ejemplo, en el caso de los catecismos testerianos, escritos en una serie de estilos pictográficos (a veces con glosas en lengua indígena) que aún no han sido estudiados en su\ntotalidad, puesto que muchos de ellos no están publicados (o sólo existen en ediciones\ndifícilmente accesibles o deficientes). Sin embargo, ese corpus de documentos constituye\nun género especial, que forma parte de la iconografía indocristiana y que rebasa como tal\nlos alcances de la filología y la lingüística.\nEn lo que se refiere a los documentos escritos en alfabeto latino, la dependencia del\ntexto respecto de su aspecto visual es ciertamente mucho menor; no obstante, la edición\nfacsimilar representa de todos modos una manera económica y eficaz de difundir ciertos\ntextos, sobre todo si se trata de la reproducción de ediciones originales bien realizadas.\nEn este sentido, podemos señalar –asomándonos por un instante más allá de la esfera\nnovohispana– la edición facsimilar de las *Osservationi della lingua castigliana* de Giovan\n19 En Carrillo Cázares (1999) esta versión se presenta como edición crítica de la obra, mientras que Pérez Luna\n(2001) –partiendo de un solo testimonio– habla simplemente de la edición del texto latino y su traducción.
|
mfy-books-14
|
mfy
|
## 3. TIPOS DE SÍLABAS\n\nEs preciso conocer los tipos de sílaba que tiene la lengua mayo\npara entender a su vez cómo se forman las palabras. Las sílabas\nson formas de organización básica de los sonidos. Cada sílaba\ntiene tres partes: inicio (que puede ser una consonante o\nsemiconsonante como / y / y / w / ), núcleo ( que tiene que ser una\nvocal ) y final ( que puede ser una consonante o semiconsonante\ncomo / y / y / w / ).\nMínimamente, la sílaba puede estar formada por una vocal, la\ncual puede ser simple ( ***e*** *.më* 'ustedes' ) o larga ( ***oo*** *.na* 'sal' ).\nPor sí sola una sílaba ( monosílabo ) también puede ser una\npalabra o puede pertenecer a una palabra de más de una sílaba: [5]\n\n\n\n5 Los puntos en cada palabra representan la división silábica.\n#### de la lengua Mayo yoreme 111\n\nEn términos de su formación, el segundo tipo de sílaba es el\nque se construye con una consonante y una vocal ( cv ) y es el más\nfrecuente en la lengua. Tenemos también palabras monosilábicas\ncon este patrón, pero también es un patrón que se encuentra en\npalabras de más de una sílaba.\n\n\n\n6\n\nLa vocal de este tipo de sílaba también puede ser una vocal\nlarga sin que esto signifique que se trata de otra sílaba:\n\n\n\n6 Esta palabra está compuesta por *tótori* 'gallina' y *öra* 'viejo’. En una sección posterior se explica el\nproceso de composición en *Yoremnokki* .\n#### 112 Norma de la escritura...\n\nTambién podemos tener una sílaba que tenga una vocal\nseguida de una consonante ( vc ), como en los siguientes ejemplos:\n\n\n\nPor último, tenemos la sílaba que inicia con una consonante y\nle siguen una vocal y una consonante al final (CVC). Este tipo de\nsílaba puede tener cualquiera de los tipos de vocales antes vistos.\nSin embargo, es más común encontrar vocales simples y largas\nen este tipo de sílaba.\n\n\n##### **3.1. Diptongos**\n\nEntendemos por diptongo una secuencia de vocales diferentes\nen una misma sílaba. Una de las dos vocales es más débil que la\notra. En la lengua mayo, los diptongos merecen atención porque\ntienen efecto en la escritura. En especial aquellos que involucran\nuna vocal < i > o < u > ( semiconsonante [ w ] o [ y ] ).\n#### de la lengua Mayo yoreme 113\n\nA continuación, listamos los posibles diptongos en la lengua\nmayo y cómo se escriben según su posición.\n##### *3.1.1. Diptongos que inician con A*\n\nEl diptongo formado por las vocales < ae > sólo tiene una forma\nde escribirse, por lo que no hay dificultad con su escritura. Sin\nembargo, debido a que los sonidos son cercanos, puede llegar a\npronunciarse como [ ai ]. Algunos ejemplos:\n\n\nEl diptongo formado por las vocales < ai > presenta una variación,\ndependiendo de si se trata de una sílaba abierta ( cv ) o una sílaba\ncerrada ( cvc ). En el primer caso, el diptongo se reescribe como\n< ay > ya que el sonido [ i ] funciona como la consonante final de\nla sílaba.\n\n\nEl segundo caso aparece en sílabas cerradas, donde el diptongo\nsólo puede considerarse el núcleo de la sílaba:\n\n#### 114 Norma de la escritura...\n\nPor último, el diptongo con < au > presenta una variación,\ndependiendo de si se trata de una sílaba abierta ( cv ) o una sílaba\ncerrada ( cvc ). En el primer caso, el diptongo se reescribe como\n< aw > ya que el sonido [u] funciona como la consonante final de\nla sílaba.\n\n\nEl segundo caso aparece en sílabas cerradas, donde el diptongo\nsólo puede considerarse el núcleo de la sílaba:\n\n7\n##### *3.1.2. Diptongos que inician con E*\n\nEl diptongo formado por las vocales < ea > sólo tiene una forma\nde escribirse, por lo que no hay dificultad con su escritura. Sin\n\n7 En Sonora también se dice *majoxte* ‘tumbar monte’.\n#### de la lengua Mayo yoreme 115\n\nembargo, debido a que los sonidos son cercanos, puede llegar a\npronunciarse como [ ia ].\n\n\nEl diptongo formado por las vocales < ei > siempre que no sea el\nnúcleo de la sílaba se escribe como < ey >:\n\n\nEl diptongo formado por las vocales < eo > sólo tiene una forma\nde escribirse, por lo que no hay dificultad en su escritura. Sin\nembargo, debido a que los sonidos son cercanos, puede llegar a\npronunciarse como [io].\n\n\nEl diptongo formado por las vocales < eu > siempre que no sea el\nnúcleo de la sílaba se escribe como < ew >:\n\n#### 116 Norma de la escritura...\n\n##### *3.1.3. Diptongos que inician con I*\n\nLos diptongos < ia, ie, io > se escriben siempre como < ya >, < ye >,\n< yo >, si inician una palabra o sílaba, como se muestra en los\nsiguientes ejemplos:\n\n\n\nTambién pueden aparecer sin modificación, pero debe tratarse\ndel núcleo de la vocal:\n\nNunca se escribe * *eetrya* debido a las siguientes razones:\n*1* . tendríamos tres consonantes juntas * *eetry* a; *2* . Las consonantes\nque aparecen juntas en *eetria* no forman parte de la misma\nsílaba; *3* . el diptongo se usa como el núcleo de la sílaba.\n\n\n#### de la lengua Mayo yoreme 117\n\nExisten algunas excepciones donde la i de inicio de palabra es por\nsí sola una sílaba: *íha, iáachi.*\nUn caso similar es el de < io >, el cual puede aparecer sin\nmodificarse cuando es el núcleo de la sílaba:\n\n\n\nPor último, el diptongo < iu > se escribe como < iw > si solamente\nla < i > es núcleo de la sílaba. Si ambas son núcleo permanecerá\ncomo < iu >. Sabemos que ambas vocales son el núcleo si hay una\nconsonante al final de la sílaba ( p. ej. bi **w** .te, la < w > está al final\nde la sílaba ).\n\n\n##### *3.1.4. Diptongos que inician con O*\n\nEl diptongo formado por las vocales < oa >, debido a que los\nsonidos son cercanos, puede llegar a pronunciarse como [ ua ].\n\n\n\n#### 118 Norma de la escritura...\n\nEl diptongo formado por las vocales < oe >, debido a que los\nsonidos son cercanos, puede llegar a pronunciarse como [ ue ].\n\n\nEl diptongo formado por las vocales < oi > sólo tiene una forma\nde escribirse, por lo que no hay dificultad con su escritura. Si no\naparece como núcleo de la sílaba, se escribe < oy >:\n\n\nEl diptongo formado por las vocales < ou > sólo tiene una forma\nde escribirse, por lo que no hay dificultad con su escritura. Se\nescribe < ow > en todos los casos:\n\n#### de la lengua Mayo yoreme 119\n\n##### *3.1.5. Diptongos que inician con U*\n\nEl diptongo que inicia con < u > se escribe como < w > siempre que\nlo acompañe una vocal en el inicio de la palabra o sílaba:\n\n\n\nLas excepciones se dan cuando el diptongo es el núcleo de la\nsílaba y no el inicio:\n\n\n#### 120 Norma de la escritura...
|
tsz-books-7
|
tsz
|
### 9 JUÁTARHU IRERI\n\nJarhaspinha ma ach'amasï axuni at'ari enka uandikuanha\nuánikua uxuniichani, jimbokanha jatsikuarhispti ma\nmíndakua enkanha jatsipka ma chik'akua ka it'ukua jatsirani\npara antsitaani axuniichani, churikuechaninha ap'erakua\njatsikuasiani jima uanondani ka isïsïnha axuniicha niárani o\nmintani jamoni, jojchani ap'erakua ka uarhinisï pirajchani.\nMa churikua jimbonha niraspti isï eska na mijkukurhipka, ka\npajtasptinha ma uíchuni, niárasptinha ka isïnha jarhani\nanhatapu ma jimbo karharatini, axuniichani iroani, ka\njimajkunha kurhaani ekana uíchu mitsitanka isï nájki nema\nat'api, jimajkaninha kétsintaspti anhatapurhu ka nirasptinha\n\nexeni, xéntasptinha uíchuni apondintani uarhirini, ka\njimajkunha xéni ma k'éri ach'amasïni, sïkuiriri xukuparharini\nekanha andarhirapka ka xukambarhiparini arhini eska andi\nxáni uánikua axuniichani uándikuapka, eska ima jindeepka\nkuájperi juáteecheri ka iámu tsípiti kuirakatechari enkasï jima\nirekurhipka isï eska náeka mámaru jarhati tsípiti\nmanakurhiricha enkasï uits'aku tirejka eska; axuni, uani,\nuak'i, kuaraki, isinkua, ukuri ka tap'atsï, misu papa, p'atamu\njiuatsï ka kuitsiki, ka ístu enkasï karajka eska: kuirisï, k'uáki,\nk'urhu, tsápki, ts'oreki, t'iuapo, charhandu ka tukuru.\nKurhanditasptinha eska nótero jamapirinka isï uandikuani\ntsipitiichani jimboka ima kánikua p'amerasïani ka ik'iani,\njimajkani uératini ach'amasï axuni at'ari kánikua\nchérakurhispti ka isï uandani eska jarhaspka ma ach'aati\njuátarhu ireri enka kuájpeanka iámu tsipitiichani.\n\n¿Ne chéraspi axuni at'arini?\n\n¿Axuni at'ari ¿ambe jimbo atsitasïani axuniichani?\n\n¿Ambe jimbo uándikuasïani axuniuchani?\n\n¿Na uandasïani axuni at'ari enka nóteru nirampka\naxuniichani at'ani?\n\nT'u, ¿na janhaskasïni sési jaki o no sési jaki pari uandikuani\ntsipitiichani? Ka ¿andi?\n\nSési xekua indeni ambe entra jukaka unharhikukuarhu\nketsikua, ka únharhikuntsï ma tsipitini eka karakata\njuátarhu ireriri uandajka.\n\nk'uiripita t'ireri kárati uitsakua t'ireri\n\n\n78\n\n\ntanimu ekuatse ka témpeni iúmu tanimu\n\nLáasïchi nirasïnha míteni eska:\n\n\n\nAuani uitsaku t'iresïni. Ts'ame o jiuatsï k'uiripita t'iresïni.\n\nTik'uini sïpimuecha t'iresïni. Kúchi mámaru ambe t'iresïni.\n\n\ntanimu ekuatse ka témpeni iúmu t'ámu\n\nMókuantsïje arini kurhamarhikuechani.\n\n¿Ambe úpirini eka no japirinka uitsakuecha?\n\n¿Ambe úpirini eka no apirinka inde ambe enka ts'ameojiuatsï\nt'irejka?\n\n¿T'u na janhaskasïni, úpirini k'uiripuecha irekurhini ini\nparhakpinirhu nájkira no japiinka máteru tsípitiicha?\n\n¿andi?\n\n\n80\n\n\nt'amu ekuatse\n\nKurhitsiiri uandantskua\n\nEkanha parhakpini k'amakurhipka itsï\njimbo, tata kuerajpiri ánchisptinha\nkurhitsini pari nirani exeni\nk'arhindintskua parhakpinirhu,\nkurhitsinha niraspti ka maratini\nexentasptinha uarhiriichani ka\njupikaninha auáantaani,\nnit'amasptinha uanikua jurhiatikucha\nka no k'uanhatsintani aiankuni tata\nkuirajpirini, jimajkaninha méndaru\nexaspti k'uákini, k'uákinha niraspti ka\nexentaninha kurhitsini ka arhininha\n\neska andi no kokani k'uanhatsintapka\nka kurhitsinha arhini eska no isï uantani\njapirinka, eska kókani t'irepirinka,\nk'uakinha no uékaspti ka sónkunha\nts'emuni ka kókani kuanhatsintani.\nNiéntaspinha ká iámu aiankuani tata\nkuirajpirini, tata kuirajpiri kánikua ik'iani\nka irontani enkanha tniántapka kurhitsi\nka ménkunha xukambarhini isinha\narhini eska ima kánikua no sési úspka\nisï no kurhajenani, p'ikusptinha ejpu ka\ntátsipani isï jatsikuntani ka isï arhini eska\nménku isï jamupinka sipiati ambe\nt'ireni, isï jimbonha kurhitsï ísku no sési\njáxisti ka ístu sipiati ambejku t'ireni.\n\n¿Néecha jámasïni uandanskuarhu?\n\n¿Na janhaskurhispi?\n\n¿Ambe úkurhispi?\n\n¿Na jásï ma iratsiku pit'asïni?\n\n\n\nUarhiriichani auaantaspti.\nparhakpini Kánikua ik'iaspti.\nkurhitsi Kókani k'uanhatsintaspti.\nk'uáki Exaspti kurhitsini ka k'uákini.\nTata kuerajpiri. K'amarasptinha itsï jimbo.\nNo sési jáxisti ka t'iresïni sïpiata ambe.\n\n\n82\n\n\nt'ámu ekuatse ka tsimani\n\n¿Namupura arhikurhisïni tsípiti kueraakateecha?\n\nJatsikuantsï iúmu jakankurhikuechani tsípiti ak'atsitirichani.\n\nTsípiti manakurhiriicha, ¿Namupuru arhukurhisïni\nandajpinukua jimbo?\n\nJatsikuantsï iúmu jakankurhikuechani tsípiti manakurhiricheeri\nEnkasï p'eanhajka o jatsinhajka.\n\n¿Namupurusï arhukurhïsi tsípiti manakurhiriicha t'irekua jimbo?\n\nSési exeua arini únharhikukateechani, ka kuirunharhikuntsï\n\nambe ka ambe tiresïni k'uiiusï.\n\n\n\nt'ámu ekuatse ka tanimu\n\n### 10 JURHIAKUA KA CHÚREKUA\n\nAndisi chúrejki ka andisi erandejki, nójchi ménku\neratsentasinka andi enka isi úkuarhijka. I jási ampe\núkuarhisindi jimpoka juchaari parhakpeni uanarhesinka tata\njurhiatani juantsikurheparini ka jarhastiksi máteru isi jarhati\neski juchaari parhakpeni enkaksi m'énku uanarhejka tata\njurhiatani ka uandasintiksi mítetiicha eska jini no irenaska isi\neska juchaari parhakpeni jimpo, arhinasintiksi planetaecha\nka ariksi jinteesti: Mercurio, Venus, Tierra, Marte, Júpiter,\nSaturno, Urano, Neptuno ka Plutón.\nJuchaari echeri jatsisti nana kutsini enka uanarhejkajtu\necherini juantsikuarheparani, ka ts'imi, nana kutsi ka echeri\nnóksi jatsikuarhisti t'ínatakua, tata jurhiatajkusi jatsikuarheti,\ninde ménku tixaraxati ka indesi újti t'inataani echerini ka\nnana kutsini ka iámentu planeteechani, jimpojchesi újka\nerancheani churekua jimpo ka arhirasiinkajchi jóskuecha.\nTata jurhiateeri t'ínskua uinani xanarasindi, iáasi jameri\npone úsinti ma xanatakuani enka úaka andani tata\njurhiateeri t'inatakuani.\n\nEnka planeteecharhu o jóskuecharhu uátakuarhiaka\nt'inskua, ónarhitaasinti máteruechani, ka inksisi arhijka eska\nnana kutsini anantanasinka ka eska tata jurhiata\nónarhisinka.\nEnka nana kutsi anantanaaka, úkuarhisinti jimpoka echeri\nterujkanirhu jarhasinka nana kutsini jinkuni ka tata jurhiatani\njinkuni ka no úsinti t'ínskua t'inarhetani nana kutsini; ka enka\ntata jurhiata ónarhijka, úkuarhisinti jimpoka nana kutsi\nterujkanirhu jarhasinka tata jurhiatani jinkuni ka echerini\njinkuni, ka ójkutasindijtsini jimposi méniichani pápkandejti.\nI jasi ampejchi úaka sánteru sési exeni enkajchi uéraska\nterunukua ka exeakajche enka tsándeni jauaka ka\nuékanchi tata jurhiatani ónarhikuni k'umanda úkuarhesinti,\nístu enka ts'irakuarhini jauaka enkaksini óndacheska\ntsándaní sánderuri ts'iraaka.\n\nArhisinti k'uiripu p'urhepecha eska, enka nana kutsi\nanantanaaka ka enka tata jurhiata ónarhiaka uétarhisinti\nanatapuechani takusi charhapiti jórhukuani parikaksi no\nuauarhuaka.\nEnka no japirinka tata jurhiata áampe japirini tsipikua\njuchaari parhakpeni jimpo ka niksi úpirini anatapuecha\nk'uiripeni.
|
top-books2-17
|
top
|
Itlhtukunatakán [’itlhtukuna·tak’á·n] s. La\nchicharra grande, la quemarroza, llamado\nchuyun\ntambién: maqolux.\nItsakgatjuki s. Zacate del venado. Ix-, it-.\nPosesivo Su de él, ello, ella. Sakgat: Zacate.\nIxchawchichekg s. Tortilla del sapo. También\nXchujlhpatni. Cura quemados, mal de ojo. Nubes\nblancas que se ven en el cielo.\nChuyun s. Sábila. Liliácea. Cura dolor de Ixkiwi s. Su árbol, su madera, la madera de, el\nespalda, afecciones de bronquios, tos; vitaliza el árbol de. Ixkiwi kgesqa: El palo de laurel.\ncutis; regula la menstruación, blenorragia, Ixlá, xlá pron. Es de él, de ella, de ello. Ja’é\núlceras, vejiga, inflamación de ojos, gonorrea y katakuxtu wa ixlá kinkukuku: Esta milpa es de mi\nflores blancas; apostemas, contusiones y tío. Xla. Pronombre: El, ella, ello. Xla\nmalestar intestinal. kintachiwinalh qotán: (El, ella) habló conmigo\nayer. Akxni lichiwinana pala chixkú osu puskát,\nE, e. Nitú tachiwín nimá likilhtsukú litamaqatsoqni chuné naliwana: xla puskát (ella-mujer) al\n(e). No hay palabras que inician con la letra (e). referirse a ella; xla chixkú, al referirse a él, se le\npospone mujer u hombre para diferenciar sexo.\nXla (puskát) chiwinalh: Ella (mujer) habló.\nI, i Ixlakgastapu mastantsiks s. Orozuz, tabardillo.\nSe usa para el mal de viento. Matantsiis:\nCaraballo. Laqastapu: Ojo.\nIxlakgastapu tamakgní s. Capulín (ojo de\nI [’i] v. Lo toma, lo cosecha, lo agarra; lo corta\npescado). Orozuz. Ixlakgastapu: El ojo de.\ncon la mano (como las flores o rosas).\nTamaqní: Pescado, pez. Cura la disentería y tos\nI (’iy) v. Lo compra; agarra, toma, coge, elige.\nferina. Llamado también: Xlaqastapu skiiti.\nXla i itlhaqat: El compra su ropa.\nIxli’it s. Su prometida, su novia.\nIkstakgnimula (sic) v. Epazote de la mula.\nIxmusnipokgo s. Esófago. Musni, pedúnculo; de\nIkstaqni, itlhqejni: Su epazote. Palabra híbrida.\ndonde penden o están pegadas las cosas, en\nIlhkuyunchúchut (Ilcuyunchuchut) s. “Agua de\nracimos.\nfuego”. Así se llama un lugar en la sierra norte de\nIxpixpakglhcha chawilá s. Tomatillo de\nPuebla.\nguajolote (bejuco). Paqlhcha, “tomate”, especie\nItat s. Mitad, medio. Watá itat ikpuxtoqli kinkuxi:\nde granada silvestre, se come.\nSólo acarrié la mitad del maíz. Itatni: Mitades,\nIxwí v. Estaba, se encontraba, permanecía.\npor mitades.\nKgotán u ixwí kinkumali: Ayer se encontraba aquí\nmi comadre.\n87 88\n\nIx’axkut s. Su tabaco, el tabaco de; ix’axkut Je’é. Pronom. Este, esta, esto. Je’é kgawasa\nsikulán: El babaquillo (del santo). lakgatí chakganán: Este muchacho le gusta\npescar. Var. Ja’é, e.\nJikwán v. Tiene miedo, temor. Jikwaní: Le tiene\nJ, j miedo, temor (alguna cosa, a enfrentar un\nproblema).\nJikwanít. Se ha espantado. Jikwalh: Se espantó.\nJa pron. Qué. Diga usted, mande, cómo. Ja, Jikwat v. Miedo, temor, espanto. Jikwán: tiene\nnikkgaxmatli tu wanti: Qué, no escuché lo que miedo, le da temor; lijikwa: espantoso, peligroso;\ndijiste. Sinón. Tuku (qué, lo que). jikwati: (es) miedoso, cobarde. Por medio del\nJajmaní v. Respira con dificultad, le echa aire o espanto o miedo puede adquirirse una\naliento para evitar que alguien se enferme del enfermedad porque se pierde el alma. Sinón.\nespanto. Lakapuwán.\nJaka s. Zapote. Ju’ú anán tipalhuwa jaka: Aquí Jikwati. Miedoso, temeroso, cobarde. Namá\nhay mucha variedad de zapote. Kajakan: Zapotal, chixkú son jikwati: Ese hombre es muy miedoso.\nzapotitlán. Ixjaka: Su zapote, el zapote de. Jikwatuwán s. El arbusto dormilón.\nSkulújaka: Chicozapote. Aqchixítjaka: Zapote Jikswat v. Ahoguío, el ahogo; jikswá: se ahoga.\ncabello. Kukunú: Zapote mante. Jikswakujut s. La tosferina: kujut: la tos;\nJaksa v. Olor penetrante como chiles, alcohol, kujunán: (él) tose. Sinón. Jikswakujunat.\ngases. Jilí v. Truena, murmulla. Jilí: Trueno, murmullo.\nJakaxanat s. Bejuco de sol. Xanat: Flor; “flor de Akxni amaj senán jilí: Cuando va a llover truena.\nzapote”. Jilima: Está tronando.\nJalanat s. Brasa(s). Kamachichi mincháw wajá Jilikxa s. Le da hipo. Jílikxni: Hipo.\njalanat: Calienta tu tortilla ya hay brasas. Jin s. Humo, humea. Kimakgatasama jin,\nJakgtú [haqtú]. La lechuza de boca grande; var. kamapasi lhkuyat: Me está haciendo llorar el\nTakgtujtu, jaqchu. humo, enciende la lumbre. Var. Jini. Jima snon\nJoqchilit [hoqchílit]. El pájaro carpintero, milhkuyat: Está humeando mucho tu lumbre.\nchénchere; véase: chaseq, chakan: Var.\nKgoqchilit.\nJokgni [hóqni’] s. La lechuza mediana.\nJaxa v. Descansa, reposa. Tajaxni, descanso,\nreposo.\nJaxanán v. Respira, resuella. Jaxanama: está\nrespirando. Pujaxan, aparato respiratorio.\nJe. Pron. Sí, bueno. Afirma, acepta algo. Je,\naqsanalh: Sí, sanó. Véase Chuná. Tlan.\n89 90\n\njinaj\njuklhka\nJinaj. s. Acuyo. Hierba santa, omequelite. Es\ncondimento y medicinal en posparto;\nantiinflamatorio, amenorrea, bilis, afecciones Juklhka s. Quelite quitacalzón. Guaparrón.\ngástricas, calambres, incordio, cólicos Crece en la milpa. Se consume frito con huevo.\nmenstruales. Sinón. Jinaj. Vease: kúklhkaka.\nJintalh s. Niebla. Tapoqlhtutama, takxtuma Júkxapu s. Ojite. Su fruto es comestible, sus\njintalh: Está obscureciendo, la niebla está ramas y hojas como forraje, su madera para\nsubiendo. leña; familia de las urticáceas o de las moráceas.\nJa’é xtawakat júkxapu lapuwakán: La fruta del\nojite se come hervida.\njuki\njun\nJuki [húk’i’] s. Venado. Makgasa xlama tanlhuwa\njuki: Antes había bastante venado. Skatan:\nTemazate.\nJukíluwa s. Mazacuate. Chi laqsputkgoma Jun [hun] s. Colibrí, chuparrosa. Jun chalí chalí\njukíluwa: Hoy se está extinguiendo el mazacuate. tatsutsumana xanat: Los colibríes todos los días\nLuwa: Culebra, serpiente. están chupando las flores.\nJukimayak s. Bejuco de venado. Juki: Venado. Ju’ú adv. lugar. Aquí, en este lugar. Ju’ú wi\nMayak: Bejuco. kinapa: Aquí vive (está) mi tía.\n91 92
|
ctu-books2-6
|
ctu
|
Chujmlumjunp’ejl i chajc’ajl ty’añ:\nPejty’elel jiñi i tyejclum indigenajob mi’ mejlel i yujc’ob tyi’ cujñel yic’oty cha’añ mi colel jiñi i\nyumunty’elob, mi’ mejlel i tyejmpañob i bu cha’añ mi’ chujñ melob jiñi ch’ujutyesaya, che’j\nbajche’ mi’ ña’jtyañob i mel tyi’ jujunchajp ts’aj bu i ñopoyob tyi’ tyojlel i ño’jtye’elob, yic’oty\ncha’añ mi’ chajleñob tyoj bu meloñel cha’añ mi’ ja’q’uejl jiñi ty’añ chej bajche’ albil yic’oty\nts’aj ña’jtyiñtyi tyi’ pejtyelel pañimil.\nJo’jlumjump’éjl i chajc’ajl ty’añ:\nPejty’elel jiñi i tyejclum indigenajob mi’ mejlel i ña’jty’añob che’j bajche’ mi’ x’ijcbeñob i bu\ntyi’ jujuntyiquil cha’añ i weñlel i lumal.\nWu’iclujump’éjl i chajc’ajl ty’añ:\n1.- Pejty’elel jiñi i tyejclum jiñi indigenajob, ya’ bu chujmulob ya’ baqui jaxul jiñi lum yambu\npañimil, mi’ mejlel i chajpañob che’j bajche’ yom mi’ comol colty’añob i bu, yic’oty che’j\nbajchej yom mi’ melob jiñi comol e’tyel, yic’ot cha’añ mi’ melob jiñi ts’aj bu meleyob i\nño’jtye’elob, cha’añ mi’ chujñ q’uejlelob tyi’ ñuc jiñi ña’jtyibalob tyi’ tyojlelob jiñi yajbu\nchujmulob tyi’ yambu pañimil.\n2.- Jiñi yumulob mi’ comol ña’jtyayob yic’oty jiñi indigenajob che’j bajche’ yom mi’ chujñ\nña’jtyuñtyel jiñi i ñuclelob jiñi pejty’elel indigenajob.\nWuclujump’ejl i chajc’ajl ty’añ:\n1.- Pejty’elel jiñi i tyejclum jiñi indigenajob, mi’ mejlel i comol ña’jtyañob, mu’ bu i\nchajpañob, mu’ bu i c’uchojb tyi’ ty’añ, mu’ bu i ts’ijbañob tyi juñ, cha’añ yom bu mi’ ch’ujñ\nña’jtyuñtyel jiñi i ña’jtyibal yic’ot ñuclel jiñi ño’jtye’elob jiñi p’ujmp’ujñob bu, Jiñi yumulob\nyom mi’ ja’c chuqui ña’jtyibil, yom mi’ q’uejl tyi’ ñuc jiñi ts’ijbubil i cha’añob jiñi indigenajob.\n2.- Ma’añic mi’ mejlel tyi’ yajpel pejtyelel chuqui ts’ijbubil, maáñic mi’ mejlel tyi’\nmucty’uñtyel jiñi pejty’elel ña’jtyibilbu, ts’ijbubil bu i cha’añ jiñi indigenajob come che’uch\nts’ijbubil tyi’ ñuc bu juñ ts’aj bu i ña’jtyayob jiñi pejty’elel yumulob tyi’ pañimil.\nWaxuclujump’ejl i chajc’ajl ty’añ:\nJiñi yumulob mi’ comol melob jiñi e’tey’el yic’oty jindigenajob, yic’oty tyi’ tyojlel yambu\nyumulob cha’añ mi’ ts’ujctyuyel pejty’elel jiñi ts’aj bu i ts’ijbayob pejty’elel jiñi ñuc bu\nyumulob.\n\nBolomlujump’ejl i chajc’ajl ty’añ:\nPejty’elel jiñi i tyejclum jiñi indigenajob mi’ mejlel i ty’ajob i coltyuñty’el tyi’ ty’ajq’uin yic’oty\nmi’ mejlel i ty’ajob i cujñty’esujñtyel tyi’ e’tyel tyi tyojlel yumulob, che’j ja’el tyi’ tyojlel\npejty’elel jiñi yumulob tyi’ pañimil.\nChajc’ajl ty’añ:\nPejty’elel jiñi i tyejclum jiñi indigenajob mi’ mejlel i tyajob i weñlel tyi’ junlajal yic’oty yom mi’\nyujtyel jiñi tyoj bu meloñel tyi’ tyojlel jiñi yumulob, yom mi’ melbeñtyelo tyi’ orajach chuqui\nñaj’jty’ubil, yic’ot ts’ujcujl mi’ mejlel jiñi mu’ bu i comol ña’jty’añob che’j añ chuqui mi\nyujty’el tyi’ tyojlel tyi’ jujuntyiquil o mi’ tyi’ pejty’elelob. Pejty’elel jiñi mu’ bu i ña’jty’uñtyel\nyom mi’ q’uejlel tyi’ ñuc cha’añ ch’ujñ cujxul mi’ yajñel pejty’elel jiñi ña’jtyibal jiñi\nindigenajob come che’uch ts’ijbubil tyi’ tyojlel jiñi yumulob tyi’ pañimil.\nChajc’ajl i jump’ejl ty’añ:\nJiñi jujunchajp yumulob añob c’ajbul bu i ña’jtibal jiñi mu’ bu i melob i yejtyel ya baqui mi’\ntyejmpañob i bu jiñi junmojty bu pañimil (Naciones Unidas) yic’oty yan ty’ac bu x’ej’ty’elob\ntyi’ jujunpe’jl pañimil cha’añ mi’ ja’q’uejl jiñi ts’ijbubilbu tyi’ ñuc bu juñ, yom mi’ chajleñob\nwen bu meloñel yic’oty yom mi’ ja’c’ojb jiñi ty’añ cha’añ mi’ colty’añob tyi’ ty’aq’uijñ jiñi\np’ujmp’ujñob bu yic’oty cha’añ mi’ chajleñob cujñty’esa, cha’añ yom mi’ ty’ajob i weñlel\npejty’elel jiñi indigenajob tyi pañimil cha’añ mach chujñ p’ujmp’ujn mi’ yajñelob.\nChajc’ajl i chajp’ejl ty’añ:\nJiñi junmojty yumulob tyi’ pañimil (Naciones Unidas), yic’oty pejty’elel jujunchajp bu yambu\nyumulob mi’ chujñ ac’ojb tyi’ cujñel, yic’oty cha’añ mi’ chujñ x’ijcbeñ jiñi yambu yumulob\ncha’añ yom mi’ chujñ q’uejlel tyi’ ñuc jiñi ña’jtyibal yic’oty i ñuclel jiñi ño’jty’elob jiñi\nindigenajob come che’uch ts’ijbubil tyi’ jiñi ñuc bu juñ.\nChajc’ajl i yuxp’ejl ty’añ:\nPejty’elel chuqui ts’ijbubil tyi’ jiñi ñuc bu juñ jiñuch yom bu mi’ ts’ujcty’ujyel cha’añ chujñ\ncujxul mi’ yajñel yic’oty cha’añ mi’ chujñ ja’q’uejl ili ty’añ, cha’añ mi’ ty’ajob i weñlel jiñi\nindigenajob tyi’ pejty’elel pañimil.\nChajc’ajl i chump’ejl ty’añ:\nPejty’elel jiñi i tyejclum jiñi indigenajob mu’ bu i bajñel chajpañob cha’añ mi’ ty’ajob i weñlel\nts’ijbubil bu tyi’ ñuc bu juñ, mi’ ts’ujctyujyel tyi’ junlajal tyi’ tyojlel jiñi wiñicob x’ixicob.\nChajc’al i jop’ejl ty’añ:\nMa’añic mi’ mejlel tyi’ q‘uejxty’uyel, mi’ muq’uijc i mejlel tyi’ yajpel chuqui tsa’j ts’ijbuñtyi tyi’\njiñi ñuc bu juñ, ma’añic mi’ chujñ mejlel tyi’ tyi’jc’ñujñty’elob jiñi p’ujmp’ujñob bu yom chujñ\ncujxul mi’ yajñelob tyi’ pejty’elel ja’bil.\n\nChajc’ajl i wujcp’ejl ty’añ:\n1.- Pejty’elel chuqui melbil, Ma’añic mi’ mejlel tyi’ je’jmel chuqui ts’ijbubil yic’oty chuqui\nña’jty’ubil tyi’ jiñi ñuc bu juñ ts’aj bu i ts’ijba jiñi pejty’elel jiñi yumulob.Jiñi yumulob jiñi\njunmojt wiñicob o jujuntyiquil wiñicob ma’añic mi’ mejlel i chajlen ts’ajleya tyi’ tyojlel jiñi ñuc\nbu juñ tsa’ bu i meleyob jiñi junmojt yumulob tyi’ pañimil (Carta de las Naciones Unidas)\nMa’añic mi’ tyejch wocol ili juñ ts’aj bu ts’ijbuntyi’ tyi’ ty’ojlel yumulob, tyi’ tyojlel junmojt\ntyejclum, mi’ lac q’uejl jiñuch cha’añ mi’ chujñ sujclujben i weñlel yic’oty cha’añ chujñ\njunmojt mi’ yajñelob tyi’ pejty’elel jiñi chumulob bu tyi’ jujump’ejl ty’ejclum.\n2.- Che’j ba ora mi’ c’ujñel jiñi ts’ijbubil bu tyi’ ñuc bu juñ, yom mi’ p’ujsty’ul tyi’ ñuc cha’añ\nmi’ mejlel i melob chuqui mi’ bajñel ña’jty’añob jiñi indigenajob. Pejty’elel chuqui mi\nña’jty’uñty’el yom mi’ yujty’el che’j bajche’ ña’jtyubil yom mi’ ja’q’uejl ili ty’añ ts’ijbubil bu\ncha’añ mi’ ty’ajob i weñlel pejty’elel jiñi p’ujmp’ujñob bu. Pejty’elel chuqui mi’ ña’jty’uñtyel\ncha’añ mi q’uejxty’uyel jiñi ty’añ, mach cha’añic mi’ ty’ajob i ts’ajlenty’el jiñi indigenajob,\nyom cha’añ mi’ ty’ajob i weñlel yic’oty cha’añ mi’ q’uejlel tyi’ ñuc jiñi mu’ bu i ña’jty’añob\nyic’oty cha’añ yom mi’ yujty’el jiñi tyoj bu meloñel cha’añ mi’ ty’ajob i tyijicñuyel pejtyelel jiñi\ntyejclum.\n3.- Pejty’elel chuqui albil yic’oty chuqui ts’ijbubil tyi’ jiñi ñuc bu juñ yom mi’ ts’ujctyuyel che’j\nbajche’ ña’jtyubil, yom mi’ yujty’el jiñi weñ bu meloñel tyi’ tyojlel yumulob, yom mi’ chujñ\np’ujstyul tyi’ ñuc pejty’elel i ña’jtyiblob jiñi indigenajob, yom mi’ q’uejlelob tyi’ junlajal, mach\nyomic mi’ chujñ chojquejlob o ts’ajlenty’elob, yom mi’ ty’ajob i colty’uñty’el tyi’ tyojlel\nyumulob cha’añ mi’ chujmtyulob tyi’ uts’at, yic’oty cha’añ mi’ chujñ ty’ajob i tyijicñuyelob tyi’\npejty’elel ja’bil.
|
zaq-books2-2
|
zaq
|
guie’ cuchugu’ ne quiguizaaca’, ne gaati’ hacia abajo para no distraerse cortando\nneza, ne raque’ jma guzáabibe’ laaca’ ne flores insignificantes, que luego se morían\njma cadi gudiicabeni’, ca dxa Girasoles en el camino y las tenía que tirar sin ser\nbidi’ stiidxaca’ guendaruxiidxi’, nguerú- entregadas. Aquellos Girasoles prometían\nni naaca’ chindaaca’ ra guzuhuañeeca’ sonrisas, así que estaba dispuesta a llegar,\nndiiga’ ti ganda zaaruca’, birechui’ jñe’ ne hasta que, al poner su pie derecho para se-\nxixa’ nachuchi’, naacaca’ stale Biidxi’ nuu- guir avanzando, resbaló con algo muy vis-\nca’ xañe’be’, ¡ne raque’ maru’!, dera biaaba coso, eran varios sapos que estaban bajo\nguidubi naaca’ lu xixa’ cadi naaca’ guixi sus plantas, ¡y luego más! Hasta que cayó\nnaga’, naacacani’ stale Biidxi’ nuaaca’ ba- por completo sobre algo que no era pas-\ndudxaapa’ huiinique’ cabecabe la’ dera nu’ to, eran muchos sapos que cargaban a la\nca guie’que’ ne rihuiinicani’ zica’ gubidxa niña alejándola de las flores que parecían\nruzaani’ ne bichiñacabe la’ ra jma nuu na- un sol radiante y acercándola a su zona de\nzaaca’. Nuucabe’ cadxicabe’, ti caga’naca- seguridad. Estaba aterrorizada, sintiendo\ncabé’ guidi laadi nanupi’stica’ guira’ Biidxi’ los viscoso de la piel de todos esos sapos\nne cuca’ liidxi’, guzaanacabe’ la’ chu’ dxi’, y ordenaba a gritos que la dejaran en paz,\nnera que’ gunaaba’ gúzaanacabe la’ che’, luego suplicó que la dejaran ir, —sólo voy a\n—jnizi chiguchugua’ ti Girasol— cortar un Girasol—.\nCa Biidxi’ bidiica’ bieque laabe’ nera jma Los sapos le dieron la vuelta y cuando es-\nnuube’ chindaabe’ layú ra jma nuube’ na- taba a punto de llegar a su zona de seguri-\nzaaca’, laabe’ biguaabe’ liidxi’ —¡rudie’ sti- dad, ella gritó —¡prometo nunca más cor-\nidxa’ jma quiziu’ dxi’ gugaaya’ ti guie’ pa tar una flor si me dejan tranquila!, ¡quiero\nguzaanatu naa chua’ dxie’!—, ¡racaladxe’ ver a mi mamá!—\nguya’ jña’!—\nCa Biidxi’ bindaacabe laabe’ ne bireche- Los sapos la soltaron y se dispersaron en\nca’ guiza’ naguenda’, jma gasti’ Biidxi’ cuestión de segundos, ya no había sapos\nneza que’... por el lugar...\nBizaacazi’ jni guucaque la’ Florencia bix- Después de esa experiencia Florencia co-\nhoñe’ ralidxi’ sin guzuhua’ dxi’, jma qui- rrió a su casa sin detenerse, ya no regalaba\nruziga’debe’ guie’, guláaquibe’ ndani flores. Puso en la canasta todos sus pelu-\ndxumi’que’ guira’ca’ ca mani’ laari rigui- ches y jamás dio explicaciones de por qué\ntebe’ ne qui jñuuru’ dxi’ jñui’neebe’ xiñe’ ya no llevaba flores a casa. Su madre pensó\njma quirineebe’ guie’ ra liidxibe’. Jñabe’ que era una niña muy inteligente pues ya\nguni’ i’que’ naacabe’ ti badudxaapa hui- había entendido el mensaje de las flores.\nini’ nabe’ nuu xpiaani’ ti jma bieenebe’\ndiidxa’ stica’ guie’ca’.\n\nNuuzi’ dxi’ pa laabe’ rireebe’ lu guiba’ De vez en cuando, si ella salía en el auto\nruxhoñe’ neca bixhozebe’ la’, ti Biidxi’ ri- con sus papas, un sapo saltaba cerca de su\nchesa’ gaxa ra rua cue’ guiru’ yoo, ti gue- ventana, para recordarle que allí estaban\ndazilu laabe’ ti raca’ nuucabe’ laacabe’ ellos protegiendo a las flores.\ncayapacabe’ ca dxa guie’.\nCa Bia’lazi’ neca mani’ ripaapa’ laaca nuu- Los insectos y los pájaros también estaban\nca’ naye’che’ neca Biidxi’, ti nánnaca’ zan- muy agradecidos con los sapos, pues sabían\nda guibaanicha’huica’ neza, lu jñaa sica- que había esperanza de vivir tranquilos en\nrúque’, dxa’ de guira’ lu die’. ese hermoso campo, lleno de colores.\n\nautora del cuento\nIsabel Gamma\ntraducción en zapoteco\nde la planicie costera\nFeliciano Carrasco Regalado\ncorrección y revisión\nde estilo en español\nYtzel Maya\nilustración y diseño editorial\nJéssica Mitzy Reyes Juárez\nresponsable de diseño\ndepartamento de diseño multimedia\nFernando Ivan Dupotex Herrera\ndesarrollo de audiolibros\ndepartamento de diseño de\nmateriales de lenguas indígenas\nLuis Flores Martínez\nInstituto Nacional de Lenguas Indígenas\ndirección general\nJuan Gregorio Regino\ndirección de políticas lingüísticas\nAlejandra Arellano Martínez\ndirección de comunicación social\nRogelio Hermenegildo García\nresponsable de la publicación\ncoordinación de difusión\ny asuntos internacionales\nGloria Jadra Gutiérrez\n\nPuros Cuentos\nen nuestra\nlengua\nLos textos de Isabel Gamma son una ventana de escape hacia\nesos otros mundos que habíamos olvidado en algún lugar de\nla memoria. El Instituto Nacional de Lenguas Indígenas, por\nmedio del proyecto Contigo en la Distancia, te presenta este\nrecorrido digital por la infancia, la ensoñación, el juego y las ma-\nternidades diversas, en una variedad de traducciones a lenguas\noriginarias, para compartir y leer en comunidad, en voz alta o\nen silencio cómplice. “Tenemos nuestra imaginación, tenemos\nalas, ¡despliégalas! Vamos a volar imaginando”, dice la autora.\nA través de esta imaginación y la renovación de los recuerdos\nempiezan las historias que construye desde el afecto.
|
tpt-ebible-LK19_13_1
|
tpt
|
Va jalakjuntaꞌiꞌelal pumakau ixꞌoqxtamatin. Laqxtaqnil qayntamin lhuu tumin, va lakjunil: “Kꞌapꞌutꞌapꞌatsꞌatꞌik ni aniy tumin tus kakminchoqoyaꞌ.”\r\rPero yu lapanakni yu ancha ixtꞌamachaqan va ixtaxkajiy yu junputun lhachimoꞌonuꞌ. Tamalaqachal chivinti, va tanaul: “Kijnankꞌan iknaunau jantu kaval kiJalhachimoꞌonukꞌan.”\r\rPero tejkan chinchoqol ni ay lapanaki la ixputaulan va ixlaqaꞌitacha ixpalhachimoꞌon. Jalakjuntaꞌil ixꞌoqxtamatin yu ixlaqxtaqnita tumin. Va ixkꞌatsaputun tacha tamakatacha qayntamin.\r\rYu pꞌunaj chinchal, va naul: “Jalhachimoꞌonuꞌ, chavay yu mintumin talhavatacha aqkau chuncha tacha kꞌixtꞌaqnin.”\r\rEx ni jalhachimoꞌonu va junil: “Ox oqxtamati kꞌatꞌi. Uxintꞌi la ox makꞌatꞌi mas va kun tsꞌuniy, xlhiyucha kꞌalhachꞌimoꞌonuneꞌe lakakau putaulan.”\r\rEx chinchal aqayntaun, va naul: “Jalhachimoꞌonuꞌ, chavay yu mintumin talhavatacha aqkis chuncha tacha kꞌixtꞌaqnin.”\r\rEx ni jalhachimoꞌonuꞌ va junil: “Ex uxintꞌi kꞌalhachꞌimoꞌonuneꞌe lakakis putaulan.”\r\rEx aqayntaun vachu chinchal, va naul: “Jalhachimoꞌonu, aniy mintumin. Va xakpachꞌimaꞌata la kimpayoj.\r\rVa xaktalhauniyan uxintꞌi. Ijkꞌatsay va la pꞌas milhachimoꞌon, va chꞌapꞌay yu jantu minavin y xꞌanan taꞌan jantu chꞌan.”\r\rEx ni jalhachimoꞌonu va junil: “Kun minchivinti meꞌeman mapꞌukꞌan mintalaqalhin. Laqsaval ixkꞌatsay ni va la pꞌas kilhachimoꞌon y va ikchꞌapay yu jantu kinavin y ikxqanan yu jantu ikchꞌan.\r\r¿Ex valiꞌiychacha jantu kꞌamanutꞌi kintumin laka banco? Ex chuncha kitꞌin xaklhajal sasꞌatꞌa tejkan ikchinchoqol.”\r\rEx lakjunil yu ancha tayanal: “Kꞌamaxtꞌunitꞌikcha ni tumin, kaxtꞌaqnitꞌik yu lhajal aqkau chuncha tacha kxtaqnil.”\r\rYuꞌuncha tajunil: “Pero, jalhachimoꞌonuꞌ, yucha lhitꞌajuncha aqkau chuncha tacha xtꞌaqnin.”\r\rEx ni jalhachimoꞌonu lakjunil: “Klajunau mas yu lhitꞌajuncha, kaxtaqnikanaꞌ alati. Pero yu jantu tuꞌuchun kalhitsukul, mas va tsꞌuniy yu lhitꞌajun kamaxtunichoqokanaꞌ.\r\rChavaycha kalaklhitꞌantꞌikcha aniy ni lapanakni yu kintaxkajiy yu jantu ixkintajuniy xaklhachimoꞌonul. Aniy kꞌalaqmaqniꞌotꞌikcha la kintꞌalakaꞌukxpuꞌ.”\r\rTaval tejkan chuncha naul ni Jesús va taylhaꞌal ixlakatin para kachaꞌal Jerusalén.\r\rTejkan va laycha kachaꞌal lakatꞌuy putaulanin yu lakjunkan Betfagé y Betania yu ukstsꞌuniy ni aspajun yu junkan Olivos, ex jalaqmalaqachal qayntꞌuy ixtꞌaltanan.\r\rVa lakjunil:\r\r—Kꞌapꞌinchꞌipitik ni lakatꞌuniy putaulan yu ancha vil. Ex taꞌan kachꞌipꞌinapitik, katꞌemayapitik laqataun sasꞌatꞌa burro chꞌiꞌulakanta yu jantukaꞌ matichun putaukꞌay. Kaxꞌoqꞌiyapitik, kalhitꞌantꞌik.\r\rIncha taꞌayucha katalhisakmiyan ni valiꞌiycha xꞌotꞌatꞌik ni burro, ex kꞌaꞌunapitik va maqskꞌiniy ni Jalhachimoꞌonuꞌ.\r\rEx taꞌal ixtꞌaltanan, tatemal va tacha lakjunkal.\r\rTejkan ixtatꞌajun xꞌoqnun ni burro, ex yu jamanavinin va talaklhisakmil:\r\r—¿Valiꞌiycha xꞌotꞌatꞌik ni kiburrokꞌan?\r\rEx yuꞌuncha tanaul:\r\r—Va maqskꞌiniy ni Jalhachimoꞌonuꞌ.\r\rEx va talhaꞌanilcha ni Jesús, va tamukꞌanil ixlaqchꞌitikꞌan ni burro, ex putaukꞌal ni Jesús.\r\rTejkan chuncha alcha ni Jesús, ni lapanakni tamamanil ixlaqchꞌitikꞌan lakatin para ancha kapuꞌal.\r\rVa la lhuu lapanakni yu ixtatꞌaꞌan ni Jesús. Ex chuncha tejkan va lay kachaꞌal ni Jesús lakatajunti ni aspajun yu junkan Olivos, va ayaj talhiꞌachantajul ni yuꞌuncha. Va ixtatꞌasay, la ay ixtamakay ni Dios por tachun yu ixtalaqtsꞌinta yu makal ni Jesús la ixtapꞌasta.\r\rVa ixtanajun:\r\r—¡Katoꞌoyakal yu minta la ixtaqaꞌuti ni Jalhachimoꞌonu Dios! Ox katalaqtsꞌinchoqol ni Dios kun ni lapanakni y katoꞌoyakal ni Dios laktꞌiyan.\r\rPero lati ni fariseos yu ancha ixtayanal va tajunil ni Jesús:\r\r—Jamalaniniꞌ, kꞌaꞌun yu tatꞌamintan ni saq kataval.\r\rEx ni Jesús va lakjunil:\r\r—Klajunau incha va saq kataval ni lapanakni ex va katalaktꞌasal ni chiyuxin, va ay katamakal ni Dios.\r\rEx chuncha tejkan va laycha kachaꞌal laka Jerusalén, laqtsꞌil ni ay putaulan, va laqlhiqalhul ni lapanakni yu ancha tavilanal.\r\rVa naul:\r\r—Va ixmalaꞌasitꞌik chavay tas pulaycha oxicha katꞌaulchꞌoꞌotꞌik kun Dios pero jantucha lay kꞌamalaꞌasiyapitik.\r\rKaminaꞌ julchan tejkan kataꞌostaulaꞌ mintꞌalaxkayninkꞌan, katamalaqachꞌinuyan para jantu lay kꞌatꞌapꞌasatꞌik y katamalaqachoqoxnuyan.\r\rKatamaꞌakxaꞌoyan, katamaqniyan uxiknan yu ancha katꞌaulapitik. Jantu katamakaunaꞌ chiyuxin yu katalaꞌakltankukꞌataulal. Jantu ixmispꞌayatꞌik ni Dios tejkan kilachil xlhiyucha katapasayaꞌ.\r\rEx va tanul ni Jesús yu ay ixlakatajtankꞌan ni israelitas, va jalakxkauxtul yu ixtatꞌajun jastꞌanan y vachuꞌ yu ixtatꞌajun jalaktamunun.\r\rVa naul:\r\r—Va tsꞌoqkanta la ixchivinti Dios: “Ni kinchaqaꞌ junkan xachaqaꞌ taꞌan puskꞌinkan Dios.” Pero uxiknankꞌan makꞌayatꞌik paꞌalhavan.\r\rEx chuncha lhilhiy ixjalakmalaniy yu ay lakatajtan ni Jesús. Pero ni xaꞌukxtinin ni kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu lajꞌay lapanakni, yuꞌuncha aqtayl talakpastaknan tas laycha katapumaqnil.\r\rPero tachun ni lapanakni tus ox ixtatꞌajun qalasmaknan ni Jesús, xlhiyucha jantu katatemal tas laycha katapumaqnil.\r\rTaval taun julchan ni Jesús ixvil yu ay lakatajtan. Ixlakmasuniy ni lapanakni, ixjalaqputeꞌeniy tacha lay katapulaqtaxtul. Ancha tachaꞌal ni xaꞌukxtinin kuras ali yu ixtamasuy ixlhachimoꞌonkꞌan ni israelitas ali yu lajꞌay lapanakni.\r\rYuꞌuncha tanaul:\r\r—¿Taꞌayucha xtaqnin lhachimoꞌon ni kꞌamakꞌatꞌi yu aniy axtoqnu? ¿Taꞌayuchacha lhijunan ni chuncha kꞌamakꞌatꞌi?\r\rEx ni Jesús va lakjunil:\r\r—Kitꞌin vachuꞌ kaklalhisakmiyau taun chivinti.\r\rKilajuniu, ¿taꞌayucha malaqachal ni Juan para kamaqchajꞌavanal? ¿Va Dios u va lapanaki?\r\rEx aqtaylcha talalhisakmiy siya yuꞌuncha, ixtalajuniy:\r\r—¿Tas kajunaucha? Incha kajunau va Dios yu malaqachal ni Juan, ex ni Jesús kintalhisakmiyan: “¿Ex valiꞌiycha jantu kalhakꞌapꞌupꞌintꞌik?”\r\rPero incha kanaunau valiꞌiy lapanakni yu tamalaqachal ni Juan, ex ni lapanakni kintalakatꞌalmayan. Yuꞌuncha talhakapuꞌan ni Juan va yu ixlaqputeꞌey ixchivinti Dios.\r\rEx chuncha tajunil ni Jesús:\r\r—Kijnankꞌan jantu ijkꞌatsayau taꞌayucha malaqachal ni Juan para kamaqchajꞌavanal.\r\rEx Jesús jalakjunil:\r\r—Ex ni kitꞌin vachuꞌ jantu kaklajunau tas ayucha kixtaqnil palhachimoꞌon yu ikpumakay ni aniy axtoqnuꞌ.\r\rEx aqtaylcha jalaqxaqalay ni lapanakni, va jalakjunil taun chivinti yu xtaꞌa jatapastakꞌati. Va naul:\r\r—Qayntaun lapanaki chꞌal uvas la ixtꞌun. Va jalaqxtaqnil amedias lati tapatsanin. Ex taxtul, la maqan al.\r\rEx lakachilcha ixpupꞌuxkan ni uvas. Ni ukxtin va malaqachal qayntaun ixꞌoqxtamati para kaskꞌinil lati yu japꞌuxnucha yu ixpaxtoqniy yucha. Pero yuꞌuncha tasamajꞌal ni oqxtamati, tamalaqachachoqol, jantu tuꞌuchun kataxtaqnil.\r\rEx yu xamanavin tꞌun va malaqachachoqol aqayntaun ixꞌoqxtamati. Vachuꞌ tasamajꞌal ni oqxtamati, tamalaqachachoqol, jantu tuꞌuchun kataxtaqnil.
|
azg-books2-1
|
azg
|
Guía para la Atención\nDE PUEBLOS Y COMUNIDADES\nINDÍGENAS Y AFROMEXICANAS\nante la Emergencia Sanitaria Generada por el\nVirus SARS-CoV2 (COVID-19)\nTraducción en amuzgo alto del Este de Oaxaca\n\nNYO’ ÑÖ NANKUANO’ NTJÓN NKUE’\nNDÓ NJÓN NAKINTÖN TJANA’N JÚ TKJÚ\nNA’ NJÚ VIRUS SARS-COV-2\nADELFO REGINO MONTES, jú tzamantzie’n na’ kobitë no’n b’a na’a tza’a tzien ntja’ na’a\nntjon nkue. nyo ñö tui’ no’on articulo 1°, 2° y 4° párrafo ninké na’a nán tsón jú constitución\npolítica n’an ntua’ sna; 1, 2, 4, 5 y 25 na’n nkwui convenio 169 ntjana’n ntjón nkue ndó\nyo tindyo che’n ntua’ ndó jú b’a na’ ntyia yo tzie’n konta’na´n , 1, 2, 7, 16, 21, 22 y 24 n’an\nnán declaración de las naciones unidas ntjana’n derecho n’an ntjón nkue’ ; i, v, vi y xviii\nndó yubajón ndui’ nakintjon derecho n’an ntjón nkue i, 3 fraccion 1 ndó 45 nkwui lé’ na’\nntui tzi’en nyo nibane’n ndanie’n man tzjón sna 1,2,14,22 fraccion i ndó 59 fraccion i na’n le’\nna’koshen nibane’n ntjón na koshen ndua’ sna 1,2,3,4 fracciones i, iii, vi y xliii ,11 fraccion ii\nndó 17 fraccion ii ndó iii na’ nan nkui lé n’an b’a na’a tza’a tzien ntjana’a ntjon nkue n’a tui’\nyubajón numero 1,3 fraccion ii ndó 9 fracciones vi y xxiii na’ tson n’an b’a na’a tza’a tzien\nntjana’a ntjon nkue\nKIÓN KUENTA\nNdua’ sna ndó nibá no’n tzonankue’ m’an tkjú na’ jú COVID-19 tkjú na’a ndje’ tána’\nI.\nb’á na’ nyú organización mundial n’a nasi shue nkichonqui mán chi marzo chú be’\nme’n ndjo ntyiú ndó b’a ná jú consejo de salubridad general, shue ntyiú chon ntë yo\nshue ntkiuchonqui mán chi marzo chú baín jú shue tkui ndjí nón tzón na jú Diario\nOficial na’n tzamantzién.\nN’a manién ntua’ tzjón sna ndyia chuba’ na’ ndantje’ na’ yo jú tkjú ndó ndyia Nkë\nII.\nmayú nya ntui nasí n’a na’ ndibí yo jú tkjú na’ jú COVID-19 ndó Manitzién ndyia nkë\nkitjí ntjón nkue ndo njón nakintön ndui síí ndó Kuintjue’n nasíí ntyia na kondui\nsi n’a kitjí nkwui tzjón nkue’ yajo’ na’n ya Ntua’ manitzién yokintje’ cha’ tzo’ no’n\narticulo bé yubajón mán na jú apartado B Fracción nté ndó ninké na’a nán tzón\nconstitución política n’an ntua’ sna.\nN’a manie’n ntjón nkue’ cho’o nkën ndantje’i tzjón yo mikía no’n tkjú të kindja\nIII.\nJö ndó chatzone’n n’a mán kitjí nkwuí tzjón, ntue’ nchuba’ ndantje’i ndó ntue’\nNdë namanie’n mán ntua sna, tzjón nosko ndó namanie’n na’n nkwui tzjón Chuba\nndantje’ ndó kintuí nantjo’n na’n najo’n ntue’ nke nkwui derecho n’ain\n\nNYO’ ÑÖ NANKUANO’ NTJÓN NKUE’\nNDÓ NJÓN NAKINTÖN TJANA’N JÚ TKJÚ\nNA’ NJÚ VIRUS SARS-COV-2\nIV. Manchane’n nda nie’n na’ ma’n nkuichen ntua’ konda’ nantjón na’n kontue\nNamanie’n na’ nasi yajo ya ntui nasi n’a mán kitji ntjón nkue’ ndó ntjón n’aKintön1.\nV. Ntjón nkue ndo ntjón nakintön jö n’an ndibí che’n yo jú tkjú na’ njú COVID-19, nkë\nntyia mán.\nYo jú tkjú na’a mán nane’in SARS-COV-2 niba’ no’o ntua’ sna, ndjí n’a Ndjue’e chuba’\nVI.\nndantje n’an kitjí chatzone’n ntjón nkue’ ndó ntui’ si cha’sjen Chu’ ndó ntjí ntuí natjón\nnyo ñö me’i yajo ngakintjón ñö na’ i nkwji ba’a na’ tza’ Tzien ntjana’ a ntjón kue’.\n1 Ntjo’ ndyio nyo ño na’ ntji kuano’o ntjana’n jú tkjú jú Covid-19 emitidas por la Oficina del Alto Comisionado de las\nNaciones Unidas para los Derechos Humanos, disponible en http://hchr.org.mx/images/doc_pub/V1.2_Directrices_ONU-\nDH_Covid19-y-Derechos-Humanos.pdf; Mensaje de la Presidenta del Foro Permanente para las Cuestiones Indígenas\nde las Naciones Unidas, disponible en https://www.un.org/development/desa/indigenous-peoples-es/wp-content/\nuploads/sites/34/2020/04/UNPFII-Chair-statement_COVID19_ESP.pdf; Recomendaciones de la Organización de las\nNaciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura, disponible en http://www.fao.org/indigenous-peoples/news-\narticle/es/c/1268355/; Comunicado del Mecanismo de Expertos de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos\nIndígenas, disponible en https://www.hchr.org.mx/index.php?option=com_k2&view=item&id=1404:covid-19-un-desafio-\nmas-para-los-pueblos-indigenas&Itemid=266; Declaración del Grupo de Trabajo sobre las Personas Afrodescendientes,\ndisponible en https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=25768&LangID=E; Declaración\ndel Fondo para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas de América Latina y el Caribe, disponible en https://www.filac.\norg/wp/comunicacion/filac-informa/_-filac-emite-declaracion-frente-a-la-pandemia-del-covid-19/; Resolución 1/20\nde la Comisión Interamericana de Derechos Humanos, disponible en https://www.oas.org/es/cidh/decisiones/pdf/\nResolucion-1-20-es.pdf; Guía práctica de respuestas inclusivas con enfoque de Derechos Humanos ante el COVID-19 en\nlas Américas de la Organización de los Estados Americanos, disponible en http://www.oas.org/es/sadye/publicaciones/\nGUIA_SPA.pdf; Consideraciones para respuestas nacionales y subnacionales del Banco Interamericano de Desarrollo,\ndisponible en http://idbdocs.iadb.org/wsdocs/getdocument.aspx?docnum=EZSHARE-1043693673-50.\n\nNYO’ ÑÖ NANKUANO’ NTJÓN NKUE’\nNDÓ NJÓN NAKINTÖN TJANA’N JÚ TKJÚ\nNA’ NJÚ VIRUS SARS-COV-2\nTUTU CHA CHA’A KU’VA TU’UN CHIÍ ÑUU CHIÑUU\nTYA RA TOON, TOON CHA KUENDA CHA NUMI ÑI\nKITA KUE’E CHA NAÑI VIRUS SARS-COV 2 (COVID-19)\nNdji ndó nyö ñö nyo´ nkui no´m nomda : Nyo´ ño’ ntjanán jú tkjú mán naneí\n1.\nkobenón nyó nomda nkue’ kitjí njón konakuenón nyó no ntjé nibá na koshen\nndúa’ sna. Chatzonén nyo’ ñón kondue’ na manie’n sna, nosko, ndó namanie’n\nmán nkwuí tzjón.\n2. Jú nyó ño na kondu’e namanie’n ntja nán chubá ntja ndjeja’ yó jú tkjú mán\nnane’i nda nantjön chuba’ na´ ndantje’ ja kitjí ntjón nkue’ ndó ntjón nakintön.\na. Kinda’a na’ntjo’n chuba na ndantje’ja’ ndó nchuba ndantje’e tzjo’n yajó ntinju’e\njú tkjú ba’in kitjí tzjon , nke’ jo kondue’ nde’e konchen b’a ndó konchen kitjí\ntzjón.\nb. Jú programa na’ na’n yokindje’ yó mán kitjí njón nkue’ yubajón ta’na’n kon\ninternet na’ Na’ntnajó bajón mán njó nakonakuenó2 nyo ñö no’n një jó\nnkueno’ nyó ño’ na’ nantna yokindje’.\nc. N’an na nama’n ndë yontju kindjé yono’n kintjé ndó ndë yontjú ndu’a yono’n\nndu’a na’n na’a kita’tan ndejo’ nan name’n kitji tzjón, ndó na’n tdja’ njón.\nd. Nda’nján nasí na’ nan kona ntján ntyana’n nasí ndó nta’njan nasí na’ na’n\nkontatzién yo nasí ndya na’a ndë tsinuan tkjú yú covid-19.\n2 Jú yo ñö baín nkyia nkwui comité n’a ndyia kintui natjón derecho n’a yokindje’
|
pia-books-5
|
pia
|
### 8\n###### Ik ta'am a naati êk plural no'ok\n\nÊk plural no’oksham amaat, jêmak baisam ja’at têkgi she êkam\nsingular no’oksham jêmak ja’at atêkgi o ja’akildi.\n\ni. Têtêgi êgam o'ona jêmad gook têgir\nii. Jata takada tama jêmad bokaal saltii “'” she têtêgi gook\ntama bokaal opayi jijimi\niii. Têtêgi gook ja'ta êgai jêmad oob bokaal\n\nOishkam No'ok she Oichkama No'oka jêmd no'oksham im\nêkam a o'oash am êk plural no'oksham.\n\n**8.1. Ik berav tam gookov jimdam**\n**a têtag gook o'on**\n\nIk ta'am ONS:\n\nSingular Ik kaigdi Plural Ik kaigdi\njim va caminando ji.jim van caminando\nsuurp capó su.surp los capó\n\nIk ta'am ONCh:\n\nSingular Plural Ik kaigdi\nmêrani mêmêrani correr\n\noichkama no'oka 31\n\nsêskama sêsêkama picar\nkata kakta caer\na.vi.mia avivimia llegar\nuru.ba uuruba entrar\n\n**8.2. Adjetiib**\n\n*8.2.1. Ik jêjmikam adjetiib kam im gookov*\n*daadam a o'oas jêmak o'on*\n\nIk ta'am ONS Ik kaigdi\nso'orok roñoso/s\nsorin arrugado/s\nkabk estar duro/están duros\nkomrrok estar ancho/están anchos\nkomblik estar delgado/están delgados\n\nIk ta'am ONCh Ik kaigdi\nkomika estar ancho\nkomblika estar delgado\nlii pequeño\n\n*8.2.2. Ik jêjmikam adjetiiv kam gookov*\n*daadam a o'oas jêmak o'on*\n\nIk ta'am ONS\n\nSingular Plural Ik kaigdi\ntuk tutk negro\n\n32 Oishkam no'ok\n\nIk ta'am ONCh\n\nSingular Plural Ik kaigdi\ntuko tutuko negro\ngi-gi-r gi-gi-gi-r grande\nbuama bubuama amarillo\ntuaja tutuaja blanco\n\n*8.2.3. Ik adjetib kam jêmak saltiikad jêmad*\n*ja'at mu'i a têtgi (')*\n\nIk ta'am ONS\n\nSingular Plural Ik kaigdi\ngêêg gê'gêr grande\nbuam bua'aam amarillo\numas u'mas feo\napmaas ap'maas bonito\n\nIk ta'am ONCh\n\nSingular Plural Ik kaigdi\nuvamashi u'umamax feo\n\n**8.3. Têjtag**\n\nAna ik tuaja'at o esh ta'am ja'at têtgir im ap jindam a têtgi o\ndadam.\n\nONS ONCh Ik kaigdi\ndêbar baag di-bar xudagi zoquete\nbid ji'i barro\nvakli di-bar aki arcilla\n\noichkama no'oka 33\n\nsai xa'i zacate\nvakli bhaki tesgüino\nsudog xudagi agua\nvipis mu'ba avispa\n\n*8.3.1. Plurales Têjtag*\n\nIk ja'at têtgir kam a jibgis ko “mu'i” a kam a têtgan.\n\nONS ONCh Ik kaigdi\nJijir ji.jima tripas\nmu'i jijir mu'i jijima muchas tripas\njuj jujuta uña\nmu'i juj mu'i jujuta muchas uñas\no'i o'oi arena\nmu'i o'i mu'i o'i mucha arena\n\n*8.3.2. Plural têjtag apuo*\n\nONS ONCh Ik kaigdi\n_ _ tasa tatasa día\nban baban bana babana coyote\njod jojod jooda jojooda piedra\nkêl kêkêl kêêli kêkêli hombre\nmijis mimis mijisha mimijisha gato\nnov nonov novi nonovi mano\nsupon suspon supona susupona gallina\nbonom bobnom bonoma bobonoma sombrero\ntêpar têtpar têparba têtêparba hacha\ngaat gakt giik gigik arma\ngii gigi turakab tuturakab gordo\nkos kokos kosi kokosi nido\n_ _ vuuji vuvuji, vupira ojo\n\n34 Oishkam no'ok\n\nvêg vêpag vugi vuvugi rojo\nuus u'us uus u'us árbol\n###### Sha'ar daram no'ok\n\n**9.1. Berav tastam**\n\n### 9\n\n\nÊgdi at kaish êp jêmk jo'og êg o'on êg berav ta'am êp jêmak\n\ntastam.\n\n**67**\n\n**Cuadro 4.** Morfemas tempo-aspectuales\n\n6 V = Berav.\n\n7 Im no'ok, vên jêdoli si o'oba.\n\noichkama no'oka 35\n\n**Cuadro 5.** I k ta ' am S onora varIiaan\n\n\n\n\n\n\n\n\n\n**Cuadro 6.** I k ta ' am C hIihuahua varIiaan\n\n\n36 Oishkam no'ok\n\n**9.2. Sufiij she la'al no'ok**\n\nÊgam sufiij, lii o'on ima significado, jêmp daj tama o'on. Êgam\n“la'al no'ok” lii o'on vên significado.\n\n*9.2.1. Sufiij*\n\n*9.2.1.1. Êg sufiij ap tuida têdgi ap dêñia:*\n*kar ~ kara*\n\nONS ONCh ONS ONCh\ncabeza moo moo mo'ot-kar mot'kora jefe\ncarne ga'i ga'i ga'i-gar ga'i-kara parrilla\nmaestro meshar mechora mesh-kar mech-kara escuela\nviento jêbil ji-boli jêbil-kar _ abanico\nbarrer gasbi gaxbhi gasi-kar gachi-kar escoba\ncortar jikshi jikichi jiuj-kar jiuj-kara tijeras\nhacer\ntortillas têmshi ti-mchima têmshi-kar ti-mchi-kara comal\nquemar mêjdi mi-gdi mêj-kar mi-j-kar hierro\nde herrar\nraspar jibsma jibhxma jibs-kar jibhx-kara raspador\nsembrar êsi 'i-xa êsh-kar i-chi-kara semilla\n\noichkama no'oka 37\n\n9.2.1.2. Êgam sufiij adjetiib ap dêñia:\n–kam, –dag, –dam y –gam\n\n9.2.1.2.1. Sufiij: –k ~ –ka ~ –kam ~ –kom\n\nONS ONCh ONS ONCh\n\namarrar vuli bulii vuli-k uuli-ka desamarrado\ncabeza mo'o mo'ora borogmoo-kam borobmo'-kom calvo\nsembrar ês 'i-xa ês-kam ês-dam, i-chi-kam sembrador\ntrabajar _ ti-kpana _ ti-kpana-ka trabajador\nsal _ ona _ ona-ka salado\npagar naamdi namdima nam-kag nam-kaga caro\n\n9.2.1.2.2. Sufiij: –dag ~ –daga\n\nONS ONCh ONS ONCh\ntriste suurak xuraki suuram-dag xuraka tristeza\nbueno kêgad ki-gdabha kêg-dag ki-gdabha sano\nflor jioxkam jioxkadaga ‘primavera’\n\ntener\nvergüenza xiaji-r xiaji-rdaga ‘vergüenza’\n\n9.2.1.2.3. Sufiij: –gam\n\nONS ONCh ONS ONCh\nconocer maata matim maat-am mati-ma conocido\ndinero tomiñ tomiña tomñi-gam tomiñan-ga millonario\nsal on _ on-mag [8] _ salado\n\n8 Metátesis no'ok tama no'oka si’ia: –gam → –mag\n\n38 Oishkam no'ok\n\n*9.2.1.3. Êg sufiij têkpan ap dêñia: –dam*\n\nONS ONCh ONS ONCh\nbuscar gaga gagi gaga-dam gagi-mda [9] buscador\ncantar nê'i ni-i nêê'-dam ni-ni cantante\nhacer cosas ja'at nati ja'ate ja'at nati-ma ja'ato alfarero/\nnate naanta-dam artesano\npescar batap _ batap _ pescador\n\nbasga basga-dam\nrobar êêsi i-xi êêsi-dam i-xia ladrón\ntartamudear sasad _ sasam-dam no'ok-dam tartamudo\n\nnoki\n\ntrabajar takpana _ takpan-dam _ trabajador\nvender gag'ra gaga gagar-dam gaga-mda vendedor/\n\ncomerciante\n\n*9.2.1.4. Êg sufiij berav ap dêñia*\n\n9.2.1.4.1. Sufiij: –tar\n\nAn Oishkam(a) No'ok(a) êk sufiij – *tar*, êk ik a variaan tag vêên –\n*kar* she – *tara*, êk berav tam a o'onan ko êgam (oob, ja'at dotkom,\no ana êp joojd ta'am ja'at ikad a têtga a aggi esh gêsim). Ik ta'am:\n\n1. Los carros aplanaron la tierra\nONS Êgam ka'kar dêvar têpli-kar\nKa'akar dêvar têpli-kar\nONCh Kak'kar di-bhar ti-pli-kar\n2. El curandero curó a Juan\nONS Êg mêlik Juan nuali-tar\n\n9 En algunos casos hay movimiento de letras para poder pronunciar con facilidad la\npalabra –dam → –mda, este proceso es conocido como metatésis.\n\noichkama no'oka 39
|
zao-ebible-AC21_18_1
|
zao
|
Lee tedib wiz ngwatwii re nee Paba lo Santiag ne tya nzi re zha gol kuu nabee lo re zha kuu nyelaaz Jesús.\r\rOr ngwalo mni nee “diox” lo re zha, tsa mndelo Paba mndaa kwent thibga thibga re kuu mtsow Diox por Paba lo re zha kuu nagt zha Israel.\r\rOr mbin re zha kona, tsa mndelo re zha mbil zha lo Diox. Tsa nzhab re zha lo Paba:\r\r―Wets Paba, wii xid re zha Israel kwaro zha ngwalaaza Jesús ne reta zha mbez ndobloka gon re men diiz lo ley chaan Moisés.\r\rNe mbin re zha leeʼa ngeloo lo re zha Israel kuu nzot Israel, tsa gont raa zha diiz lo ley chaan Moisés, noga mbin zha nzhaba ndechet raa kee zha seny re xgann zha, ne tsowt raa zha re kuu mloo re teyaa.\r\rLee nal, ¿kwan tsowaa nal? Tak reta zha Israel ne leeʼa ndyaad.\r\rMas wen btsow koree: Xith re nee nzhee nzo thap mbyi kuu tsow thib kuu nzhab zha lo Diox tsow zha.\r\rGwa re goo zha ne btsow goo taxal nzhab lo ley, tsa gak nambi goo, ne bdix re gast zha, tsa tak ga re zha yitsek zha. Ne tabaa lee reta men ne, wlit kuu mbin zha kwent chaana, sinke nzhona diiz taxal nabee ley chaan Moisés.\r\rPer lee re zha kuu nagt zha Israel kuu ngwalaaza Jesús, mtaala nee yeets lo re zha taxal mtsow nee xgab: Ndechet tsow zha reta kuu nzhab lo ley chaan Moisés. Per ndoblot wu zha re kuu ntsib re men lo diox re men, neeka wut zha ren ne re beel re maa kuu nxot ren, neeka gagt rop zha zha kon ndota zha.\r\rTsa mndeno Paba re thap mbyiʼa, ne tedib wiza mtsow Paba taxal mbez lo ley kon re zhaʼa, tsa ngok nambi re zha. Tsaraa mndaab Paba leen gwodoo naro yez Jerusalén, par gab Paba lo ngwleyy, naa pol yelo tsow re zha kuu nabee ley, wiz kuu gwe kadta thib thib zha, thib maa kuu gath par taa zha gon lo Diox.\r\rLeettsa mera yezhoob gaz wiz kuu ndoblo tsow zha taxal nabee ley, tsa ndyaad chop tson zha Israel zha yezlyu Asia, ne mwii zha Paba roo gwodoo naro yez Jerusalén, ne mndelo re zha mkee zha bi ne mzhen zha Paba,\r\rne mbetsyath re zha nzhab zha:\r\r―¡Tawlazaa zha Israel tsow goo ayud nee! Tak zha ree nak zha kuu ndiy reta ta ne nlooz zha re zha Israel ne gwodooʼaa, ne mbez zha lo re zha ndoblot tsow zha taxal nabee ley chaan Moisés. Ne nagte beeta kona, sinke noga mteyu zha gwodooʼaa, tak mloo zha, zha kuu nagt zha Israel leen gwodoo nayon chaanaa.\r\rTata nzhab re zha, tak mwii zha lee Paba kon thib zha yez Éfeso kuu le Trófimo ndiy yez, ne mtsow zha xgab mloo Paba zhaʼa leen gwodoo.\r\rTsa lee reta zha yez mkee bi ne mrezhonn re zha mzhen zha Paba, mdobyu zha Paba mloo zha Paba leen gwodoo naro, ne oraaka mtow zha roo pwert gwodoo.\r\rNe or mera kuth re zha Paba, lee diiz mzin lo soldad kuu nabee lo thib mil soldad, lee re zha yez Jerusalén ngetsow thib zhoo.\r\rOraaka mkaltaa zha re soldad, ne tedib net re soldad kuu nabee lo thib gayoo soldad, ne lijer ngwa re zha ta nzi re men. Or mne re men lee soldad kuu nabee lo thib mil soldad mzin kon re soldad zha, tsa mlaa re men mdint raa zha Paba.\r\rOra mbig soldad kuu nabee lo thib mil soldad ne mzhen zha Paba, ne mnabee zha mliib zha Paba kon chop kaden; tsaraa mnaabdiz, naa cho nak Paba ne kwan mtsow Paba.\r\rPer thib net re men mbez thib kwaa lee tedib net zha mbez tedib kwaa, ne kwathoz mbetsyath re zha, ta mod neeka thib kuu myent zha kuu nabee lo re soldad. Tsa mnabee zha mndeno re soldad Paba ta nzo re soldad.\r\rOr mzin re zha lo skaler tya, tsa mxoob zhuk re soldad Paba, tak lee re men kuu ndeke nlaaz kuth Paba.\r\rNe reta men mbetsyath mbez beth goo zha.\r\rOr mera ko zha Paba ta nzo re soldad, tsa mnaabdiz Paba lo soldad kuu nabee lo thib mil soldad:\r\r―¿Chu tak nin chop lan diiz loʼa?\r\rLee soldada mkab nzhab:\r\r―¿Chu ndediza diiz gryeg?\r\r¿Chu leet lu nak zha Egipto, kuu mbyo kon re zha kuu nak tsiin, ne mndenoʼa thap mil mbyi par net yubiz, re zha kuu nzhuth men?\r\rTsa nzhab Paba lo zha:\r\r―Na nak zha Israel, zha yez Tarso kuu nzi yezlyu Cilicia, thib yez kuu nataakxa; tsow yalwen taa diiz nin lo re men ree.\r\rLee soldada mzhyal. Tsa lee Paba mndeli lo skaler ne mtsow seny kon yaa, tsa keet raa re men bi. Or lee re men mkeet raa bi, tsa mni Paba lo re men kon diiz Hebreo, ne nzhab Paba:\r\r―Re goo wetsʼn ne xutʼn, kenza goo chop lan xkizʼn kuu nin lo goo.\r\rOr mbin re zha lee Paba mndediz diiz Hebreo, tsa masraa zheta ngok re zha ne mkenza zha kuu mni Paba, tsa nzhab Paba lo re zha:\r\r―Na nak zha Israel, ne ngolʼn yez Tarso kuu nzi yezlyu Cilicia, per nzhee Jerusalén mzhen na ne lo maestr Gamaliel mteedʼn reta ley chaan re teyaa zha ndala. Ne kon dib ndroo leettsoon mtob yekʼn tsowʼn kuu ne Diox, leeka taxal ntsow gooy nal.\r\rKona mreken dits re zha kuu nyelaaz Jesús asta mbethʼn zha, ne mlon mbyi ne ngot tsib.\r\rNe leeka ngwleyy kuu nabee lo re ngwleyy ne re zha kuu nak tsiin, reta zha ne wen wli reta koree, tak re zha mndaa yeets lon par mndan lo re zha Israel kuu nzo yez Damasco, tsa tak kwan na re zha kuu nyelaaz Jesús kuu nzo tya, tsa ten na zha ne yaadnon zha nzhee Jerusalén par tetin zha.\r\r’Per leettsa ndon net ndan ne mera ndetsin na yez Damasco, teeka ndrol wiz cha mroo thib xni lobee kuu mlaa dita ta ndon,\r\rtsa ngobʼn lo yu. Ne mbin na thib bos kuu mne lon: “Saulo Saulo, ¿chebee ndrekeʼa ditsʼn?”\r\rTsa mnaabdizʼn: “¿Cho naka Zha Nabee?” Ne lee bos mne lon: “Na nak Jesús zha Nazaret kuu ngerekeʼa dits”.\r\rLee re zha kuu nda re nee, mwii zha xni ne mzeb zha, per mbint zha bos kuu mni lon.\r\rTsa nzhapʼn: “¿Kwan nlaaza tsowʼn Zha Nabee?” Ne lee Zha Nabee mne lon: “Gwateli ne gwaka yez Damasco, tya ne zha naa kwan ndobloʼa tsowa”.\r\rNe lee xniʼa mtsow mkow lon, tsa lee re zha kuu nda re nee mzhen yaan ne mndeno zha na yez Damasco.\r\r’Tya nzo thib mbyi kuu le Ananías kuu ntsow kuu nlaaz Diox, ne nzhon Ananías diiz reta kuu nabee ley chaan Moisés, ne reta zha Israel kuu nzo yez Damasco kwathoz wen ndediz zha Ananías.\r\rTsa myaad Ananías lon, ne or mzin Ananías mne Ananías lon: “Wets Saulo, nal bre yeni loʼa tedib welt”. Ne oraaka ngwani lon ne mwiin Ananías.\r\rTsa lee Ananías mne lon, lee Diox re teyaa mliʼa, tsa neʼa naa kwan nlaaz Diox tsowa, tsa yelaaza Jesucrist zha kuu nali nak, ne gona xkiiz zha kuu roo roopa zha.\r\rTak lu taa kwent chaan zha lo reta men dita lo yezlyu, gaba re kuu mwiiʼa ne re kuu mbina lo re men.\r\rLee nal, ¿kwan ngebeta? Gwateli ne gokleyy ne bnaab lo Zha Nabee, tsa tembi zha lu lo re falt kuu mtsowa.\r\r’Leettsa mren Jerusalén, tsa ngwan lee roo gwodoo naro ngwanaabʼn lo Diox, tsa taxal zha kuu ntsaa leettsoo.\r\rMwiin Jesús ne lee Jesús mne lon: “Lijer broo Jerusalén, tak yelaazt re men kwentʼda kuu gaba lo re men”.\r\rTsa nzhapʼn: “Zha Nabee, reta zha mne lee na ngwa reta ta nkaltaa re tawlazʼn zha Israel nteed xkiza, ne mzhen na re zha kuu nyelaaz lu, mlon zha tsib ne mdin na zha.
|
ncx-books2-9
|
ncx
|
Mexko Maseual altePeMe\nteotsitsin, ika inon kuali “Chichén Itzá”. Aki’ke oki a’sike ueyi\nmoyektekipanoske uan kachi kuali chikauilistli uan ueyi tekipanolistli, uan\npaktoske in kampa innemilis. Noyoujke satepa okinkaujteujke uan kemaniya\nin tlatsintla xolalpa altepeme ochiujke okinxi’xitini’ke. Ini’ke\nue’ueyi tiachkaujkaltin, tiechkatlapatilonime omochiuayaya\nteotlapalolixpame uan tlamauesol tleka in altepeme niankema omosetili’ke\ntlakayoixnextiyo’me, tlen ueyi iyaxkayo nian tiechkaujyotl uan nian ipan\nin teotl uan itiachkayouan, uan tlane’neuilis tlanextil.\nokiyekchi’chiujke tlen kachi In altepeme akike okatkiyaya in\ntlai’kuiloltekiyo uan ijko kiyektlali’ke in Mexko tlakpak okipixke seki nononkua\ntiechkaujme uan oki tlali’ke ipan in iskaltile kampa in xantil tlane’neuilis\nxantil tlane’neuilis chaiualis. chiualis, uan ye’uan miyikten san semi\nIn tiechkauan tlen tlatsintla omo tekipanota’ke ika yolkatlakitskiloni\nxolalpame omotlatlaman chiujke kampa uan tlape’peniloni. Inon a’mo ki’tosneki,\nokitaya keni okinpiyaya in maseual san ika, a’ki’ke san mokaujtoke. Pampa\ntekitian ikniuan uan ojko oki ki’kitski’ke kuali moyoltekipanoske ipan uajketlalten\ntlen okachi kua’kuali tlali uan noyoujke kani a’mo itlatlen mochiua kenin “altar” 29\ntlen ika moa’si kachi kua’kuali tlapiyali. noso kenin “Coahuila”, tlaluakten tlen\nUan noyoujke in tlasemanaloni ipan itenko amanali kampa onka “Sonora”\ntlen xolalpa tlatsintla kayome uan ojko xolalpa, noso itstike kojtla’ten tlen kate\nnochipa omochiuayaya, ye nika sese ipan tepeme itokauj “Sierra Madre”,\ntlamantli xiujtlamilolchiuayantli, uan ini’ke altepeme okipixke imoiskaltiyo ika\nnoyoujke okatka teopanxololoni kampa inyankuik tekichiualistli uan keni okachi\nkate ue’ueyi teo’pantle ika inon\nokintlaliyaya in altepeme tlen ika inon\nIpampa kani yiue’kauj xantil xiujme\nokinkauiliyaya in sentiltlane’neuilis, in\noualkiske miyak xolalpa tlatsintla kayome,\nsentiltlaneltokaloni uan sentiltekitl\nkenin “La Venta”, “Monte Albán”,\ntlayekanaloni.\nIpampa kani yiuejkauj xantil xiujme “Teotihuacán”, “Tikal”, “Palenque”, “El\noualkiske miyak xolalpa tlatsintla Tajín”, “Tula” uan “Chichén Itzá”. Aki’ke\nkayo’me, kenin “La Venta”, “Monte oki a’sike ueyi chikaualistli uan ueyi\nAlbán”, “Teotihuacán”, “Tikal”,\ntekipanolistli.\n“Palenque”, “El Tajín”, “Tula” uan\nhttp://www.cdi.gob.mx\n\nPueblos indígenas del México conteMPoráneo\ntekiyotl tlane’neuilistli tlen ik inon tlakpak altepexolalme iuan\nokinpaleuiyaya keni makikuikan in atl “Oasisamérica”, ini’ke oyetoya’ke\nuan tlen san chi’to tlakuali. Keni in nochipa san sekni. Inemilisyome oyaya\nnemilis kinuikayaya nika uan nepa, nochipa ipan sese xolalpa uan noyoujke\nini’ke altepeme noyoujke oki iskalti’ke se tlasemanaloni uan tlane’neuilis tlanextil\nueyi insel tlakaualoni. Ika ini’ke tlapatiloni. Ika inon ik tlakpak\naltepeme a’mo omotlali’ke tiechkaujme xolalpame tika’sike xiujtlamilolme,\nuan a’mo sesejkan nononkua tlamantlime uan tlane’neuilisme tlen\nnechikoltekalme tlen okatka ompa uala’toke ompa tlatsintla\ntlatsintla xolalpame. xolalpankayome ipan inin xolalpame\nIk oksejka yi makuili tsontle xiuitl, in kuale tikin a’siske altepeme,\ntlaoli uan oksekinten xiujtlamilolten tlen tlaneltokalisme uan tlachiualistle tlen\nokimilouayaya sekinten altepeme aki’ke tlakpakayotl.\nomochanti’toya ompa Mexko tlakpak In tlen miyakyotl tlane’neuilistli, uan\nuan ik tlatsintla tlakpak xolalpa tlen itoka tlane’neuilistlanextil tlen okatka ipan\n“Estados Unidos” kani kiauitl uan tlalten yeyi xantil Mexko xolalpame inon ye\n30 kuali okin kauayaya matlamilokan uan imiyakaujyo in maseual altepeme tlen\nmaki anakan oksekinten tlamilolten tlen axan kayotl.\nuala’toke ipan tlatsintla xolalpame. Ini’ke Noyoujke nochten ini’ke nechikol\naltepeme oki anke yoltekipanolistli tlen altepeme, kuali kichiuaske ineluayo\nuala’tok nepa tlatsintla xolalpame, inuan tlane’neuilis tlanextil uan kampa xantil\nnechikoltiechkaujaltepeme, nonokua altepeme. Inin tlayekanyotl a’mo tiki’tos\nnechikopl altepeme intlampa maseual in tlen ipan toktlamiloli,\ntekitianime uan tiechkaujme, intlachi’chiualis intlatsintla\ntlakayonextiyo chiualisme iuan se altepexolalpame uan\nyekteotlane’neuilis chiualis. Uan ijko “Oasisamericanos”, uan noyoujke tlen\noyol se yankuik tlane’neuilis tlanextil kikuitoke ipan in tlachichiualis ipan\ntlen itoka “Oasisamérica”.2 tlakpak altepexolalme. Noyoujke\nMaske oyetoya ue’ueyi nononkua moitstok ipan intlane’neuilis tlen\nintlampa tlatsintla xolalpa altepeme, miyikten axan altepeme aki’ke kitlakaita\nin tlaltikpaktli, teome, in ichi’chiualis\ntlakatl ipan iluikaktle, ipan pa’tilistle\n2 El pasado indígena, Alfredo López Austin y Leo-\nnardo López Luján, 1996. uan kokolistle. In tlayekanyotl\nhttp://www.cdi.gob.mx
|
tzh-books-423
|
tzh
|
sulul\n## s\n###### 540\n\n\nnombre: *Lenzites betulina,*\n\n*Pycnoporus sanguineus,*\n*Schizophyllum commune,*\n\n*Trametes versicolor, T. villosa,*\n\n*Trichaptum abietinum* [Robles\n2005] *Morf.:* **sul** + **te'.**\nsakil sulte'al te' *s.* especie de hongo\n\n( *Perenniporia contraria*\n\n[Robles 2005]).\npimil sulte' *s.* especie de hongo\n\n( *Trametes ectypa* [Robles 2005]).\n**sulul** ( *Pl.* **sulajtik** ) [ pe ] *adj.pos.* sumergido\n\n(ropa, tortilla) ◊ **sulul ta ya'lel chenek'**\n**te swaje** [ pe ] ‘su tortilla está\nsumergida en el caldo de frijol’\n*Morf.:* **sul -ul.**\n\n**sum** [ ba, ca, ox, tp ] *v.t.* sumergir;\n\nmeter, esconder, ocultar (entre\nmaleza, basura, cobijas, en el\nfuego) ◊ **suma ta k'ajk' te june** [ ca ]\n‘sumerge el papel en el fuego’\n\n - **la sum sbah ta ha'mal** [ ba ] ‘se\n\nescondió entre la maleza’.\n\n**sumet** [ ba ] *adj.* fragante, aromático,\n\nperfumado, que huele rico ◊ **sumet**\n**te kahpel** [ ba ] ‘el café huele rico’\n\n - **k'ax sumet yik' ha' in nichimi** [ ba ]\n‘esta flor huele muy rico’\n*S.Abstr.:* **-al, -il** - **tup'ix sumetil** [ ba ]\n‘ya se le fue el perfume’\n*Morf.:* **sum -et** (?).\n**sumul** ( *Pl.* **sumajtik** ) [ cen ] *adj.pos.*\n\nmetido, escondido, oculto, sumido,\nintroducido (entre la maleza,\nlos árboles, los granos) ⇒ **somol**\n\n - **sumul ta yol te'tikil ants winik** [ tp ]\n‘las personas están metidas\nentre los árboles’ *Morf.:* **sum -ul.**\n**sun** *s.* falso girasol ⇒ **jsuhn.**\n**sunul** *s.* especie de abeja *Dial.:*\n\ngu **sunun.**\n\n**sup** *adj.* astringente, ácido, corrosivo,\n\ndesagradable ◊ **sup te lo'bale** [ gu ] ‘el\nplátano está astringente’ *Sin.:* ox\n**supup;** pe **sut'** *S.Abstr.:* **-il** - **bayal nax**\n\n\n**supil** [ ox ] ‘está muy corrosivo’\n*Dif.:* **supsuptik** [ *var.* ox **supuptik** ]\nmedio astringente, ácido,\ncorrosivo, desagradable\n\n - **supsuptik nax ta lo'el** [ gu ] ‘está\n\nmedio corrosivo al comerlo’.\n\n**supul** *s.* nombre aplicado a las\n\nmariposas pequeñas de color\napagado, de alas cubiertas de\npolvito y que se doblan hacia\natrás pegadas al cuerpo (insecto);\nincluye las polillas y palomilla\nque dañan la ropa o los alimentos\n*(Lepidoptera (partim)).*\n**sup'** [ pe ] *v.t.* sumergir, sopear ◊ **la sup'**\n\n**ochel span ta skahpe** [ pe ] ‘sumergió\nsu pan en su café’ ◊ **ban sup'a abah**\n**ta ha'** [ pe ] ‘ve a darte un chapuzón\n\nen el río’.\n\n**sup'ul** ( *Pl.* **sup'ajtik** ) [ pe ] *adj.pos.* metido,\n\nsumergido, empapado ◊ **sup'ul ta ha'**\n**a hul talel te yihts'ine** [ pe ] ‘su hermanito\nllegó empapado’ ◊ **sup'ul ta ha' te swexe**\n\n[ pe ] ‘su pantalón está sumergido\nen el agua’ *Morf.:* **sup' -ul.**\n**surin** [ pe ] *s.* especie de ratón\n\npequeño ⇒ **ch'oh.**\n**sustat** [ pe ] *interj.* salud (cuando\n\nalguien estornuda).\n**sut** *v.t.* (1) voltear, devolver; hacer girar,\n\ndarle vuelta ◊ **suta te waje, teme ma'uke**\n**ya me xk'ahk'** [ ba ] ‘voltea la tortilla, si\nno se va a quemar’ ◊ **ya sna'ix sut waj**\n**te ch'in ach'ixe** [ pe ] ‘la niña ya sabe\nvoltear las tortillas’ ◊ **ya sut sbah** [ ba ]\n‘se da vueltas’ ◊ **jich sutoj bel sit te**\n**ch'in kereme** [ al ] ‘el muchachito\n\ntiene volteada la cara hacia allá’\n\n - **ya kalbeytik ak'a sut te bin yelk'anoje**\n\n[ ba ] ‘le decimos que devuelva lo\nque ha robado’ (2) contestar ◊ **tame**\n\n**yutate, ma xasut** [ ab ] ‘si te regaña,\n\nno contestes’.\n\n**sutet,** **sututet** *expr.* dar vueltas\n\nconstantes ◊ **yak ta sutetel ta slejel**\n\nsut'ul\n## s\n###### 541\n\n\n**sta'in** [ vr ] ‘está dando vueltas y\nvueltas buscando su dinero’ ◊ **yakal**\n**sutetetel i s'elekoptero** [ tg ] ‘las aspas\ndel helicóptero están dando\nmuchas vueltas’ *Morf.:* **sut -et.**\n**sutinaj** *expr.* dar muchísimas vueltas\n\n - **sutinaj, yip nax sepetel stukel i syantai**\n\n[ tg ] ‘está dando muchísimas\nvueltas, su llanta anda girando\ncon mucha fuerza’ *Morf.:* **sut -inaj.**\n**sutlajan** *expr.* dar vueltas (muchas\n\nveces, o múltiples cosas o\npersonas) ◊ **sutlajan xanix ta ixta'**\n**te ach'ix keremetike** [ pe ] ‘los niños\ndaban vueltas y vueltas al jugar’\n*Morf.:* **sut -lajan.**\n**sutp'ij** [ *alt.* P’, -Vj: **sutp'ej,** ox **sutbej** ]\n\n*v.i.* voltearse, rotarse, dar vueltas\ncon fuerza ◊ **sutp'ij te smahkil**\n**nahmute** [ pe ] ‘se volteó la puerta\ndel gallinero’ *Morf.:* **sut -p'ij.**\n**sutp'in** [ *alt.* P’: ox **sutbin** ] *v.t.* voltear,\n\nhacer girar, darle vuelta con\nfuerza o rápidamente ◊ **la sutp'in**\n**waj ta samet** [ pe ] ‘volteó la tortilla en\nel comal’ ◊ **la sutp'in sba ta ora** [ ca ]\n‘se dio la vuelta precipitadamente’\n*Morf.:* **sut -p'in.**\n**sutubaj** *v.i.a.* dar vueltas (sobre su\n\npropio eje) ◊ **bayel ya sutubaj, ha' yu'un**\n**ya xchuxta sbah ta ahk'abal te alale** [ pe ]\n‘el bebé se da muchas vueltas, por\neso se orina en la noche’ ◊ **ma**\n**sutubajat** [ tp ] ‘no te estés dando\nvueltas’ *Morf.:* **sut -ub -aj.**\n**sutut-ik'** [ ox, tp, vr ] *s.* remolino\n\nde aire, torbellino ◊ **juch'ajtik a**\n**jil k'altik yu'un te sutut-ik'e** [ tp ] ‘la\nmilpa quedó toda maltrecha\npor el remolino’ ◊ **jochot beel**\n**yu'un sutut-ik'** [ ox ] ‘fue arrastrado\npor un torbellino’ *Dial.:* ag,\n\n*var.* ox **sut-ik';** ba, pe **sutu'ik';**\n\ngu **sutub'ik';** *var.* tp **suto'ik'**\n\n*Morf.:* **sut -{VC}** + **(')ik'.**\n\n\n**sutu'ik'** *s.* remolino de aire, torbellino\n\n⇒ **sutut-ik'** - **woje bayel la stuk ts'u'bilum**\n**te sutu'ik'e** [ pe ] ‘ayer el remolino\nhizo mucho polvo’.\n**sut'** **1** [ ba, pe ] *adj.* astringente ⇒ **sup**\n\n - **k'ax sut' te patae** [ ba ] ‘la guayaba\nestá muy astringente’ ◊ **sut' ta lo'el**\n\n**te banti ma to mero k'anuben ha'ase**\n\n[ pe ] ‘los plátanos son astringentes\n\ncuando aún no están bien\n\nmaduros’ *S.Abstr.:* **-il** - **maba lo'uk**\n**sut'il te yaxal ha'ase** [ pe ] ‘el plátano\nverde es muy astringente’.\n**sut'** **2** *v.t.* amarrar, atar, ceñir con\n\nligadura (apertura de un costal,\nmanojo, parte del cuerpo) ◊ **la**\n**sut'be ta chukel yok te mute** [ pe ] ‘le\namarró las patas al pollo’ ◊ **te binti**\n**ya sut' xch'ujtik a te winiketike, ja' me te**\n**xchujkul jch'ujtike** [ ca ] ‘con lo que\nlos hombre se ciñen la panza\n(cintura) es con una faja’.\n**sut'il** [ gu ] *s.* savia lechosa del plátano\n\n - **ma' me xakojtimbey sut'il lo'bal** [ gu ]\n‘no vayas a embarrarte con savia\nde plátano’ *Morf.:* **sut' -il.**\n**sut'ul** ( *Pl.* **sut'ajtik** ) *adj.pos.* ceñido,\n\namarrado, ajustado ◊ **sut'ul stsotsil**\n**sjol te ach'ixe** [ tp ] ‘el cabello de la\njoven está ceñido’ (véase figura\n61) ◊ **teme ya xban ta yilel k'ine ya jsut'**\n**bel jol** [ tp ] ‘si voy a ir a la fiesta,\n\nllevaré el cabello amarrado’\n\n*Morf.:* **sut' -ul.**\n\nFigura 61. **Sut'ul** ‘amarrado, ceñido’
|
fra-ebible-PR26_9_1
|
fra
|
Comme une épine qui s’enfonce dans la main d’ un homme ivre , ainsi est une sentence dans la bouche des insensés .\r\rComme un archer qui blesse tout le monde , ainsi est celui qui prend à gage les insensés et les passants .\r\rComme un chien qui retourne à son vomissement , ainsi est un insensé qui revient à sa folie .\r\rSi tu vois un homme qui est sage à ses yeux , il faut plus espérer d’ un insensé que de lui .\r\rLe paresseux dit : « Il y a un lion sur la route , il y a un lion dans les rues . »\r\rLa porte tourne sur ses gonds , ainsi le paresseux sur sa couche .\r\rLe paresseux met sa main dans le plat , et il a de la peine à la porter à la bouche .\r\rLe paresseux est plus sage à ses yeux que sept conseillers prudents .\r\rComme celui qui saisit un chien par les oreilles , tel est le passant qui s’échauffe dans la querelle d’autrui.\r\rComme un furieux qui lance des traits enflammés , des flèches et la mort ,\r\rainsi est un homme qui a trompé son prochain et qui dit : « Est-ce que je ne plaisantais pas . »\r\rFaute de bois , le feu s’ éteint ; éloignez le rapporteur , et la querelle s’ apaise .\r\rLe charbon donne un brasier et le bois du feu : ainsi l’homme querelleur irrite une discussion.\r\rLes paroles du rapporteur sont comme des friandises ; elles descendent jusqu’ au fond des entrailles .\r\rDes scories d’ argent appliquées sur un vase de terre , telles sont les lèvres brûlantes avec un cœur mauvais .\r\rCelui qui hait se déguise par ses lèvres , mais il met au dedans de lui la perfidie .\r\rQuand il adoucit sa voix , ne te fies pas à lui , car il a sept abominations dans son cœur .\r\rIl peut bien cacher sa haine sous la dissimulation , mais sa méchanceté se révélera dans l’ assemblée .\r\rCelui qui creuse une fosse y tombe , et la pierre revient sur celui qui la roule .\r\rLa langue fausse hait ceux qu’ elle blesse , et la bouche flatteuse cause la ruine .\r\rNe te glorifie pas du lendemain , car tu ne sais pas ce qu ’ enfantera le jour suivant .\r\rQu’ un autre te loue , et non ta bouche ; un étranger , et non tes lèvres .\r\rLa pierre est lourde et le sable est pesant : plus que l’ un et l’ autre pèse la colère de l’insensé.\r\rLa fureur est cruelle et la colère impétueuse ; mais qui pourra tenir devant la jalousie ?\r\rMieux vaut une réprimande ouverte qu’ une amitié cachée .\r\rLes blessures d’un ami sont inspirées par la fidélité , mais les baisers d’un ennemi sont trompeurs .\r\rCelui qui est rassasié foule aux pieds le rayon de miel , mais à celui qui a faim tout ce qui est amer paraît doux .\r\rComme l’ oiseau qui erre loin de son nid , ainsi l’homme qui erre loin de son lieu .\r\rL’ huile et les parfums réjouissent le cœur ; telle la douceur d’ un ami dont le conseil vient du cœur .\r\rN’ abandonne pas ton ami et l’ ami de ton père , et n’ entre pas dans la maison de ton frère au jour de ta détresse ; mieux vaut un voisin proche qu’ un frère éloigné .\r\rMon fils , deviens sage et réjouis mon cœur , afin que je puisse répondre à celui qui m’ outrage .\r\rL’ homme prudent voit le mal et se cache ; les simples passent et en portent la peine .\r\rPrends son vêtement , car il a répondu pour autrui ; demande des gages à cause des étrangers .\r\rBénir son prochain à haute voix et de grand matin est réputé comme une malédiction .\r\rUne gouttière continue dans un jour de pluie et une femme querelleuse se ressemblent .\r\rCelui qui la retient , retient le vent , et sa main saisit de l’ huile .\r\rLe fer aiguise le fer ; ainsi un homme aiguise un autre homme .\r\rCelui qui garde son figuier en mangera les fruits , et celui qui garde son maître sera honoré .\r\rComme dans l ’ eau le visage répond au visage , ainsi le cœur de l ’ homme répond à l ’ homme .\r\rLe schéol et l’abîme ne sont jamais rassasiés , de même les yeux de l’ homme ne sont jamais rassasiés .\r\rLe creuset est pour l’ argent , et le fourneau pour l’ or ; que l’ homme éprouve de même la louange qu’ il reçoit !\r\rQuand tu pilerais l’insensé dans un mortier , comme on broie le grain , avec le pilon , sa folie ne se séparerait pas de lui .\r\rConnais bien l ’état de tes brebis , applique ton attention à ton troupeau ;\r\rcar la richesse ne dure pas toujours , ni une couronne d’ âge en âge .\r\rMais quand l’ herbe a paru , que la verdure s’ est montrée , que le foin des montagnes est recueilli ,\r\rtu as des agneaux pour te vêtir , des boucs pour payer un champ ;\r\rtu as en abondance le lait des chèvres , pour ta nourriture et celle de ta maison , et pour l’ entretien de tes servantes .\r\rLes méchants fuient sans qu’ on les poursuive , mais les justes ont de l’assurance comme un lion .\r\rDans un pays en révolte , les chefs se multiplient ; mais avec un homme intelligent et sage l’ ordre se prolonge .\r\rUn homme pauvre qui opprime les malheureux , c’ est une pluie violente qui cause la disette .\r\rCeux qui abandonnent la loi louent le méchant , ceux qui l’ observent s’ irritent contre lui .\r\rLes hommes pervers ne comprennent pas ce qui est juste , mais ceux qui cherchent comprennent tout .\r\rMieux vaut le pauvre dans son intégrité que l’ homme aux voies tortueuses et qui est riche .\r\rCelui qui observe la loi est un fils intelligent , mais celui qui nourrit les débauchés fait honte à son père .\r\rCelui qui augmente ses biens par l’ intérêt et l’ usure les amasse pour celui qui a pitié des pauvres .\r\rSi quelqu’ un détourne l’ oreille pour ne pas écouter la loi , sa prière même est une abomination .\r\rCelui qui égare les hommes droits dans la voie mauvaise tombera lui-même dans la fosse qu’ il a creusée ; mais les hommes intègres posséderont le bonheur .\r\rL’homme riche est sage à ses yeux ; mais le pauvre intelligent le connaît .\r\rQuand les justes triomphent , c’ est une grande fête ; quand les méchants se lèvent , chacun se cache .\r\rCelui qui cache ses fautes ne prospérera point , mais celui qui les avoue et les quitte obtiendra miséricorde .\r\rHeureux l’ homme qui est continuellement dans la crainte ! Mais celui qui endurcit son cœur tombera dans le malheur .\r\rUn lion rugissant et un ours affamé , tel est le méchant qui domine sur un peuple pauvre .\r\rLe prince sans intelligence multiplie l’ oppression , mais celui qui hait la cupidité aura de longs jours .\r\rUn homme chargé du sang d’ un autre fuit jusqu’ à la fosse : ne l’arrêtez pas !\r\rCelui qui marche dans l’ intégrité trouvera le salut , mais celui qui suit des voies tortueuses tombera pour ne plus se relever .\r\rCelui qui cultive son champ sera rassasié de pain , mais celui qui poursuit des choses vaines sera rassasié de pauvreté .
|
huv-ebible-MT13_22_1
|
huv
|
At aaga osaab soex najmiüc tiül sats, aag ayaj apiüng wüx nipilan leaw anguiay Mipoch Teat Dios, pero xeyay ayac omeaats wüx mandiümndiüm cuajantanej leaw alndom maxom wüx aaga iüt cam. Quiaj lango leaam omeaats wüx Mipoch Teat Dios, lango müüch nej marang leaw Teat Dios andiüm. Aag ayaj atnej ngo mayac aóng.\r\rPero aaga osaab soex leaw napiürüch tiül najneaj iüt, aag ayaj apiüng wüx nipilan leaw anguiay Mipoch Teat Dios, ayac wüx omeaats, condom aaga poch ambeol nej marang leaw andiüm Teat Dios. Aag ayaj atnej mayac xeyay aóng. Altiül taóng napateay, altigüy tayac wüx quiriw, altigüy tayac wüx xeyay aóng ―aj nejiw Teat Jesús.\r\rÁtan tandeac Teat Jesús andüy wüx ngo majneaj soex, tapiüng:\r\r―Micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo ajlüy atnej tajlüy wüx nop naxey tapiür osaab trigo tiül micorrül nej.\r\rNaleaing aaga ongwiiüts quiaj wüx lameayiw, quiaj tamb nop najcüy majaw aaga neneay iüt quiaj, tapots mawiich tiül aaga iüt quiaj osaab ngo majneaj soex niüng lapiürüch trigo, condom cas tamb.\r\rCamüm matang matüch a nüt maól, quiaj lajüic ajcüwa ngo majneaj soex aliw tiül.\r\rAlmajawüw aag ayaj monrang minajiüt aaga neneay corrül, quiaj tambüw masajüw nej: “Teat Xan, ¿neol ngwa, najneaj osaab trigo ipiüre? ¿Jow nganüy, nguia naw tajntsop ajcüwa ngo majneaj soexe?” ajüw nej.\r\rQuiaj tapiüng aaga neneay corrül: “Nop ajcüy majaw xic nerang aag ayaj”, aw. Quiaj tasajüw nej monrang minajiüt nej: “¿Masey nambana nalojquiün aaga ngo majneaj soexe?” ajüw nej.\r\rQuiaj nej tasaj nejiw: “Ngwüy, ich majlüy, cos sitiül apmelojquiün aaga ngo majneaj soex quiaj, alndom lojquiüm a trigo aton.\r\rIch majlüy matangüw nóiquian, ndoj apmawüniiüts wüx apmacojchich. Cos wüx apmacojchich, xique sanasajüw moncooch maxainguiw ombas aaga ngo majneaj soex, masojnongon noic noic ponong, maoeliw, müjchiw mandaab. Condom cas taxainguiw a trigo mayacüw tiül xetroj, sanajüw” ―aw.\r\rTeat Jesús tandeac alinoic andeac andüy wüx mostaza, tapiüng:\r\r―Micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo ajlüy atnej osaab mostaza wüx nop naxey mapiür tiül micorrül nej.\r\rNaleaing tiül meáwan osaab soex leaw napiürüch, aaga osaab mostaza quiaj xowüy minine. Ndoj wüx apmatang apmajal oleaj, alwüx ajal oleaj tiül meáwan soex, apmatüch atnej noic owil xiül. Quiec alndom marang ombiüm wüx mipüüig nej ―aw.\r\rÁtan tandeac alinoic andeac ngome aleáingan, tandeac andüy wüx levadura, tapiüng:\r\r―Micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo ajlüy atnej arang levadura. Wüx nop najtaj ayac levadura tiül arej nepeax arin, aaga levadura apmüüch maxip aaga ajtsaj marang pan ―aw.\r\rTeat Jesús atquiaj tandeac ngome aleáingan masaj nipilan. Nicuajind ngo mandeac aleáingan.\r\rTandeac atquiaj para majlüy atnej lamapiüng nop nendeac andeac Teat Dios, cos tarang wüx nawiig:\r\rXique ngome sanandeac aleáingan;\r\rsanapiüng wüx cuajantanej leaw ngo majaraw nde ajan wüx Teat Dios tarang aaga iüt cam.\r\rWüx Teat Jesús landoj andeac masaj nipilan, condom tajmel tiül iüm. Quiaj minipilan nej tambüw masajüw nej:\r\r―Isaj xicon teat, cuane wüx amb apiüng aaga leaw tendeac wüx ajcüwa ngo majneaj soex tiül corrül ―ajüw nej.\r\rQuiaj tasaj nejiw Teat Jesús:\r\r―Aaga nepiür najneaj osaab soex, aag ayaj Teat Naxey.\r\rNganüy aaga corrül, aag ayaj andeac wüx a iüt cam. Aaga najneaj osaab soex, aag ayaj apiüng wüx minipilan Teat Dios. Pero aaga osaab ngo majneaj soex quiaj apiüng wüx minipilan nimeech.\r\rAaga najcüy majaw neneay corrül nepiür ngo majneaj osaab soex, aag ayaj nejay nimeech. Aaga wüx apxaijnguiam omeaats corrül aag ayaj apiüng wüx alinoic nüt wüx apmümb minüt a iüt cam. At ajcüwa monxaing omeaats corrül, aag ayaj apiüng wüx ángeles.\r\rAtnej tarriüjtüch ajcüwa ngo majneaj soex majwich tiül biümb, atquiaj apmajlüy alinoic nüt wüx apmümb minüt a iüt cam.\r\rAaga nüt quiaj Teat Naxey apmüüch miün miángeles nej marriüjtüw mawüniw ajcüw leaw monrang ngo majneaj, at leaw monyac wüx alinop marang ngo majneaj, mawüniw tiül minipilan nej.\r\rApmajlosüw tiül biümb niüng apmajiüntsüw xeyay, apmeporros olüiquiw.\r\rQuiaj ajcüwa monyamb Teat Dios apmajlüyiw najneajay tiül micambaj Teat Dios, ancalitlit at nejiw achech nüt. Netam menguiayiün, mexoman imeajtsan wüx leaw sandeac quiaj.\r\r’Aton micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo ajlüy atnej nembeat tomiün naxoraad tiül corrül. Ndoj nop naxey wüx taxom aaga tomiün taton ngo mapiüng, taxot majneaj, apac omeaats, quiaj tamb manüüb meáwan leaw almajiür para alndom mangal aaga iüt quiaj maneay.\r\r’Aton micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo ajlüy atnej nop nengalüy neyamb nembeat perla.\r\rCos wüx apmaxom noic perla leaw xeyay nembeat, quiaj apmamb manüüb meáwan leaw almajiür mangal aaga najneajay perla quiaj.\r\r’Aton micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo ajlüy atnej arang nots chinch wüx ajwich tiül ndec, cos apmasap cuajantanej cüet.\r\rWüx lachipiow a ndoc, quiaj ajcüwa mondoc apmanotoj andüy wüx iüt. Condom apchetemoj marriüjtüw. Leaw najneaj cüet apmayacüw tiül nchep, leaw ngwüy apmawijchaw ninguiün.\r\rAtquiaj apmajlüy alinoic nüt wüx apmümb minüt a iüt cam. Quiaj ajcüwa ángeles apmawüniw leaw monrang ngo majneaj tiül monrang najneaj.\r\rLeaw monrang ngo majneaj apmajlosüw tiül biümb niüng apmajiüntsüw xeyay, at apmeporros olüiquiw ―aj nejiw Teat Jesús.\r\rCondom tasaj nejiw Teat Jesús:\r\r―¿Canüy lamejawan cuane wüx sandeaca? ―aj nejiw.\r\rQuiaj tapiüngüw:\r\r―Lanajawan teat ―awüw.\r\rQuiaj tapiüng:\r\r―Nop nendüy wüx aaga poch tüünd Moisés, wüx laquiajchay wüx nguineay alndom majlüyeran tiül micambaj Teat Dios najlüy tiül cielo, ajlüy atnej nop nateateran tiül noic nden. Cos meáwan leaw almajiür tiül nden atam nej, altiül jayats, altiül najlüy tanomb ―aw.\r\rTeat Jesús taw quiaj wüx landoj mapiüng wüx meáwan leawa tandeac quiaj.\r\rTamb andüy tiül micambaj nej. Condom tapots maquiaach nipilan quiaj tiül a sinagoga ocueajiw nejiw. Ajcüwa nipilan wüx tanguiayiw aag ayaj mbayajow, tapiüngüw:\r\r―¿Nguineay tendüy aaga naxey quiaja? ¿Nguiane aquiajchay ndoj ombas marang ateócan?\r\r¿Neol ngome nej micual aaga naxey nerang xiüla? Aton ngwa, ¿María minüt mimüm neje? ¿Jow Jacobo, José, Simón, Judas, ngwa michiig neje?\r\rMeáwan michiig montaj nej aliw ningüy maquiüjpaats. ¿Neol, jow nej nguineay ndot ombas meáwan aag ayaja? ―awüw.\r\rPares ngome tayariw nej andeac. Quiaj tasaj nejiw Teat Jesús:\r\r―Nop nendeac andeac Teat Dios ayarich andeac nej nguiajantanej; pero áagan tiül micambaj nej ngo mayarich andeac, at micoj nej michiig nej ngo mayariw nej andeac ―aj nejiw.\r\rÁag ngo marang quiaj xeyay cuajantanej ateócan tiül a cambaj quiaj, cos ngo mayariw nej andeac.\r\rTiül aaga nüt quiaj, aaga Herodes natang nenajiüt tiül iüt Galilea, tanguiay nguineay tenguial marang Teat Jesús.\r\rQuiaj tasaj monbeol nej:
|
mau-books2-4
|
mau
|
Kjoatéxoma, sja (kan jin) 28\n1. Tjinnd’ele chjota yama nga kata sendaya je kjoale a xo nda kata s’ejchile tsa tjin\nxi to kiskue naginle, tsa tjin xi kisikitson nangile, tsa ní’ya xi jo kitsole nga k’oa\nkoan.\n2. Likui koasenkao je kjoatéxoma xikji chjota yama tsa titjon tsakjaoya je kjoa xi\ntsoya én xi kafaato.\nKjoatéxoma, sja (kan ñato) 29\n1. Tjinle nd’e ngats’i naxinadá yama nga sikuinda je nindole, jñale kao je xa xi\nsjuale kjoanda nga tjio kon. Je chjota xa titjonle tjinnele nga k’uenda xon ña\nchosonle jo s’in nikuinda naguinle kao xalr chjota yama.\n2. Je chjota xa titjonle naxinandá yama sikuinda nga likui tje xi n’io sikiaon chjota\nkao sond’ena kata nikatjen ña tjio nagile. Likui ‘ya xi tjinnd’ele nga k’oa s’in tsa\nlikui titjon kisik’enja én nga k’oa koan.\n3. Tsa tjin xi tje xi n’io sikiaon chjota kao sond’ena sik’atjen ya nangile chjota\nyama, tjinnle chjota xa titjonle nga k’oenele chjota chine kao chjota yama nga\nkata kosonle jo s’in s’endayani kjoa xotjin, k’oa te jeni chjota yama xi sixakao\nkjoa xitjin.\nKjoatéxoma, sja (kan te) 30\nLikui koan nga je chjota tjo‘me (xi soldado ‘mile nga kastia) kuicho katio nde yama tsa\nlikui je xi kisja nd’ele a xo kui kisije.\nTjinle nd’e chjota yama nga titjon chjonangile tsa kjendiale nga chjota tjo’me kuicho\nkatioson nangile k’oa nga sjoand’ele nga ya sixa choya.\nKjoatéxoma, sja (kan te kao jngo) 31\nNgats’i naxinandá yama tjinnd’ele nga sikuinda, nga ngiza nda sixakao je naxinandále,\nkjoaxkontokonle, xkile, kjoab’aisjenle, kjoachinele, nangile, cho xi tjin ya nangile, kao je\nkjoasjoale.\n\nJe chjota xa titjonle tjinnele nga k’oene nga kata bitjoson én xotjin.\nKjoatéxoma, sja (kan te jao) 32\n1. Ngats’i naxinadá yama tjinnd’ele nga je xi skosonle meni xi machjele chjota\nxinkjin k’oa jo ngiza nda kjendiale naxinadale nga nixakao.\n2. Je chjota xa titjonle xi sikuinda nga titjon nda kata chot’aya je xa xi koais’iako ya\nnd’ele chjota yama.\n3. Je chjota xa titjonle naxinada yama tjinnele nga koakoyale chjota yama ñani ñ\nanda koan xa xi mele s’in koa ñani ña likui nda koan.\nKjoatéxoma, sja (kan te jan) 33\n1. Tjinnd’ele chjota yama nga k’oate s’in koatio k’oate skue jo s’in tsabe chjota\njchinagale.\n2. Tjinnd’ele nga je skuegin chjota xale kao je kjoatéxoma xi ngiza kjendiale.\nKjoatéxoma, sja (kan te ño) 34\nNgats’i naxinada yama tjinnd’ele nga koako, sikuinda k’oa nga ngiza nda sixakao nd’ia\nbásenle, je kjoaxkontokonle, kjoachinele, xkile, k’oa je kjoatéxomale, tsa tjinle.\nKjoatéxoma, sja (kan te kao aon) 35\nNgatsi naxinandá yama tjinnd’ene nga je skosonle me xa xi b’akaole chjota xi ya sijcha\nyaole.\nKjoatéxoma, sja (kan te jaon) 36\n\n1. Ngats’i chjota yama xi ya tjiosjijcha yaole ña tjio je chinrrole naxinandále,\ntjinnd’ele nga koan miyo koate nga koasenkao naxinandá xik’a.\n2. Je chjota titjonle tjinnele nga kata bitjoson én kjoatéxoma xo tjin.\nKjoatéxoma, sja (kan te kaoñajan) 37\nNgats’i naxinandá yama tjinnd’ele nga kata bitjoson je kjoatexoma xi síndá je chjota xa\ntitjonle sinda.\nNgats’i chjota yama xi koasenkao je kjoatéxoma xo tjin.\nKjoatéxoma, sja (kan te jin) 38\nJé naxinanda yama kao jé chjota xa titjonle sikuinda nga kata bitjoson én xi nrroa t’a je\nkjoatexoma xotjin, ani nga k’oa s’in koatio jo tso xo xotjin.\nKjoatéxoma, sja (kan te kao ñato) 39\nNgats’i naxinada yama tjinnd’ele nga je chjota xa titjonle sjuale ngan’io kao taon k’oate\nkao chjota chine xi sjua kjoanda nga kata bitjoson kjoatéxoma xotjin.\nKjoatéxoma, sja (ñachan) 40\nNgats’i naxinanda yama tjinnd’ele nga kata mandajin to jme kjoa xi tjinle kao xik’a\nnaxinandá. K’oa jcha xkon je kjoaxkontokonle, kjoachinele kao je chinrrole nagile.\nKjoatéxoma, sja (ñachan jngo) 41\nJe chjota xi tjinle xa ya Nd’ia Basenle Naxinandá xi Tjio Jtin xi tjinnele nga sjua taon,\nsik’abi én k’oate chjota chine sikasen ani nga kata bitjoson kjoatéxoma xi í nrroa t’a.\nk’oate k’uinyale chjota yama nga k’oa tjin kjoa xi tijna.\n\nKjoatéxoma, sja (ñachan jao) 42\nJe Nd’a Basenle Naxinandá xi Tjio Jtin xi, xi sik’abi én k’oate sikuinda nga kata ‘ya xkon\nk’oate nga kata bitjoson én xi bakoya je kjoatéxoma xi sikuinda chjota yama.\nKjoatéxoma, sja (ñachan jan) 43\nJe kjoatexoma én xi nrroa t’a xon xotjin je én xi sikuínda k’oa sjoa kjoanda nga nda kata\nbatio ngats’i naxinandá yama.\nKjoatéxoma, sja (ñachan ño) 44\nJe kjoatéxoma xi nrroa t’a xon xotjin tisikuinda yanjchin yama kao chjota x’in yama.\nKjoatéxoma, sja (ñachan aon) 45\nNijmela xi nrroa t’a xon xotjin kjoejchale ndia chjota yama nga ngiza nda koatio.\nKjoatéxoma, sja (ñachan jaon) 46\n1. Je xon xotjin likiu sjua end’e nga toxkia s’in chjota yama k’oa k’ia sije nga kata\nb’asentjai je kjoatéxoma xotjin.\n2. Je xa xi tjinle xon xotjin kui nga kata ‘ya xkon je kjoa bijnachonle chjota yama.\n3. Je én xi nrroa t’a xon xotjin, kui xi mele nga naki kao én kixi k’oate kao\nkjoaxkontokon nijchen.\nÉN XI KISIK’EJNA CHJOTA XA TITJONNA XI SOCORRO ROVIROSA ‘MI XI NAXINANDA\nMÉXICONA SIKUINDA YA ND’IA BASENLE NAXINANDÁ XI TJIO JTIN, YA NUEVA YORK.\nEUA, NGA KIJCHOE TJAO JE KJOATÉXOMA XI B’ASENTJAI NAXINANDÁ YAMA.\nChjon Presidenta\n\nN’io sjuale naxinada México nga jé cho kisjua kjoanda je chjota totjonle Nd’a básenle\nnaxinada xi tjio jtin nga kata sixa je kjoatexoma xi sikuinda naxinanda yama.\nN’io nda tjin kon chjota xale naxinada México nga je jaato jaociento no nga kitjue índia\nnaxinandána k’oa nga í ña n’io kjin jkoya chjota yama tjin í nd’enajin, k’oa nga je chjota\nyama xokjoan selen naxinandánajin.\nJe chjota yamana xi sjuale ngan’io naxinandana kui nga ngiza nda nixa k’oa kui nga\nngiza nda bijna.\nNaxinandá Méxicona kao je kjoatexomale sjuale ngan’io kjoatexoma xotjin.\nK’oa k’oasin bakoya k’oa sixakao xon xotjin jo s’in nrroa t’a ibi:\nK’oaind’ele chjota yama nga je kata kosolen jo s’in kjoatéxomale k’oa jos’in koatiokao\nxinkjin nga k’oa tso je kjoatexoma xi nrroa t’a xon xotjin ya sja 3, 4 y 5, ani nga ngiza\nnda koatio chjota xi í naxinandana tjio sisjcha yaole.\nJe kjoatéxoma sja 26, 27 kao sja 28 sikuinda je nangi xi kisik’ejnale chjota jchingale\nchjota yama koate je nangi xi je tsakatse. Jo tso je kjoatexomale naxinandana ya sja 27\nkao 28.\nJe én kjoatexoma xi nrroa t’a xon xotjin je kjoatéxomale naxinandána sjuale ngan’io ani\nnga ngiza nda koationi chjota x’in kao yanjchi yama.\nNa xi kat’e jchino.\nNd’e Nueva York, septiembrele no 2007
|
spa-books-62
|
spa
|
## VII. Apagando el fuego\n#### **La derrota de Valladolid**\n\nDespués de la formación del Congreso de Chilpancingo José María\nMorelos y Pavón inició su campaña para capturar la ciudad de Valladolid; su idea era que ahí se instalara el Congreso y después avanzar\nsobre las ciudades de Guanajuato, Guadalajara y San Luis. Confiando\nen su vasta experiencia militar, desdeñó la de los hermanos Rayón, que\neran quienes conocían más la región porque operaban en ella. Hubo\notro problema: por la reserva con que elaboró el plan sólo estaba al\ntanto su secretario, Juan Nepomuceno Rozáins, neófito en cuestiones\nmilitares. Para la puesta en marcha del plan José María Morelos y Pavón hizo acopio de todo el material bélico que pudo, inspeccionó personalmente el paso por Mescala, mandó traer culebrinas desde Acapulco, ordenó a las autoridades de los pueblos por donde pasaría que\nalmacenaran provisiones y reclutaran soldados, y convocó a los jefes\nmilitares para que marcharan con toda la tropa a su mando a un lugar\nque previamente eligió para preparar el ataque.\nCon la finalidad de desorientar a sus enemigos usó la táctica que\ntan buenos resultados le había dado meses atrás: ordenó que el grue so\nde su ejército saliera de Chilpancingo mientras él, acompañado sólo de\nsu escolta personal, lo hacía por otro lado. El ejército rebelde tomó el\ncamino México-Acapulco, por Zumpango, Mescala y Tepecoacuilco;\nen este lugar los esperaba Hermenegildo Galeana y después llegaron\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nel fuego y las cenizas\n\nMariano Matamoros y Nicolás Bravo; sólo faltaba Ignacio Rayón, que\nal parecer seguía molesto porque no se le invitó a la preparación del\nplan de guerra, siendo que era el lugar donde operaba. Ya reunidos todos —un número aproximado de tres mil efectivos, tomaron camino,\na Iguala y de ahí a Teloloapan. Ese mismo día José Morelos y Pavón\nabandonó Chilpancingo por otro camino pero antes de hacerlo escribió a José Gabriel Armijo “comandante de los gachupines” —como lo\nnombraba— asegurándole que en los próximos días pasaría por Izúcar\ny Puebla “sólo para hacerle conocer a Ud. y sus coinfatuados todos sus\nyerros”. [1] También dispuso que los hermanos Miguel y Víctor Bravo\nprotegieran a los miembros del Congreso; tomó camino a Mescala. El\n10 de diciembre se entrevistó en ese lugar con Ramón Rayón, hermano\nde Ignacio Rayón, que acudió a sumarse a la tropa, ordenándole que no\nlo hiciera y se preparara para realizar otras encomiendas. [2]\n\nTodo marchaba según lo planeado. Pero los rebeldes no contaban\ncon que los realistas vigilaban muy de cerca sus movimientos y sabían\nde su destino. El mismo 7 de diciembre, José Gabriel Armijo, quien se\nencontraba en Taxco, ya sabía que los insurgentes se dirigían a Valladolid, con el grueso del ejército por un lado y José María Morelos y Pavón y su escolta por otro. Algo presentía el general, porque al poco\ntiempo volvió sobre sus pasos, bajó hasta Chichihualco y siguió por\nTlacotepec, donde permaneció varios días queriendo despistar al\nenemi go, pero no se daba cuenta que era seguido muy de cerca. [3] De\nTlacotepec avanzó a Huautla, Tetela del Río y San Miguel Totolapan,\nAjuchitlán y Tlalchapa, donde lo esperaba el grueso de su ejército al\nmando de Mariano Matamoros. [4]\n\nYa reunidos todos siguieron a Cutzamala, donde se pasó revista a\nla tropa; después avanzaron hasta Huetamo y de ahí a Carácuaro, donde José María Morelos y Pavón ofició misa en honor de la virgen de\nGuadalupe. Las lluvias se convirtieron en un gran obstáculo para el\n\n1 AGN, Operaciones de guerra (81), vol. 84, f. 134 bis.\n\n2 Ernesto Lemoine, *op. cit.*, p. 133.\n\n3 AGN, *idem* .\n\n4 Ernesto Lemoine, *op. cit* ., p. 134.\n\n\n176\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\napagando el fuego\n\navance de las tropas, pues volvían intransitables los caminos. La última etapa de su marcha incluyó los poblados de Chupio, Tacámbaro,\nAcuitzio, Santiago Undameo y la madrugada del día 23 de diciembre\nacamparon en las lomas de Santa María, a orillas de Valladolid. Apenas amaneció, José María Morelos y Pavón envío dos advertencias a\nlos realistas: una a Domingo Landázuri, jefe de la guarnición, y otra al\nobispo Abad y Queipo, las dos poco serias y bastante arrogantes, seguramente influenciadas por su secretario. [5]\n\nComo no recibió respuesta, el general insurgente ordenó a Hermenegildo Galeana y Nicolás Bravo que lanzaran un primer ataque;\nasí lo hicieron pero de inmediato fue rechazado por Domingo Landázuri, obligándolos a retroceder. El comandante realista quería hacer\ntiempo, pues sabía que el virrey Félix María Calleja había ordenado al\ngrueso de su ejército acudiera a defender la plaza: a Ciriaco del Llano,\nquien se encontraba en Ixtlahuaca, le dio instrucciones para que se\nmovilizara con dos mil hombres; esa misma orden extendió a Agustín\nde Iturbide, estacionado en Acámbaro, para que al frente de mil hombres se trasladara a brindarles apoyo. El virrey sabía de la importancia\nmilitar y política de los combates que se avecinaban y hacía una apuesta mayor para no salir derrotado.\nEsa noche las tropas realistas se presentaron cuando los insurgentes pasaban revista a las suyas, a la vista de todos. Sabiendo que ese\nera un momento de debilidad, de inmediato se lanzaron contra ellas.\nDespués de horas de combate, los realistas se retiraron y las tropas insurgentes, confundidas en la oscuridad, continuaron combatiendo\nentre sí, diezmándose ellos mismos. Fue una derrota que frustró los\nplanes de José María Morelos y Pavón y marcó el inicio del ocaso de\nsus campañas. Perseguidos por las tropas de Iturbide, el resto de los\ninsurgentes marcharon hacia Puruarán; ahí Mariano Matamoros fue\ndesignado para la defensa de la plaza, y el 5 de enero de 1814 los realistas lograron una victoria en esa plaza. Mariano Matamoros fue capturado y trasladado a Morelia, donde fue fusilado el 3 de febrero por\nórdenes del virrey Félix María Calleja.\n\n5 *Ibidem*, pp. 134-135.\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
top-books-8
|
top
|
###### Skaw chu sipijchichi’\n\nTantum sipijchichi’ kilalh nak pulakgastan.\nAma pulakgastan tlawaka lakatsu nak ixchik, akxni’ ixamaja’,\ntitamawanalh, tamawalh lhakgat, kaxtilanchaw chu liway.\nSkaw na’ana xlapula nak pust’an, xla’ nitu xtamawanit, nitu xlin\nxtumin, wat’a xakxilhma la xtamawanama sipijchichi’. Ama skaw\nakxilhi akxni’ ixamaja sipijchichi’ nak ixchik, k’alakgmakgat\nstalanilh, kilhputaj xtl’awama, xlakaputsatilha niku xlin xtatamaw.\nNak tijia nixtlawama skaw, akxilhi xma tantutu tatanu chu\nlakpuwa. Wa ja’e k’amaj limakglhti xtatamaw, sipijchichi’. Chu\ntlawalh, sakli ama tatunu chu tunu tijia lak’alh, alh tats’alh chu\nakgapulalh sipijchichi’ uyu map’ilh ama tatunu nak tijia. Akxni’\nchalh sipijchichi’ ana’ ni xmap’inikanit tantutu tatunu, wa.\n– ¿Tuku kilimakuani tantutu tatunu? Wat’a chu ama wa, chu nitu\nsakli, titum alh nak ixchik.\nLat’a ama chu ankg’olh sipijchichi’, lakapala kgostaxtulh skaw\nana’ ni xtatsekgnit, uyu lakapala sakpa ama tatunu, lak’ampa,\ntunu tijia xlakata nap’ulapala chu ana’map’inipala ama tatunu.\nSkaw, lat’a chi map’ikgolh tatsekgli, kgalhima wa asta nachan\nsipijchichi’ ana’ nimap’inika tatunu.\nAkxni’ lakgchalh sipijchichi’; ama tatunu lakpuwa.\nAna’ nikmincha macha xatantutu, ju’u chi ma xatantutu, chi uyu\nkmakgatsilh kintatunu, ju’u k’amaj mats’ekga p’untsu\nkintatamaw, nak’an tiya xatantutu.\nAma sipijchichi’tasp’itlhi, alh tiya ama tatunu nema ixakxilhnit,\nlat’a ankg’olh sipijchichi’, uyu kgostaxtulh ama skaw,\npaxawakgolh, titum alh ana’ ni xmatsekgkanit tatamaw. Maxtulh,\nlilh nak ixchik xlakata nataliwayan ixkaman nema\nixtats’ inksmana.\nChuna’ ja’e akgskgawilh skaw sipijchichi.\n\n*Liakgakgawan*\n\n###### Tastakyawat\n\nJe’e tachiwin xtawan lakgkgolon xkawanikan\nlaktsumajan chu lakgkgawasan:\n– Akxni’ ni napina, titum natlawana, ni kaniniwa\nlakapimp’at, chu ni kaniniwa patanup’at, ti\nnalakgapaxtokga, nawaniya kgalhen, ni p’alh\nna’akgapulaya, ni kitsistak’a wix, pala xatatitu chu pala\nxachat nakatakilhputaniya.\nXlakata ch’ali tuxama chixku natl’awak’ana.\n\n*Magkalhtawakg’ena:*\n*Porfirio Pérez Olarte*\n###### Litakgalhtokglhni\n\nChi’chi’ ch’ichini’\nchi ch’ichini’ chi’chi\nchi chichi’ ch’ichinit\nchichi’ ch’ichinit chi.\n\n###### Serafín Olarte \n\nSerafin Olarte\nChu lilakgapask’ana\nlank’a mintukuwini.\nNachuna milatamat.\nMimasuy masta litlewekge.\n\nOlarte tapakuwi\nkink’achik’inkan,\nmincha kilhtamaku\nwix kamakglhtinampi\nama kinatak’aman.\n\nLipekua laniknita\nxlakask’ina lipaxaw kaklatamaw,\ntlan talakapastakni makgxtakgnita\nsnun kinkamakuanimanku,\nla nama wix akpuxk’unampi.\n\nLakglhtalankgan lakch’ixkuwin\nkinkalakgtanun nak kinpulatamank’\nchu wix ni matl’ani,\nxlakask’ina kataspitpalakgolh.\nXpulatamankan xakilhtutu pupunu.\n\nMilatamat xawa minkgalhni\nmasta kinpalakatak’an\nni k’aman kakgts’ankgswayan\nwix, mintukuwini lamajku\nwa nama lipaxaw ka’akgsanan.\n\nWanik’ana Serafín Olarte,\nlakgawanti nak kuyujk’iwi.\nChu kalakgalhamanti likilhtutunaku\nlat’a ja’e klamanaw\nliputum kkapaxk’ikgoyan.\n\n*Ta’akgchiwin*\n*Matakuxtuna*\n*Domingo García García*\n\n###### Xlimak’ikan skgata akxni lakgawan\n\nAkin litutunaku tipalhuwa wi kintapuwank’an la\nkinkamasinikanitan, chu nachuma akinin lichiwinana la\nchu la tlawakan nak kinpulatamank’an lata\nkilitamatk’an chu kakilhtamaku chu unu nalichiwinana’\nxpalakata “Xlimakikan skgat’a akxni lakgawan”.\nXtaskujut takgonu litsukuy xli’akgtutu papa’, akxni\nkgalhinan ch’atum puskat, xman litsukuy tapaxapat,\numa chunata tlaway pajtsu, pajtsu xlakata lhan\nnalakgawan skgat’a.\nAkxni lakgawan skgat’a tamin takgonu nema yaj\ntalamana.\nUma tamin xlakata natamakgtayaninan chuna\ntamakglhkatsi lampala taminit lakchatin. Uma\ntamakglhkatsit makgstantlaway skgat’a xawa\nxlitalakgapasni, xlakata tlan namachokgoyaw litlawat\nxlimak’ikan xkgat’a, uma wi ti tlawa xli’akgtati chu\nxli’akgtsiyan kilhtamaku.\nLata uma kilhtamaku, takgonu wa litawak’ay\nxlitamakgtakgalha, xlipaxit, xlimawit skgat’a chu xatse,\numa xatse pala nixmastokgli ts’ikit, takgonu namaxki\nxlikuchu xalakgswan, la chu xakgela akunkalin;\nnachunalitum wapala tipalhuwa likuchun.\nUma xlimak’ikan skgat’a lipulay anta niku skin takgonu,\nxlitalakgapasni ti kgalhinalh tu ama maklakask’in:\nsnapapa lhakgat kuchu, kantila, xanat, xalu, kasuila,\nlixkulin, limapasin, axhut, kgela, maktum lich’akgan,\nmaktati stak’ala, makkutuy kaxtilanchu, lipokgotni,\npuway, mantilax, puxamakitsis wati xlakata skgat’a chu\npulakaskuyun.\nUma ti kgalhinalh nakgota tipuxam kilhtamaku\nxatalakkaxtlawan ts’okgot, taxkat chu xatapupun\npinikuchu, nachunalitum taskini naxlipaxat nak xakga\nnachuna nalimakgxakan xalikuchu tuwan, xlakata\nnamatlawakglhni xkgalhni, nataskini tuxaman nakuchini\nixtampusni skgat’a xlakata tlan nayujni ni nats’its’ila\nnatlan na’akgpitsikan xlakata tlan nats’iki.\nSak k’ik’an skgat’a akxni tastunu, takgonu paxi xatse\nchu skgat’a kalipaxi xapupun likuchun tuwan, xlakata\nnakalimaxki litlewekga chu makgapitsi talhawa wati,\nmakgapitsi liway chu xatiku kaxtlaway niku amaka\nmakikan skgat’a.\n\nAkxni tastunuy walikan pupakgalhtin ana ni lakgawa\nskgat’a chu walikan lata tu skilh takgonu. Ja’e ti\ntatalhalh chixa ixskgat’a, tawilay xpaxtun pupakgalhtin,\nanta’ katasani lakchatin xlakata natawayan.\nChu makxtum paxawakan, lata xtalakgapasnikan tsuku\nlakskuyukan skgat’a tasak’ik’an ch’atum kgawasa o\ntsumat nema talipaw xlakata namakgtakgalha chu\nlipuxamanikan k’uchu, nachuna lipalhkan tuwan\nni’alikuchu, akxni tlawakgokan, tlana chi akxiihkan chu\nchixkan skgat’a. Takgonu skin xtukuwini skgat’a xlakata\nchu nataskk’ikan kgawasa o tsumat.\nXatse nalaskuyukan, lipuxmanikan k’uchu, palhkan\nlipaxak’an stakgala, alistan kalipuxmanikan k’uchu la\nxlitalakgapasni, la xalaktsu, la xalakldnka; nachuna ti\ntamakgtayanalh.\nAlistan wakg wakan wati chu xatse ni xliwat lhuwa\nkgalhi chalan chu p’in, uma lipasipan skgat’a, xpakgan\nsekgna nema xlitamakgchinit wati walikan nak xakgan\nk’iwi xlakata ni natawa chichi’ chu palaxtawalh,\nwankan mat akxni ts’iki skgat’a naxka ixakgxakga\nxts’ikit xtse.\nAlistan ama tokgonu kasakkgo stakgala nema\nmaklakaskilh chu kamuju nak xasasti kasuila, astan\nnakalin k’ak’iwin tu maklakaskinkan nak pupakgalhtin,\numa nawali nak k’iwi chu spitu chus tipakgatsi\nkitsistank’anin natawa.\nAkxni matankinankgo takgonu, makaxa lata tu\nkgalhtaxtulh la wati, makkutuy kaxtilanchaw, kgela chu\nmakamaxki ixtiku o ixtsiyuna skgat’a xlakata nalini\nxkgolo o ixchat nema tasakkika.\nUma ti tsakk’ika, alistan chu xla na’an matlakge skgat’a\nchu nema kgalhtaxtulh nak pupakgalhtin linkgoy\ntakgonu.
|
tpp-books-19
|
tpp
|
katamamakat'awniya'! Ma japuxkawkalhi an lapanakni yu\nkata'ilhtuya' an tapatsat. Akxni tunkunlhij, an kumpali luwan ma\nqasmat'aj li sawalh makat'ajun tuchichun, lhisakmiy an ixkumpali\nt'aqap'an:\n\n– Tisuncha sawalh makat'ajuni.\n– Sawalh jaks kintamaway.\n– An ixkumpali jak'uch'unu, juniy li ma jantu tu'u qasmat'aj.\n– Walh akxni palaycha wani' ixtaminta an lapanakni,\nkawatachi laqap'uxamcha *metros*, palay tamamak'at'awniy\nanixlatajk'an. Aqtamcha lhisakmipalayi an ixkumpali,\ntuchini sawalhcha talakmakat'ajun. Akxni ma juniy: ¡Ah,\nkumpali, yucha an ka… minput'ichaqo'olh mintan\npuxkawnin! ¡Ma wa yucha qasmatqolh, jantu ixjatak'ats'anti,\ntikx tayalh, ma wa sp'aqaqacha jats'alajtaxtulh!, ¡ma wa tachi\nli wa jalht'ilitninputuncha lay, mu ma sawahcha ixtalhamniy\nan ixput'ijchaqo'olh! ¡Chuncha lhimaqaqoslhi chi t'alalhajalh\nan ixkumpalijluwan! An t'aqap'ani jak'uch'unu'.\n\nAkxni chun, tsukulh k'uch'uy an *rey*, jantu maqan walh, ma\ntaqoxilh, ma jantu nilh, tachi ixtajunita an lajqay jatalanin\njak'uch'unun. Ixli'astan, an ists'alanin an *rey*, talhisakmiy an\njaquch'unu' tani chunchacha talhi'aniy. Ma jajuniy li jantu tu'u,\nyucha ma jantu jach'inin, apalaycha watukan akilalhi'anchoqo'o an\nlakilaqachaqan. Ma jajuniy. Ma jantu jamaqtayananputulh an\ntumin, maski wa laqatamcha sintaw. Ankalhi makawka an la\nixlaqachaqan; an tumin, ma aqnik'acha maqanxtaqnikalh an\nixt'atsukunu'. Mu yucha jantu jamaqtayanamputulh. Nawkan li ma\nakxni talaqawlhi an jak'uch'unun, wa chawaycha.\n\n#### An jasqat’aj chi an xat’aku’ lakxkan\n\nn tichi jasqat'aj ma ix'an tijuntsukunu an la ixpiktu'\nlakalaguna, ix'an pixiyalna'. Laqatam wilhchan jumpalh,\n## A\nma chuncha ampalh pixiyalhna', ma sakcha ixlaka'ajyalh an\nlakxkan: ¡ma wanaj qoxij laqts'ilh akxni xluy akxajchilh an\npumatam t'aku' an ixtanqajni lakalaguna! An t'aku' ma\nukxjalhtanajmilh an xkan, ma ts'awi chilh tan ixyalh an jasqat'aj.\nMa xaqalay chi ma lhisakmiy:\n\n*–*\nTisuncha p'uxk'a'uye.\n– Jantu tu'u, wa ik ukxunt'ajuncha ani'.\n– ¿Ah chun?\n\n– Wa p'ixiyalhnancha, juniy an xat'aku' lakxkan.\n\n– Chi li akjunin li ak'int'ap'it'ij an la kinchaqa'a, jantu k'ap'it'ij.\n– An jasqat'aj wa sak pukiklaqts'in, panijni walh…\n\nK'alhtaynilhka':\n\n– Ka'ak alhi li ak'ilhip'ij. Najun an jasqat'aj.\n– Li k'uxap'in, ka'aw.\n\nAn jasqat'aj ma nawpalay:\n\n– Tasu aklhi'anacha li talhmani an lakxkani.\n\n– ¡Ah yucha jantu k'alhak'ap'upij! Kit'incha ijk'ats'ay tani\naklhilhi'anan. ¡Wa k'at'alaqp'uts'it'icha! kit'in akjunan akxni\nk'ajalaqawananap'ij. Ma talaqpustoklhij. Akxni lhicha'ankalhi\nan lakachaqa', an xat'aku' lakxkan, ma juniy li\nkajalakawananchoqolhcha. Chiwcha, ma juniy an t'aku'. Ma\njantucha lakxkan tan tat'ajun. Ma jaxixnintacha tan tacha'ánta.\n\nPanch'eqex walh, an t'aku' ma lhisakmiy an jasqat'aj:\n\n– ¿Jantu ch'awaniy?\n– ¿Chi li maski akchawanilh, tisuncha ak uya'?\n– ¡Ah yucha ka'alinacha! Ma najun an t'aku'.\n– ¿Alini yu ak ulh? Li alin ts'aluku, ak uya' aqxtam.\n\nMa xtaqnilhi ixni' an t'aku', ulanilhi pumaqatam k'a'ulh, ma putajun\njaxeqentij p'in lakapaqchaj. Ma wa sak, sak tawlay, ma jatapastaknan,\nwayu mu kalenan qoximajqayi ixjatsukunti, ma tsukulh wajin.\nAkxni jaks ix'uy an jasqat'aj, ixnajun: ijk'ux'a'an la kinchaqa'.\n\n– Li p'inp'ut'un la minchaqa' aklhi'anan, ixjuniy an xat'aku'\nlakxkan.\n\nAkxni ixlhicha'ankan an la ixpiktu' lakalaguna, ixjunkancha li\nka'alhcha la ixchaqa'. Wayu akjunan li jantu xamati' kat'i'un\ntanchuncha ixt'a'un. Li akxni ak'ilaqk'uxat'amp'alap'icha, akminan inin.\nAk lhi'anchoqoyan an lakinchaqa'. An t'aku', ixlimin, ixli'an an jasqat'aj\nla ixchaqa'. Cha'alh wilhchan akxni jantucha junkan li\nkatalaqpustoqlhij. An t'aku' ixlakapumamay ixpayo an lakxkan, ancha\nixpujalhtanaj'an an la ixtanqajni lakxkan, ¡Ch'ulumcha ixtata'aknuy!\nChuncha ixcha'an la ixpiktu' lakalaguna.\nLi akxni ixchawaniy an jasqat'aj, ixmaway. Akxni tachi laqat'uy,\nlaqat'utu wilhchan ixlhi'an, ixlhisakmiy li anputunpalaycha la ixchaqa'.\nAn jasqat'aj ixnawpalaycha li k'uxa'an la ixchaqa'. Ak'ilhip'ij,\nixlhi'ampalhkancha, ixtatak'ut'aj an lakxkan. An t'aku'\nixlakapumamapalaycha ixpayo an xkan, ancha ixtapujalhtanaj'an la\nixpiktu lakalaguna. An jasqat'aj ixlaqts'inqojotacha tachi ixjunita, tachi\nixlay an xat'aku' lakxkan, akxni ix'ankan makawka.\nAkxni wax'amancha kimakawkalh, junkan an ts'alh: chaway\nk'ap'inchicha laminchaqa', wayu aktilakpalhwajan, ixlakpalhwaja la\nixmaka' an xat'aku' lakxkan. Akxni ixlakpalhwajqojoy, ixmalaqachayka\nla ixchaqa'. Ixjuniy li jantu katinawlhi tanchuncha ixt'ajun. Chawayi\nts'alh, jantucha ijk'ats'ay li aktasp'itch'oqotachalh u jantu. Chuncha\nnawlhi an xat'aku' lakxkan. Ak laqts'inacha li lay akminchoqolh. Ka\nwachunchacha kajuna', kachajcha, ikti'ancha. ¡Alhcha wilhchan, an\nts'alh! ixlaniycha tachi ix'ilhtuy ixpayo an xat'aku' lakxkan.\nLaqts'imaka'alh an la ixtanqajni lakalaguna, ancha ch'ulum talak\naknulh, alhcha. An jasqat'aj saqcha tayalh. Pants'ikis junlhij, alhka' la\nixchaqa'. Cha'alhi an la ixchaqa', wa sak tawilh, jantu tu'u laknajun.\nWalh ixlit'uxam junchoqolh, anchoqolhi puxkawna an xat'aku'\nlakxkan, jantucha lhitajulh, jantu tawanan akxajchoqochilhi,\nanqalhilh, jantu aqtam t'alapaxtoqchoqolh. Walh an ts'alh ixlaniycha\ntani ixlilhiminkan, ixlilhi'ankan an la ixchaqa' an xat'aku' lakxkan. An\njasqat'aj laycha ixjalhtanajmin wa chuncha, jantucha ixmaklhtask'iniya\nan payo. Wayu jantu aqtam k'atsalh tani yu chunchacha ixlitapatsay.\n*Chuncha nawqolh ani lakchiwinti.*\n\n#### An t’aku’ yu ixtapalay ch’ot’o’\n\numatam t'aku' ma ixwilh an lakatam lakak'iwin, ma ancha\nixyajuta ixchaqa'. Ma jantu aqtam ix'aqtujukan, ma wa\n## P\nlaqalulhucha ixt'ajun chi anchunu t'aku' ma sawalh qay\nixjunita.\nAkxni ma'ixcha'ancha jaytatna', ma ix'ulaycha an jikmi an la\nixtanqajni ixchaqa', chi akxni ma ¡lam, lamcha ix'an, ma ancha\nix'ukxtayay! Ma ixk'alhachiwiniycha chi ma'ixlakch'anp'uxkancha\nan ixch'aja', ma wa ch'anmututucha ixtamakajun. Ixlaqpusa tam\npanch'eqex an lakajaytatna', ma ixputawk'aycha an ixpap'alhnaj, ma\nixputa'akst'aycha, ma ixjuncha ch'ot'o', ix'ancha japuxkawna an\njasqat'an yu wa ixtat'ajunka', ma ixjach'uch'uxtuniycha an\nixjak'alhnak'an. An la ix'aksti' chaqa' tan ixt'ajun lakat'ikt'ij jasqat'aj,
|
mam-constitucion_mx-art-027-31
|
mam
|
c)\rKyaqil kye junixh te onin otx´en tx´otx transacciones, kayil o kye sukil b´inchal tojb´a te k´ilel to tidi tma´ ta tx´aq´a ojtxi. Tun k´loj kye tsayle il o juntel tajwalil te kye kab´i tnam a to mejk, kye tidi maponel nya galan kye tx´otx, a´ ixh k´ul kye tnam, kye tnam, kye tx´otx te na´o xiponxi, o tichq juntel kas, tidi a´e a txol te tnam.\r\rAte´ pe´ te nyagalan ojtxi, junal kye tx´otx tidi hubieren ate´ u´j kye siponel b´inchal na´o ta kawb´il te 25 de junio to 1856 ix ate to b´iain a u´j te tajawil nim te lajoj aqb´i tojb´a tx´e ntx´otx nya nim te 50 hektareas.\r\rIX.\rTa xiponxi tidi ma b´inchal kyi lajr te b´anax txol kye vecin te ajun txol te tnam ixh tidi ate´ nulifikada, kexhel xer nya galan tojb´a te kanin kye oxh kyajb´il kye vecin tidi ate jun kyajb´il part te kye tx´otx, mater te pawal, o jun kyajb´il part kye junal vecin tojb´a ate´ kamo´ kye oxh kyajb´il part te kye tx´otx.\r\rX.\r(Te kuyajil).\r\rXI.\r(Te kuyajil).\r\rXII.\r(Te kuyajil).\r\rXIII.\r(Te kuyajil).\r\rXIV.\r(Te kuyajil).\r\rXV.\rTa kye kyaqil tx´otx´al mejk’ atkui nya galan kye tx’otx nim.\r\rXe nek tx´otx awan ta tidi nya nim tun xhjal te winaq ektareas te chuli o maqli te tnejel t a´exex a juntel tx´otx.\r\rTa tx´exb´e te a´exex xe ak´ ts´ib´al jun hektarea te chuli tun kab´e to ek´ap, tun kyaj te k´ul nim te galan ixh te wajxhaj te maqtse´, kul nim to sjaq´ tx´otx.\r\rAx te nek tx´otx, ta tx´otx tidi nya nim tun xhjal te 150 ektareas tojb´a kye tx´otx aq´nan to algodón jo kamo´ chuli; ixh te 300, tojb´a aq´nan te kye lob´jr, potsom te kyi´ kape, henequén, chiky´el ts´e, palm, vid, olivo, quin, vainilla, kakao, agave, nopal o ts´e tw´utsal.\r\rAx te nek tx´otx´al kye wakxh tan ya nim tun xhjal ta tx´otx b´atel q´eyo nwa´a to 500 twi´ te wakx nim o a´exex to wakxh nek´, ts´en tma´ ta kawb´il, te na´o kyi ta capacidad te tx´e ntx´otx kye tx´otx.\r\rTojb´a kye aq´un te chuli, b´e tx´a o tichq juntel ma b´inchal. Tun kye tajawil te jun nek tx´otx ok´ b´inchal b´an ta kalidad te t tx´otx, ok´xer ji ts´en jun nek´ tx´otx, tojb´a, ta kyiyel atlo´, kyiyel nim tma´ tun jalu tx´aq´a axji tidi kye juna´ kye ila´ u´j tidi txitma´ ta kawb´il.\r\rTojb´a toj te jun nek’ tx´otx wakxh ax b´inchal b´an t-tx´otx ixh jalu nxhi a aq´nan awalj, ta tx´otx b´inchal q´eyo jalu tidi b´isun nya kexhel malb´il chulb´il, xegun te kas, kye pakb´al b´atel tidi tma´ kye tx´aq´a kab´i ixh oxhil te jalu tx´aq´a tidi txitma´ ta kalidad tidi ojtxi hubieren na ate´ kye tx´otx nej te b´anchal;\r\rXVI.\r(Te kuyajil).\r\rXVII.\rMejelil k´loj mejk ixh kye junxh kawb´il kye kab´i tnam, ixh tya alo´ b´incha te il, b´inchal kye alob´il tidi tma´ kye tumel q´eyo te tx´aq´a ixh kayil te kye extensiones tidi ok´ponel a malb´il chulb´il kye limites ma tma´ to kye tx´aq´a IV ixh XV te jalu ajlal.\r\rTe malb´il chilb´il kexhel xer tx´aq´a ixh kayin tun tajawil toj te k´ilel te jun aqb´i ntsiet te kye pakb´al. Jo ponel te k´ilel te malb´il chulb´il nya ma kayil, to kayjeñ kexhel b´inchal txol kyaqil oferta. To a´exex te tlajo´aknanel te ok´mejelil te te´u te preferencia tidi k´el ta kawb´il na´o.\r\rKye kawb´il te tnam ok´ k´loj te etsa´ te pamil, b´antma´ kye tx´otx tidi kexhel b´inchal, tib´aj te bas tidi xer tilo´b´an k´ayi´ ixh tilo´ atkui su´jeto ixh ts´el nichin o chojet nijun;\r\rXVIII.\rXe txitma´ k´el kyaqil kye na´o ixh te´u b´inchal tun nejnel te kab´i tnam ojtxi te aqb´i te 1876, tidi haya traido te aprovechamiento te tx´otx, kye a´ ixh kye q´inon k´ul te mejk’ tu´ jun junal xhjal o xhjalil ixh te ons ta tajwalilta nejnel te juna q´eyo txitma´ nyagalan tojb´a at aktos nyagalan ta interés kyaqil.\r\rXIX.\rTs´en b´antma´ te jalu u´j kawb´il, mejk’ tma kye medid q´eyo to expedita ixh b´anaxh importación te justicia tx´otx´al, kyi tidi b´isun te q´o ta seguridad jurídica ta tenencia te (sic DOF 03-02-1983) tx´otx tanam, tanam ixh te nek tx´otx´eal ixh onin ta xhnaqtsal galan te kye xhplaj.\r\rA´e te alo´ b´inchalte te il kye kyaqil mejk’, kyaqil kya kuestiones tidi tun linder te tx´otx kye tanam, ixh tanam,tichq tidi ax ts´iisji to jalu, te inkanet pendientes o se suscriten txol kab´e o nim txol te tnam; axji ts´en kye relacionadas kyi ta tenencia te tx´otx te kye tanam ixh kye tanam. Q´eyo jalu efectos ixh kye kyaqil, ta administración, te justicia agraria to alob´il ok´b´inchal ja kalb´il dotados te junal b´isu, junxh tun nejnel puestos tun te nejnel tnam mejk, ixh asignados tun ta ja yolb´il kawb´il o, to kye ojlan to jalu, tun komision ji.\r\rTa alob´il ok´ tnimsa´ jun k´loj q´eyo ta k´loj te justisy agraria, y,\r\rXX.\rTe mejk’ ok tnimsa´ kye kondicion q´eyo te kyiyel tanam junxh, kyi tidi b´isun te ons aq´unl ixh q´o ta xhjalil xhplaj te its galan ixh tya participación e inkorporación to kyiyel kye kyaqil, ixh fomentara te aq´unl tx´otx ix te maqtse´ ta galan us te tx´otx, kye aq´un te b´incha´ ja nim, makb´il, tx´ex, aq´unl te xhnaqtsal ixh b´antma´. Axte expedirá te na´o te kawb´il q´eyo tb´isu ixh b´inchal na´o ta tw´utsal tx´otx, t-tx´exb´e ixh kayjel, k´enel te tgan te xhjalil.\r\rTe kyiyel tanam x’jal, kyi aq´unl te qob´incha, wab´il, tx´ex, aq´unl te xhnaqtsal galan. Axji ons ta b´inchal kawb´il na´o ta tidi b´isu ix jua´ta twutsa´l tx´otx, tx´exb´e ta twuts´al, t-jayjel, k´el te interés kyaqil.\r\rAjlal 28.\rTo kyaqil tx´otx´al mejk’ jalu xjan kye monopilios, ta (sic DOF 03-02-1983) aq´unl monopolikas, kye estankos ix kye exenciones te chjon ta twi’ te mejk’ kye tma´ ixh at to nab´l tidi tma ta alob´il. Te a´exex tratamiento q´o ta (sic DOF 03-02-1983) kye xjan a u´j te b´ankutke to ja tx´exb´e k´uxb´il.\r\rAxji to kawb´il impaj, ix kye tajwalil jionel galan, kyaqil kye elq´an to jun o chi´ q´op´ te makb´il te wa´a b´atel ixh ta tb´isu ok´ate´ te nimtwe´ te twi´; kyaqil na´o, aq´unl te kye aq´nanel, ta tx´otx, kye aq´nan to ja tx´exb´e kuxb´il, kayjel nim, tidi tichq tumel b´incha, ta nya ta saqpi ponel o alo´b´inchalte te il txol ja o q´eyo tlajo´ kye loq´o a chojon tw’i nim, to kyaqil, kyaqil b´inchal jun ventajas xloq tidi onia jun a ila´ xhjal ixh mayajil te xhjalil o te o juntel.\r\rKye kawb´il b´antma´ bases q´eyo tidi tma´ twi´ nimtwe´, te makb´il, produktos tidi a´e b´atel q´eyo ta tmin mejk’o kye wa´b´j nim kyaqil, axji ts´en q´eyo nya tgan tumel ta kye chichmo kip te xiponxi te ja makb´il, q´eyo evitar tidi xhjal tilo´ b´atel prorroguen insuficiencia to plas, axtel ts´en twi´ nimtwe´. Ta kawb´il kutken kye loq´o ixh q´o kye chichmo kip q´eyo galanxix k´el tetya intereses.
|
spa-books2-11
|
spa
|
Es interesante notar que los hablantes de maya yucateco no temen comunicarse sin la ayuda del habla y consideran que no es mucho esfuer-\nzo respaldarse únicamente con una comunicación visual, es decir, a partir de su gestualidad cotidiana adaptada hacia la lengua de señas. Varias\npersonas, cercanas de sordos, comentan que a pesar de que los sordos no hablan maya, y que, si bien al principio les costó un poco, rápidamente\nencontraron una forma de comunicarse con ellos. Al respecto, doña Donata comenta que “antes, al principio, no entendía nada cuando platicaba\ncon ellos (los sordos), pero hoy sí puedo platicar con ellos (…) de por sí uno va aprendiendo a platicar con ellos”. Don Arsenio Collí Castillo (66),\ntambién originario de Chicán agrega lo siguiente: “son gente muy amable, tienen su idioma, con los sordos no hay diferencias (…) cuando uno\nsabe platicar con ellos, ellos platican. Pero, pus (se trata) de señas que van enseñando”. Consideran asimismo que si bien el idioma es diferente\nal maya, se puede platicar de cualquier tema.\nLe máax maaya ut’aane’, mix sajko’ob tsikbal yéetel le tootoo’obo’, kex mina’an ut’aano’ob. Le máax kut’aane’, ma’ bin yaj uyiliko’ob utsikbal\nchéen yéetel upéesk uk’abo’, seeb bin usutik jeestos ti’ seenyas. Ya’ab máak, le jach kubisk ubao’ob yéetel tooto’obo’, kuya’ik kex chan yaaj\ntukáajbalo’, ma’ bin jach táalam uch ukaniko’ob le seenyaso’. Je’ex bey uya’ik doonya Donata: “ka’ach ka’ káaje’ ma’ tin na’atik ka’ tsikbanaken\nyéetelo’ob pero bejlae’ kintsikbal yéetelo’ob (…) deporsi yan akanke’ex tsikbal yéetel”. Bey xan umáanchi’tik don Arsenio Collí Castillo (66):\n“umoodos le máak’ yaan ut’aan yéetel le muudoso’obo’ mina’an difereensya ti’ (…) Wáa uyoojel tsikbal le jeente yéetlo’oba’, kutsikbalo’ob,\npero puuru seenyas kuye’esik”. Kex bey yaanal t’aan le seenyas ti’ maayae’, je’el upaajtal utsikbata’al je’ex ba’axe’.\nEn resumen, se puede decir que los señantes de LSMY, aunque usan otra lengua (la LSMY y no el maya yucateco), son de cultura maya yu-\ncateca; sordos y oyentes comparten un contexto cultural similar, están involucrados en las mismas actividades e, incluso, los sordos se casan con\noyentes o con sordos, y socializan a sus hijos conforme a un modelo maya yucateco.\nJe’el upáajtal uya’alale’ le tooto’ob meetik LSMYo’, kex ma’ táan ut’aniko’ob maayae’, layli’ kumeetiko’ob le ba’ax kumeetik le máax kut’aane’,\ntumeen jump’éelili’ tuukul yaan ti’o’ob, bey xan wáa kukajtalo’ob yéetel máako’ob ma’ tooto’obe’, upaalo’obe’ kuch’íijlo’ob je’ex umaasilo’obo’.\nLAS MANOS.indd 31 19/12/18 4:16 p.m.\n\n1.5 GRADO DE PELIGRO DE LA LENGUA / USEEBIL USA’ATAL LE T’AANO’\nAlgo muy importante a tomar en cuenta es que una particularidad de estas lenguas\nde señas es que, en tanto que son lenguas emergentes, también se encuentran en\ngran peligro de desaparición. De acuerdo con el “Atlas de las lenguas del mundo en\npeligro”de la UNESCO (Atlas of the World’s Languages in Danger), la Lengua de Señas\nMaya Yucateca se encuentra en “peligro extremo”.\nBa’axten jach k’abéet uxak’alta’al le’ lengwa de seenyaso’? Tumeen je’ex úuch\nujan yaantalo’, bey ubin useeb sa’atale’. Bey je’ex yanik ti’ le “Atlas de las lenguas en\npeligro del mundoo” tumeen UNESCO (Atlas of the World’s Languages in Danger),\nle LSMYo’ jach óol bey usa’atale’.\nUna primera razón de por qué la LSMY está en peligro y es de importancia do-\ncumentarla, tiene que ver con las circunstancias de su emergencia: la presencia de\nindividuos sordos; una vez que ya no nazcan niños sordos en la comunidad y los\nseñantes fallezcan, la lengua indudablemente morirá. Aun cuando los señantes bilin-\ngües de LSMY son muy competentes en esta lengua, los hablantes sólo la utilizan para\ncomunicarse con las personas sordas. El ciclo de vida de las lenguas en esta situación\nes sin duda muy breve, por lo que el plazo para documentarlas es igualmente reduci-\ndo. En segundo lugar, es importante recalcar que debido a que las lenguas de señas\nemergentes son lenguas nuevas, sufren grandes y rápidos cambios. En este sentido,\nLe Guen y Safar (en proceso) han mostrado que en Chicán existen cambios para ex-\npresar concordancia verbal, lo cual se nota entre la primera y la segunda generación\nde sordos.\nYeseña y Nayeli con sus bébés en Nohkop.\nNohkop, Chemax, Yucatán.\nFotografía: Alejandra Álvarez, 2015.\nLAS MANOS.indd 32 19/12/18 4:16 p.m.
|
ntp-books-4
|
ntp
|
konstitusión, ipidugai ix dugavïa go imidharra xiankï gï ejerciendo ïmo marko\nkostitusionalïrrï go xadutudhikami sílikami xago vïa gobai ix bai daxa go\nbaimapadharra nasionalïrrï.\n\nGo oidhagami dai oidhakarra fonterandhïrrï gï urraba gobai madhi oidhakami xiankï\nga oidhaga madhi xa oidhagami africandhïrrï, xiankï daiibi dai vipïiyi tami mexikurri\nga igïabïrrï, dai firmandugobai gï oidhagarraga ix oidhagami gobai dukami imapi du\nimama xadhudagai.\n\nGo oidhagami dai oidhakarra afikandhïrrï vïa moo carácter dai sïlikami baïrïadhami\njuridikïrrï dai oidhagarra igï. Vïagobai vïixi sïlikami dai:\n\nI. Go nukadharra go oidhagarrurri, ixduga oidhaga, vïakami ibhiadhïrrï dai mi\nvïixi go xiankï vïagogan oidhakarrudhugai, vïakami dai mi vïakami dai go\nsïlikami intelectual colectiva, ixdugai agay go ley;\n\nII. Go maatïdhara, go maatï nïidhara dai go nukadhagarra vïakami iitiigïdhadii,\npipiayi dai mamagai go go hixtoria vïixi oidhidama dai go imiidharra bagïmi\nvïixi naciniïrrï, pipayi gobai mixi kïiga go bai maigïrrïrï a mibaitigïoma sixtma\neducativorri nasionalïrrï, dai\n\nIII. Ix imapi vïa muidharrana go regixtros xako vïa go datos, vïa, estadixtikas,\n\ncensos dai encuestas kïigadugami, xako go instituciones vipiayi go ima\nmaaxi, danai kriterios vïtarra gobai xakodhïrrï oidhagami aatïmi dai go mo\nmidhagïdhi ipï ïbuai go ojadarra.\n\nD. Idhi kostitusion maatï nïidhi go estaduana xako agai go sïlikamigadï odami ooki\ndai afroamerikanas dai ïbuai kïiga dukai dai ixmaxi go imapidarra ami xako gï ïbuai\ngo ïmapi urrabakami oidhakami dai idadhïrrï oidhakami go puebluana danai\nkomunidadiana; xako gï ataguai daidhi vuiyi kïi muitudai ïmapi; ami tuidhadhïrrï dai\nvïakami didivïirrai dai bamioma sïlikamigadhi oidhagami.\n\nGï maatï danai gï buai go sïlikami aali vïtarra, dani aali gïgïli dai aalii gïgïordidioma\nodami dai afroamerikana ïmo bailiadharra kïigadukami, igï ñiokïdïrrï, dai idhuiñagï go\nbaigiadharra dai vïixi ixdugatai go sïlikami vïtarra ojai, go adundhagai, dai ïma\nmaaxi. Dai pudukai ipu, vai iduña ïmo oidhakarra baimaaxi, soiliadarra dai soima\noidhakaarragai, duka soidu oidhagarra vïyarra danai oki madi maa kïili, dai iduiña\npolitikas vïtara dai oxigami dai nïidha go adixiones, duukaa ïma nïniava xadutudarra\ngo oidhagami dai bagïmiadhi.\n\nGo federasion, dai go entidades federativas dai go munixipios vïa ix vïakami idhuña\ngo upuavidhara xiankï gï agai dai idhi iduiña kïgakïrrï go xiragami xianki ga darrai\nidhi konstitutusionïrrï, podu duña gobai dai maigo darrasa go soimaxi, mi\nbailiadhami, maigo darrasada gobai go xiankï mai bai maaxi xiankïrï tuidadhi go\noidhakami dai go oidhagakarra odami dai afroamerokanas.\n\nGo vïixi go sïlikami vïa ix darrasa go maatïda danai mekanismos ix vïa xadutudharra\ndai iduiña go sïlikamigadhi oidhagami dai oidhagarra go puebluana danai\nkomunidadiana danai go afroamerikanas ïdhi kostitusionïrï.\n\nGo gostitusiones dai go ley xiankï gï vïa kïiga dai go mekanixmos dai bai duñarrago\nbaimaxi nixadha bixkatai xiankï aini r¡dharraga artikuluana, ixdugai gï agai aipakoga.\n\nTransitorios\n\nÏmokïrri.- Idhi dekreto vakia otoma ixdugai gï agai go diarioana ofixialïrrï vïixi go\nfedairasioniïrrï.\n\nGookarrï.- Xivïadïrï bagïgïrri gobai vakia idhi dekreto, gï dairogandui vïixi go ixtumaaxi\nix maithi ipïliadha xako gï agai go dakami ami baithiki dekretoana.\n\nBaikïrri.- Go kongreso imapiadami, ïmo siento dan mamako kovai tasai, ikaldakami\nabïarrï xi vakia go dekreto, xiankï agai ix bamioma ix go sïlikami dai go materia dai duiña\ngobai go marco juridukuana dai go sïlikami xiankï gï agai, dai duiña ix dugaaatai gï agai ix\nvïaka gobai baitikioma go dekreto.\n\nMakovïrrï.- Go sïlikami ejekutivo fereral vïa ix gï go reformas govïakami maatïdarra ix\nduga kïigadioma dai baiga ix gï darrasa, vïtarra xadutudarra dai go dasarra go\nsïlikamigadhi go puebloana danai go komunidades odami dai go afrooamerikanas vïakami\nami baithikioma go vïakami; masikioma, ïmo dai ïmo siento dai mamakokovai tasai\nmïliadhami abaidhïrrï ix baago vïixi go sïlikami xako agai go baitiki daicreto.\n\nTamïrrï.- Go vïakami sïlikami xiankï vïa baika sïlikami dai go gobierno, ami amvitudïrrï\ngo maithadarra, vïa ix duñagi kïiga go normativas ix agai ix maaka go igiakami vïadarra dai\nautonomiagadhi go puebluana danai komunidadiana odami dai go afroamerikanas, ami\nmarkogadhi xako gï imapidhi vïixi gi aagai xigï agai go kostitusion, dai podugai go maatï\nnïidha odami dukai vïakami sïlikami xiankï an darraka, imapaidhi ami xigï gï agai bakïigai\ngo maatïdagai idhi dekreto.\n\nNadamïrrï.- Go busaidhagai soiñi xiaki gï ïbuai xïivi go reforma ipidui go idhi dekretorri,\ngo duiñimugo ïmadhi gubudagai madhi go sïlikami xiankï kaxi gï dui mosoka vïtarra idhi go\nkamara danai diputados ami xako ipi dui go xadodarra ibuagugai ami ejecutoriandïrrï go xa\ndodarra ix xiankï pii dui, ix gï pi duiñagobai ïmi baidhundagai go viakami go organigadï go\nejekutores, idhi gï agada ix gï vïagi baitikioma ix mi oiñidagobai xiankï ga darraga ixduga\ngï agai go disposiciones juridikas vïakami, ixmi povï ïduña gobai gï autïrïxandua\ngodarrasakarroi ibuakïigai a mi baitigï ejersisiona fixkalïrrï.\n\nKubarramïrrï.- Go gubudavïakami ami ejekutivuana federalïrrï vïago ix aga go\nnormativo irrana idhi dekretoana ix gï oja gobai odamikïdï noo puebluana oidhakami danai\ngï matildha.\n\nOctavo.- Idhi ataguai xiankï gï ïbuagï idhi dekretorri, gï agai gobai ix saga ami\nkonstitusionïrri politikana go Estadus Unidos Mejikanuana dai go xiankï chivi ubuagï xa\npaixïrrï dai tamaxi xaa Estadu Mexikuana irrana igï baxika, podukaii pugï buai go\ndictamen.\n\nSiudad Mejikuana, 29 septiembre 2024. -Sen. Gerardo Fernández Noroña, dunukami. Dip. Ifigenia Martha Martínez y Hernández, dunukami, -Sen. Verónica Noemí Camino\nFarjat, Sekretaria.- Dip. Nayeli Arlen Fernández Cruz, Sekretaria.- Rubrikas."\n\nKa nïidhakai ix kaithi go frasion I go artikulo 89 go Konstitusion Politika go Estadus\nUnidos Mejikanuana, danai gï publikanduago danai observancia, ooja go Daikretuana\nResidensiana go Poder Ejekutivo Federal, Siudad Mexikuana, ami 30 septiembre 2024.Andrés Manuel López Obrador.- Rubrika.- Go Secretaria Gobernasion, Luisa María\nAlcalde Luján.- Rubrika.
|
amu-ebible-RM15_14_1
|
amu
|
Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, matseiꞌno̱ⁿꞌa na cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌtso nnom na nnteijndeiinaꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ. Ndoꞌ mati cwilaꞌno̱ⁿꞌyaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwilayuuꞌa, hasta mati nnda̱a̱ nntꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ joonaꞌ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ.\r\rSa̱a̱ tiꞌmaaⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na matseiljeiya cartawaa na mꞌaⁿꞌ ꞌo nnꞌaⁿya na cwilaꞌyuꞌyoꞌ cha tintsuuꞌ nꞌomꞌyoꞌ joonaꞌ. Matsꞌaa naljoꞌ ncꞌe chaꞌcwijom cwii xuu na majuꞌnaꞌ nacjoya na catsꞌaaya. Matsꞌaa na ljoꞌ ee naya na mañequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matseixmaⁿ.\r\rNdoꞌ naljoꞌ, majoꞌ na tqueeⁿ ja na mandiꞌntjo̱ⁿya nnom Jesucristo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nchii judíos. Mañequiaya ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ na cwilaꞌljo Jesucristo naquiiꞌ nꞌom, cha nñequiaya joona nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌxjeⁿ mañequiaa tsꞌaⁿ cwii ofrenda na nncoꞌñoom, ee nquii Espíritu Santo jnda̱ tqueⁿ ljoomꞌm joona.\r\rNcꞌe na matseiyuꞌa ñꞌeⁿ Cristo Jesús, mañequiaanaꞌ na neiⁿya na laaꞌtiꞌ waa na mandiꞌntjo̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom.\r\rTicatsꞌaanaꞌ ntyjii na nncwjiiꞌa cwenta cwanti ya tsꞌiaaⁿ na nlꞌa ntꞌomcheⁿ, macanda̱ ntyjiiya na Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñeteilꞌueeꞌñê ja na nncwantjo̱ⁿya nnꞌaⁿ na nchii judíos cwentaaⁿꞌaⁿ, cha nlaꞌcanda̱a̱ꞌndyena jo nnoom. Ñetantjo̱ⁿya joona ñequio ñꞌomꞌndyo̱ya, ndoꞌ ñequio ljoꞌ na ñentyꞌiaana chiuu waa na tyomꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿna.\r\rNdoꞌ na luaaꞌ waa, jnda̱ seicanda̱a̱ꞌndyo̱ na mañequia ñꞌoom naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Cristo nnꞌaⁿ, tyotsꞌaa na ljoꞌ Jerusalén ñequio chaꞌtso ntyja hasta tueꞌñoomnaꞌ ndyuaa Ilírico.\r\rLuaaꞌ waa na tyotseijndo̱ na tyoñequiaya ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cwiluiꞌnꞌmaaⁿndyena, tyotsꞌaa tsꞌiaaⁿ yuu na tijoom ñejndye nnꞌaⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, cha nchii tsꞌiaaⁿ na jnda̱ to̱ꞌ ntꞌomcheⁿ nntseicañjo̱o̱ⁿꞌa.\r\rEe waa ñꞌoom ꞌndyoo Isaías na teiljeii cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo, tsoom:\r\rNnꞌaⁿ na tijoom ñentyꞌiaa jom nndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌa.\r\rNdoꞌ joo nnꞌaⁿ na tijoom ñejndye cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, nlaꞌno̱ⁿꞌna.\r\rNcꞌe tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ, jndye xuee tyotseicuꞌnaꞌ ja na nncua̱caño̱o̱ⁿya ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ Roma.\r\rSa̱a̱ jeꞌ ticaⁿnaꞌ na ñequiiꞌcheⁿ nñꞌa̱ⁿ ñjaaⁿ. Ndoꞌ ncꞌe na majndye ndyu matseiqueeⁿnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na ñeꞌcjo̱cando̱o̱ꞌa ꞌo,\r\rjoꞌ chii na matseitiuuya na nncwino̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ quia na nncjo̱ya ndyuaa España, ndoꞌ xeⁿ jnda̱ tquiaanaꞌ na neiⁿya na mamꞌaaⁿtjo̱o̱ⁿya cwantindyo xuee, quia joꞌ mancjoꞌtiꞌyoꞌ nnteijndeiꞌyoꞌ na nncjo̱ ncjo̱tya̱.\r\rSa̱a̱ jo̱jndya̱a̱ya Jerusalén, ee jo̱nꞌo̱ⁿya cwii na nnteijndeiinaꞌ nnꞌaⁿya nnꞌaⁿ judíos na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ.\r\rEe nnꞌaaⁿya na mꞌaⁿ ndyuaa Macedonia ñequio Acaya jnda̱ jlaꞌtjomna tsjo̱ꞌñjeeⁿ na nlaꞌcwanomna na mateiꞌjndeiinaꞌ nnꞌaaⁿya na cwilaꞌyuꞌ na jeeⁿ jñeeⁿꞌndye na mꞌaⁿ Jerusalén.\r\rEe jlaꞌtiuuna na nlꞌa nayaꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ jndíos na cwilayuꞌ, ndoꞌ matyꞌiomnaꞌ na ljoꞌ calꞌana ee chaꞌcwijom na choꞌjnaⁿna nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, ee cwicandaana na cwicaluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe nnꞌaⁿ judíos. Joꞌ chii matsonaꞌ na cateiꞌjndeiina naⁿꞌñeeⁿ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ.\r\rNdoꞌ quia na jnda̱ seicanda̱a̱ꞌndyo̱ tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ, ndoꞌ xeⁿ jnda̱ ljo tsjo̱ꞌñjeeⁿꞌñeeⁿ lueena, quia ljoꞌ nncwino̱o̱ⁿya na mꞌaⁿꞌyoꞌ na jo̱ ndyuaa España.\r\rEe ntyjiiyaya quia na nncua̱ya na mꞌaⁿꞌyoꞌ, jeeⁿ ya nntioꞌnaaⁿñe Cristo ꞌo na nñequiaya ñꞌoomꞌm nda̱a̱ꞌyoꞌ.\r\rꞌO nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌyoꞌ, ncꞌe Taya Jesucristo ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na mañequiaa Espíritu Santo na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya ncꞌiaaya, macaⁿnaꞌ na queⁿndyoꞌ na calajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ na nlana̱a̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaⁿya.\r\rCataⁿꞌyoꞌ nnoom na nluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ luee joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea na tiñeꞌcalaꞌyuꞌ. Ndoꞌ mati joo nnꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ Jerusalén nncjaaweeꞌ nꞌomna na nntoꞌñoomna naya na jo̱ñꞌo̱ⁿ cwentaana.\r\rCha xeⁿ na Tyꞌo̱o̱tsꞌom lꞌue tsꞌom nncueꞌcaño̱o̱ⁿya ꞌo ñequio na neiⁿya, ndoꞌ na nntyꞌiaya ꞌo nntsꞌaanaꞌ jndaaꞌjom na nncwajndya̱ya.\r\rNquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mañequiaa na tjaaꞌnaⁿ ñomtiuu cwicꞌo̱o̱ⁿya jo nnoom, cꞌoomñê ñꞌeⁿndyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ. Amén.\r\rCalꞌaꞌyoꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na cateijndeiꞌyoꞌ nomnnꞌaaⁿya Febe. Jom mandiꞌntjoom quiiꞌntaaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ tsjoom Cencrea.\r\rCatoꞌñoomꞌyoꞌ jom ñequio xueeꞌ Nquii na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jaa chaꞌxjeⁿ na macaⁿnaꞌ na calꞌaa jaa nnꞌaⁿ na cwilayuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ cateiꞌjndeiꞌyoꞌ jom ñequio meiⁿnquia nnom na macaⁿnaꞌ. Ee jom jndye nnꞌaⁿ jnda̱ ñeteijneiⁿ, ndoꞌ mati ja.\r\rQuiaꞌyoꞌ na xmaⁿñe Priscila ñꞌeⁿ tiꞌAquila. Joona cwilaꞌjomndyena tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Cristo Jesús ñꞌeⁿndyo̱.\r\rEe seiteincuuꞌñenaꞌ cantyja na mꞌaⁿna, cweꞌ cha caluiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ ja. Joꞌ chii chaꞌtso ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na nchii judíos cwiñequia na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿna, ndoꞌ mati ja.\r\rMati quiaꞌyoꞌ na xmaⁿndye tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na cwitjomndye wꞌaana. Xmaⁿñe Epeneto, tsaⁿ na jeeⁿ jnda ntyjiiya. Jom tsꞌaⁿ najndyee na seiyuꞌ ñꞌeⁿ Cristo ndyuaa Acaya.\r\rCanduꞌyoꞌ xmaⁿñe María. Jom jeeⁿ jndye tsꞌiaaⁿ na sꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ.\r\rCanduꞌyoꞌ na xmaⁿndye nnꞌaⁿ na ñecwii tsjaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ juu Andrónico ñꞌeⁿ Junias. Maljoyu ñetꞌo̱o̱ⁿya wꞌaancjo ñꞌeⁿndyena. Jnda nquiu apóstoles joona. Joona tyuaaꞌti jlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿ Cristo, nchiiti ja.\r\rCanduꞌyoꞌ nnom tiꞌxꞌiaya Amplias xmaⁿñê. Ee na jnda ntyjeeⁿ Ta Jesús, mati na jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya jom.\r\rNdoꞌ xmaⁿñe Urbano. Jom matseijomñê tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Cristo ñꞌeⁿndyo̱. Ndoꞌ mati xmaⁿñe Estaquis, jom jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya.\r\rCanduꞌyoꞌ na xmaⁿñe Apeles. Cantyja na machꞌeeⁿ jnda̱ teitquiooꞌ na matseiyuꞌya tsꞌoom ñꞌeⁿ Cristo. Ndoꞌ mati xmaⁿndye nnꞌaaⁿꞌ Aristóbulo.\r\rXmaⁿñe Herodión tsaⁿ na mañeꞌcwii tsjaaⁿ jâ ñꞌeⁿñe. Ndoꞌ xmaⁿndye nnꞌaaⁿꞌ Narciso na mꞌaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo.\r\rXmaⁿñe nomnnꞌaaⁿya Trifena ñꞌeⁿ Trifosa na cwilꞌana tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. Ndoꞌ xmaⁿñe nomnnꞌaⁿya Pérsida, jom jeeⁿ jnda ntyjiiya. Jeeⁿ maqueⁿñê na machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús.\r\rXmaⁿñe Rufo. Jom jeeⁿ tꞌmaⁿ matseixmaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesucristo. Ndoꞌ mati xmaⁿñe tsoñeeⁿ. Juu jnda ntyjiiya chaꞌcwijom ntyjii na tsondyo̱ nnco̱.\r\rMati calꞌaꞌyoꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na canduꞌyoꞌ na xmaⁿñe Asíncrito, Flegonte, Hermas, Patrobas, Hermes ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ na mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena.\r\rCanduꞌyoꞌ na xmaⁿñe Filólogo, Julia, Nereo, ñequio nomtyjeeⁿ, ñequio Olimpas, ñequio chaꞌtso nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena.\r\rQuiaꞌyoꞌ na xmaⁿndyoꞌ ntyjeeꞌyoꞌ ñequio na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cwitaⁿꞌyoꞌ lueeꞌyoꞌ. Ticwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ Cristo ndyuaameiiⁿ cwilaꞌcwanomna na xmaⁿndyoꞌ.
|
crn-books-4
|
crn
|
Aya' watyejbe\n\nì Antonio.\n\nAya'ma watya'u\n\nì chìpili'.\n\n118\n\n\nAmá' watyejbe\n\nì Anjela.\n\nAma'ma\n\nwatyau ì\n\ntuixute.\n\n\nA'jìmì watyejbe\n\nì Merse.\n\nA' ìmì tyi're'be\n\nì ìpuari.\n\nÌ waka be'. Ì tuixu tyáru.\n\nTyu'tsìnye' ì wabé. Ì maìnsaìn ankaka.\n\nÌ tsinaka antsina. Ì ja'ì kìlin.\n\npa'u\n\n\nWa'utye'iwa' ì pina'se\n\npa'usara\n\ntyaumua\n\nkuatumua\n\namuára\n\nNa'ranajchi\n\n\nNa'ranajchi nya\n\nwawajka.\n\n\nNa'ranajchsei nya raassei\n\nì Toña.\n\n\nAyapu'jná' nyira'ranajche Ayapu'tynna' a'ranajche\n\n\nnya tyu'muare'n\n\n122\n\n\nnya uja'umein ì chajta'.\n\nKapu na'ranajchi\n\n\nKapú na'rabajchi nye\n\ntyu'tyene'in\n\nKanú a'na muja' tya\n\na'mua'ribe'.\n\n\nKapú na'rabajchi nya\n\nraaku'anyi ì ku'kuri.\n\nKanú a'ná ujauye'i\n\nì Mexicu.\n\nÌ kìye tìtyi' watari\n\nyaujka tsinaaka\n\nku'kun ka'rú\n\nmì'xau chuitsi\n\nìjkua tuxú\n\n¿E'inyiye'i tyi'tabaìre' ì kìye?\n\nAìjna ì kìye tì yeti'xua tache ajta ì tu'pi\n\ntìtyi'watari, ì me mejmi'n tyu'wa'tyawa' ì\n\nbaujsityaka mi'jmua'reraka' a'ijtì'i tyi'watari\n\nì kìye ajta ì tu'pi.\n\nAyatu'tyi tyijita'sin ityaìn, tye tyi'tawa'tya\n\ntyaìjna ì tu'pi tyajta ì kìye; tye tyi'muajtye\n\ne'ikaka ì watari, ì ku'kún, ka'ru, ìjkua\n\najtawa' seika tì tyi'xua iyakui.\n\nWatáiwa'uri' a'naana ì kìye tì tyi'watari ajta\n\nì tu'pi.\n\nTya'uyu'xa iyajkui.\n\nE'inyi metyi'tyakì'xìka ì ya'muatye majta ì me\n\ntyu'tsìnye'.\n\npi pi pi... Maaaa...\n\nAuyu'xa ì muarityi'ra' ì tyaku ajta ì muari.\n\nÌ saratye\nmetyi'ta'waka\n\nAuyu'xa tìjna' tye'ityaurastìme ì me tyi'tawa ì\nsaratye.\n\nÌ Hidalgo\n\nMuá puari Idalgo\n\ntya mua'tamua're'ri\n\naijna xìkajra' etse\n\neiwa tumuachue'be'.\n\nMuapa tyu'ta'\n\nnaijmi'n kìme' mua'rurikame\n\npatì' wajijwaka'\n\nì pa tajapua wanyú.\n\n# 4\n### Ayatú tyira'sin ì taye'ra\n\nÌ nyinye'ira' etse maujpuata'ta.\n\nÌ nyinye'ira' etse maujpuata'taka ì me\ntyityatatyi, matìjmana' pua'ma tyityatatyi\naìjna ì tajtuwaìn, tyeneintyi, ustisa majta\nseika matìjmana' pua'ma tyityeitatyi.\nAjmú tyitye'intyarutyi seixìka tyauma'ka ì\nenero, me tyiwau'tatuire'sin nain\nmatìjmana'pua'maka tyaìkura' matì\ntyitye'intyajrupi tìjna' tyi'pua'ma, ye'ira,\nmua'tsira', ìpuari majta e'yaìn maìjna\nkuina'me me tyi'kuinaka, majta ì me\ntyi'nye'baka ì Iansantyi, malumero majta ì\nmu'ru'se abe'tye'tye ì ma ru'achaka ì\nkawayu' apua.\n\nAyamúe'nye'in tyu'tatuire'sin ì má\nrupuata'tan aìma tya'ukura'sin ì má ájkua\nayamuche'ta mana' maìn tyityaaju'\nmatìjmana' tyityaju'ka' maìjna, ayapu\ntyuju'ma' ajta tuha' iraìnkure'nyejsin ì\nnyinyei'ra' majta seika tyu'tyaijtye'sin má\najkua.\n\nÌ maxkìra'i\n\n\nSei maxkìra'i\n\nEijna maxkìra'i etse\npú nyinye'ira.\n\n\nWa' ua maxkìra'i\np\n\nTyetyi'yestya ì\n\n24 etse\n\n\nWaika maxkìra'i M ua k ua m a xkìr a 'i\n\nEijna maxkìra'i etse\n\npu samanantu.\n\n\naìnxì maxkìra'i\n\nEijna maxkìra'i etse\n\npu Santa Cruz\n\n138\n\n\narasei maxkìra'i\n\nEijna maxkìra'i\n\netse mú tyu'wasti'ran\n\narawa' p ua maxkìra'i\n\nEijna maxkìra'i etse\nmú wa'utatuasin ì\n\ntì'ri mejtyiwa'mua'tye,\n\nSantyia ì 25 etse ì\n\njulio.\n\naramuakua maxkìra'i\n\nEijna maxkìra'i etse\n\nmú tyi Wa'mua'tyesin ì\n\ntì'ri.\n\nTye ye'stya ì 16\n\ntamuamuata' apuaìn\nsaì maxkìra'i\n\nEijna maxkìra'i etse\nmú tyu'jmaìbejtya.\n\nTye tyi'yestya ì 20\n\netse.\n\n\narawaika maxkìra'i\n\ntamuamuata'maxkìra'i\n\ntamuamuata' apuaìn\nWa' p ua maxkìra'i\n\nA'utya a'uche ì naayeri\n\nAyapu aìntyawa tìkìn nayarit, ayana a'utya\na'uche naimi' ì naayeri, amajtunu' a'\ne'iramakan ityan aìme etse ì azteca ì mé\nmejmi' Wakì; matì'jmí meyan e'ika\nWaujcheetyajra a'utya a'uchatìme iji.\nMi'Waujchetyajra tìjka'mi yaujke'\nkuamuruuse', muxatyé ajta chuisetye a'utya\ntyé e'ye'ira naijmi'. auyu'xa ì ta'tura\n\nTye tyi'na'miche ì tyeyujta' ì santutye emi,\ntyajta tyi'ye'stya ì tì chajta'najme tì'jta\ntyi'tyura'se ì yesta matìjmana'\ntyitye'iwaju'ka' ì baujsi tyaaka; tyajta\ntyi'Wastya yuuri, mujme, xutsi, majta ì\ntyi'tsaka ka'nyi. Ruche mú seika tyi'yestya ì\nme tyu'ye'ira.\n\nWawawau ì ta'tura.\n\nAuyu'xa ì tì tasìmua'iwajme\n\nÌ tua xamua'i\n\npukua' tì ru'ara.\n\nÌ Lorenzo\n\nyaujke'pú a'utyejbe.\n\nÌ nyitaata\n\nnaapu tyi'ìtsì.\n\nÌ watatai\n\nì aij etse.\n\nÌ me tyi' kuináka.\n\nEiwa muxua ìme tyi'kuinaka, tìpua' maja'wa\n\nme tyiye'yestya majta i' tyujsaìre'n maìjna ì\n\nmé tyi'kuinaka ajmumi eiwa ì tyaìtye\n\ni'tyujsaìre'in me tyi'namuara mua'ju'. Majta\n\nseika tyi'nya'mua'ju' muatyaujbi'raìn matì ì\n\nnyapuajse tyirayì'tì.\n\nMaìjna ìme tyi'kuinaka aìjmu tyi'xe'be ì\n\nkanari, ì si'che'me majta ì kanari tìbe'\n\nmajtawa' seika tì tyi'tanyube'jme.\n\nÌ nyemistú\n\nNapu sijre' ì nyemistu\n\nkapu kujbe\n\nì naikapu Wiraye'imì\n\nAutyaku'kutsì\n\najta atanyeri\n\nramua'itì ì kutsi\n\najta tyikutsi.\n\nÌ lansantyi majta ì malumero\n\nMauche' meyan tyira'sin ì ye'ira matìjmi'n\n\ntyira'sima', tì'jta tyu'taura'se ì yesta, ajta ì\n\ntajtuwan wautaijta ì me tyi'nye'baka ì\n\nlansaìntyi majta ì malumero, aìmumi\n\ntyi'yestyajmuaju' tyìjta ayan tyu'taura'se ì\n\nyesta.\n\nMauche'mú rayì'tì mé tyu'yestein ì naayeri\n\nmatìjmejmi'n tyi'yestayawa', ayantì waka'\n\ntìjka'mi yaujke', chuisetye, kuaxata tìjna\n\ntyixajta'me ayajna autya a'uche ì naayeri.\n\nAutyeyu'xa ì lansaìntyi tyiwa'.\n\nÌ satyia etse\n\nAjna ì santyia etse tì pìtyi'rìkì, ajpu ìmì\nu'tye'itsii're'sin tìkai ì tyakuara'i i'ma'ka\ntìjna' muatyebiyi ì unyu etse ayapu\ntyu'jxe'be' tyé tyeyan tyi'jmua'rera, e',\nnyikumu pì tyita'iye'ira ayamu mejmi'n\ntyira'sima' pabajsimua' tyaka. Ayamu\ntiru'mua're seika mauche', tìpua'nu' tyeyan\nì tyakuara'i tyu'me'nyi ì bitye munú'\nWatanyinyu'ka, tyi'tìpunu' e' irìnyi\nWatákarinú' tyita ja'urira.\nAjpuxanú' ayein tyiji'rìri tipua'nú' ari\nyutaja'ume'in ì santia ì 25 etse ì julio.\n\nE'itye tyi'tyesiseiri\n\nEiwa tì muare'ri ityan ì naayeri ì nye\n\nirautaseijre'sin, nyira'tyeere nyira'rakai,\n\nnyajta i'nuiwa, nyajta irajcha'ka na'me\n\nnyi'be'sein, nyu'tatyamuaistari, nyajta\n\nu'tyebe'sejsin, nyi'jyaumua'nuna'me majta ì\n\nnyiyaujmu'a ì baujse'in nyajta inyaa i'mì'nyi.\n\nAuyu'xa ì ta'tura.\n\nAuyu'xa ì tì watasìmua'wajme etse.\n\nÌ tsunabe\n\nutya'ìmì.\n\n|Col1|Ì naapu seijre'.|\n|---|---|\n\n|Col1|Ì tyi'ka'.|\n|---|---|\n\n|Col1|Ì rajtìkì ì ruchi'|\n|---|---|\n\nÌ Antonio yu'uxaripu ra'ityi'ramì' aìjna ì\nPánfilo ta'nu' tyi'tì\n\nuya'ra'tye'in tì tyu'tyajasin.\n\nWatabaìre' tì ratyatawa.\n\nÌ santa cruz etse.\n\nAjna ì santa cruz etse tìpìtyi'rìkì me\n\ntyi'yestya a'utìna ì tì chajta'me majta seika\n\nruchemu' tyi'yestya, kumu ayaìn tyu'me ì\nye'ira pua'maka emi, kuetyimú ta'iraka\n\nmajna maratajebein ì tì tyi'ku'inaka ajmumi\n\ntyi'nya mu'aju' seika ì tarima apua.\n\nAjna ì Santa Kru etse me tyi'kuaira'taka ì me\n\ntyityatatyi ì me tyiwa'min ì tyaìtye tì'\n\ntya'naara'ìn a'tsa takuarixpua.\n\nÌ samanasantu etse.\n\ntuminku etse raamú Lunyi etse.\n\nÌ domingo etse takì Muku'tsi mu tyi'tawa\nmu pi'nyaka. ì matanatyi tì\ntyiwa'.\n\nMajti etse Miejkuli etse\n\nÌ naamì mú Watyatawa Maratyakì' ì'naamì\nì narti etse. majta yaná wara'Wausin
|
tzh-books-66
|
tzh
|
a'al\n## a\n###### 132\n\n\n(2) [ ox ] entrepiernas, parte de los\nmuslos adentro de las piernas\n*NoPos.:* **-il** - **lek pisan nax te a'ile**\n\n[ tp ] ‘el muslo está muy bonito’.\n**a'al** s2. (1) agua de alguien ⇒ **ha'**\n\n(2) mollera, fontanela del bebé\n\n - **lomaj koel ya'al te alale** [ ox ] ‘se\nle sumió la mollera al bebé’\n*Morf.:* ( **h** ) **a' -al.**\n**a'an** iI. *v.i.a.* (1) platicar, conversar,\n\ncharlar ⇒ **a'yan** - **ya x'a'anotik ajk'uk**\n\n[ ox ] ‘vamos a platicar un ratito’\n(2) [ ya ] criticar, hablar mal de\notros ◊ **ma' x'a'anat** [ ya ] ‘no estés\ncriticando’ *Morf.:* **a'iy -an.**\niiII. *v.t.* (1) platicar (un asunto)\n\n - **la ya'ambe ya'ay te yantike** [ ox ] ‘se\nlo platicó a los demás’ ◊ **ma jna'bat**\n**ya'anel** [ ox ] ‘no te lo sé platicar’\n(2) criticar a, hablar mal de\n\n - **ma xawa'an abaik** [ ox ] ‘no se\n\ncritiquen unos a otros’.\n**a'chih** [ ba ] *s.* hamaca ◊ **wayal ta a'chih**\n\n**te alale** [ ba ] ‘el bebé está acostado\nen la hamaca’ ◊ **jipil ka'chih ta ye'tal**\n**te'** [ ba ] ‘mi hamaca está colgada\ndebajo del árbol’ *Pos.Marc.:* **-al, -ul**\n*Dial.:* am **jojk'anibal;** pe **alabak';** ox\n\n**awilak';** vr **alawak';** ya **aulak'**\n\n*Morf.:* **a'** + **chih.**\n**a'inte'** [ vr ] *s.* (1) mesa donde se coloca\n\nel metate o el molino de nixtamal\n⇒ **ak'inte'** (2) tabla (3) puente\n*Morf.:* **a'in** + **te'.**\n**a'iy** [ *alt.* -Y: **a'i,** ; *var.* **a'y, a'ay, ay** ]\n\n*v.t.* (1) oír, escuchar ◊ **la ka'iyat** [ vr ]\n‘te escuché’ ◊ **tulan la ka'i te sk'ope**\n\n[ pe ] ‘escuché fuerte su voz’\n\n - **¿ma' la awa'ay te k'opoje?** [ gu ]\n‘¿no escuchaste que habló?’\n\n - **ma' x'a'yawan k'alal ya yich' komele**\n\n[ ya ] ‘no escucha cuando se le llama\nla atención’ (2) sentir, percibir\n\n - **ma' la ka'iy te la sti'on xenene** [ gu ]\n‘no sentí que me picó el zancudo’\n\n\n\n - **k'ahun ta chamonix la ka'i** [ pe ] ‘sentí\nque ya me había muerto’ ◊ **ya xut'at**\n**kiltik a, kiltik teme k'ux ya awa'iye** [ tp ]\n‘que te pellizque, entonces a ver\nsi sientes dolor’ ◊ **maba yu'un xut'et**\n\n**ya x'a'yawan** [ tp ] ‘no es que siente\ncoraje hacia la gente’ ◊ **ya me ka'bat**\n**awa'iy teme ma xach'uhun k'ope** [ ba ]\n‘si no obedeces, voy a hacer que\nlo sientas (te voy a golpear)’\n(3) entender, comprender ◊ **ma**\n**xka'iybat bin kawali** [ ba ] ‘no entiendo\nlo que me dices’ (4) probar\n(alimento, bebida), tomar ◊ **a'iya**\n**teme chi'e** [ gu ] ‘prueba si está dulce’\n\n - **ya to ya'iy jbojchok mats'** [ tp ] ‘todavía\nva a tomar una jícara de pozol’\n(5) (con sustantivo de acción)\nhacer, realizar una acción (véase\nintroducción §6.4.7) ◊ **ya ka'iy a'tel**\n\n[ gu ] ‘voy a trabajar’ ◊ **ya xbajt ya'yik**\n**futbol** [ ca ] ‘se van a jugar fútbol’\n\n - **kurik ka'iytik atimal** [ tp ] ‘vamos a\nbañarnos’ (6) **la ya'iy stojol** (“oyó\nhacia eso”) entendió, sintió,\nescuchó, tuvo la experiencia\nde ◊ **¿la bal awa'yik stojol?** [ tp ]\n‘¿escucharon/entendieron?’\n\n - **la ya'i stojol bi ya'yel sti'aw te chamele**\n\n[ tp ] ‘tuvo la experiencia de cómo\nes el dolor de la enfermedad’\n\n - **ya to nix xtal kala a'iy stojol i** [ tp ]\n‘todavía voy a venir a escuchar\n\nun poco’.\n**a'tajib** [ am, gu, sb, st, tg, tp, ya ]\n\n*s2.* herramienta ⇒ **a'tejib**\n*Morf.:* **a't** (< **abat** ) **-aj -ib.**\n**a'tej** *v.i.a.* trabajar ◊ **¿bistuk ma' a'tejat**\n\n**wojey?** [ gu ] ‘¿por qué no trabajaste\nayer?’ ◊ **a'tejonix** [ gu ] ‘ya trabajé’\n\n - **suja me abaik ts'in, ya me x'a'tejik ts'in**\n**i jsonowili** [ tp ] ‘apúrense pues, es\nque van a trabajar los músicos’\n*Inf.:* **a'tel** - **ma' sna' a'tel** [ ba ] ‘no sabe\ntrabajar’ ◊ **ha' te chab yakalon ta a'tel**
|
nsu-books2-14
|
nsu
|
Este tipo de venta es conocido como ya ki nemaka miek tlakah amo ki tlaxt-\nmanemakas. La ventaja que tiene esta lawak kekitokarowa seken kitemowiya\nforma de vender es que permite ob- non kekech ipatih, iwinon sekin tlaka\ntener un mayor porcentaje de ganan- kualaneh wan kitowa ojmok tla tokaske\ncias. miek tlalkakawatl,non wewentsitsin\nkualanek kuah amo kineke ki tlaxtla-\nEs así como se cosecha y se mane- wake kitowak ijuan amo kimateh kenika\nja la semilla del cacahuate. Destaco tik panos kuak mo tokak, kuak, tlama-\nque es una de las semillas más la- tetekis, wan kuak tikisekis, ijuak non\nboriosas de producir, por ello es que ikech kualanek kuak amo ki tlaxtlawa\nvarios campesinos han dejado, e in- kualek;wankuetl pewa kitemowa ojsent-\ncluso abandonado, la producción de lamankan kenikah motlakuatltiske.\neste producto. Por otra parte, tam-\nbién existe otro desplazamiento que\nevita que los campesinos continúen\ncon su cosecha. Esta causa se debe\na que dentro del comercio laboral se\npresenta muy seguido lo que común-\nmente se conoce como regateo. Las\npersonas hacen mucho uso del rega-\nteo, principalmente con los comerci-\nantes indígenas, negandose a pagar\nel precio real de sus productos. Por\nesa y otras razones más, es que varios\nde los campesinos optan por buscar\notras formas de sobrellevar los gastos\nde sus hogares.
|
zab-ebible-HB13_12_1
|
zab
|
Ziyzaquɨy guc cun Jesucrist, ruxchu guɨdx Jerusalén gutyny par isíeny bniety xte de duld pur rɨny xtenny.\r\rPur ningui, gultoo chonuun Jesucrist masquɨ guléedebny guɨdx Jerusalén, ne masquɨza xtiutisy o guelziitisy ni ideednɨ zec laany.\r\rTe pur lo guɨchliuré quɨt rdxaptin tuby guɨdx rut arbeztecnɨ sino que dunnɨ canuun rut teru ibeznɨ par chazy.\r\rPur ningui, cun guelgucné xte Jesucrist quɨt teedti ideednɨ gracy Dios, niy ná gun ni ideednɨny, ne ziy xquel caziruun dec xpɨnny dunnɨ.\r\rQuɨt yianlaaztɨ gúntɨ ni ná güen ne gacnét de saat zec ni chalee, te pur de cosqui ná ni rdxalaaz Dios.\r\rGulcuadiag xtiidx de ni rnabee lot, laadeb ni rseeddeb laat xtiidx Dios. Gulgáp didxdoodeb te pur laadeb cacualodeb chanuut xnez Dios, pur ni nándeb dec teru ideeddeb cuendny. Gulgaany ni saclaazdeb gati ni saclasdeb, te pur guél quɨt rcuadiag diidx quɨt xi illiútiy par laat.\r\rGulnaab lo Dios pur dunnɨ. Dunnɨ nánnɨ dec quɨt xi malti cadxannɨ, ne rcaaznɨ dec irate ni idxannɨ, idxannɨni xnezni.\r\rRguiin rnaaba lot inaabtɨ lo Dios pur nare, te par inɨɨdxny permis yiub guelda suguanía laat stuby.\r\rJesucrist laany ni napny guelrnabee, rcualony dunnɨ zec ni rcualo tuby pastor de llíily, pur guelguty xtenny ardxapnɨ nez par cun Dios iduibtiampte. Ne Dios laany ni rguaadny guelnaldiulaaz, laany ni gusbánny Jesucrist lo guelguty,\r\rlaany gacnény laat par irate ni ná güen te par chalee gúntɨ zec ni rcaazny. Laany gacnény dunnɨ par gacnɨ zec ni rcaazny pur ni anan tubyzi cun Jesucrist ax, ¡zaibgueldpac idxapnɨ didxdoony iduibtiampte! Amén.\r\rDe saniroldilaaznɨ Jesucrist, quɨt cuenzi gurooti cartré, per rguiinia lot quɨt chaxaclaaztɨ pur de diidx ni calɨdxa laat.\r\rNe ziyza rguixtiia lot dec abdiia xcumpniernɨ Timoteo láani lizguiib, ne belati idzɨngab nezré, ax iropten yiopguiaan laat.\r\rGulguaapdios irate de ni rnabee lot laadeb ni rseeddeb laat, ne irateru de saniroldilaaznɨ Jesucrist. Ne de bniety Italia rguaapzadios laat.\r\rDios gunldeeny quia iratectɨ. Amén.\r\rNare Santiagu. Cayuna sirvɨ lo Dios ne lo Dad Jesucrist. Rguaapadios irate de ni zá lo xfamily Israel de ni abrɨɨch iduibzi lo guɨchliu.\r\rNe nare rniia laat gulsaclaaz masquɨ guelziitisy ni cadeedtɨ.\r\rTe pur laat nántɨ chi rdeedtɨ iralozy pur guelreldilaaz Jesucrist, ziy xquel rseedtɨ rzutiptɨ ne ruelaaztɨ de guelzii.\r\rPer gulcualo dec guelrzutipqui illiúni par gactɨ zec ni ná par gactɨ, yalo xgabtɨ sin quɨt xi gunlieedxtit.\r\rPer belati tubytɨ runlieedxbɨ guelnán, inaabbɨni lo Dios. Te pur Dios rguaadpacny guelrieny irate bniety, ne par laany quɨt xi gúnti masquɨ gadigati inaab bnietni lony.\r\rPer ná par inaabbɨni cun tuby guelreldilaaz ni quɨt guntioplaaztib, te pur ni runtioplaazqui laab náb zec nisdoo ni zé zéed pur bi.\r\rNe ni ná ziy, quɨt gúntib xgab dec zuu xi icáab lo Jesucrist,\r\rte pur ni runtioplaazqui quɨt runtib tubyzi xgab ax quɨt zenuutib tubyzi nez.\r\rDe saniroldilaaznɨ Jesucrist, laat ni nát prob, gulsaclaaz pur ni nántɨ dec sactɨ nez lo Dios.\r\rChiy de saniroldilaaznɨ Jesucrist ni ná ricu, gulsaclaaz gulganbichiin nez lo Dios. Te pur guelricuqui zuu chi teedni zec ni rdeed ni riál de guiaa lo guiix.\r\rLaat nántɨ dec chi rdialdaa lo gubidx chiy rbiz de cuanguiix ax riab guiaa xtenni ax abnitiacni ni ríenzaacni. Ziytiziaczaquɨy de ricu zuugac chi gatydeb masquɨpac glay de guelnazaac xtendeb ne ruytisy agulull guelricuqui.\r\rDichos bniety ni rzutip ne ruelaazbɨ ni cadeedtisbɨ pur guelreldilaaz Jesucrist. Te pur guelruelaazqui ax scáab curon ni ariáldbɨ, ne curonqui ná guelnabány par chazy ni gunii Dios ideedny de bniety ni rcaaz laany.\r\rZec chi run tubytɨ xgab gúnbɨ tuby mal, quɨt gúntib xgab dec Dios caguaad laab xgabqui, te pur Dios quɨt guuti dxi ne quɨtza chúuti dxi gúnny ni ná mal, niclɨza quɨt rguaadtiny xgab par gún bniety ni ná mal.\r\rSino que lagacquɨ de mal xgab xte bnietiy run ax zéed gan gún bniety ni quɨt ná par gún bniety.\r\rChiy pur de mal xgabqui ax run bniety duld ne deni abialotepac rnabee duld bniety ax acastigutiziy riáld bniety.\r\rPur ningui quɨt isacantɨ lagac laat de saniroldilaaznɨ Jesucrist ni quesentiand rcaaza.\r\rTe pur irate xgabzaac, irate ni ná güen zéed pur Dios ni banchuu irate de ni nuu llayabaa, ne Dios quɨt ruuti dxi rchuny sino que iduibtiampte runny zec ni riáld.\r\rDios pur volunta xtenny ardxapnɨ guelnabány par chazy nez lony pur ni aroldilaaznɨ de didxzaac xtenny, ax dunnɨ nan zec de bingúlo lo iraru de ni teru chaldilaaz.\r\rNe an ni anántɨ de cosré de saniroldilaaznɨ Jesucrist ni quesentiand rcaaza, gulsuguasin zec chi xi ná par icuadiagtɨ per quɨt cuenzi yiublaaztit par iniit niclɨza quɨt náti par gueeldgapac idxiichtɨ.\r\rTe pur cun guelnadxiich quɨt xo gúnti bniety zec ni rdxalaaz Dios.\r\rPur ningui gulsaan irate de ni quɨt illiú ne iraru de mal ni nuu lo guɨchliu, ne cun guelnazaclaaz gulchanuu de xtiidx Dios ni abindiagtɨ te pur de diidxtisqui zelee ílda laat lo duld.\r\rPer gulgaany zec ni abindiagtɨ xtiidx Dios, gati guindiagzititni bel quɨtiy lagac laat cayuntɨ engany laat.\r\rTe pur ni rindiagtisy xtiidx Dios ne quɨt runbɨ zec ni abindiagbɨ, laab náb zec tuby ni rguiaa lonii lo yaguan\r\rax cuant azéb bianlaazacbɨ xa náb.\r\rPer bniety ni quɨt rianlaazti ni abindiagbɨ sino que zélaa runbɨ pur gacbeerub xtiidx Dios ni quɨt xi runlieedxti, te pur laany rldány dunnɨ lo duld ax rzutipbɨ runbɨ zec ni rnabee Dios, laab saclaazbɨ pur ni cayunbɨ.\r\rBelati nuu ni rlilo dec quesentiand zenuub xnez Dios ne niclɨ quɨt rápbɨ cuend xi rniib, ax lagacquɨ laab cayunbɨ engany laab ne niclɨ quɨt xi sacti ni rlilob zenuub xnez Dios.\r\rTe pur par Dios ni guldípac zenuu xnezny sin quɨtru xi malti, ná: guelracné de bzaby cun de bniety gunaa ni ná viud zec chi xi runlieedxdeb, ne guelrcualo cun iraloizru de mal ni nuu lo guɨchliuré.\r\rAnre de saniroldilaaznɨ Xtadnɨ Jesucrist ni canabee, quɨt náti par cuét lo bniety.\r\rTe pur belati izuubzin dec laniudoo rut dxasaat idzɨny tuby ricu ni nacu de lady zaac cun de aniy or, ne chiy ax idzɨnza tuby prob cun de lady senciy xtenbɨ.\r\rChiy laat ax mazru gúntɨ cuend ni nacu de lady zaacqui gaiptɨb: “Queguribiu ruré nazaac.” Chiy probqui ax gaiptɨ: “Liú ruc guzuldí, o guriza lo yiu.”\r\rChi gúntɨ ziy, ¿tatix gati rbét lo de saatɨy? ¿Tatix gati cagubeetɨy pur de xgab ni runtɨ pur bniety?\r\rGulgacbee de saniroldilaaznɨ Jesucrist ni quesentiand rcaaza: Dios gulény de ni ná prob lo guɨchliuré par chaldilaazdebny zecpaczaxnarul, ne par yálddeb lo guelrnabee xtenny ni guniiny ideedny de ni rcaaz laany.\r\rNe laat ax gulliaa runtɨ cuend prob. Ne, ¿ta gati de ricuiy mazru rsacsi laat ne rdzɨɨdeb laat lo de gurtisy?
|
zac-ebible-LK7_15_1
|
zac
|
Lueguë lëꞌë tëgulë guashtë́ nu guzubë ldill. Guzublú ruadíꞌdzëll. Iurní Jesús bëdëꞌë lëꞌë nguiu ni lu shniꞌa nguiu.\r\rGrë mënë guná gubani nguiu ni; bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guzublú guniꞌi rall:\r\r―Llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. Hia bëdchini tubi më ruꞌbë naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios entrë lëꞌë hiaꞌa.\r\rNu guniꞌi rall:\r\r―Bëagná lduꞌu Dios shtiꞌdzë më; bidë guëdchini më con lëꞌë hiaꞌa.\r\rPor guëdubi nezë nu hashtë grë lugar shtë Judea, guniꞌi ra mënë lu saꞌ rall bëldishtë́ Jesús tubi tëgulë.\r\rBini Juan lo quë nabëꞌnë Jesús purquë ra nazianaldë lëꞌë Juan biadiꞌdzë rall lu Juan. Iurní gunaꞌbë Juan chupë shmë́niꞌ.\r\rBësheꞌldë Juan lëꞌë raiꞌ lu Dadë Jesús parë tsagnaꞌbë diꞌdzë raiꞌ si talë lëꞌë më na el quë nanapë quë guëdchini, lë Cristo, u cuezë mënë stubi më naguëdchini.\r\rBëdchini raiꞌ catë nanú Jesús. Guniꞌi raiꞌ lu më:\r\r―Juan Bautista bësheꞌldë lëꞌë naꞌa parë guënaꞌbë diꞌdzë naꞌa, ¿pë lë́ꞌël nal el quë nanapë quë guëdchini, Cristo, u guëbezë naꞌa stúbiꞌ?\r\rMizmë iurë nabëdchini ra shmënë Juan, bënëac Jesús zihani mënë narac lluꞌu de grë clasë galguidzë nu guëëꞌdzu. Bëgú më mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu mënë. Bënëac më zihani ciegu.\r\rIurní guniꞌi Jesús lu shmënë Juan:\r\r―Gulë tsagniꞌi lu Juan lo quë naguná të nu lo quë nabini të. Gulë guniꞌi lúhiꞌ con pudërë shtëna bëac ra ciegu. Ra cujë bëac zaꞌquë guëaꞌ rall. Ra narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ, bëac rall. Ra naná cueꞌtë bëac diaguë rall. Ra tëgulë gubani rall con pudërë shtëna. Ra mënë prubi rini rall dizaꞌquë shtë Dios.\r\rRquitë lduꞌu ra mënë, el quë natsaglaꞌguë tsaldí lduꞌi shtiꞌdza.\r\rIurë ra shmënë Juan ziaꞌa, Jesús guzublú guníꞌiꞌ lu ra mënë shcuendë Juan:\r\r―¿Chu guagbiꞌa të lúhiꞌ ruaꞌ guëëꞌgu Jordán? ¿Pë guná të tubi nguiu fuertë u tubi nguiu ziquë guiꞌlli narniꞌbi mbë?\r\r¿Chu guagbiꞌa të lúhiꞌ? Adë gunádiꞌi të tubi nguiu nanacu con lari zaꞌquë. Bien nanë́ të ra nanacu lari chulë, ra nabani con galëlujë, quëreldë rall lidchi ra rëy.\r\r¿Lla na nguiu naguagbiꞌa të lúhiꞌ? ¿Gu náhiꞌ ziquë tubi nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë? Rniaꞌa lu të Juan napë más llëruꞌbë dchiꞌni quë ra mënë naquëreldë guahietë.\r\rRa Sagradas Escrituras rniꞌi shcuendë Juan:\r\rRsheꞌlda el quë narniꞌi por na delantë lul\r\rparë gúniꞌ preparar nezë delantë lul.\r\rRniaꞌa lu të entrë grë ra mënë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios lu ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu, ni tubi rall na rall más më naruꞌbë quë Juan Bautista. Perë guná, el quë natsutë́ shnezë Dios catë rnibëꞌa më, aunquë nádiꞌi më naruꞌbë, nápëll más dchiꞌni llëruꞌbë quë Juan.\r\rRa mënë nabëchuꞌbë nisë Juan nu ra narunë cubrë impuestë nabëchuꞌbë nisë Juan, iurë bini rall shtiꞌdzë Juan, guniꞌi rall bënë nu justë na Dios.\r\rPerë ra më religiusë fariseo nu ra mësë narluaꞌa lëy, gunë́diꞌi rall niachuꞌbë nisë Juan lëꞌë rall. Bëquë́ guiaꞌa rall voluntá shtë Dios parë mizmë lëꞌë rall.\r\rJesús guniꞌi lu rall:\r\r―Rniaꞌa lu të, ¿lla na ra mënë shtë tiempë neꞌ?\r\rNa rall ziquë llguëꞌnë. Rzubë llguëꞌnë; rguitë rall lu llguëaꞌ. Rushtiá rall lu saꞌ rall; rniꞌi rall: “Bëdiꞌldi naꞌa musiquë shtë saꞌa perë adë në́diꞌi të guëguiꞌi të. Bëdiꞌldi naꞌa marchë shtë tëgulë perë adë bíꞌnidiꞌi të. Ni tubi cusë rëuuꞌdiꞌi lduꞌu të.”\r\rBidë guëniꞌi Juan lu të. Adë gudáudiꞌi Juan guetështildi nu biiꞌdiꞌiꞌ vini, perë lëꞌë të guniꞌi të nápiꞌ tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ.\r\rIurní bëdchinia, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu; rauha lu laní, nu ruha vini, perë rniꞌi të rau shaꞌta. Rniꞌi të ruha zili vini. Rniꞌi të nahia amigu shtënë ra pecadurë. Amigu shtënë ra narunë cubrë impuestë, rniꞌi të.\r\rManërë nacanihunë Dios na ziquë llni; rluaꞌain laꞌni vidë shtë ra naná sabi de verdá.\r\rTubi fariseo lë Simón bë́ꞌnëll invitar lëꞌë Jesús parë tsa më lídchill të gaunú më lë́ꞌëll. Jesús gua lídchill nu guzubë më lu mellë.\r\rIurní bëdchini tubi naꞌa nanapë zihani nguiu. Quëreldë naꞌa lu mizmë guëꞌdchi. Iurë bini naꞌa lëꞌë Jesús ziatáu lidchi fariseo, bëdchininú naꞌa tubi bëtë́i naná guëꞌë; gadzëhin sëiti nashi.\r\rBëzullibi naꞌa guëaꞌ Jesús catë cabezë më. Biꞌni naꞌa nu guzublú radzë guëaꞌ më con nisë narruꞌu slu naꞌa. Lueguë bëshá naꞌa guitsë guëc naꞌa guëaꞌ më parë guëbidchi guëaꞌ më.\r\rIurë guná Simón lo quë nabëꞌnë naꞌa, bë́ꞌnëll llgabë: “Si talë lëꞌë nguiu nabëna invitar lidcha, na tubi naruadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios, niadë́ꞌëiꞌ cuendë pë clasë naꞌa na el quë nabëdchini lúhiꞌ. Nall tubi naꞌa nanapë zihani duldë.”\r\rIurní guniꞌi Jesús lu Simón:\r\r―Moni, rac shtuaꞌa guëniaꞌa lul.\r\rGuniꞌi Simón:\r\r―Mësë, ¿pë rac shtúꞌul guëníꞌil lua?\r\rJesús guniꞌi:\r\r―Guc chupë nguiu nazéꞌbi dumí lu nargudini. Túbill nazeꞌbi gaꞌi gahiuꞌa bëllë bëdchichi. Stúbill nazeꞌbi cincuenta bëllë bëdchichi.\r\rPerë ni tubi de lëꞌë rall nápëdiꞌi rall dumí parë quilli rall. Lëꞌë nargudini bë́ꞌnëll perdunë guërupë rall.\r\r’Gunaꞌbë diꞌdza lul, Moni, ¿guadë de lëꞌë rall rac shtuꞌu más lëꞌë nargudini dumí?\r\rSimón bëquebi:\r\r―Lluáꞌahia el quë narzeꞌbi más llëruꞌbë dumí rac shtúꞌull más lëꞌë nargudini dumí.\r\rGuniꞌi Jesús iurní:\r\r―Guldil, zni nahin.\r\rIurní lëꞌë Jesús guná lu naꞌa nu guniꞌi më lu Simón:\r\r―Hia gunal lla bëꞌnë naꞌa rëꞌ. Gutë́a lídchil. Bënéꞌediꞌil nisë parë tsati guëahia ziquë na custumbrë, perë lëꞌë naꞌa rëꞌ bëgaꞌdzë guëahia con nisë narruꞌu slúhi. Nu bëcuë́ꞌdchill guëahia con guitsë guë́quëll.\r\rAdë bëtsagruaꞌdíꞌil guiahia ziquë na custumbrë, perë naꞌa rëꞌ dizdë iurë bëdchinia, adë rbézëdiꞌi rtsagruaꞌ naꞌa guëahia.\r\rNu adë bëtiáꞌadiꞌil sëiti nashi guëca, perë naꞌa rëꞌ bëtiáꞌall sëiti nashi guëahia.\r\rRniaꞌa lul de quë duldë zihani shtë́nëll naperdunë; por ni nalë́ rac shtúꞌull na. Perë el quë naguc perdunë duꞌpë, duꞌpsë rac shtúꞌull na.\r\rIurní guniꞌi Jesús lu naꞌa:\r\r―Duldë nabë́ꞌnël hia bëna perdunë.\r\rRa invitadë nazúbëgaꞌa con Jesús, guzublú rniꞌi lu saꞌ rall:\r\r―¿Chu rníꞌill nall? Rníꞌill nápëll pudërë gúnëll perdunë duldë shtë mënë.\r\rPerë Jesús guniꞌi lu naꞌa:\r\r―Hia nasalvárël purquë gualdí ldúꞌul na. Bëagzë́ con bien.\r\rDespuësë de ni, lëꞌë Jesús ziaꞌa zihani guëꞌdchi nu ranchi parë guadiꞌdzë më dizaꞌquë shtë Dios lla tsutë́ mënë shnezë Dios. Ra chiꞌbë chupë poshtë guanaldë raiꞌ lëꞌë Jesús.\r\rNu ra naꞌa zianaldë rall Jesús; antsë bënëac Jesús lëꞌë rall narac lluꞌu. Gulú më mëdzabë laꞌni lduꞌu ra nanapë mëdzabë. Entrë lëꞌë rall zianaldë María Magdalena nabëruꞌu gadchi mëdzabë laꞌni ldúꞌiꞌ.\r\rNu zianaldë Juana, tseꞌlë Chuza naná encargadë gapë lidchi Herodes. Nu zianaldë Susana con zihániruꞌu naꞌa nabëdëꞌë dumí shtë rall parë el quë narquiꞌni Jesús nu ra shini gusëꞌdë më.\r\rBëdëá zihani mënë lu Jesús. Bëdchini ra mënë de grë ladë. Guniꞌi më tubi comparaciuni lu rall:\r\r―Tubi nguiu guagtëꞌtsë bëꞌdchi lachi. Duꞌpë bëꞌdchi gulaguë lu nezë. Ngaꞌli bëlú mënë guëquin. Iurní bëdchini ra maꞌñi; gudáu maꞌñi bëꞌdchi.
|
mzi-books-3
|
mzi
|
Kja’é, kja’é tsu én xi machjeen\n\nKja’é tsu én xi machjeen nga sak’ua nga jme xi\nma; tsa ngaya ni’ya, tsa chuta xá tsa chuta\nxchínga, tsa ixti xkuà.\n\n\nEn\nkjua\ntsìnì\n\nEn\n\nngaya\nni’ya\n\n\nTjínri ji kjuanda, tichat’aná nga\njñú nga nìtjèn kjue’ekunre,\ntijetakuna tanga jngu én\nkuinchjakare:\nKjaení nga xi chuta inná tjíná\nixti, tjíná ’ndí xi kjima xchá xi\nkjima nk’a k’ua mejená nga\nnda kui’iyojo nchujunre, jnguire\nkui nga ì ti’it’axkun jìn ’ndíri,\ntsutiri, xujmari...\n¿Jú tsú animari?\nTikja’etsjen...\n\nXi kja’é tsu:\n\nJúnrane ixti:\nNga kunguín jun ngaya ndiyá\ntite’ndanu chuta xi skajin jún:\n"Ti’ndarí tsini" "ti’ndarí nchukjuan"\nti xú jún.\nkui chuta xi síte’nda nda ‘yare,\nkui chufa xi síte’nda ’ñú chjíre,\nkui chuta xi chjine ín.\n\n\nChjí én xi síchjeen chuta xchinga k’ua chjí én xi\nsichjeen ixti.\n\n¿A kja’é tsú?\n\n## ***3***\n\nBenito Juárez García\n(Nga s’a ’ndí kji’i)\n\nKan jngu (21) sá chan kjui (marzo) nú jngu jmi, jin\nuchan kani jun (1806), ya nga’nde xi San Pablo\nGuelatao, nangui Naxintsjè kitsin; ta on kjua nga\nmí kitse na’enre ka nàre ngat’ara nga s’a xú jan\n(3) nú tjínre nga jesun, chi’in xú kisik’ien, Marcelino\nJuárez ka Brígido García; ixti ndichja xi María\nJosefa ka Rosa ka kui ya xú ni’yare na’enchubare\nxi Pedro Juárez in ki k’iyojo, k’ua xi María Longinos\nxi s’a ’ndí xú, nchukjuanre xú kisikuenda.\nNga je tseni k’ien xú na’en xcháre, tsixan xú ixti\nndichja k’ua yà xú ni’yare tsinire xi Bernardino in ki\nk’ijna, k’ua nga ma are\ntsakakuya xúre jusin chji k’ua jusin ’bexkiya kastía,\n"ndaní tsa kuanrí xujun" tsú xúre tsinire.\nSa’nda Naxintsjè xú tjín ni’ya chjìnè xujun, kui xú\nkjua nga chuta xi tjínre toon sa’nda ya xú sikji k’ua\nchu’nda xú iyojo ni’yare chuta naxinandábe.\n\nNaxinandá jña kitsin Benito Juárez.\n\nMejen xúre Benito nga kueje Naxintsjè tsakae\ntanga mí xú tsjá ’ndere tsinire ¿Mi’ya? tsa nìmà xú\nmare je. Ta jo xú kjua tijnaya animare, tachan xú\ntji un jo (17) sá kinda (diciembre) nú 1818 nga je\ntejó (12) nú tjínre nga tsitju chinga je xú jñú nga\nichu ni’yare nchuba xi Antonio Maza in jñani nga\nchjine o tijna tsuti ndichja xi María Josefa in.Yà xú\nni’yare chutaba kisixá jo, ján nitjin, kuanchjíre.\nAskani ki sixáka xú kja’é chuta xi Antonio\nSalanueva in, nda xú chuta, libro xú síndaya, kúa\nkisikji xú ni’ya chjine xujun. K’ua xú kuani nga yitu\n(7) sá chan nime (enero) nú 1819 nga kisuku\n’ndere Naxintsjè.\nTse kjua nima ja’á nga s’a chuto ixti kui Benito\nJuárez; ni’in kuanre xujun; kui kjua ji nda chut’aye,\nnda tasen ñujunre chuta chjine xujunri, nda kata\nkayarí ngaye én xi kjit’a ì.\n\nTse kjua nima ma chjine ñá.\n\n|a|nana|\n|---|---|\n|b|chuba|\n|ch|chitu|\n|d|nandá|\n|ds|ndsa|\n|e|te|\n|f|ndifi|\n|g|jngu|\n|i|ixti|\n|j|nijmé|\n|k|kuni|\n|l|kalu|\n\n\n30\n\n\nChùbà xi machjeenre éná.\n\n|m|anima|\n|---|---|\n|n|nisu|\n|ñ|nañá|\n|o|to’ó|\n|p|spario|\n|r|’ndarí|\n|s|suse|\n|t|tuté|\n|ts|tsuti|\n|u|xujun|\n|x|naxú|\n|y|yá|\n|´|’yà|\n\nNda tinkjinre én xi ma chjika kui chùbà.\nchjí én xi chaja:\n\n\n\n|n|Col2|\n|---|---|\n|ñ||\n|o||\n|p||\n|r||\n|s||\n|t||\n|ts||\n|u||\n|x||\n|y||\n|´||\n\n|a|Col2|\n|---|---|\n|b||\n|ch||\n|d||\n|ds||\n|e||\n|f||\n|g||\n|i||\n|j||\n|k||\n|l||\n|m||\n\nEn xi taxá k’uasin s’eni chjí nguisa:\n\nndu jo nd eje ng aya ngu ijo\n\nndsu ko\n\nnds ú\n\nKui én xi kachji ji k’uasin nikakínre ta tse’é nga nda\ns’eni.\n\n\nnd\n\nnds\n\nng\n\n\nndujo\n\nndsú\n\nngaya\n\n\nn\n\n\nd\n\nds\n\ng\n\n¿ Jméni xi tsure ?\n\nT’exkiye én:\n\nTjín xi ni’nde k’ua tjín xi Iòjò tsangaya\njiya chuta k’ua jiya chù;\ntjín xi mijin, xi jijen ka xi ji kjá\nxi ju tsa chindu tanga mí tsa chindujín.\n\nJngu chjuun jajen nga jñú\nkji’i tiba tiba, chikun, chikun\nsak’ua tji, sak’ua ma t’iá sak’ua\nchi’ndé, sak’ua maxchá.\n\nChjí ji xi kja’é tsú:\n\nJe ka kui\n\nTjín je’én ka ngojore je’én,\nXi ngojore je’én, ján skuya mani:\n\n1. Xi ijna nga’ndere je’énre chuta.\n2. Xi tsuya jña tijna.\n3. Xi tsuya ’yá tse’e.\n\n1.Kui xi chuta’yañá xi tjún tijna.\n\nAn je kasiya én xi tsuya kjua Benito Juárez G.\nNda kata s’ejinrí ji én xi kinchja xi kui.\nJe, tse kjua nìmà ja’á.\nNgayeje ñá nda kuasen ñujun énre kui.\nKatas’ejin akunú jún kjua’etsenre.\n\nAn, ji, je, ñá, kui, jún, xi machjen nga tinkjínre\nkuitsuni éná.\n\nChjí én xi ndojó, nda chjí:\n\n2. Xi tsuya jña tijna :\n\nNda chútsejen xi kui: I\n\na) ¿’Yá tsuti xi nda kut’aya? - kuikui\n\nb) ¿’Yá xi kabe’ére xinkjín? - kuiján\n\nc) Kuikio ní xi nda bena\n\nMa kja’ésin nikakinre nga:\n\n\n\n\nTaku ji ndsae ’yáni tatse’e nga kuan nkjínri.\n\n3. Xi tsuya ’yá tse’e:\n\na) Tsa’an xi nda kji’i nguisa.\n\nb) Xi tsaan k’ua tì nda kji’i.\n\nc) Xi tsí mí nda kis’e.\n\nChjí xi kja’é én.\n\n## ***4***\n\nJnù\n\nJe xú ’ñu nkjín nú tjínre nga kuan tsejen jnù. Kui\nkisikjien’ani yojore chuta nú xchá ngas’a, nda\nkisikuenda jnù k’ua nda kitse xkún.\nMaxchá tsa nàxì, ma ntjè tsa ngasun, ndatsa mí ’ñú\nstsí kua’a tanga tojo kui xi ma ntjè.\nYa jñani nangui nda maxchá xkuén xkuén jnù; tanga\ntjín nangui jñani kixi chun, xk’ién makjuan. Kui kjua\nnga tjín jñani nga jo k’a ma tjè k’ua tjín jñani nga\njngu k’a maxchá.\nKui jnù, jó ma naxúre nga je xu: jngu xi xi’in, xi itju\nxkùn, xi natín in; jngu xi chjun, xi itjungui jña tijna\nxkàre, masen kjá yáre, jè’è chi’ndé in.\n\nKjín skuya machjen jnu:\n\nNIJMÉ: Tjín nijmé tiba, xi siné ka nijmé sko; kui xi tiba xi ’ñú\ntjín. Kui chuta chjìnè sichjen nga bajá xkì nga índa, kui xú\nnijmé tsuya tsa jme xi kjima k’ua tsa jme xi kùan.\nMachjen nga manda nìñù nda, nìñù tsjú, ndájñà se,\nndayojo, nìñù nijmá, nàchjì, nchajá san, nchajá ixi, ndá\nnà’yù. Kui kjien x’ùndà, kalu, chìngà, nanú, naxín...\nXKÀ, Nga s’a skuén machjen nga jaxte nìñù san, kui kjine\nnaxin ka burro...\nYA TIN:Machjen nga intje tare xkà nijmá xi jikja kjamare\nta tse’e nga yà kuejejun.\nNTSJASKO NCHÌTÌN: Ma xú ’yu nandare, tjun xú kjura ixu;\nkui xú chjoo kjá nduyana sindaya tsa mí nda tísixa.\nNCHÌTÌN: Nda chine nga isun, nga jachjánjin Ii’í x’í; nga\nninda nìñù tsjé tiba ka nìñù tsjé nijmá nchajá ixi ka nchajá\nsan, tsa nìñù tsjé nitja nga.\n\nNga chjununguire\n\nS’ejin takun ñá nga chjunungui ñá jngu kjua k’ua\ntsa jngu én xi mi ’yajin ñá, kui chuta xi mare k’ua\ntsa tjijinre kui én kui kjua chjununguine ñá.\n\n¿Jú ma ña’an?\n\n1. Tjún: ¿’Yá xi chjununguire jngu én, jngu kjua?\n\n2. T’ixtín ixti xingui ji, tsata ñujún, un;\n\n3. Chubaya jun jngu kjua xi nda kji’i xi\nchjununguire kui chutabe.\n\n4. Sinda jún jngu xujun xkiyare juta kixú jun, kui xi\nguía in.\n\n5. Tanguín chunu chutabe nga je kuan.\n\nNguita nichajin:\n\na) En inda, én sin xi sichjen ji.\nb) En xi k’ua kjun tjín xi chjunungui ji.\nc) Nda taseñujun ji én xi kuinchjakari.\nd) Nda chjí én xi kuitsuri.\n\nK’ua ti’en chùbà ji.\n\nEn xi xinkjín\n\n\n\n\nEn xi xinkjín in én xi jngu skuya kjua, tsujmí, chù...\n\n¿Jñani xi mi xinkjín?
|
spa-books-92
|
spa
|
## X. La lumbre prende otra vez\n\nmientras los realistas concentraban sus esfuerzos en someter el fuer\nte de Silacayoapan, los insurgentes enfocaban los suyos en abrir otros\nfrentes. Para febrero de 1815 se sabía que en Huazolotitlán, entre Putla\ny Jamiltepec, los rebeldes estaban creando nuevas bases que les permitieran tender puentes entre las tropas de José *Chepito* Herrera, con la\nintención de volver a incursionar en la costa. Tal vez porque no era su\njurisdicción, sino la de Melchor Álvarez, o porque, como dijo, necesitaba cubrir el puerto de Acapulco, el caso es que el 28 de febrero José Gabriel Armijo solicitó al virrey que la compañía de San Marcos ubicada\nen Ometepec se trasladara al pueblo de San Marcos —de donde tomaba su nombre— para cubrir tanto la Costa Chica como la grande. [1] Su\npetición no fue atendida de inmediato, y para el mes de marzo seguía\nsolicitando lo mismo. [2]\n\nPor esos mismos días el congreso insurgente hacía esfuerzos por\nvolver a controlar la Costa Chica. El 25 de marzo comisionó al coronel\nFrancisco Monroy para que reuniera a todos los soldados insurgentes\ndispersos por esa región, especialmente los que pelearon a las órdenes\ndel mariscal Juan Ávila —originario de Tepecoacuilco, como Valerio\nTrujano— y las pusiera en condiciones de combate. La orden incluía a\nlos jefes militares que operaran por esos rumbos, intendentes y subde\n1 AGN, *ibidem*, vol. 75, f. 148.\n\n2 *Ibidem*, f. 149.\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nel fuego y las cenizas\n\nlegados, quienes deberían acatar sus órdenes, “guardándole, y haciéndole guardar todos los fueros, privilegios y execuciones consideradas a\nlos militares de su clase”. [3] Fue una decisión política, de buenas in tenciones, pero sin efecto, porque no tomaba en cuenta a quienes opera ban\npor ese rumbo y lo conocían, entre ellos Vicente Guerrero y su gente.\n#### **La campaña en las mixtecas**\n\nMientras eso sucedía en la Mixteca costeña, Vicente Guerrero comenzó una intensa campaña para fortalecer la lucha por la parte que hoy\nse conoce como la Montaña. A principios de marzo de 1815 atacó Piaxtla, de donde desalojó a los realistas, atrincherándose en el cerro del\nChiquihuite. Los realistas se dieron cuenta que estaba construyendo\nun fuerte, y tan pronto como lo ocupó, Félix de Lamadrid se puso al\nfrente de mil hombres e intentó desalojarlo, sin ningún éxito. Cuando\nel peligro pasó y las defensas estuvieron listas, Vicente Guerrero puso\na un coronel de apellido Sánchez, con 300 hombres a su mando, al\nfrente de ese fuerte, el primero de muchos que construiría ese año; y él\nmarchó rumbo a Xonacatlán — *Ticumi canu* (cebolla grande, en mixteco)—, donde construiría una de sus más importantes fortalezas en lo\nalto del cerro de La Concepción. [4]\n\nEl entusiasmo que los pueblos de esa parte de la región mos traban\npor la guerra de independencia, así como lo abrupto de la geografía,\nconvencieron a Vicente Guerrero de que ese era un lugar estratégico\npara construir una base militar desde donde pudiera moverse a distintos puntos de la Mixteca, y otros lugares de la Nueva España si fuera\nnecesario. No se equivocó, pues al paso de los años quedó claro que fue\nuno de sus principales campamentos. Para protegerlo, en las laderas\nbajas del cerro se cavaron profundas zanjas, se dispusieron cercos de\nlanzas cuyas puntas miraban hacia el cielo y se construyeron amplios\nparapetos con agujeros, por donde los vigilantes podían divisar a los\nenemigos. De esa manera, si los realistas sorteaban las zanjas, podían\n\n3 *Idem.*\n\n4 Vicente Riva Palacio, *et al.,* *idem*, pp. 34-35; Carlos María de Bustamante, *op. cit.*, 1985, p. 268.\n\n\n252\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nla lumbre prende otra vez\n\nquedar ensartados y, si no, los insurgentes se encargarían de acabar\ncon ellos.\n\nUna de las razones para que Vicente Guerrero decidiera que el\ncampamento se construyera en la cima del cerro de La Concepción fue\nque por sus faldas corría un manantial que nacía en una cueva ubicada en el mismo cerro; justo en el nacimiento del afluente se construyó\nun tanque para almacenar el vital líquido y poder saciar la sed de los\ninsurgentes atrincherados. La abundante vegetación también funcionaba como trinchera natural donde los insurgentes podían cubrirse\nde los ataques enemigos, al tiempo que ocultaban las entradas que se\nhabían dejado para comunicarse con los pueblos, o con sus aliados. [5]\nLos lugareños de Xonacatlán todavía recuerdan:\n\nEl campamento estaba establecido en el cerro, conocido como cerro\nGuerrero y antes cerro de la Concepción. Tenía sólo dos entradas,\nuna al oriente y otra al occidente, lo demás eran voladeros, así que\nno había modo de subir. Los insurgentes hicieron trampas, zanjones\ncon varas duras, como lanzas, para que los caballos no pasaran. Todos los soldados de Vicente Guerrero tenían muy buenos caballos\nque saltaban los zanjones, [mientras] los desconocidos que intentaban cruzar esa zanja se iban para abajo. [6]\n\nPero no sólo eso. Tanto este cerro como el de La Purísima, en Atlamajalcingo del Monte, o el de La Muralla en Atatlahuca, lo mismo que\nen la mayoría de lugares donde se construyeron fuertes insurgentes,\nhabían sido adoratorios prehispánicos mixtecos, lugares sagrados\ndonde los pueblos comulgaban con sus dioses y les ofrecían sacrificios.\nDe esta manera, a la ubicación estratégica de cada uno de ellos, —que\nles permitía dominar un amplio territorio— se unía el valor espiritual, lo que seguramente infuía ánimos a los insurgentes a la hora de\nla lucha.\n\nEstando en Xonacatlán sus espías le informaron que un batallón de infantería procedente de Tlapa, al mando del español Joaquín\n\n5 Herminio Chávez Guerrero, *op. cit.,* pp. 18-19.\n\n6 Mario O. Martínez Rescalvo, *op. cit.,* p. 106.\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
mxp-ebible-MK15_24_1
|
mxp
|
Wɨnets ja tyikruspajttøø; jøts ja solda̱dɨtøjk tyikwa̱ꞌkxtøø ja Jesús wyet, ojts ja tnɨguya̱ttɨ, jøts pønɨ pøn majada̱kp jaꞌats ja wet twejtstøø.\r\rJaa døꞌøn ja xøøwuꞌnk wyɨnaty waanɨ pyety ku døꞌøn ja jadeꞌen tyikruspajttøø.\r\rJøts letrɨ ja jam tkøxjaadyɨ; yɨdeꞌen ja tyikwa̱ꞌa̱ndɨ: “Israelɨt ja̱a̱ꞌy ya̱ꞌa̱t ja wyɨndsøn.” Jaꞌ døꞌøn ja ojts ttagubattɨ kidi tiiꞌjɨp.\r\rNamajtsk ja maaꞌtspɨ ja tyikruspajttøø nay jam møøt ja Jesús, tuꞌuk aga̱ꞌñꞌampy jøts tuꞌuk ana̱jyꞌampy.\r\rJanch ja̱jt ɨdøꞌøn ja jadeꞌen sa̱ jap nøkyɨjxpy wya̱ꞌa̱ñ, ku yɨdeꞌen wya̱ꞌa̱ñ: “Møøt ja yiktamɨmachoꞌowɨyɨɨꞌñ ja møj kaꞌøy ja̱a̱ꞌy.”\r\rXjats ku døꞌøn ja ja̱a̱ꞌy jam ña̱xtɨ kruswemp, kaꞌap ja tjanchꞌømyɨga̱jpxtɨ, wyɨbejptɨp ja kyuba̱jk ja jam, jøts ja tnøjmɨdɨ:\r\r―¡Jøj! Metsxɨ xijy tsa̱ptøjk myikɨda̱a̱py, jøts mets ja xijy jatyɨ kyɨdɨgøøk xøøw xyiktanaagyukɨgyojmɨ,\r\rna̱nkñɨtsoꞌokꞌa̱tɨts me køꞌøm jøts mwɨna̱kt jam kruskøjxp.\r\rJadeꞌen ja ja̱a̱ꞌy wya̱ꞌa̱ndɨ, nayɨdeꞌen ja teetywɨndsøn wya̱mɨdɨ møøt ja ka̱jpxwejpɨtøjktɨ, yɨdeꞌen ja køꞌømyɨ ñawya̱ꞌa̱ñɨdɨ:\r\r―May abiky ja̱a̱ꞌy tø tyiknɨtsoꞌokꞌaty, jøts kaꞌap køꞌøm tjaty sudso ña̱nkñɨtsoꞌokꞌa̱tɨyɨt.\r\rPønɨ ku net njanchꞌejxɨnt yø Israelɨt ja̱a̱ꞌy wyɨndsøn wyɨna̱kt jam kruswemp, wɨnet ɨnet njanchja̱ꞌwɨn jøts ku yø yjanchjaꞌajɨ ja Cristo.\r\rJa ja̱a̱ꞌyba̱a̱t ja kyaꞌømyɨga̱jpxøø pøn ja jam wyɨnaty møøt tø yjakruspety.\r\rXjats ku kyujkxøøwꞌa̱jty, wɨnets kyoodsɨyɨɨꞌñ ja na̱xwiiꞌñɨt, jaanɨm ojts yja̱jta̱ꞌa̱ky møj wɨnakxyøøw.\r\rJøts ja Jesús møkꞌampy wya̱a̱ñ:\r\r―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―midi tyijpy: Dios Teety, Dios Teety, ¿jadits ku ø tø xna̱nktyuñɨ?\r\rWɨna̱a̱gɨn ja ja̱a̱ꞌy jadeꞌen tmadoodøø pøn jam wyɨnatyɨ jøts ja wya̱ndøø:\r\r―Madowdɨ, ja Elías yø wya̱a̱dsøøpy.\r\rXjats tuꞌuk myiiñ janch pujtpɨm pøn tnɨxa̱jɨyɨɨꞌñ ja tanøxeꞌjts midi jadeꞌen tꞌejxp ejxɨm ja xa̱ꞌa̱kjoptsɨn, jaꞌats ja ojts tyikxøøky jap vino ta̱ꞌa̱mjøtpy jøts ja tpɨkta̱a̱jky jam kipy jøpꞌa̱m, wɨnets ja jadeꞌen ttaꞌadejɨyɨɨꞌñ ja Jesús jøts ja ttukwɨmuukwa̱ꞌa̱ñ, yɨdeꞌen ja wya̱ꞌa̱ñ:\r\r―Majtstuꞌuttɨ; wan tꞌukꞌijxyɨm pønɨ janchꞌukyikwɨna̱jkɨp ɨnet ɨdøꞌøn ja Elías jam kruskøjxp ku ɨnet ja myeꞌent.\r\rWɨnets ja Jesús møkꞌampy ya̱a̱jxy, jøtsnɨm ja yꞌøꞌjky.\r\rJøts nay jatyɨ ja wet kujkwaꞌkxy yꞌakøꞌøtspa̱jky midi ja tsa̱ptøjk jam wyɨnaty yꞌawejtstukꞌajtpy, kuba̱jkꞌampy ja kyøꞌøtstøjkɨyɨɨꞌñ jøts ja kyøꞌøtskɨda̱a̱jky okꞌa̱mꞌampy.\r\rJøts ku ja solda̱dɨ wɨndsøn jadeꞌen ojts tꞌixy pøn ja Jesús jam wyɨnaty twɨndanaapy, wɨnets ja wya̱a̱ñ ku ja Jesús wyɨnaty jadeꞌen møkꞌampy tø ya̱ꞌa̱xy, jøts ku ja wyɨnaty tø yꞌøøky, yɨdeꞌen ja wya̱a̱ñ:\r\r―Janch tɨy tam ɨdøꞌøn Dios tam ya̱ꞌa̱t yꞌity yꞌUꞌnk.\r\rJam ja tøꞌøxyøjk wyɨnaty tyanaamyɨdɨ pøn jam jagam aꞌejxujktɨp; ja Salomé, jøts ja María Magdalena jam wyɨnaty møøt jaduꞌuk ja María midi ja Jacobo tya̱a̱kꞌa̱jttɨp møøt ja José.\r\rJa tøꞌøxyøjk ɨdøꞌøn wyɨnaty tø tpawɨdettɨ ja Jesús, jøts jaꞌ ja wyɨnaty tø tꞌejxꞌettɨ ku ja Jesús jam Galilea wyɨdijty. Jøts jam ja tøꞌøxyøjk wyɨnaty yꞌaꞌejxujkmɨdɨ pøn ja Jesús jam wyɨnaty tø pyanijkxyɨ Jerusalén, møøt ja jam wyɨnaty tø yja̱ꞌa̱ttɨ.\r\rXjats ku chuuꞌwɨyɨɨꞌñ ku ja pooꞌkxɨn xøøw wyɨnaty kyɨmjabom tpa̱a̱twa̱nɨ,\r\rwɨnet ja José myiiñ, ja Arimateꞌɨt ja̱a̱ꞌy pøn wyɨnaty ja kutujk tꞌadsɨnaadyɨp. Jaꞌats ɨdøꞌøn tjøpꞌejxp jøts ja ttatøkɨwya̱ꞌa̱ñ ja Dios kyutujk midi ja yja̱a̱ꞌy ja tyanɨtanaapy, jøts ja ojts amumjoojt myiñ ma̱ døꞌøn ja Pilato jam wyɨnaty, jøts ja tꞌamɨdoojɨ ja Jesús ñeꞌkx ku ja wyɨnaty tø yꞌøøky.\r\rXjats ja Pilato ñɨgyuma̱a̱p yja̱jty ku døꞌøn ja wyɨnaty tø yꞌooꞌknɨ, wɨnets ja tya̱a̱jxɨyɨɨꞌñ ja solda̱dɨ wɨndsøn jøts ja tyiktɨɨy pønɨ janch ku døꞌøn ja wyɨnaty tø yꞌøøky.\r\rXjats ku ja solda̱dɨ wɨndsøn ja ojts tnɨgajpxy jøts ku ja janch jadeꞌen, wɨnets ja Pilato tkøya̱jky ja ooꞌkpɨ jøts José ja yikmøøy.\r\rXjats ja tjuuy tuꞌuk ja poop wet midi øy midi majpxy, jøts ku ja tyikwɨna̱jky ja ooꞌkpɨ, jaꞌats ja tyaꞌamojts, jøts ja tpɨkta̱a̱jky jutjøtpy midi ja wyɨnaty tø tyikjuty jam tsa̱a̱jotp. Jøts ku døꞌøn ja jadeꞌen tpɨkta̱a̱jky, wɨnets ja møj tsa̱a̱ ja ttaꞌagɨɨy.\r\rOjts ɨdøꞌøn ja María Magadalena møøt jaduꞌuk ja María, pøn ja José tya̱a̱kꞌajtpy, tꞌejxtøø ma̱ ja Jesús wyɨnaty tø yikpɨkta̱ꞌa̱ky.\r\rXjats ku ja pooꞌkxɨn xøøw ña̱jxy, wɨnet ja María Magdalena tꞌatsjuudyøø ja pa̱ꞌa̱kxuuꞌkpɨ møøt Jacobo tya̱a̱k, møøt ja Salomé, jadeꞌen ja ojts tꞌatsjuudyɨ jøts Jesús ja tꞌatspɨkta̱ꞌa̱kwa̱jnɨdɨ ku ja wyɨnaty tø yꞌooꞌknɨ.\r\rXjats ja ojts ttanɨnøjkxtɨ jøpyɨ ku ja sama̱a̱n wyɨnaty tø yꞌabety, xøbɨdsimyuꞌnk ja yja̱ꞌttøø jam møj tsa̱a̱ agujkp ma̱ ja Jesús jam wyɨnaty tø yikpɨkta̱ꞌa̱ky.\r\rYɨdeꞌen ja køꞌøm ñawya̱jnɨdøø:\r\r―¿Pøn ɨnet ja tsa̱a̱ tjanchꞌagɨɨdyuꞌut jøts ndøjkɨꞌɨnt?\r\rXjats ku ja yja̱ꞌttøø, wɨnets ja tꞌejxtøø ku ja møj tsa̱a̱ kaꞌap ja jap wyɨnaty ukteenɨ jap jutꞌaguiꞌpy, tø ja wyɨnaty yikɨɨyøꞌøñɨ.\r\rJøts ku ja tyøjkɨdøø jap mutsk tøjkjøtpy, wɨnets ja tꞌejxpa̱ttøø tuꞌuk ja a̱nkɨlɨs midi ja wyɨnaty pyaꞌajpy tsɨnaapy, jøts midi wyɨnaty nayɨdeꞌen ja poop wet myøøtꞌajtpy. Xjats ku ja tꞌejxpa̱ttøø wa̱a̱jtyøjk ja tijy, jøts ja ojts jantyimchøꞌjkɨdɨ.\r\rJøts ja a̱nkɨlɨs ja ojts ñɨɨꞌmxyɨdɨ:\r\r―Kidi mdsøꞌøgɨdɨ; nnɨja̱ꞌwɨp øts ku meets ja Jesús ja ñeꞌkx xꞌɨxa̱a̱jɨyɨdɨ. Tø ja jadɨgojk yjujkpyiky, øy xtyimyꞌejxtɨt ma̱ ja yikpɨkta̱a̱jky.\r\rNøjkx ja pyabøjkpɨtøjk xukmadojɨdɨ møøt ja Pedro, jøts ñøjkxtɨt jam Galilea; jamts meets ja xꞌejxtɨt jadɨgojk, jamts meets ja xmɨnabya̱a̱dɨyɨt jadeꞌen sa̱ ja køꞌøm mnɨma̱a̱jyɨdøø.\r\rXjats ja chooꞌndøø jam møj tsa̱a̱ agujkp ma̱ Jesús ja wyɨnaty tø yikpɨkta̱ꞌa̱ky, jøts ja ñøjkxtøø. Jadiꞌiñɨ tsøꞌøgɨ ja yjantyyikmɨbejpnɨyɨdɨ jøts nɨpøn ja sa̱ tkanøjmɨdɨ, kumɨ jantyimchøꞌjkɨdɨp ja wyɨnaty.\r\rKu ja Jesús domingɨ jøpy wyɨnaty tø pyɨdsimy jadɨgojk jap ooꞌkpɨ jutjøtpy, ja María Magdalena ja ojts jawyeen yꞌijxyɨyɨ, pøn ja wyɨnaty tø tyikpɨdsøjmɨ nɨwɨxujk ja mɨkuꞌ.\r\rJaꞌats ojts ñijkxy jøts ja ojts tꞌatstukmadøy pøn jaty ja Jesús wyɨnaty tø tmøøtwɨdettɨ, pøn jam wyɨnaty jɨɨdyɨp ya̱xtɨp, maadyɨp ta̱jtɨp.\r\rJøts ku ja jadeꞌen tnɨmadoodøø ku ja Jesús yjujkyꞌaty, ku ja tøꞌøxyøjk ja wyɨnaty tø tꞌixy, kaꞌap ja tjanchja̱ꞌwɨdøø.\r\rXjats ku døꞌøn ja jadeꞌen yꞌukna̱jxy, wɨnets ja Jesús ña̱nkyꞌejxkojmɨyøø abiky tsoo ku wyɨnaty ja pyabøjkpɨtøjk namajtsk yøꞌødyɨ jam tuuꞌa̱m. Kaꞌap ɨdøꞌøn ja pyabøjkpɨtøjk yꞌejxkapyɨdɨ kumɨ wenk ɨdøꞌøn ja kyaxɨꞌjky.\r\rJawaanɨ yꞌijty, jøts ku ja tꞌejxka̱jptøø wɨnets ja jatyɨ jam wyɨmbejttøø kya̱mjotp, jøts ja ñøjkxtøø Jerusalén ma̱ ja myɨguꞌuk ja tꞌatstukmadoowa̱ꞌa̱ndɨ. Kuts ja jam yja̱ꞌttøø, wɨnets ja myɨguꞌuk ttukmadoodøø jøts ja nɨkaꞌ yjanchja̱ꞌwɨyɨ.
|
mir-ebible-P12_12_1
|
mir
|
Hoy hajxy mja hity maa jäyaꞌayä Diosmädiaꞌagy hajxy quiaꞌa mäbøquiän, hoy hajxy mwädítät. Hoy hajxy jaduhṉ mjäyaꞌayhádät, hoyyä jäyaꞌay hajxy cu xjia nähøønøꞌøw. Coo Dios yaa quiädáꞌagät tøyhajtyajyejpä, mänit mijtsä jäyaꞌay hänajty xyhixaꞌañ coo mijtsä Dios miädiaꞌagy hänajty hoy tøø mjaanc̈h cudiuuṉä, jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy hänajty tøø quiaꞌa mäbǿquiäbä. Mänitä Dios hajxy wyiingudsähgøꞌøwaꞌañ.\r\rMwiingudsähgǿøyyäbä tuuṉgmøødpä miädiaꞌagy hajxy. Cabä pøṉ jaduhṉ waam̱b xñänǿmät. Hix̱, mbanøcxypä Diosmädiaꞌagy hajxy jaduhṉ. Y coo jaꞌa tuuṉgmøødpä miädiaꞌagy hajxy mgaꞌa wiingudsähgǿøyyät, mänaꞌanaam̱bä jäyaꞌayhajxy jaduhṉ coogä mädiaꞌagy quiaꞌa hoyyä, jaꞌa mijts jaduhṉ mbanøcxypä. Mwiingudsähgǿøyyäbä gobiernä miädiaꞌagy hajxypä. Jaayaꞌay møjtuuṉg jaduhṉ näꞌägä møød.\r\rMwiiingudsähgǿøyyäbä gobiernä mioonsä miädiaꞌagy hajxypä, jaꞌa hajxy jaduhṉ møjtuuṉgmøødpä. Pønjaty jaduhṉ cädiehby, jeꞌe hajxy jaduhṉ yajcumädooby. Pønjaty hoy jäyaꞌayhajp, jeꞌe hajxy jaduhṉ quiumaaby.\r\rJaduhṉä Dios chocy coo hajxy hoy mjäyaꞌayhádät. Jii jäyaꞌayhajxy näjeꞌe, cabä Diosmädiaꞌagy hajxy ñäꞌägädä wiinjuøꞌøwaꞌañ. Jaanc̈h tehm̱ quiuhxex̱ hajxy jaduhṉ. Hoy hajxy jaduhṉ quiaꞌa jagä wiinjuøꞌøwaꞌañ, nøm̱ hajxy wyiꞌi miänaꞌañ cooc tyijy jaꞌa Diosmädiaꞌagy quiaꞌa hoyyä. Hoorä, coo mijts tøyhajt mhojiäyaꞌayhádät, caj mijtsä jäyaꞌay hoy xñähøønǿꞌøwät, jaꞌa Diosmädiaꞌagy hajxy caꞌa wiinjuøꞌøwaam̱bä.\r\rNäjeꞌejä jäyaꞌayhajxy miänaꞌañ cooc tyijy cuhdujt hajxy miøødä coo hajxy hoñejpiä jiatcǿꞌøwät, jeꞌeguiøxpä coogä Jesucristo hajxy tøø yajnähwaꞌac̈hii. Pero cab jaduhṉ tiøyyä. Cab jaduhṉ yhoyyä coo hoñejpiä njatcǿøyyämät. Pero tsøgä Dios miädiaꞌagy hajxy cudiúuṉäm nebiaty hajxy xyhanéhm̱äm.\r\rMwiingudsähgǿꞌøwäbä jäyaꞌay hajxy nägøx̱iä. Mnic̈hoc mnimieeꞌxǿøjäp hajxy pønjatiä Diosmädiaꞌagy mäbøjp. Mwiingudsähgǿꞌøwäbä Dios hajxy, jaduhṉä gobiernä hajxy mwiingudsähgǿøbiät.\r\rMijtshajxy moonsähajpä, mmäbǿjcäbä mwiindsøṉä miädiaꞌagy hajxy. Mwiingudsähgǿꞌøwäp hajxy jaduhṉ, hoy hänajty yhojiäyaꞌayä quiaꞌa hojiäyaꞌayä.\r\rCoo mwiindsǿṉ hajxy xchaac̈htiúnät näꞌä nägoobä, hoy hajxy hänajty tøø mgaꞌa jagä cädieey, mmeeꞌxtúgäp hajxy jaduhṉ. Mnajuøøby hajxy jaduhṉ coo Dios hajxy jaduhṉ xquiumáyät.\r\rPero pø tøø hajxy hänajty mjaanc̈h cädieey, hahixøøby jaduhṉ coo hajxy mgumädów̱ät. Y cabä Dios hajxy jaduhṉ xquiumáyät, hoy hajxy cu mja meeꞌxtuc. Pero pø cab hajxy hänajty tøø mgädieey, coo mwiindsǿṉ hajxy näꞌä nägoobä xyajcumädów̱ät, y coo jaduhṉ mmeeꞌxtúgät, mänitä Dios hajxy jaduhṉ xquiumáyät.\r\rJaduhṉä Dios hajxy tøø xyajnähdíjjäm coo hänaꞌc hajxy näꞌä nägoobä xchaac̈htiúuṉämät nebiä Jesucristo chaac̈htiuuṉän. Hix̱, højts jaayaꞌay xñähhoꞌtúutäm. Y mieeꞌxtujc jaduhṉ. Jaduhṉä Dios chocy coo Jesucristo hajxy nbahíjxämät neby jeꞌe mieeꞌxtujquiän.\r\rCabä Jesucristo mänaa ñäꞌägä cädieey. Ni mänaa quiaꞌa høhṉdaꞌagy.\r\rCoo haxøøg jia nämaayyä, cab haxøøg yhadsoodägajch. Coo chaac̈htiuuṉä, cab jaduhṉ waam̱b miänaaṉ̃ coo hänajty yaghawiimbijtägatsaꞌañ. Jaꞌa Dios quiøꞌøjooty jeꞌe ñibiädaacä. Hix̱, ñajuøøbiä Jesucristo hänajty jaduhṉ coo jäyaꞌayhajxy hänajty nägøx̱iä yajtøyhajtyegaꞌañii jaꞌa Diósäm. Jaduhṉä Dios hajxy xyhíjxäm neby hajxy njäyaꞌayhájtäm.\r\rCoo Jesucristo hajxy hoy xñähhoꞌtúutäm cruzcøxp, jaduhṉä nbojpä ngädieey hajxy xyajnähwáatsäm. Tsøcxä jaꞌa haxøøgwiinmahñdy hajxy najtshixǿøyyäm. Tsøc hajxy jahmiejtstáacäm coo Jesucristo hajxy nmøødhíjtäm tuꞌugmädiaꞌagy mänaa yhoꞌoguiän, mänaa jiujypiøjtägachän. Paady hajxy njugyhadáaṉäm homiänaajä nebiä Dios jiugyhatiän. Coo hajxy jaduhṉ ngudiúuṉämät nebiä Dios hajxy xyhanéhm̱äm, mänitä Dios hajxy jaduhṉ xquiumayáaṉäm.\r\rJaduhṉ mäwiin hajxy hijty njäyaꞌayhájtäm nebiä meeghajxy tiägowiäditiän jäguem̱duum. Cabä mädiaꞌagy hajxy hijty nmäbǿjcäm jaꞌa Jesucristocøxpä. Pero tøø hajxy nmäbǿjcänä. Y xcwieendähájtämä Jesucristo hajxy jaduhṉ.\r\rMijts toꞌoxiøjtøjc, mwiingudsähgǿꞌøwäbä mnihyhap hajxy. Coo mnihyhapä miädiaꞌagy hajxy hoy mgudiúuṉät, y coo Jesucristo hajxy mwiingudsähgǿꞌøwät, wehṉdä mnihyhapä Diosmädiaꞌagy hajxy miäbǿgät, pø cahnä hajxy hänajty miäbøcyñä, hoy hajxy hänajty waam̱b mgaꞌa jagä nämaꞌay coo hajxy ween miäbøcy.\r\rJeꞌe jaꞌa Dios jaduhṉ quiumaaby coo hojioot hajxy mmøødhádät, coo mnihyhap hajxy meeꞌxxieemy mmägápxät. Jeꞌeds jaduhṉ tsoobaatp coo Diosmädiaꞌagy hajxy jaduhṉ mgudiúnät hamuumduꞌjoot. Y cab hajxy jaduhṉ mänaa mduꞌudägóyyät. Cab hajxy myajcumáyät pø jii howyit hodiucxy hajxy hänajty mmøødä, pø jii oronaamdsøm̱, pø jii orotaatstøy hajxy hänajty mmøødä, pø hoyyä mguhwaay hajxy howyit hoguiuhxotshaam hänajty mguꞌudy. Cabä Dios yøꞌøduhm̱bä jiaty møjpädaꞌagy, ni jaduhṉ quiaꞌa jegaꞌañ.\r\rJaꞌa toꞌoxiøjcä Diosmädiaꞌagy hajxy hijty jegyhajty panøcxpä, wyiingudsähgøøbiä ñihyhap hajxy hijty. Meeꞌxxieemy hajxy hijty. Miäbøjpiä Diosmädiaꞌagy hajxy hijty coo hajxy hänajty cwieendähadaꞌañii jaꞌa Diósäm.\r\rJaduhṉä Sara jaꞌa ñihyhap jecy wyiingudsähgøøyy, jaꞌa Abrahamhajpä. Meeꞌxxieemy hänajty miägapxy. Quiumaayy jaꞌa Dios jaꞌa Sara jaduhṉ. Y mijts toꞌoxiøjtøjc, jaduhṉ mijtsä Dios xquiumáabiät coo mijtsä Sara wyiinmahñdy mbahijx mbadúuṉät. Hoy hajxy mwädítät jaꞌa Dioscøxpä. Y cabä mhaa mjoot hajxy myagjádät cooc tyijy jaꞌa mnihyhap hajxy hänajty mmägapxtägoy.\r\rJaanä jaduhṉ mijts nmägapx nhanehm̱bä, mijts yaꞌadiøjtøjc. Mdsoc mméeꞌxäbä mdoꞌoxiøjc hajxy. Mmøødhádäbä hojioot hajxy jaduhṉ. Hix̱, cabä toꞌoxiøjcä miäjaahajxy miäbaady nebiä yaꞌadiøjc‑hajxy miøcän. Paady hajxy mgüeendähádät. Hix̱, xmiooby mijtsä Dios jaꞌa hoyhajtä weenhajt näguipxy møødä mdoꞌoxiøjc. Hix̱, näguipxiä Dios hajxy xyajnähwaꞌac̈h møødä mdoꞌoxiøjc‑hajxy. Tiuum̱biä Dios mayhajt jaduhṉ. Pero coo mdoꞌoxiøjc hajxy mgaꞌa tsoc mgaꞌa méeꞌxät, xiøøbä Dios hajxy jaduhṉ mnäꞌä paꞌyáax̱nät.\r\rMäguꞌughajpädøjc, jaduhṉ hajxy homiänaajä mnäꞌägä nic̈hoc mnäꞌägä nimieeꞌxǿøjät nebiä tuꞌugmäguꞌug nebiä tuꞌugpuhyaꞌayän. Mniñäxuudsǿøjäp hajxy jaduhṉ hamiṉ̃ haxøpy. Meeꞌxxieemy hajxy mnimiøødcapx mnimiøødmädiaꞌagǿøjät. Jaduhṉ hajxy mhídät tuꞌugmädiaꞌagy nägøx̱iä. Jaduhṉ hajxy hoy mdsänáꞌawät nägøx̱iä.\r\rCoo mijts pøṉ cøx̱ypänejpiä xtiúnät, cab hajxy myaghawiimbijtägátsät. Y coo hajxy pøṉ xwyiinwóonät, cab hajxy mhadsoowiimbídät. Mmänuuꞌxtáꞌagäbä Dios hajxy jaduhṉ coo ween piuhbedyii jaꞌa tøø xwyiinwóoñäbä. Jaduhṉ mijtsä Dios tøø xyajnähdijy coo Dios jaꞌa hoyhajtä weenhajt hajxy xmióꞌowät.\r\rPø mdsojpiä mhoyhäyow̱ jaꞌa mhoc̈hänaꞌa hajxy, cab hajxy mänaa mhøhṉdáꞌagät.\r\rCab hajxy mänaa mgapxtägóyyät.\r\rMnajtshixǿꞌøwäbä mhaxøøgwiinmahñdy hajxy.\r\rHoy hajxy mjäyaꞌayhádät. Cab hajxy mnimiädsip mnimiämaꞌadǿøjät ni mänaa.\r\rHix̱, cwieendähajpiä Dios pønjatiä miädiaꞌagy mäbǿjcäp.\r\rY coo Dios hajxy miänuuꞌxtaꞌagy, mänit hajxy piuhbedyii.
|
sw-trs0-263207-i-can-help
|
trs0
|
# Gā’ue rūgûñu’ûn!\n\n**José Manuel Hernández**\n\n> Nej sin’ ngà achīj doj nī ngà gā’ue rūgûñu’ūnj ni dugui’ ni dàj rû’ iaj sin’ li nan. Riki yi’nïn’ “Growing Up” ‘nïnj ñanj ahia nan.\n\n_Triqui (trs0)_\n\n‘ngō sin’ ngà achīj i huín Ngà gā’ue rūgûñu’ûn a’ngô nej dugui'í.\n\nNga ganahuij sun digî’ñu, nīnihià’ ruhuâj gà’uìj ya yuguê ne’ej. Ûta nihià’ ruhuâ le’ej dan guendâ dādanj.\n\nNga ganarán riña hue’ digî’ñu, nī rugûñu’ûnnîda’ gī’iaj yūguiin mān’aan da’ gān’ānj gī’iaj suun.\n\nNe’ nìn man, nī rugûñu’ûn rê dû’uè rasun màn ane’ ‘iānj an\n\nSanī huāda’āj tāj nî, “Gī’iaj ‘ngō sunūj u, nī sī rugûñu’ūnjt ñùj mân!”\n\nHuā da’ājnī tājrê nej, “Guruhuât, sanī sī rugûñu’ūnjt ñùj gui hìaj mân.”\n\nHuā da’ājnī tājnguènj en si nāchrànj gāné ‘ngō rïn hiūj u. Ô’ nī ayì’ìj ahiaj ‘ngō dân ñanjahiaa!\n\nNihià’ ruhuâj rūgûñu’ûnyuguan’ân. Ñūnj un nata’ guêndu gūnïn.\n\nÑa huā nïn’ hua lij yuguê ne’ej. Nitāj nùj gā’ue rūgûñu’ūnj le’ej dan.\n\nSanī ñùnj nī ngà achî doj.\n\nYī’ì dan rugûñu’ûn a’ngô nej dugui’í.\n-----\n# Ni’iāj sa màn yātà’a\n\n**José Manuel Hernández**\n\n> Ûta nīhià’ hua yātà’a si ni’io’, màn yatāj, xuun, aché nej aga’ aché yātà’a nda yākàn doj, nī gahui gan’ānj ne’ yē’ yumiguìi màn doj yumiguìi gan’ānj. Gāhiā ñanj nan nī gīni’înt doj sa màn gan’ānj.\n\n_Triqui (trs0)_\n\nAché nej yu yātà’a huāj nej yu hua nīgan’an, anïn riki nej yatāj li dan huāj nej yu. ¿Gā’ue nārì’t danè’ huāj yatāj li giri’ ‘ngō yilú li bè’ej?\n\nNīhià’ hua nej yahuì li aché nej yu riña hiāj a huāj nej yu, Sanī huā ‘ngō yu nī sa gātsì chre hua yu.\n\n‘Ngō nânj yi’nïn’ yahuì ñanj huāj yāta’a ata nanèe nej man ache, nīnïn nïn’ hua ‘ngòj ¿Gā’ue nārì’t man bè’ej?\n\nRukua gā’nïn’ïn nī rukua lij, rāngà’ ni’io’ hiūj nan. Nīnïn hua ‘ngòj, ¿Ne’ ñāan nunj nî’ asi ne’ yī’nïnj ïn sà’?\n\nNānà’uì’ siganïnj nej rekōj màn ra’a chrun achīj nan si gā’ue nārì’t ‘ngō kōj māhiāj li. Huā hiūj nûn le’ej dan nïn’ dan.\n\nNi’iāj nej aga’ aché yāta’a Nikât chre hua chrēj gātsì dunâj nej man hua Nitāj si nīkā hua sichrēj ‘ngoj: nu da’ui gan’an hiūj nan.\n\nAchrá nej yatāj a mân nej yu riña aga’ nè’ ña’aan dín chre tá nej yu, ¿rugui’ ni’iājt bè’ej? Nitāj si achrá ‘ngō yu ¿Ahuin yatāj huin nānj?\n\nNda gātsìt chre hua nej nga li manj yātà’a diû huaan huin, nī nda āhuj chre hua nej le’ej dan, aman’ ‘iaj ‘ngòj nu tnahui ruhuaj si sê diû aman’an huin.\n\nNgà gan’ānj a’ngô gui, da’ sikûj hue’e nanûn nej ña’an li. Hīaj huāj gāhuin rūmin’. Danè nû ‘ngō ña’an xàn’ chre yigïn.\n\nNe’ gui atōj nej xuun nâ’nïnj ñan nej yu nga ‘na’ gāhuin rūmin’ ¿Rāngà’ ni’iājt danè’ nikò’ ‘ngōyu hua nïn’ atōj yu bè’ej?\n\nÛta mân yumiguìi gan’ānj yātà’a, ràn riña nej man ‘iaj du’uēj gui Nānà’uì’ ‘ngō sa kuān li dan dadin’ ràn ruhuâ se’ēj li nù riñanj.\n-----\n# ¡Nâj! Nākïnj yatāj li tàj man gā’nā’ yu â.\n\n**José Manuel Hernández**\n\n> Ûta huin ruhuâ ‘ngō sin’ li dan gānika ‘ngō yatāj a, nī achín nì’ia riña ni da’ rūgûñu’ūnj ñû’ man.\n\n_Triqui (trs0)_\n\n¡Nâj! Gī’iaj‘ngō sundūj u, nī nākïnjt yatājtàj rá chrun man gā’nā’ yu â.\n\n¡Nâj! Gī’iaj‘ngō sundūj u, nī dīgamân’t‘níïn yā yatāj a nī gā’nā’yu ‘ngò’ â.\n\n¡Nâj! Ni’iâ dàj yâ yatāj ‘níïnruhuâj â.\n\n¡Nâj! ¿Dàj gī’iajyu gā’ue gānikïn’ yu riña hio’óo nga rî’?\n\n¡Nâj! ¿Dàj gī’iajyu gā’ue gāchēyu riña hio’óo nga rî’?\n\n¡Nâj! Nakôyu nee si gūruhuaj a; gān’ānj yākō’ nee gō’ō yu â.\n\n¡Nâj! Ûtanīhià’ hua yatāj li dan nānjân.\n\n¡Nâj! Gūnïn dàjachrá le’ej dan ruhuâj â.\n\n¡Nâj! Ni’iâ dàj rân’ànjle’ej dan riña nanèe ruhuâj â.\n\n¡Nâj! Dukûj ngàyatāj li dan ruhuâj â.\n\n¡Nâj! Dukò’ ‘ngōne’e da’ duku le’ej dan ân.\n\n¡Nâj! Huā chredakó yu nānj ân. Gā’uì’ ganïnj li gi’nïnj yu â.\n\n¡Nâj! Nitājsigan’ yu hua mân. Gā’uì’gānu’ ‘ngòj gīnu yu â.\n\n¡Nâj! Sa nīkājdugui’ ngàj huin yatāj li dan nānj ân.\n\n¡Nâj! Gī’iaj‘ngō sundūj u, nī gātājtgunïn yatāj li nan gūnàj yu gāne yītïnj yu ngò’ nānj ân.\n-----\n# Gui ngà ahuii\n\n**José Manuel Hernández**\n\n> Dàj síj gui ngà ahuii\n\n_Triqui (trs0)_\n\nHua nīgan’ huin.\n\nXàn’ chre yigï̀n ‘iaj gui\n\nDadin’ hìaj sîj man ‘na’ man\n\nNgà nï̀n natûj man rukû kïj i\n-----\n# Gui nu gā’ue gà’ngà’ Shantî \n\n**José Manuel Hernández**\n\n> ‘Ngō sin’ nīhià’ ta’u ruhuâ huin Shantî. Nitāj āmān gīni’în’ nānïn ruhuaj. Sanī ‘ngō gui dan nī nu gā’ue gā’ngaj. Nùhuin si giran’ Shantî hìaj dōj.\n\n_Triqui (trs0)_\n\nHue’êt chre nikāj dugui’ Shantî ngà Arûn. Ûta nahuin nìhìà’ ruhuâ nguèj si. Dāñùn huā sa nata’ nguèj si riña dugui’ nguèj si ruhuâ sālûn. Ûta unânj nguèj si nan’ nguèj si dukuâ nguèj si. Yītïnj chre hua nīhià’ ruhuâ nguèj si.\n\n‘Ngō gui dan nī, nānāj chre natûj Shantî ruhuâ salûn, màn riña hio’óo ni’ia gatu. Nanïn ruhuaj rû’ ‘ia. -“Sī ran’ ni sò’ aj” -gachîn nan’ Arûn.Dugunûn ahui Shantî. Gan’ gāne sanī màn si dugua’aj riñanj. Ngà gachîn yugûn’ Sona si yūgui nī nu ga’minj. Huê dan nī ga’min nùkuaj ñûn yugûn’ dan si yūgui, “¡Shantî Kumar!” Huê dan nī màn si nachinikāj Shantî ra’a.\n\n“Nan’an Gân yihiâ raj” -gachîn nan’ Yugûn’ dan. Màn si dugunûn hui Shantî.Nasîj māre riñanj nī rû’ huaj si nūn gachi’i man huaj.“Huā nïn tin’” Gachîn nan’ānj yugûn’ dan.Huā nïn gata sanī nu ni’ia riñan yugûn’ dan.\n\n“Nùhuin saj nanïn ruhuâ Santî hìaj doj”-“Huā nïn ne yuguējt ne’ej aj”-“Nitāj nùhuin si giran’ dânt yuhue a’”-“Huā nïn ne yuguan’án raj”\n\nDa’ui Gà’ngàj ruhuâ Arûn. Huê dan nī huā sa giri si ruhuâ si sìchràn’ si.Hìaj unânj si huāj dīgân si riñan Shantî, nī gahui ngèj ruhuâ ra’a si. Gini’in Shantî huāj gīnin nī gida’a Shantî màn.\n\n‘Ngō yīrikij nakāj marrè XI huin rû’ huaj” Ganahuin gà’nïn’ rune ñan Shantî, Huê dan nī gayì’ìj ga’nga’ ta’uj.¡Ô’ nī hiūj nan gini’in Arûn ngá nej dugui’ si nùhuin saj na’ue gà’ngàj.¡Dadin’... Nitāj gàn’anj ñan’anj ne ngà’!
|
tzh-books-64
|
tzh
|
ax\n## a\n###### 130\n\n\n\n - **la jlehbat tal jch'ix awawute'** [ ba ( ss )]\n‘te conseguí una coa’ *NoPos.:* **-el, -il**\n*Pos.Marc.:* **-il** *Dial.:* ba ( sj ) **awal te';**\n\nca, tp **awo', awote';** ox **awte'**\n\n*Morf.:* **aw -u** + **te'.**\n**ax** **1** [ ca ] *s.* cáscara del algodón,\n\ncápsula que lo contiene, baga\n*Pos.Marc.:* **-ul** - **tulan ta tuch'el yaxul**\n**te tumine** [ ca ] ‘es difícil arrancar la\nbaga del algodón’.\n**ax** **2** [ vr ] *s.* ramón, talcoite (árbol y\n\nfruto) (árbol y fruto *Brosimum*\n*alicastrum* ).\n**axan** [ pe ] *part.* y; qué tal (⇒ **haxan** )\n\n - **¿axan teme maba tale, binti ya**\n**kpastik?** [ pe ] ‘¿y si no viene,\nqué vamos a hacer?’.\n**axib** *s2.* capa, abrigo, impermeable,\n\nsombrilla; cualquier cosa que\npueda servir de protección contra\nla lluvia o el sol ◊ **ich'a bael awaxib,**\n**lon k'ux k'ajk'al** [ gu ] ‘lleva tu\n\nsombrilla, hace mucho calor’\n*NoPos.:* **-al** - **ya jtuuntestik axibal**\n\n[ am ] ‘vamos a usar una sombrilla’\n*Dial.:* ya siempre con **-al** - **la jman**\n**jun axibal** [ ya ] ‘me compré una\ncapa’ ◊ **la kijkijtay kaxibal** [ ya ] dejé\nmi sombrilla *Morf.:* **ax -ib.**\n**axibal te' ** *s.* árbol que da una buena\n\nsombra ◊ **konik ta kux o'tan ta ye'tal**\n**me axibal te'e** [ ba ] ‘vámonos a\ndescansar abajo de ese árbol con\n\nbuena sombra’ *Dial.:* pe **axinal te'**\n\n*Morf.:* **ax -ib -al** + **te'.**\n**axibin** *v.t.* usar como abrigo,\n\nresguardarse abajo de, cubrirse\ncon ◊ **la kaxibin te te' yu'un ja'ale** [ gu ]\n‘me resguardé abajo del árbol por\nla lluvia’ ◊ **mayuk tuti kaxibin, ja'**\n**yu'un t'uxajon** [ vr ] ‘no tuve con qué\ncubrirme, por eso me empapé’\n*Morf.:* **ax -ib -in.**\n**axin** iI. *v.t.* tomar para hacer sombra,\n\nabrigarse, resguardarse (del sol,\n\n\nde la lluvia) ◊ **la kaxin jk'u' yu'un k'al**\n\n[ tp ] ‘usé mi suéter de sombra por\nel sol’ ◊ **laj kaxin ha'al ta beh** [ ba ]\n‘me resguardé de la lluvia en el\ncamino’ ◊ **ban axina me patnahe** [ pe ]\n‘ve a abrigarte del calor atrás de la\ncasa’ ◊ **la ktul ya'malel ha'as, la kaxin tal**\n**a me ha'ale** [ pe ] ‘corté una hoja\nde plátano, con eso me abrigué de\nla lluvia’ *Morf.:* **ax -in.**\niiII. *v.i.* [ pe ] abrigarse ◊ **ya x'axin**\n\n**ta yahanil te'** [ pe ] ‘se va a abrigar\ndebajo de un árbol’.\n**axinal** *s.* sombra; refugio (donde uno\n\nse resguarda del sol o de la lluvia)\n\n - **jkuxtik ta axinal** [ ba ] ‘descansemos\nen la sombra’ ◊ **ja' me xale te axinale**\n\n[ ox ] ‘busca la sombra’ ◊ **hilan ta**\n**yaxinal te'** [ pe ] ‘quédate en la\nsombra del árbol’ *Morf.:* **ax -in -al.**\n**axintes** *v.t.* abrigar, cubrir, darle\n\nsombra a; abrigarse de (la lluvia)\n\n - **ya kaxintes sok pak' alali** [ gu ] ‘voy a\n\ndarle sombra con una tela al bebé’\n\n - **mayuk ba jkaxintestik te ja'ale** [ ox ]\n‘no hay dónde abrigarse de la\nlluvia’ ◊ **teme tal ja'ale, axintesa me ta**\n**stsekul naj** [ vr ] ‘si viene la lluvia,\nabrígate en el ala de la casa’\n\n - **k'ax mi ha'al a tal, ochuk kaxintestik li'**\n**ta patnahi** [ pe ] ‘vino mucha lluvia,\nabriguemonos aquí detrás de la\ncasa’ ◊ **kon kaxintestik k'ahk'al lum ine**\n\n[ pe ] ‘vamos a tomar sombra allá’\n*Morf.:* **ax -in -tes.**\n**axux** *s.* (del español) ajo ◊ **abeya jp'ijuk**\n\n**axux te we'elil** [ pe ] ‘ponle un diente\nde ajo a la comida’ *Pos.Marc.:* **-il.**\n**ay** **1** *p.n.v.* (1) haber (forma negativa:\n\n**ma'yuk** o **mayuk** ) ◊ **ay ixim** ‘hay maíz’\n\n - **ma'yuk bej namey** [ vr ] ‘hace tiempo\nno había camino’ ◊ **ay chanetik tey ta**\n**banti a xkol ahbe** [ pe ] ‘hay culebras\nallá donde crecen los bambúes’\n(2) estar (en un lugar, o
|
ngu-books2-14
|
ngu
|
MARCELINO MONTERO BAEZA\nescuchas vt pres tikagui\nescuche vt imper ximokaguiti\nescuche usted vt imper rev ximokaguitijtsino\nescúchelo (usted) vt imper rev kaguitijtsino\nescucho (yo lo) vt pres nitekagui\nescuchó usted vt pret timokaguitijtsino\nescuela s tlamachtijkalko\nescuela s tlamachtiloyan\nescuela s machtiloyan\nescuela s kaltlamachtiloyan\nescúpelo vt imper xikchischa\nescupiendo vt ger chichajtiga\nescupir vt chijcha\nescupirá vt fut chijchas\nescurre vt pres chachapaga\nescurriendo vi ger chachapajtiga\nescurrió vi pret ochichipigak\nescurrirá vi fut chachapagas,chichipigas\nese tanto pron compl ijkechon\nese, esa, eso pron non\nesfera a tolontle\nesférico,a adj tegontik, tolontik\nesfuerzo s teguipanoa\nesos, esas pron nonmej, inomej\nespalda s güitlapan\nesparcir semana\nespejo s teskatl.ateskatl\nespera s mucha\nespéralo vt imper xikchia\nespérame vt imper nejchia\nesperando vi ger chiajtiga,chixtiga\nesperando vi ger chixtok\nesperar vi chia\nesperará vi fut chixtas, chias\nespérate vi imper ximocha, ximucha\nespere vi imper chijtsino\nespérense vi imper ximuchagan\nesperma s oguichyotl\nespeso,a adj tetsaktik\nespina s uetstle,güetstle\nespina de nopal s nopaluetstle\nespina de tejocote s texogouetstle\nespina dorsal s kuitlatechijchiquill\nespinilas de pie s shopiasjuan,xopiasjuan\n\nDICCIONARIO ESPAÑOL-NÁHUATL.\nesposa s soan\nesposo s namik, namiktli\nexprimir vt patska\nespuma s poposoktli,posonqui,posinkitl\nespuma de agua a aposonkitl\nespuma de chocolate s chogolatlposonkitl\nespumea vi pres momologa\nesqueleto s omiyotl\nesta, este pron yetok\nestá (se) calentando compl moscojtok\nestá a gusto; sano,a adj paktok\nestá abierto adj tlapojtok\nestaba vi pret, copr okatkayaya\nestaba vicopr oistoya\nestaban vi pret istoyaj\nestafiate s istajiatl\nestallar vi koponia\nestamos enfermos vi pres togogoa\nestán (ustedes) vi pres anmestigate\nestán comiendo vt gerf tlagualo\nestán llorando (reverencial) vi ger chogalojtigate\nestanque s acalotl\nestar (flojo) vi gaxaktok\nestar felices adj yolpakij\nestar feliz adj yolpagui\nestar sordo,a adj amotlagagui\nestar vi ka\nestará (esperando) vi fut ger chiistos\nestará apestoso,a vi fut machias\nestará vi fut istos,istoyas\nestaré vi fut nietos\nestás vi pres taga\nestás enfermo,a adj timogogoa\nestas, eres vi pres tiga, ti\neste pron nin, inin\nestás quieto,a adj xieta\nestirado,a adj telanttok\nestirar (se) vi pres motelini\nestómago s ijte\nestómago lleno s adj compl ijtetemik\nestómago s ijte\nestonuda vi pres akxotia, axkoua\nestornuda (rever) vi pres ekxiojtsinoa\nestornudaba vicopr akxotiaya\n\nMARCELINO MONTERO BAEZA\nestornudando vi ger akxojtiga\nestornudará vu fut akxotias,akxotis\nestornudo s akxo\nestornudo s oakxotiak\nestos pron inimej, ninmes\nestoy (enfermo) vi pres compl nogogoa\nestoy (feliz) vi pres compl nipaktiga\nestoy vi pres vi pres ni, niga\nestracción de diente s tlankochkixtia\nestrangula vt pres quechpatska\nestrecho,a adj pitsaktle\nestrecho pitstik\nestrecho,angosto pipitstik\nestrella sitlali,citlali\nestrellita sisitlaltsin\nestrellita s rev cicitlaltsin\nestudiante s momachtiani\nestudie usted vt imper ximomachtijtsino\nestudio m temachtilistle\nestuvo vi pret katka\nexcremento s kuitlatl\nexcusado s kalapitsale\nexcusado s kiauak\nexpresa deseo, ojala vt pres ma-\nextender vt telini\nextendido,a adj pejpetlauak\nfábrica (de calzado) s kakchiuani\nfabricante de petates adj petlalchijki\nfachada (de una casa) s kalixkuaitl\nfachoso,a adj mosisinia\nfaja (para amarrar) s ilpigatl\nfaja, falda s tsinkueitl\nfalda s uipill\nfalda de lana s chinkueitl\nfalta s poleui\nfavor s tetlatlaujtilli,tlatlaujti\nfelicidad s yolpaguilistle\nfeliz adj pagui\nfeliz adj yolpaguijtiga, paktok\nfibra s ixtle\nfiebre s totonki\nfiebre, calor en la cabeza s kuatotonki\nfierro s tepos, tepostle\nfiesta s iljuitl\n\nDICCIONARIO ESPAÑOL-NÁHUATL.\nfiesta de fieles difuntos s mijkailjuitl\nfiesta de las palmas s soyailjuitl\nfiestas s iljuimej\nfilo s tenti\nfiloso,a adj tentik\nfiltrar tlamina\nfinge vi sanmochiua\nflaco,a adj tsijkole\nflaquito,a adj rev tsitsijkoltik\nflauta s agapistli\nflojo,a adj tlatsijki,kaxanki\nflor s xochitl\nflor de achiote s achioxochitl\nflor de aguacate s auakaxochitl\nflor de calabaza s ayojxochitl,ayoxochitl\nflor de caña s agaxochitl\nflor de iksote s iksolxochitl\nflor de muerto s cempasuchitl\nflorear vi tlaxoxtis,xochikoponi\nfloreará vi fut koponis\nflorecita s rev xochitsin\nfloreó vi pret kopon,okopon\nflores s xochimej\nfloripondio s piloxochitl\nfogón s tlegoilitl,tlegüilitl\nfondo s tlaniguei,tsintlan\nforma de bolsa s poxaktik\nforma de tamal s tamaltik\nformar vt panti\nformar bolitas pochini\nfortaleza s chigaualistle\nfotografía s tlaixkopinalle\nfracción s tlatlapantle\nfractura (de mano) s mapostek\nfractura (de pie) s ikxipostek\nfracturó (se, el pie) vt pret oikxipostek:\nfraude s ichteguilistle\nfreír vt tsoyoni\nfrente s ixkuate\nfrente (de él) prep ixpan\nfrente (de ellos) prep mixpan\nfrente (la, de usted) s compl muixkotsin\nfrente prep ixkuate\nfrente prep ixko\n\nMARCELINO MONTERO BAEZA\nfresno s tsitsintle\nfrijol s yetl\nfrijol delgado s yepitsauak\nfrijol germinado s yetonkilitl\nfrijol hervido s yeposon\nfrijol nuevo s yecacamatl\nfrijol tierno s yekakamatl\nfrijol verde s yecacamatl\nfrijol cimarrón s simayetl\nfrío,a adj itstik,seuistle,seguilistle\nfrito,a adj tsoyonki\nfruta,o s xochikualli\nfruta aída s xokotl\nfue (a vivir, habitar) vi pret ochantito\nfue a acompletar vt pret axiltito\nfue a adueñar (de) vt pret axkatito\nfue vi pret katka\nfuego, lumbre tletl\nfuegos (de la boca) s gamatotonki\nfuera prep kiauak\nfueron (a llegar,visitar) vi pret compl oasitoj\nfueron (a tomaragua) vi pret compl oatlitoj\nfueron (acomplementar) vi pret compl oaxiltito\nfueron a llegar vi pret asitoj\nfuerte adj chigauak\nfuerza s chikaualistli\nfui a comprar vi pret onitlacoato\nfui a pasear vi pret onipaxaloto\nfuma vt pres tlachichin\nfumar vt tlachichina\nfurunculo s kokotl\ngabán s telmajconetl\ngabán desecho s compl kotongotoktle\ngabán s koton\ngajo (de fruta) s mixtle\ngallina s piolama,totoli\ngallina de monte s chachalajkatl\ngallina vieja s piolamaj\ngallo s tequelech, kaxtil\ngana s tlaani, tlatlani\nganar (dinero) vt etiak\nganaron vt pret oquitlanke\nganó vt pret oquitlan\ngarganta (cerrada) s kechtsaua
|
top-books2-43
|
top
|
Academia Veracruzana de las Lenguas Indígenas\nAKLITAYANANI XLA PUEBLA\nNAK 1862 chu 1863\nMalanilh xlikaxtlawananin, akgtujun xla mayo\nkata 1863.\nXla Tamakxtumit Limakantaxtinanin tlawalh xalakapala litaapaksin tumin:\nLikatsin 1. Xla Makgtakgalhnanin xla Lipulhni nak xaliakgawan xla Puebla xla Zaragoza, wa xpalakatakan\nxakatiyatni xaliuká tlan.\nLikatsin 2. Na Pukaxtlawan Tamakxtumit xla ixtamakxtumin Makgantaxtuninanin na kaxwili jaé tatsokgni:\n“xaxla aklitayananin xla Puebla xla Zaragoza nak 1862 chu 1863, xla Ixtmakxtumit Makantaxtuninanin”.\nJa´e xalakápala litaápakgsit ixtalakpalinit xajkutuy xpápa septiembre káta 1947 xlá ixtamakxtumit\nMakgantaxtuninanin, la wan tatsokgní:\nLikatsin 1. Talikaxtlawanan xalákapala litapakgsin xla Tamakgxtumín makgatanksaninanin xalak aktujun mayo\nxla 1863. Xlá natasokgnan la takgsoníkan xatsokgni xasmukuku likan Nakxaputlawakan, Putamakxtumín\nxalxtamakytumit Makgatantanksnaninanin, namá xla piwá lilákapala lilaápakgsin wan, natawilá la wi: “nama\nxlá niki tá yachá xla Puebla xla Zaragoza nak 1862 chu 1863.”\nAkyni sputli xla Liláliknit xla Alkgtututu Kata osu Lilálikni xla Likaxtla wan, Katiyatna líu ixakxilhma líu\ntuwa ixtitaxtut xpalakata ni ixkgalhi tumin chu ní ti ixlakaskin paxkí; akxni ixmatsukilh Juárez nemá ixama\nixmakasta’lh nak 1861, nemá ixmasputulh usu ni maxkilh akgtuy katá usu ni xokgolh tu nemá tuxtlá xwanit\nnak Londres chu xawá nak xalikaxlawan xalákatunu Pulatman. Jaé Xalitachokgot tla wanit ixmatsukit\nxatliwakge taklhuwit nak xpulakgní pumapa kgsinin xalakg, Inglaterra, Francia chu España, wa chu nema\ntatamakxtumilh nak lankga tamakxtumit xala nak Londres, takaxtlawanit aktum xtum tapuwan niku lhkawilika\ntu ixmak lakaskin chu akxni ixamaskin xamapakgsinanin xla ixtapakgsit tachixkuwit xalak Mejiko, xlakata\nnamakantaxti (obligacion) wa piwá namá xatapakgsitachixkuwit xpalakata k’galhi.\nWa namá xalilhkawilin manuka xlakata na makaminchá xatlatlawakglhat xapupunú chu xatiyat nak\nKatiyatitsun limejikano, nemá taktalh nak Veracruz nak xpapá diciembre xla 1861 chu xla enero xla 1862.\nJuárez, chu ixmakatsokgnanin Manuel M. xla Zamacona chu Manuel Doblado, matlanilh chu linka xataklhuwit\nnak xalikaxlawat. Nak abril xla 1862 xalixtum europea tapuchli chu xalitropa inglesas chu españolas\ntatampuxtulh xalak kachikin Mejiko. Chu namá xalitropa francesas tsukuporanit chu tanulh nak ixpulakgni,\ntunkan masinika tu xlakaskinkan, tiku ixmaktayama wa chu xalimexicanos nemá xputsamakgolh ixlimakua\nta ixlama wa chi ixwiliputun xamonarquía nak Mejiko.\nIxtaputsapulá xamaktakgalhnanin xamak’skayiwa li francesa matsukinit xakpuxkuná lankga puxku\nmakg’takgalhna Charles Ferdinad Latrille xla Lorencez, alistalh xniakxni ixlalh aktum lipulániknit nak\nFortín (xakkunajatsa xla abril) chu xalitlajanilh xamaktakalhna mejikana nak Acultzingo xla puxamanajatsa\nkilhtamakú alh nak Puebla. 6000 maktakgalhna nin franceses, nema tlan snun ixlimin ixlitalatni, tank’s tlawa
|
spa-books2-53
|
spa
|
Academia Veracruzana de las Lenguas Indígenas\nGLOSARIO\nAfinidad lingüística.- Se refiere a la relación que guardan entre sí las variantes de una\nlengua.\nAgrupación lingüística.- Comprende una serie de variedades lingüísticas, es decir, las\ndiferentes formas de habla que tiene una región determinada, como el totonaca es el\nnombre de la agrupación lingüística correspondiente al pueblo totonaca.\nAnálisis (lingüística).-En lingüística se define como el estudio científico del lenguaje\nhumano\nArmonía vocálica.- Se refiere a la concordancia de los sonidos (vocales o consonantes)\nque se emplean en palabras o enunciados.\nAutodenominación.- Expresión con la cual los hablantes de lenguas indígenas nombran a\néstas en su propia variante lingüística.\nCierre glotal.- La oclusión glotal, oclusiva glotal o saltillo es una consonante sorda\nproducida por una interrupción del flujo pulmonar de aire en la glotis\nConglomerados.- Se refiere al espacio donde se concentra un mayor número de hablantes.\nConnotación. Son los rasgos conceptuales subjetivos. Son las significaciones que lleva\nañadidas una palabra.\nCorpus.- Es el conjunto léxico que se emplea como un instrumento de investigación para\ndeterminar las diferentes variaciones lingüísticas que puede presentar una lengua.\nDenotación.- Son los rasgos conceptuales objetivos. Es el significado que presenta una\npalabra fuera de cualquier contexto.\nDesglosar.- Separar algo de un todo, para estudiarlo o considerarlo por separado.\nDialecto.- Hace referencia a una de las posibles variedades de una lengua, en concreto, un\ndialecto sería la variante de una lengua asociada con una determinada zona geográfica.\nDivergencia o variación léxica.- Se refiere al conjunto de palabras que presentan formas\ndiferentes en el estudio comparativo.\nDivergencia o varianción lingüística.- Son las diferencias que se dan de una lengua a otra.\nFonología.- Rama de la lingüística que estudia los elementos fónicos, o unidades, de una\nlengua desde el punto de vista de su función.\nEstudio lexicográfico.- Consiste en estudiar las unidades mínimas con significado.\nFamilia lingüística.- Comprende un grupo de lenguas emparentadas históricamente.\nCatálogo de las Lenguas Indígenas y sus Variantes Lingüísticas del Estado de Veracruz 195\n\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indígenas\nGramática.-Estudio de las reglas y principios que regulan el uso de las lenguas y la\norganización de las palabras dentro de una lengua.\nHomogeneidad lingüística.- Se refiere a las palabras iguales de una lengua que se\npresentan en sus variantes lingüísticas.\nIdiolecto: Conjunto de expresiones y enunciados de un individuo, y sobre todo las\nconstantes linguisticas que caracterizan como individuales tales enunciados.\nInteligibilidad interdialectal.- Se refiere que los hablantes de un lugar a otro pueden\nestablecer conversaciones de acuerdo al contacto que se da entre las diferentes variaciones\nlingüísticas.\nInteligibilidad lingüística.- Se refiere que a pesar de haber diferentes formas de habla de\nun lugar a otro, los hablantes pueden establecer un diálogo entre sí.\nIsoglosa.- Línea imaginaria que en un mapa representa los límites de un mismo fenómeno\nlingüístico.\nLa interculturalidad.- Se refiere a la interacción entre culturas, de una forma respetuosa,\ndonde se concibe que ningún grupo cultural esté por encima del otro, favoreciendo en todo\nmomento la integración y convivencia entre culturas.\nLateral sorda.- Término fonético que se usa para describir cómo se articula el sonido de la\nletra /lh/ dejando salir el aire por los laterales de la cavidad bucal, en contraste de la /l/\nsonora.\nLengua.- Conjunto de signos glóticos que hace posible la comunicación.\nLexico.- Conjunto de unidades lingüísticas mínimas con significado propio\nLingüística.- Ciencia que se encarga del estudio de las lenguas.\nMuestra léxica.-De acuerdo al corpus léxico que se empleó en este trabajo son las\npalabras que aparecen en los diferentes cuadros contrastados en la investigación.\nPrefijos.- Se refieren a las partículas que aparecen antes de la raíz de la palabra.\nRama lingüística o subfamilia lingüística: subconjunto constituido por ciertas lenguas\nemparentadas más estrechamente entre sí que con las demás lenguas pertenecientes a una\nfamilia lingüística.\nSubregión.- Parte espefícica que comparte ciertos rasgos característicos de una región.\nSufijos.- Son las partículas que aparecen después de la raíz de la palabra.\nTendencia.- Se refiere a la misma estructura (o forma) que presenta la palabra.\nCatálogo de las Lenguas Indígenas y sus Variantes Lingüísticas del Estado de Veracruz 196\n\nAcademia Veracruzana de las Lenguas Indígenas\nTérmino o unidad léxica.- Son las unidades mínimas con significado propio, que en este\ntrabajo se presentan como palabras.\nVariación lingüística.- Se refiere a las diferentes formas de expresión que se manifiestan\nen una lengua determinada.\nVariante.-Es la forma particular de habla que se presenta en una determinada área o región.\nVocablo: Palabra, sonido o secuencia de sonidos con significado.\nCatálogo de las Lenguas Indígenas y sus Variantes Lingüísticas del Estado de Veracruz 197
|
sw-mco0-263700-jap-jyawa-tii-juu-nmaatkinpa-tki
|
mco0
|
# Jäp jyawa tii-juu' nmaatkïnpa'tkï\n\n**Kumoontun A. C. (Ayöök)**\n\n> Mnijawawaampy ti ëts timpaa'ty maajtkïnpa'tkï?\n\n_Mixe (mco0)_\n\nTö'k tsöö ëts tëëtsip ntunjotwij. Ëtse nëë wää'n n'öö'kïwa'any. Win'itts ëtse ja nkë'ëjk n'ixta nmaatkïnpa'tkï, wanti...\n\nKunukxtee'! Jäp tö'k ja na'kuxyïpïj ëts nmaatkïnpa'tkï.\n\nAx. Tits ëtse ntönïp.\n\nNtaak ëtsnë nyaaxjap? Jats pën nii'tspe yï kuxyïpïj?\n\nNyuk'oy ëts njaa'k ma'ajït? Ax tëts ëtse ja ntsöö kyääknï.\n\nJats tö'maji jayï ja jëëjn tyaktë'kxpïk. Wanti ja ntaak jä tenyip të'k'akë'ëwiijn.\n\n"Ay önïk, tisemjajtjïp? Të ëtse xyaaxyja?" Ntaak tyaktïwa.\n\nËts ja kuxyïpïj nikijpxa. Jats ëts ja ntaak wyiintïk jats ja kuxyïpïj tyakpitsïm maa'tkïnpa'tkï.\n\nAy!... Ka'a yï kyuxyïpïja. Wä'äxa yë'ë ëts nmajpxyïn nijän, pö'ts yëk wëë'x. Yï y'atsi'it we'em të'kxp ax ja kuxyïpïj wyiijn.\n\nKoo'yï ëts ntuntsë'kiwa! Jats ëts ja ntaak nëë wää'n xmë'ë.\n\nWa'ants ëts tima'ajï. Jats ëts tïï tyïwam nkuma'ajït juu'am kuxyïpïj yukjëët!\n-----\n# Ka'a ëts ntsë'ëka\n\n**Kumoontun A. C. (Ayöök)**\n\n> Titse ja kiix pyaatyp akoo'ts itjëët?\n\n_Mixe (mco0)_\n\nMëj kiixxan ëtse'e. Pitsïmts ëtse naaytïm.\n\nWa'ajts koo'ts yï it! Jäpe jayï? Pën jäpe'e.\n\nAh, miisto yë'ë. Ka'a ëts ntsë'ëka.\n\nJäp ëts xyak'ix wa'ajts koo'ts! Tiyiwe'e.\n\nAh, nëmo'ottam jä'ä. Ka'a ëts ntsë'ëka.\n\nTitsyïne motïp! Juu't, juu't, juu't! Tiyiwe'e.\n\nËts ntsë'ëtam jäp nëë tyakpitsïmp mö'ötjëët. Ka'a ëts ntsë'ëka.\n\nËts nmotï jayï yo'oy! Pënjäpe'e, pënjäpe'e.\n\nËts ntaaktame jä'ynïp, kamjëëtp tiy'ëts.\n\nIxyam, mëj kiixan ëtse'e.\n\nNitiya ëts nkatsë'ëka.\n-----\n# Pi'kkääm juu' uk jäyïwaan\n\n**Kumoontun A. C. (Ayöök)**\n\n> Pi'kkääm jäyïwaamp ax ja totïk\n\n_Mixe (mco0)_\n\n"We'em ëts nja jäyïwa'any ax yï totïk"\n\n"Payo'oyï ëts", wyaajny ja totïk.\n\n"Ax ka'ats ëts tii nkääkïn, ka'a y'oya ëts njäyït".\n\n"Të ëts nijawa, köm'aajy ëts nyaktönïp jats ëts ja nkääkïn nyak'oyat!"\n\n"Mëk yakyo'oyï yï mkääkïn jats y'oyat mjäyït!" Nyë'mïxjï ja totïk.\n\n"Ka'a jyawa y'oya ëts njäyït", wyaajny ja pi'kkääm. "Matso'okï ëts wa'an ëts tijaa'k töönka."\n\n"Ixï! O'yip ëts njäyït!, wyaajny ja pi'kkääm ku nyööjmïk kïpkëjxm.\n\n"Ay! Tyëjx ëts tinkistëka, ka'axa ëts tii nkääkïn ax mits, ax nyuk'oyts ëts nkajäyït".\n-----\n# Nmukö'öktëjkta\n\n**Kumoontun A. C. (Ayöök)**\n\n> M'ixawaantip ëts nmukö'öktëjkta?\n\n_Mixe (mco0)_\n\nËtsxawe Töpïj. Nimay ëëts tö'k mukö'ök. Wa'an ti'iximta...\n\nYë'ë ëtse ntaak, yë'ëts ëtse ntee'.\n\nYë'ë ëts n'ajtsy, yë'ëts ëtse ntsë'ë, ixata...\n\nNay yajatse ëts n'ap-n'ok. Ntee' tyee'-tyaak jats ntaak tyee'-tyaakpa.\n\nNitööjk ëts ntaak tsyë'ëta. Ntik'ëkitipts ëtsyïwe'e. Ixata...\n\nNimäjtsk ëtse ntee' y'ajtsyta, jats ja nimäjtsk y'uts. Jats...\n\nJäm yï tyë'ëxtëjkta. Ixata, ixata, ixata...\n\nNay jätse'e mukooxk ja pi'k'önïkta.\n\nXoontïk'aa-xoontïkjoot ëëts ja it nyaknaxy.\n\nIxata! Nimay ëëts ooy!\n\nMex, mex! Ja öktam ëts njaa'tyokïp. Ooy ja työ'xta tyakyo'oy jats wyëj: woj,woj, woj.\n-----\n# Ja tsökïn\n\n**Kumoontun A. C. (Ayöök)**\n\n> Wintso ja tsökïn jyööjtyka\n\n_Mixe (mco0)_\n\nMex, x'ixpaatp ëtse'e? Ëtsxawe mumaktaaxk. Anaj, aka'yïn, anaj, aka'yïn. We'emts ëëts napyayo'oyjï.\n\nTëts nijawa! Täywa ëts n'ixtap jats ëts atï'ïts nyo'oyït.\n\nKa'a ëëts ne'em ax wiink tënïk. Ja xöö'kïn ëëts xyakyo'oyp.\n\nJäpe ja xöö'kïn juu' yaaxyjip: Minta, yame ja jï'kx!\n\nWiinktse waampap: Ka'a jätso mnïjkx!\n\nOoy ëts pa'ajkjï'kx ntuntsëk, we'em ax mits xxö'ökjawa.\n\nMtsëjkp ëts ntsots x'ixït?\n\nTëjkip ëts jyajöma, jya'atuka ja tëk'akë'ë.\n\nXjakajaantsyjawata, may'ëë'k ëëts njööjtyka oy-tsöj yumjëëtp.\n\nWa'an nam ayöök tijajtïmta: Pi'k - Mëj Otyun - Jaty Kona - Yën Pejyi - Yee'k Mëk - Yönïk Nä'mp - Amë'ët Ax: Pi'k ja tsökïn, mëj ja tsuu'k.\n-----\n# Jä tëjkts tëkjëët\n\n**Kumoontun A. C. (Ayöök)**\n\n> Pën ja tëjkts tyakpitsïmïp?\n\n_Mixe (mco0)_\n\nJäm tëkjëët y'ijt tö'k tëjkts. Ja n'oktse töö'wëjkp ti'ixpaat. Na' tëjkts! Wyaajny, waat nyöjmïk tsïïjtykinkïjx. Ja kukëwa kyistëjki.\n\nJöma, ja ntee' tyaktïwi waat nyakyumatsyji atëtyökkïjx. Jats ja atëtyök kyis'ët. Xija! Ja ntaak wyaajny, ku kapyäjtïnkïjx yuknuujm. Jats ja texta kyistëjkiti jats pyö'öti.\n\nMatsï! Ja mix miistö ti nïïjmi. Ku ja miistö ti'ix ja tëjkts, tyëjkinï maa'tkïnpa'tkï. Tëjkts! Y'akëë'tstïk ja mix, jats ja miisto tipanïjkx.\n\nËts nyakpitsïmïp! Ja ntaak wyaajny, të nyamyëkpïmjï. Pyäätmiijn-pyätxïjp. Ja tëjkts, xäp mnaatïp! Ëts ntee' wyaajny. Ja ntaak ti'ix ja tëjkts jats nyayö'tsjï maatkïnpa'tkï.\n\nTë ëts nijawa wintso yaktönït! Mëk mëk wyaajny ëts n'ok waat tsïïjntykinkïjx wyanyïk. Ja nëk ti'axaa'tsy we'emts tiwojpmin- tiwojpxïp.\n\nTëjkts! Wyaajny ëts ntee'. Të këjxm pyet, tëk'akë'ëwiijn. Mits m'anajïmtso! Ja n'ok ti ix ja tëjkts jats nyayö'tsjï maa'tkïnpa'tkï.\n\nAy ka'a! Wyaajny ëts ja ntee' otyun. Ka' y'uk o'yinï këjxm jyaa'k pätït. Jats otyun wyajtknï win'its nyayö'ötsjï maa'tkïnpa'tkï, nam ka'anïm ja tëjkts y'ixjï.\n\nJä na' tëjkts tëkjëët! Y'akëë'tstïkti ananyijöma. Jats ja maax jyotwij. Y'ëjtxtïk wyimpitïtkïjx jats wyiijn tixatsy. Tiyine'e kyukëwakëjxm?\n\nMäjtsk ja wyiijn, maktaaxk tyek jats ja työ'xta yën. Tëjkts! Ja maax wyaajny. Tyun xoontïk jats kyëpïkx. Ja maax ti'a'ixtïk ja tëjkts, jats ja tëjkts nöömp pyitsïm. Ja maax pyanöömjï.\n\nNyömmin-nyömxïp tök'tsïjtykinkïjx, atëtyökkïjx, kapyäjtïnkïjx, jats yukwiwïp kukëwakijx....\n\n...we'emts jyaa'k tun nuujm, jats pyitsïmnï.
|
top-books2-6
|
top
|
Limapakgsin Ixlilakkaxlan xla Pulataman Veracruz xla Ignacio de la Llave\nxapulaktutu ixliwakg xakgtumiinika xatapuliwalin\nkilhtamakú xlakáta talhkawalinkilhtamakú talhkayawan.\nXatakglhtinpusni ja’é limakgantaxtintapakgsin\nnamapatinikán lata’ wan Tapakgsin.\nLITAMAPISTIN II\nXla ixtatliwakglhat Ixlakkaxtlawananintapakgsit\nLikatsin 20. Ixtatliwakglhat ixlakkaxtlawananintapakgsit\nwalikán nak tamakxtumit nemá wanikán Tamakxtumit xla\nLakatunupulatamatni.\nLikatsin 21. Tamakxtumit xla Lakatunupulatamatni\nnalitakaxtawilá ixlakkaxtlawananintapakgsit nemá\nkalaksakyawakanit xlakáta laktsutapakgsin xla lankalilhuwa\nlilakxtumxtapalh nak titsuntinpulatamatni litalhkayawan\nlichatuminika, xawá ixlakkaxtlawananintapakgsi\nkalaksakyawakanit xlakáta laktsutapakgsin xla lilakatitayan\nlilakxtumxtapalh, lata’ wi tixtumtapakuwit nemá tamastá\ntamakxtumit ixlilakkaxtlawanalilatamat nak tapukin-\ntamapitsin talhuwittalhkayaw, nemá namalakgawanikán nak\ntitsuntinpulatamatni xla Lakatunupulatamatni; nak akgtúm\nxakgkitsispuxám xla tutunpuxúm xawá tipuxúm,\nxlilaktuykán; lata’ talaklhkawalinit nak tapakgsin.\n\nLimapakgsin Ixlilakkaxlan xla Pulataman Veracruz xla Ignacio de la Llave\nTapakgsin namalakatsukí xali’akxilhxtut la kamakamaxkín\nixlakkaxtlawananintapakgsit kalaksakyawakanit xlakáta\nlaktsutapakgsin tapalakatayan lilakxtum. Xlakáta\nnalakgxtapalikán lata’ ixlilakalit titsuntinpulatamatni\nxatalhkayawan lichatuminika, natokgokgekán lata’\ntalhkawalin nak ja’é Limapakgsin xawá tapakgsin.\nTamakxtumit wakg natatalakgxtapalí akgatutún\nXakxni la kitaxtu xlakata Tamakxtumit litakaxtawilá xalikta\n50 ixlakkaxtlawananin tapakgsit, xatalhuwit tamakxtumit\nnilá katimakamaxkika liwaká 4 ixlakkaxtlawananintapakgsit\nxla laktsu tapakgsinxla tapalakatayan lilakxtum, xawá pala\nama Tamakxtumit nilá katimakamaxkika liwaká 5\nixlakkaxtlawananintapakgsit ixpalakata ja’é laktsutapakgsín.\nNi wi tu xlakata tamakxtumit nalitakaxtawilá liwaká 60\nixlakkaxtlawananintapakgsit.\nXakxni la kitaxtu xlakata Tamakxtumit litakaxtawilá xalikta\n50 ixlakkaxtlawananin tapakgsit, xatalhuwit tamakxtumit\nnilá katimakamaxkika liwaká 4 ixlakkaxtlawananintapakgsit\nxla laktsu tapakgsinxla tapalakatayan lilakxtum, xawá pala\nama Tamakxtumit nilá katimakamaxkika liwaká 5\nixlakkaxtlawananintapakgsit ixpalakata ja’é laktsutapakgsín.\nNi wi tu xlakata tamakxtumit nalitakaxtawilá liwaká 60\nixlakkaxtlawananintapakgsit.\n\nLimapakgsin Ixlilakkaxlan xla Pulataman Veracruz xla Ignacio de la Llave\nNi pala putum tamakxtumit ixlakkaxtlawananinlilatamat\ntlan nakgalhí la ixlichalit ixlakkaxtlawananintapakgsit, lata’\nixlilaktuykán laktsutapakgsín, xalhuwa la ixlichalit liwakg\ntitsuntinpulatamatni talhkayawananin lichatuminika.\nLikatsin 22. Lata’ chatunu ixlakkaxtlawananintapakgsit\ntakgalhinlitayat nalaksakyawakán chatum ixmakgta-\nyanalitayay. Lata ixlichatuyunkán taskiní:\n(Lakkaxtlawapalakanit nak Limakátsin xalak Pulatamat xla\n14 ixpapá’ octubre kata 2008)\nI. Tachixkuwit limejikano nawan xalilakgawan, lata’ liwaj\nxatatlawán ixlakgchanat;\nII. Nakatsí kgalhtawakgá xawá tsokgnán; chu\n(Lakkaxtlawapalakanit nak Limakátsin xalak Pulatamat xla\n14 ixpapá’ octubre kata 2008)\nIII. Lamanawán nak titsuntinpulatamatni nemá tapakgsí usu\nama’ nitu kitapakgtá Lakatunupulatamatni, kana ni chan\nakgtuto kata lata’ ya makachán ixchichini’ talaksakyawan.\nLikatsin 23. Nilá natawán ixlakkaxtlawananintapasit:\nI. Wa Mapakgsina’;\n\nLimapakgsin Ixlilakkaxlan xla Pulataman Veracruz xla Ignacio de la Llave\nII. Makgskujnanín xalakakapulhuwa xla Lakatunu-\npulatamatni usu ixla Pulatamatni, nak ixtatlawat\nmapakgsina’;\nIII. Makgtayananín, pakgtanunanín xka tamakxtumit\nputapakgsinlaktsupulatamat usu lata’ tiku kgalhí\nkatuwaya talitayan aná ja’é, nak titsuntinpulatamatni\naná nikgalhi limapakgsin;\nIV.Ixlikgawananinpulatamatni nemá taskujmana usu\ntamapakgsín xla tamatliwakglhat;\nV. Ti tapakgtanunít nak lakatunupulatamatni xla\nkalisiku’alanán usu natlán ixmakgamakgtayanínpuxku\nwi nemá xatalipawansiku’alan, tlan nawán pala\nnatamakgxtakga ixpulakatunu pumakgamakgtayankán\nlata’ walikanít nak tamatsukit nak Limapakgsin\nLakatunupulatamatni xawa’ tapakgsín xla lilánat; xawá’\nVI.Ti takgalí talakgalhín xatakgxtakgajni xlakáta\nlitalhkayawan xla talakgalhín nemá ni lakatitumtatlawán,\nmatsenkgenimaka amá nemá maxkikanit litamakgtayat\nxla talakgxtapalit usu tamaktsuwit tamakgenut xla\ntapatín.\nLata’ liwankán ixpalakatakán makgskujnanín xakakapulhuwa\nnemá tatapakuwilh nak tapitsi II, III xawá IV, ni katita’aninika\npala natatanpuxtu nak ixlitayankán tatipuxumakaw\nkilhtamakú lata’ ni makachanít chichini’ xla talaksakyawan.\n\nLimapakgsin Ixlilakkaxlan xla Pulataman Veracruz xla Ignacio de la Llave\nLikatsin 24. Tamakxtumit nilá katimatsukilh ixtaskujut chu\nnilá katimakgetilh ixtatlawat akxni nitachanít liwaka itat\nlata’ ixliwakgkán ixlakkaxtlawananintapakgsit; nemá\ntawilanajá tlan natatamakxtumí amá chichini’ la lhkawalinít\ntapakgsín xawá natamakgantaxti ti ni tachilh xlakáta\nkatakichalh ixlitumá chichini’ amá xatamakatsinin pala\nnichuna’ tatlawá natakgachakgxí, lata’ amá tamasilha,\ntamatsenkge tu ixlakata tamakanajlinita’, ni talikgalhtinán\nlitáyat, katasanikán makgtayananinlitayat nemá\nnatatamakamasta’ piwa’ talaklhkawalinkilhtamakú; xawá\npala nani’ixtatlawalh, kgalhapalakán nitichipanít litáyat\nxawá matasaninanpalakán ixlisasti talaksakyawan, pala wa\namá ixlakkaxtlawananintapakgsit xatalaksakyawan xlakáta\nlaktsutapakgsin xla tapalakatayan lilákxtum, matasaninankán\nxachatúm lata’ xatamatixtum nemá lakgchán, lata’\ntixtumitapakuwit nemá tamakamastanit tamakxtumit\nixlilakkaxlanalilatamat.\nLikatsin 25. Tamakxtumit natatamakxtumí lata’ litsukú 5\nixpapá’ noviembre lata’ akgatunu kata’ xlakata talipaxawá\nakgtum ixlawán ixkilhtamakú xla taskujt xatalismanín, nemá\nnakgalhsputa ixlikgalhsputni chichini’ ixpapa’ enero nema\ntanuyacha’ kata’; xawá litsukú 2 ixpapá’ mayo lata’ kata\nkata, xlakata talipaxawá akgtúm ixlimakgtuy ixkilhtamakú
|
poi-books-5
|
poi
|
mosnatukuten maknamosnamaktasten\n\n90\n\n\nmosnamaktasten makna´\n\na) Nîkpa´jooyi´.\n\nb) i´ñ ñippa´ mooya.\n\nc) petyajpa´ i ankîyaj.\n\nd) tañaù tî´ksta´mpa tan ta´añi´.\n\ne) am piùpa´ tootkujagaùyaj\n\nf) namiiñî tum mooya´.\n\n\n( ) mich\n\n( ) ta îchtyam\n\n( ) mich\n\n( ) jeeyaj\n\n( ) je´\n\n( ) je´eyaj\n\n\nmosna maktasten maknatum\n\nKaama´ no´okuy\n\nTan attebet naxyukmî ta naùyujneta´mum iga´\n\ntum tum amtyîy tan no´oba je´m tîîtsa´ puuchi´i\n\nje´m sootyi´ itytyajwî´îb taù kaamjoom.\n\nJeempî´gam tan kejañeyaj tan jaatuùtam,\njuutypî´gam taù wîtsakpa´ tan nas jesîk toomim\nnukpa´ jaama´ iga´ ta ñippa´. I dya tan kuja´mayñe´\nje´m wîbîg jî´îxi´ta tsagayyajwî´îb. Watyi´\naùmatyiyaj ta naùyujneyaj, iga´ tan tsîkpoypa´\n\njuktî´k i dya tyi naspa. Uxtyam uxtyam ta´ñ ixñe´\n\njuutypî´k sî´b i yaj taù ku´yaùjuj i je´m jaama´\n\ntsaam pîîmi´ ta no´oba´ i je´m animatyaj\n\nityyajwîb ja´yaù dyam ju´chan ityyaj, jeempî´ktyim\n\ntañ ixpa´ jutypî´k sî´î tan nî´aùjuj\n\nkutîtsa´ypaixî´îyaj. Weñi tan tîwîtam dyanam i\n\nkupîkneyaj iga jesîk tan tsîkpoypa´tan juktî´,\nwîab tan wat ja´yaù togoykeetyi i wî’ab iga´ tana\n\nkotkumtaab jesîk tan no´okeda´ypa´ tan tîwîtam i\n\nñipñibo´oyi´ i jeempîgtyim uxtyam uxtyam tan\nwatpa´ iga´ togo´yiñ ta´ñ iityi, ityumpîy yî´p\nwado´oyi´ naspa´jesîk wiñtyi iga´ ta no´oba dya tan\n\njîîspa´ tyityam wîaab i nas jesîk ta no´oba. Wî\n\niga´ taù kupîguiñ iga´om tan no´iñ tan jîmñi’aùjuj,\niga mîja´iñ eybîg tan jîmñi i ikujî´îmiñ je´m nî\nixkuyyaj i aùpîgyajiñ je´m animatyaj\n\nityyajwî´îbnam jîmñoom. Je´eyukmî´ ta\n\n\n92\n\n\nmosnamaktasten maknawîsten\n\nwa´gaytya iga jesîk ta nooba´ tanaùpedyim\njutyim kuyajpa´ taù kaama´, jesîk dya poypa´tan\njuktî´. Wî´abtyim tan no´tsu´u kî´îm, jesîk dya\ntsaam witypa´ juktî´ iga pagagane´ebam ityi´.\n\nMargarito Sagrero Rodríguez\n\nmosnamaktasten maknatukuten\n\n94\n\n\nmosnamaktasten maknamaktasten\n\nJu´uts yî´îm kejyajpa je´m aùmatyiyaj.\n\naùmaatyi`\n\n - aùya´aki´\n\n - tsu´u\n\n - pagag\n\n - yîk\n\n - pa´ak\n\n\niùseetyi\n\n- maymay\n\n- sîùñi´\n\n- pijpa´\n\n- poopo´\n\n- tam\n\n\nPe´m tsîxtyam i ño´oyajpa´ tîîtsa ´ puuchi.\n\nPe´m tsîxtyam i ño´oyajpa´ m uuja puuchi´.\n\nPîîmi p i jp a jaama.\n\nPîîmi p a g a g jaama´.\n\nmosnamaktasten maknamosten\n\n- ñu´upu´ no´oba´ tsu´ukî´îm.\n\n- Kata´ i kujîsî´y iga no´obatyim.\n\n- Peetu´ seet i juktî´\n\n\n96\n\n\nmosnamaktasten maknamosnatum\n\nYî´îm yagats Lumuj jesîk toomi´abam\nkaamno´okuymî, aùjago´oyiyaj i watyajpa\ntum aùtu´umaaji´ jutyim nîmyajpa´ iga i´am\n\nno´obam i wada´yiñ iù jîîtjaaki´ i\n\niku´amiñtyim jayaù pîxiñtyam iga nîguiñ\n\ni yooxpa´taa, ini nîkyajiñ i kusujo´ykuy\n\ni ñî´îyaj, jesîk siga poytyo´oba je´m juktî´\nityyaj ityam iù jakyajpa. Yî´împîga´m na\n\nmosnamaktasten maknamosnawîsten\n\n98\n\n\nmosnamaktasten maknamosnatukuten\n\naùsîîkmî´\n\nmîj\n\nchejché\n\nju´umî\n\ntu´udî´y\n\nmîmne´\n\npon\n\nmosnamaktasten maknamosnamaktasten\n\nWooñi´ akku´ago´ykuy\n\nTsaam wiñîgam jesîk akku´aktaabidyîk tum woñi´\niga´ ja´ayî´ypa´ nîkpam idyîk je´m woñ jaychîîxi´ i\n\njaatuù, je´m woñi´ i tyîkkî´îm. Jesîk\n\njîyputnîîmpam, mojpam jîîyi´ je´m woñjaychîîxi´\n\ni jaatuù i ñî´ma´ypam je´m woñi´ i jaatuù:\n\nYî´p an tu´chtyi´\n\nkega´y i miñ yî´îm,\n\ni ix tum im mooya´\n\njuuty mich tsaam\n\niù wî apity kujîîkne´.\n\nAn tuchtyi´ i tyukto´oba\n\nyî´p im mooya´, je´i\n\nwî jodoù iga´ dya\n\nju´uts kej wîab i tyuk,\n\nje´eyukmî´ miññe´\n\nana jîyput siga mich\niù wî pîga´ypa iga´,\n\ni tyuguiñ.\n\nJesîk je´m woñi´i jatuù siga i wîpîkpa´iù\n\ntsoùpa´:\n\nYî´pkisîp mooya´ ni\n\ntum tuchtyi´ dya i\n\nñu´kane´, wî kuta´nne´\n\nwî apity kujîîkne´.\n\n\n100\n\n\nips\n\nSîga´ je´am iñ jîîxityam\n\ntam me´tspa´ tum\n\nwîty na´aù ta amkooñwî´yayiñ\n\ntan jîîxi´.\n\nJesîk dya i i wî pîkpa´ je´m woñjay chîîxi´,\n\nnîmaytyabidyîk, nîma´ayî´ iñ tyuchtyi iga´nîguiñ\n\ntu´mane´eymî ama´mo´oyi´. Yî´îm ni meeme´\n\ndya wî´ab i ñu´k.\n\nAndrés García Hernández\n\n\nips tum\n\n¿Tanakka´mpa ii je´ je´m tuchtyi?\n\nR\n\n¿Tanakka´mpa ii je´ je´m mooya´?\n\nR\n\n¿Iniùja´amo´oyi ii sî´b je´ je´m na´aù?\n\nR\n\n\n102\n\n\nips wîsten\n\nTum tuchtyi kek mi´ iñîk, nu´k tum mooya´\n\nyukmî´. I ñîmay je´m mooya´-imich tsaam\n\n\n\n\nips tukuten\n\nSî´îb nasuùwîmî´ miño´oyi´.\n\n\n104\n\n\nips maktasten\n\nSî´îbpî´k jaama´ dyam jeex ju´uts wiñîk iga ken\nwañiimî´ akkuaktaab tum woñi´ iga pîktato´oba,\nsî´îb ju´uts kejam, jutypîgam wî´ab. Wiñîk tum\n\nwoñi´ jesîk akkuaknetabam, wî wî´îdyanetaab,\n\nips mosten\n\n¿Juutypî´k akkuaktabidyîk woñtyam wiñîk?\n\nR\n\n¿ Sî´îb juutypî´k ja´ayîuajpa´ woñtyam?\n\nR\n\n¿Wiñîk juutypî´k na itytyab je´m woñi jesîk akkuaknetabam?\n\nR\n\n¿Tyi idyîk naspa wiñîk, siga ixtyabidyîk tum wooñi´ i tum\nwoñyajchîîxi´ iga´ aùmatyajpa´ i tyi naspa sî´îb?\n\nR\n\n\n106\n\n\nips mosnatum\n\n1.- Pe´m xixyaj iku´tyaj kaana´.\n\na) sî´îb b) mi´ño´oyi´ c) nasuùwîîmî´\n\n2.- Yî´p yomtam i tyoyyajpa´ i manîktam.\n\na) sî´îb b) nasuùwîîmî´ c) miño´oyi´\n\n3.- Ich an juypanam tum kawaj.\n\na) nasuùwîîmî´ b) sî´îb c) mi´ño´oyi´\n\n4.- Pe´m misi´ ik ka´ tum tsuk.\n\na) nasuùwîîmî´ b) sî´îb c) mi´ño´oyi´\n\n¿Jutypî´k iù kusunîypa iga akkua´taiñ tum woñi´, ju´uts wiñîk u\n\nju´uts sî´îb?\n\n¿Tyi iga?\n\nips mosnawîsten\n\nJe´m aùko´mî´yo´oyi´\n\nJesîk tum woñjaychîîxi´ yo´omîytyo´obam, nîkpa´\n\ni jaatun ikkua´gay ju´bam woñi i ixñe´, siga´\nnu´kyajpa´tumtyi jîîxi´ kun je´m woñi´ i jaatuù iga\nwî´ab iùko´mîyyaj, je´m woñi´ i jatuù i wa´gaypa\nje´m woñjajchîîxi´ iga´ jesîk nîkyajga´kpa´ ini\n\nnîkyajiñ wîsten amkooñwîykîîwiñyaj i tum\n\nakkua´goykî´îwiñ. Jesîk aùtu´umaneyajpam\nityumpîyyaj jîîxipîkyajpam iga´ juchaa na wattab\nje´m wiñtyi wi´iki´. Je´m wiñtyi wi´iki´ na wattab iga i\n\npîkyajpa jîîxi´ ju´stan jooyi i watyajpa woñjaychîîxi\n\ni jatuùjay, siga´ mosnatukuten u maknawîsten\n\nje´am woñi´ i tyîkkî´îm. Je´m jooyi´na wattab jesîk\n\nnu´kpam tukunamaknajamjom, juchixan ka´pspa´\n\nje´m ju´tsan jooyi´. Jesîktyim tsaktaab tum\n\ntî´ùkuytumiñ i ñîîyi´tîgaùnaktsoowa´, je´m tumiñ\nnakka´mta´ab siga je´m woñi´ u je´m wonjaychîîxi´\n\ndya ikka´pspa´ iù maatyiyaj i yojpa´ ju´tsa´ùam\n\ntsaknetaa. Sîga´ je´m tî´ùkuy tumiñ i choowa\n\nwîsten, i am i kotku´m i tya´ùka´ i yojpa wîsten\n\nma´aki´ps tsoowa´. Jesîk nîkyajpa jooyi´ ini\n\nnîkyajpa´xaajayaj, ju´uts piyu ja´axi´, kaxtyannaañi´\n\ni tyityiùkejyaj. Ku´amtaptyim tum tsaam pîîxiñ iga´i\nma´yiñ wiñîk aùmatyi´ iga´ odoy aùmookwadne´iñ\n\nje´m jooyi´. Jesîk ka´psum je´m jutsa´ù jooyi´, na\n\nwattagakpam tuùgak wi´iki´, iga´ juchaa itypam\n\nje´m aùko´mî´yo´oyi´. Jesîk tsukumpam je´m\n\n\n108\n\n\nips mosnatukuten\n\nnunda pujaù, je´m wintyipî´k jaama´ pedaytyaab\n\nje´m woñtîkmî´ i aùkî´, mojpam juktî aknu´ukiyaj,\n\nmo´osnîmpam i wi´kyajpatyim; i kukejaama´\n\nakka´tabam xix, je´m woñi´akka´maytyaab i poop\n\nte´kxe´ iga´ aùko´mî´ yyajpam,i kukejaama´ jesîk\n\nyajpam wi´ikiyaj, nîkpam i chaktaa je´m woñi´ i\n\nwîdyay tkmî´, kun je´m koowatî´kxiimî´.\n\nPedro Lázaro Pablo\n\nips mosnamaktasten
|
mfy-books-1
|
mfy
|
# ***Yoremnokki***\n\n***Lengua mayo***\n***Sonora y Sinaloa***\n\n*Segundo grado*\n\nNOMBRE DEL ALUMNO (A)\n\nESCUELA GRUPO\n\nPOBLACIÓN\n\nENTIDAD FEDERATIVA\n\nEste libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la\nRepública y se entrega en forma gratuita a los niños de las\nescuelas primarias del país.\n\nLos juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de\nlos alumnos son muy importantes para mejorar la calidad\nde este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la\nsiguiente dirección:\n\nCOMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS\n\nRafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen\n\nC.P. 01000, México, D.F.\n\nLas obras de arte que ilustran las cubiertas de los\nlibros de texto gratuitos son representativas de las\ngrandes etapas del arte mexicano. Constituyen un\nvalioso respaldo educativo y son motivo de orgullo\nnacional.\n\n**Libro de texto en lengua mayo, Sonora y Sinaloa**\nElaborado en la Dirección General de Educación Indígena de la Subsecretaría de\nEducación Básica de la Secretaría de Educación Pública\n\n**Autor**\nFrancisco Almada Leyva\n\n**Ilustración y Fotografía**\nArchivo Iconográfico de la Dirección General de Educación Indígena,\nFelipe Martínez, Mauricio Gómez Morín, Huberto Pacheco y Gonzalo Sales\n\n**Diseño de Portada**\nComisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos,\ncon la colaboración de Luis Almeida\n\n**Ilustración de Portada**\n**“Vendedora de frutas”**, Olga Costa (1913-1993)\nÓleo sobre tela, 1951, 195 x 245 cm\nMuseo de Arte Moderno, INBA, CNCA\nReproducción autorizada por el\nInstituto Nacional de Bellas Artes y Literatura\n\n**Fotografía de Portada**\nJavier Hinojosa\n\nD.R. © Ilustración de Portada: Olga Costa / INBA\nD.R. © Secretaría de Educación Pública, 1994\nArgentina No. 28\nCol. Centro. C. P. 06029\nMéxico, D.F.\n\n**ISBN Obra GeneralISBN Obra General 978-968-29-5718-5968-29-5718-4**\n\n**Parte II 978-968-29-5736-9Parte II** **968-29-5736-2**\n\nCuarta reimpresión Primera edición 1994 1998\nQuinta reimpresión Décima séptima reimpresión 20132000\nSexta reimpresión 2001\nSéptima reimpresión 2003\nOctava reimpresión Impreso en México 2004\nNovena reimpresión 2005\nDécima reimpresión 2006\nDécima primera reimpresión 2007\nDécima segunda reimpresión 2008\n\nImpreso en México\n\n# *Yoremnokki*\n\n*Lengua mayo*\n*Sonora y Sinaloa*\n\n*Segundo grado*\n\n##### *P R E S E N T A C I Ó N*\n### E ste libro de texto está dirigido a las niñas y los niños indígenas que cursan la educación primaria, tiene el propósito\n\nde favorecer el aprendizaje de la lectura y la escritura de la\nlengua indígena que se habla en su comunidad.\n\nSe espera que este libro sea utilizado en forma creativa, tanto\npor el profesorado como por las niñas y los niños, en este ciclo\n\nescolar y los subsecuentes, para dar respuesta a los problemas\nparticulares que se presenten en el desarrollo de la expresión\nescrita y la comprensión lectora.\n\nEn el libro se encuentran diferentes textos, algunos hablan del\nentorno físico de los alumnos, objetos y cosas que hay en la\ncomunidad, y otros se refieren al entorno social y cultural, pues\nrelatan las costumbres, fiestas y leyendas de la región.\n\nSu elaboración estuvo a cargo de profesores indígenas\nbilingües con experiencia en la enseñanza de su lengua materna,\nasí como con un profundo conocimiento de la cultura de sus\n\ncomunidades. Para la redacción, los autores consideraron el\n\nenfoque comunicativo propuesto en el Plan y Programas de\nEstudio para la Educación Primaria 1993.\n\nEste libro de texto podrá ser enriquecido a partir de las\nobservaciones y consideraciones que profesores, padres de\nfamilia, comunidades y organizaciones civiles indígenas realicen\nacerca del lenguaje utilizado, los contenidos, las ilustraciones, el\nformato y la presentación.\n\n#### ***BAT ETTÉSOWAME***\n\nImë jiösiam ili usim béchïbo yáari, seenukun ento woyíkun wéepo\nprimáaría exkuéelapo emo maxtiame béchïbo. Ara bem noknakew\nento yoremnokpo emo jioxte máxtianake béchïbom yáari.\n\nSïme jume maixtom, aram bem túttüle bénasi amey\ntekipanoanake, bejasum ket sïme usim jum primáariapo emo\nmaxtiame béchïbo ket weyye.\n\nImë jiösiam juka yoremta täyaw bétana nooka, yun ettéjoreatam\nnooka entok itom yölútüriata bétanam ket nooka.\n\nMaixtom yorem nókame am yawwak, yorem anwamta ento\ntüwata bétana nátemajeka, itom aniat jiba suakari.\n\nSïme yoremem ara imë jiösiam bétana ettejoa, chë june am tü\nyáabechïbo, béjasu júnëli tua weyye ju emo maxtiawame, itom\ntäyaw naw lópola boojórianake.\n\nSONORA\n\nNAVOJOA\nETCHOJOA ÁLAMOS\n\nHUATABAMPO\n\nEL FUERTE\n\nAHOME\n\n\nCHIHUAHUA\n\nSINALOA DE LEYVA\n\n\nGOLFO\n\nDE\n\nCALIFORNIA\n\nBAJA\n\nCALIFORNIA\n\nSUR\n\nO C É A N O\nPA C í F I C O\n\n\nGUASAVE\n\nMÉXICO\n\n\nCULIACÁN\n\nSINALOA\n\nDURANGO\n\nNAYARIT\n\n\nZACATECAS\n\n###### Í N D I C E\n\n1. Itom Exkuéela 13\n\n2. Ju ánia 67\n\n3. Tekkil 111\n\n4. Méjikopo juebenna 145\nyóremra aane\n\nMejikota ahpoa aw sawtáyteko\nseptiembreta Woxmamni áma\nbúsan taawarita wériayo 1810 po\n\nYün wásuktiapo méjiko espanyóolim\nnésawpo aaney.\nMikkel Hidalgo ento wate yáhuchim méjikota\ntü yáa báreka jibba eyyay. Wanay\nseptiembreta woxmamni áma búsanipo,\nHidalgo Dolorexpo pueblo sïmem naw\nnunnuk nassua béchïbo.\n\nJúnëli naatek, ju naw nássuawame\nespanyóolimmaki.\n\nItom exkuéela\n\nÍtapo exkuéelapo aane wate ili ússimmak.\n\nSïmete ito nakke emo wayekame bénnasi.\n\nÁmate ito maxtía jiösiam ara bit béchïbo\n\nento jita täya béchïbo.\n\nIn exkuéelata béchïbo\n\nÍmë nokimne nok báare\n\nin tüli exkuéelata béchïbo.\n\nMaysu tülisi áma kattek\n\nin ino maxtía bárëpo.\n\nJume léetram at yew kaate\n\njume ili ussim söti jiäpo,\n\ntepam buiika, tepam chaaye,\n\nbem uxyoli exkuéelapoo.\n\nBem exkuéeläw beja chuppe\n\njuka täta lulha kátteko,\n\nbejam bamse, bejam wátakte,\n\nmáixtota ket lottilatuko.\n\nBem kuadéernom waixwa tóotek,\n\nbejam sïmeta naw toixla,\n\ntuane a wáatia, tuana a nakke:\n\n¡May uxyooli, itom exkuéela!\n\n-¿Jáchisë téwak?\n\n-Ínapo Juan\n\n-¿Em uxtéwamsu?\n\n-Moroyokki ento Yebixméha\n\n¿Jákusë jowwak?\n\n-Mabbe jakíapo\n\n¿Jáykimsë wásukte?\n\n-búsanim\n\n-¿Empo exkuéela?\n\n-Jeewi, ínapo exkuéela\n\n¿Jitta exkuéelaposë aane?\n\n-20 de nobiémrepo\n\n-Empo Peero ¿Jáchïnasa em\nexkuéela?\n\n-May musäla maachi\n\n-¿Jáchïnasa?\n\n-Tülisi yókkari, yün bankom jípure\n\n¿Ju maixto ka enchim omtía?\n\n-Ë, may itom nakke, itom jimyóreyo, áapo\n\nítomak yeyewe\n\n¿Jákusëm yeyewe?\n\n - Ítapo exkuéelata tébatpo yeyewe\n\n¿Jíttasum Joowa?\n\nTamaxti-túbuktitam yeewe\n\nBempo chéptiata yeewe\n\nÉwsuriam\n\nÉwsuriam yew béchïbo may ka obiáachi.\n\nJume ili ussim wépü ili ússita yew\npuáanake.\n\nJuka ili ússita yew puáasuko sïme beja\nemo chíbextiaka jak éwsunake.\n\n-¡Bejja!- ti chaywako, beja am\njaríwtáytinake.\n\nJu bat téywakame beja juchi wéëpo\nsïmem jaríwnake.\n\nItom maixto ímï jíjioxte ímïne yeyesa\n\nímïne ino maxtía ímïne yeyewe\n\nímïne bä jejëye ímïne jíjioxte
|
zos-books-41
|
zos
|
BIBLIOGRAFÍA 194\n\nAmerica najsomo, yä wyanhjamänh, ntä mujspa anhkä ke te'sepä\n\nkänhoye nyäjmayajpapä cochinilla jenenhna ijtpa temä Oaxaca).\n\n(Tomas Gage era un sacerdote dominico inglés que recorrió\n\nMéxico en 1625 y 1626, anotando cuanto veía y oía en una labor\n\npráctica de espionaje para Inglaterra. Terminó sus días en Jamai\nca como clérigo anglicano, habiendo desertado del catolicismo.\n\nEn el tomo I, capítulo XVIII de esta obra habla de los zoques\n\nde Chiapas, sin mencionar los nombres de sus pueblos. Dice que\n\n“está lindando con el Distrito de Chiapas el de los Zoques que es\n\nla provincia más acomodada del territorio de Chiapas… la gente\n\ndel país es aguda e ingeniosa y de cuerpos bien formados.” Dice\n\nque producían mucha seda, entendiéndose por seda el algodón,\n\nde que hacían “telas de todos colores con diversidad de obras\n\ny labores… siendo tal su hermosura y pulimiento que podrían\n\nservir de dechados a las mejores de Inglaterra.” Asegura que los\n\nzoques producían la mejor “cochinilla con la mayor abundancia\n\nde toda la América”, dato que juzgo exagerado, pues sabemos\n\nque la producción mayor de cochinilla, de la que extraían la tintu\nra roja llamada grana, era la de Oaxaca.)\n\nGARCÍA CUBAS, ANTONIO, *Diccionario Geográfico, Histórico y*\n\n*Biográfico*, México, 1898 (Noticia geográfica de Magdalena\n\nCoalpitán).\n\nLEDUC, ALBERTO, LUIS LARA PARDO Y CARLOS ROUMAGNAC,\n\n*Diccionario de Geografía, Historia y Biografía Mexicanas*, Librería\n\nde la Vda. de C. Bouret, París-México, 1910 (Noticias geográficas\n\nde pueblos zoques; etimologías de Tapilula, Pantepec y\n\nOcozocoautla).\n\n195 KÄMETZYAJUPÄ TOTOJAYERAM\n\nMOCIÑO, JOSEPH MARIANO, *Noticias de Nutka y descripción del*\n\n*volcán de Tuxtla*, México, 1913 (Libro escrito en el siglo XVIII . En la\n\npágina 23 describe la creencia de los nutqueses en los salvajes).\n\nOBREGÓN, MARIANO R., “Carbón y petróleo en los Estado Unidos\n\nMexicanos”, en *Memorias y Revista de la Sociedad Científica* “ *Anto-*\n\n*nio Alzate* ”, t. 43, núms. 3-4, México, 1924, pp. 213-214.\n\n(Tzyampa ke ijtu petróleo tome te' Kuyatemä, tzowekpamä\n\nKetzykämä: “…jamotyäjkomo ijtu te' mäja nä' nyäjmayajpapä\n\nOstuacan…norte'omo Union jinh, te' petróleo tzujtzipäre y\n\ntijanari kejpa ne jyä'tupä… tumä jojpajkomo ja'iräpä'is nyäyi y te'\n\nnä'kämä ntä ijspanh ne jyä'tupä petróleo…”Jiskante Rio Ostuacan\n\nnyäyi makapä Rio Sayula. Kuyatemä näjmayajutzi ke ijtuna tome\n\njojpajktam ne jyätyajupä'omo petróleo).\n\n(Menciona manifestaciones de petróleo en las cercanías de\n\nFrancisco León, en terrenos limítrofes de Ostuacán: “… en la\n\nmargen derecha del Río Ostuacán… al norte de la Unión… el pe\ntróleo crudo escurre superficialmente… en un arroyo sin nombre\n\ny en su cauce y debajo del cascajo se ven charcos de petróleo…“\n\nCreo que llama río Ostuacán al río Sayula. En Francisco León me\n\ndijeron que cerca había manifestaciones de petróleo en arroyos y\n\nmanantiales.)\n\nOROZCO Y BERRA, MANUEL, *Diccionario Universal de Historia y*\n\n*Geografía*, t. IX, Apéndice, México, 1856. (Noticia geográfica de\n\nCoalpitán, Santa María Magdalena)\n\nOROZCO Y JIMÉNEZ, FRANCISCO, *Colección de Documentos Relati-*\n\n*vos a la iglesia de Chiapas*, San Cristóbal Las Casas, 1911 (Noticia\n\nde Magdalena en el censo de 1776, y de la descripción de Magda\nlena Chica).\n\nBIBLIOGRAFÍA 196\n\nPEÑAFIEL, ANTONIO, *Nomenclatura geográfica mexicana*, México,\n\n1897. (En la etimología de Quechula dice: Río de los Quecholli.\n\nPájaros de pluma rica. Por lo demás, apenas incluye en su traba\njo uno que otro pueblo de Chiapas).\n\nPÉREZ HERNÁNDEZ, JOSÉ MA., *Diccionario Geográfico Histórico,*\n\nMéxico, 1875. (Noticia geográfica de Coalpitán, Santa María Mag\ndalena).\n\nRECINOS, ADRIÁN, *Popol Vuh*, traducción y notas de Adrián Re\ncinos, México, Fondo de Cultura Económica, 1964. (En la página\n\n179 está la nota acerca del pájaro Raxón, dato que yo menciono\n\nen el párrafo de Vegetación y Fauna).\n\nROVIROSA, JOSÉ N., *Diccionario Etimológico de Tabasco y Chiapas*,\n\nen Boletín de la Sociedad Mexicana de Geografía y Estadística, 4a\n\népoca, tomo II, p. 244, México, 1888. (No está Coalpitán).\n\n*"* Etimologías", en Anales del Museo, México, 1888, tomo II,\n\nApéndice a Lenguas Indígenas. (Contiene preciosos datos sobre\n\npueblos y ríos de los zoques, por ejemplo, que “Ixtacomitán se\n\ncambió a las márgenes del Arroyo de Ona, por las hormigas\n\narrieras que acosaron al pueblo”, pero desgraciadamente omitió\n\na Coalpitán.)\n\nRUIZ REDONDO, MARIO, *El mundo se acabó para la gente de Fran-*\n\n*cisco León, en Chiapas*, en *Excélsior* . *El periódico de la vida nacio-*\n\n*nal*, México, D.F., 5 de abril de 1983.\n\nSAHAGÚN, FRAY BERNARDINO DE, *Historia General de las Cosas*\n\n*de la Nueva España*, México, Porrúa, 1956 (En el tomo III, página\n\n236, escribe del pájaro XUIHTOTOTL “en los pueblos que se lla\nman Tecpatlán, Tlapilolan y Oztotlán”).\n\n197 KÄMETZYAJUPÄ TOTOJAYERAM\n\nSÁNCHEZ, PBRO. JOSÉ MA., *Gramática de la Lengua Zoque*, 1877,\n\nCuadernos de Chiapas, núm. 13, editados por el Gobierno del Es\ntado de Chiapas, 1948. (Menciona a Francisco León como “Mag\ndalenas Coalpitán” dependiente de Pichucalco).\n\nSANTIBÁÑEZ, E., *Lenguas Indígenas de Chiapas*, en Boletín de\n\nla Sociedad Mexicana de Geografía y Estadística, México, 1908,\n\n5a época, tomo III, p. 65. (Publica la lista de los pueblos zoques\n\nexistentes en su tiempo, señalando con un asterisco los pueblos\n\ndonde aún predominaba el idioma zoque, que eran: Magdalenas\n\nCoalpitán, Pantepec, Ocotepec y Tapalapa).\n\nTAMAYO, JORGE L., *Geografía general de México*, México, 1949. (En\n\nel tomo I, p. 246, se describe el volcán Chichón, que es el volcán\n\nPiombashúve, entre Francisco León y Pichucalco, Chis.)\n\nTORQUEMADA, FRAY JUAN DE, *Monarquía Indiana*, Editor Sal\nvador Chávez Hayhoe, México, 1943, 2a parte. (De la página 391\n\ncito, en Notas Diversas, cómo daban humazo a algunos reos los\n\nindios mexicanos; y de la página 584, en Notas a los Cuentos,\n\ncomo “comían carne humana por la provincia de Quauhtemallan\n\nlas gentes que llaman los achies, que son serranos y monteses”).\n\nWILLIAMS, J.J., *El Istmo de Tehuantepec*, México, 1852. (Este libro\n\nhabla bastante de los zoques de Oaxaca y de sus pueblos: San\n\nMiguel y Santa María Chimalapa, Oax.)
|
trs-books-4
|
trs
|
## **INTRODUCCIÓN**\n###### ***A las niñas y niños:*** Los cuentos que vas a encontrar en este libro, están dedicados a todos ustedes, niñas y niños, que quieren aprender a leer y escribir nuestra lengua triqui.\n\nEstas divertidas historias de *“Tacho Tlacuache y sus amigos”* las\npuedes compartir con tu familia y con tus maestros y maestras para\nque todos aprendamos juntos cómo se escribe y se lee nuestra lengua.\n###### Este libro, que tienes en tus manos, lo escribimos con mucho cariño para que estés contento de hablar y leer tu lengua y para que no olvides lo bonito que es comunicarte con toda la gente de tu comunidad en esta hermosa lengua que es el triqui. También dedicamos estos cuentos a las niñas y los niños que quieran conocer otras lenguas que no sean las suyas, y puedan apreciar la gran cantidad de lenguas que existen en nuestro país, entre ellas la lengua triqui de Chicahuaxtla. Esperamos con gusto que pases momentos felices leyendo las aventuras de “Tacho Tlacuache y sus amigos”. ***A las maestras, maestros, madres y padres de familia:*** El libro de cuentos infantiles “Tacho Tlacuache y sus amigos” tiene el objetivo de ser un material que promueva la lecto escritura en nuestra lengua triqui de Chicahuaxtla a través de historias que permitan disfrutar la riqueza léxica y cultural de nuestro pueblo. Los textos pueden ser útiles tanto para las niñas y los niños como para las maestras y maestros que no hablan la lengua, o para las y los hablantes que quieran perfeccionar su escritura. Para representar con mayor claridad la lengua oral en la for- ma escrita, los tonos en estos textos se han definido de la siguiente manera: bajo à, semi-bajo ā, medio a, semi-alto â, alto á . Los autores de este libro queremos lograr, de manera colabo- rativa con las niñas, niños, maestras, maestros, madres y padres de familia, un avance en la recuperación y preservación de nues- tra lengua triqui por medio de la literatura infantil. Nuestros mejores deseos para alcanzar estas metas.\n\n### **DULCES Y PALOMITAS**\n###### ¡Qué bonito día para pasear! Tacho Tlacuache sale de casa para buscar a sus amigos y jugar. Sus papás le dieron permiso porque hoy es sábado y no hay clases. Pasa por la casa de Tu- caneta y saluda a su mamá: —Buenos días señora, ¿vengo a ver si le da permiso a Tucaneta de salir a jugar. —Buenos días Tacho. Tucaneta no puede salir porque está un poco enferma. Ayer se mojó con la lluvia y amaneció malita. Yo le digo que viniste a saludarla. —Ni modo, yo quería jugar con ella. Gracias doña. Adiós. —Adiós Tacho. Qué te vaya bien. “¡Qué mala suerte!”, piensa Tacho. “Tan bonito día y mi amiga Tucaneta se enferma. ¿Qué haré? No me quiero aburrir. ¡Ah! Ya sé: voy a buscar a Carapachín, él siempre tiene ganas de jugar.” Su amigo Carapachín vive en una casita que está en la loma, se ve lejos, pero Tacho camina hacia allá esperando encontrar a un compañero de juego, no quiere quedarse solo en este maravilloso día. Poco a poco, la casa de Carapachín se ve más grande porque Tacho se va acercando. Por fin, llega y grita: “¡Carapachín, Carapachín!”. En respuesta a sus gritos, en lugar de su amigo, sale abuelito Tortuga: —¡Qué gritos son esos niño! ¿Qué no sabes saludar? — dice enojado el abuelito. —Perdón señor Tortuga, buenos días. ¿Cómo está usted? —Ah, así está mejor, niño Tlacuache. Buenos días, ¿buscas a mi nieto Carapachín? —Sí, señor. ¿Le da permiso de salir a jugar?\n\n###### —Carapachín no está —responde abuelito Tortuga—, se fue con sus papás a la ciudad a visitar a sus tíos que vi- ven allá. Yo creo que regresan hasta mañana, domingo. —Gracias señor Tortuga —responde Tacho con la voz quebrada—, adiós. Tacho Tlacuache está triste, ¿qué va a hacer sin sus amigos? Camina por una vereda mirando al suelo y con las manos en las bolsas del pantalón. El cielo es de un hermoso azul y una brisa fresca revuelve el pelo de Tacho. Otros niños juegan con una pelota en el patio de una casa, pero tacho no los conoce bien y no se atreve a pedirles que lo dejen jugar. Camina y camina desconsolado y, sin darse cuenta, está lejos del pueblo. Está cansado y decide sentarse bajo la sombra de un enorme ocote. De repente escucha ruidos, alguien camina y se acer- ca a Tacho. El niño voltea y ve a un viejo coyote. ¡Qué susto! Tacho quiere correr pero está tieso como piedra, no se puede mover. El coyote le dice: —Buenos días niño Tlacuache, no tengas miedo. Soy tu amigo —Los coyotes no son amigos de los tlacuaches —dice Ta- cho—. No me haga daño por favor, déjeme ir. —No tengas miedo, amiguito. En mi cueva tengo un cos- tal de dulces y una gran bolsa de palomitas de maíz. Yo ya estoy viejo y no me gustan esas cosas. Me las regaló un pariente que me vino a visitar. Lo que quiero es com- partirlos con alguien. ¿Quieres venir conmigo a comer dulces y palomitas con mucha salsa? —No. Lo que quiero es regresar a mi casa con mis papás, ya es hora del almuerzo. —¿Ves amiguito? Ya tienes hambre. Mi cueva está cerca y ahí podrás comer todo lo que quieras —dice el viejo coyote.
|
ote-books-180
|
ote
|
meta *HÑÄHÑU — ESPAÑOL* 176\n\n\n**meta** (méta) *s* metal **Ngehni tsu̱**\n**Nxamado thogi ra njunbo̱** **̱jä tutsi ra**\n**meta.** Adelantito de Huichapan pasa el tren\nque transporta el metal. *Sinón.* **huesto ̱**\n**metaxoni ̱** (mětáxó̱ni) *vt* activar\n**metabo̱tse** (metábo̱tse) *s* canastero,\ntejedor de canastas *Variante* **memtse** *Véase*\n**pete**\n**metafani** (mětáfáni) *s* caballo de baja\nestatura, caballo chaparro **Dí tai na ra**\n**fani, pe tsu̱ dra dängi, bakagi na ra**\n**metafani.** Compro un caballo de regular\nestatura, me venden uno de baja estatura.\n*Variante* **mefri** *Véase* **meti**, **fani**\n**metajua** (mětájua) *s* conejo mediano no\ndesarrollado\n**metande** *s* tejedor de mecapal, coyunda\n*Véase* **me**\n**metaxo̱ni** (mětáxó̱ni) *s* cántaro resistente\n**mete** (mete) *s* tejedor *Véase* **pete**\n**metanguṯ** **i** tejedor de ceñidor\n**metanthiti** tejedor de aventador\n**metaxifi** tejedor de petate\n**meti** (měti) *vi* quedar chaparro, estar de\nbaja estatura **Ya ndäpo pa hinda bo̱stho,**\n**dä thetsua yá ñäni ya ̱** **roho pa dä meti.**\nA las plantas para que no suban alto, se les\ncorta la punta de los retoños para que\nqueden chaparras. *Vocal nasal:* **mëti**\n*Sinón.* **tu̱ki**\n**metixu** (mětixu) *s* dueño de la hija *(padre*\n*o madre o tutor) Véase* **meni**\n**meto̱ho̱** (měto̱ho) ̱ *s* 1. persona que vive en\nel cerro\n\n2. demonio adueñado de un cerro *Véase*\n**meni**, **to̱ho̱**\n**methe** (methe) *s* 1. agua espesa **Ra tsu̱di,**\n**gi umba tsu̱ ra methe ga ju̱ni.** Dale un\npoco de agua espesa de masa al puerco.\n2. agua turbia **Ha ra däthe yo ra methe,**\n**jabu̱ ha xä uäi.** En el río hay agua\nturbia; ha de haber un lugar en que ha\nllovido. *Sinón.* **mu̱ntsdehe**, **tsothe** *Véase*\n**me**, **dehe**\n**metsi** (metsi) *s* 1. muchacho **Yobu̱** **na ra**\n**metsi theska mä tixu.** Por ahí anda un\nmuchacho rondando a mi hija.\n2. joven **Nuni ra metsi ra hoga gäti.**\nAquel joven es buen pintor.\n3. hijo **Nuä mä metsi xä ma ra befi, ha ̱**\n**hinxa yopki.** Mi hijo se ha ido a\n\n\ntrabajar, y no me ha escrito. *Sinón.* 1 y 2:\n**tsu̱ntu̱** ; 3: **tu̱**\n**metsogi** (mětsógi) *s* dueño de lo dejado,\nheredero *Véase* **meni**, **tsogi**\n**Mexa** (Měxa) La Mesa *(ranchería de*\n*Cardonal)* **Mä xampäte dí pehni ha ra ̱**\n**ngusadi ni Mexa.** Mando mis estudiantes a\nla escuela de La Mesa.\n**mexa** (měxa) *s* 1. mesa **Mä ga manda na**\n**ra mexa dra dängi.** Voy a mandar a hacer\nuna mesa, pero que sea grande.\n2. meseta *(parte alta de una montaña donde*\n*hay una parte plana)* **Ha ra mexa ja na**\n**ra mboza ga tu̱di.** En la meseta hay un\nbosque de ocote. *Sinón.* 2: **batha**\n**mexa ñäi** (měxa ñäi) *s* zorrillo, mofeta\n*(animal)*\n**mexkodo** (měxkǒdo) *s* 1. molleja **Mbo rá**\n**mexkodo ra o̱ni xä yu̱** **rata ya do.** Dentro\nde la molleja de las gallinas hay puras\npiedras.\n2. reloj **¿Teñora mänga ha ri**\n**mexkodo?** ¿Qué hora marca tu reloj?\n*Sinón.* 2: **relo**\n**mexni** (méxni) *s* 1. cántaro mediano **Ra**\n**mexni, maske ra tu̱ki, pe di ñembi ngu ̱**\n**hñäto teni. ̱** Al cántaro mediano, aunque\nsea chico, le caben como ocho litros.\n2. cántaro resistente *Sinón.* **metaxoni ̱**\n*Véase* **meti**, **xoni ̱**\n**mexye̱** (méxye) ̱ *s* guau *(hierba que al estar*\n*en contacto con la persona hace que le broten*\n*ronchas)* **Ra mexye xi ja ndunthi ha rá ̱**\n**ñänga däthe.** Hay mucho guau por la orilla\ndel río. *Variante* **mexe̱**\n**mexe** (méxe) *s* araña **Jau̱ ya mexe, xi ja**\n**yá dehe thote.** Hay arañas que son muy\nvenenosas. *Variante* **mexe**\n**mexyo** (mexyo) *s* tejedor de cobijas *Véase*\n**me**, **xiyo**\n**meya** (měya) *vt* señalar **Ya xä thutsua**\n**mäna ra hmeya mä mboni dá meya.** Ya\nle han puesto otra señal a mis animales que\nseñalé. *Act. indet.* **hmeya** *Sinón.* **señä**,\n**hmeya**\n**meyo** (méyo) *s* 1. cabrío, caprino **Ra**\n**jeyabye̱** **xä mu̱** **̱xki ndunthi ya tu̱nxi, pe**\n**gatho ya meyo.** Este año han nacido\nmuchos chivitos, pero todos son cabritos.\n2. puerco macho **Stá beni ga tai na yoti**\n**ya tu̱tsu̱di, pe na ra nxu ha na ra**
|
tac-ebible-C111_22_1
|
tac
|
¿Tabilé galégame niru 'emi napurigá go'mela 'emi 'lige napurigá bajímala? ¿Chonigá tabilé nirame nírukó 'emi napu'lige napuísa alué ralámuli Onorúgame oyérame? 'Lige aminami, ¿chonigá gawéliga eteme níruko 'emi alué ralámuli napu tabilé nígame ju? ¿Choneme ne 'emi? Neka pecha animeli go 'we a'ká ralámuli ko 'emi.\r\rNeka uchéchigo siné ruwimela napu benírale Wa'lula Esusi churigá go'ame ko alué go'ame napu go'yame ju Esusi nélegá. Aba'lige rukó napu'lige Jurasi nejile alué Esusi, 'lige Esúsika 'wile alué baní,\r\r'lige 'ma cheliera 'yasa Onorúgame, nasípasi chi'wánale regá anigá: «Yeka ne sa'pala ju napu me'liboli ju 'emi gu'íriga. A'kinánami a'chigóriga nokiboa ne'chí nélegá.»\r\r'Lige aminami pe'tá i'libeko 'wile bilé baso i'wilí ba'wila rekútame ro'agá 'lige regá anile: «Ye i'wilí ba'wílaka ne elalá ju. Yeka ruyame kéré ne mukumeli ko 'emi gu'íriga. A'kinana a'chigóriga nokiboa ne'chí nélagá.»\r\rNapu ikisá go'yá 'emi ye baní 'lige napu ikisá bajía ye i'wilí ba'wila, 'émika ruká nokáguru Wa'lula Esusi mukúligo ramué gu'íriga. Abisibi alanokiboa napusí uchéchigo nawachi Esusi.\r\rAlekeri bilé ralámuli 'we cha 'sime nisa alué baní go'sá 'lige alué i'wilí ba'wila bajisa, alueka tabilé nirame kérélamala Wa'lula Esusi mukúligo ramué gu'íriga.\r\rBijí ta'chó go'yá alué baní 'lige ta'chó bajía i'wilí ba'wila, 'we 'la na'támili júkuru 'emi tachiri cha nokáligo 'emi 'yabeko.\r\rBilé ralámuli tabilé nirame Wa'lula Esusi go'sá alué baní 'lige bajisa alué i'wilí ba'wila, 'liko alué ralámuli gastigáriwili ju Onorúgamete.\r\rAlekeri jaré 'emi 'we resíriga mochí nayua, 'lige jaré 'ma suwile.\r\r'La 'we a'lá na'tásiká bajchá ta'chó go'yá alué baní 'lige ta'chó bajía i'wilí ba'wila 'liko Onorúgame pecha gastigárimili go.\r\rNapu'lige Onorúgame gastigaria ramué, alueka gastigari ramué napurigá ramué ku guwana na'tawa 'lige aminami napurigá tabilé gastigáriwa ramué alué ralámuli 'yuga napu tabilé Onorúgame oyérame ju, napu'lige ku nawachi Wa'lula Esusi gastigárimia suwábaga ralámuli cha nokame.\r\rAlekeri 'emi Kristo oyérame napurigá ne, napu'lige napuísiga go'ame go'mea, go'poa go'ame napu'lige suwábaga ralámuli napuísa.\r\rBilé ralámuli e'luísaká, abé 'la ju bo'né bejtélachi go'yá, napurigá tabilé gastigáriwa Onorúgamete napu'lige go'ame go'yachi uché jaré ralámuli 'yuga.\r\rUché jaré ra'íchali napu 'emi ruké ne'chí, alueka ruimé ne alemi simisá ne 'emi kólimia.\r\r'Emi Onorúgame oyérame napurigá ne, neka najkí napurigá 'emi machimela churigá ko alué nejkúrili napu nejime ju Onorúgame Alawala.\r\rNapu'lige 'emi tabilé 'cho oyérame ka Kristo, 'émika nejkúrali tanime nile alué mono napu tabilé ra'íchame ju.\r\rAlekeri neka najkíguru napurigá 'emi 'we 'la námamala. Aka bilé ralámuli napu gu'írilime ju Onorúgame Alawálate, alueka pecha che anigá ra'ichámalagó Esusi olagá. Suwábaga alué ralámuli napu gu'írilime ju Onorúgame Alawálate, alueka 'we 'la machime ju Esusi ko Wa'lula.\r\rAlué ralámuli napu Onorúgame oyérame ju se'unáriga gu'írilime ju napurigá gu'írame nímala uché jaré ralámuli, nobi suwábaga alué nejkúrali pe Onorúgame Alawala nila ju.\r\rRalámuli Onorúgame oyérame se'unáriga nakúrame ju a'bopi, nobi pe abaleké Wa'lula Esusi 'sime ju gu'íria.\r\rAlué ralámuli napu gu'írilime ju Onorúgame Alawálate, a'pílipi alué ralámuli se'unátiri 'nátali 'yalime ju, nobi pe abaleké Onorúgame 'sime ju gu'íria.\r\rOnorúgame Alawala se'unáriga gu'írame ju a'pílipi ralámuli Onorúgame oyérame, napurigá alué ralámuli 'la gu'írame nímala uché jaré ralámuli Onorúgame oyérame.\r\rOnorúgame Alawala gu'írame ju ralámuli napurigá jaré ralámuli 'we 'la benigá ruyeme nímala rejcholi uché jaré ralámuli 'lige napurigá jaré ralámuli 'we 'la benime nímala Onorúgame nila ra'íchali. Nobi pe Onorúgame Alawala 'sime júkó gu'iria.\r\rJaré ralámuli gu'írilime ju napurigá 'we 'la bijchígame nímala Onorúgame 'we 'la sébali olame ko. 'Lige jaré ralámuli gu'írilime ju napurigá 'we 'la sa'wame nímala nayume.\r\rJaré ralámuli gu'írilime ju Onorúgame Alawálate napurigá 'yome nímala alué tabilé ma'chílime ralámuli 'lige aminami napurigá ajáname nímala suwígame. 'Lige jaré ralámuli gu'írilime ju napurigá ra'íchame nímala napu Onorúgame najkí. 'Lige jaré ralámuli gu'írilime ju napurigá 'la machimela Onorúgame Alawala 'lige aminami 'la machimela alué tabilé a'lá alawá. 'Lige jaré ralámuli 'la gu'írilime ju napurigá ra'íchame nímala se'unáriga napu tabilé námame ju a'boi, 'lige jaré ralámuli gu'írilime ju napurigá 'la námamala napu'lige ra'íchachi ralámuli se'unáriga ra'íchame.\r\rNobi péchigo Onorúgame Alawala 'sime ju suwábaga ye nejkúrali 'ya ralámuli, 'lige alué 'la machí churigá gu'írimio a'pílipi ralámuli.\r\rAka ramueka sekégame niru, 'lige ronégame, 'lige mo'égame.\r\rAka Esukristo oyéramechigó we'kaná chojkégame ká'é. Jaré jurío ju 'lige jaré tabilé jurío ju. 'Lige jaré griego ra'íchame ju 'lige jaré se'unáriga ra'íchame ju. 'Lige jaré ralirúgame ju 'lige jaré tabilé, pe nóchame ju. Nobi suwábaga pe bi'lepi alawégame niru ko, pe Onorúgame Alawala.\r\rRamueka pecha mo'ocho niru ko. Abiena sekégame niru 'lige ronégame. Tabilé suwábaga ralámuli jurío ju 'lige aminami tabilé suwábaga ralámuli ralirúgame ju.\r\rAka mo'oka pecha 'nátame júkó abé najtékame ko me'tigá ronó. 'Lige aminami mo'oka tabilé anime ká'é: «Neka tabilé seká ju, alekeri tabilé najtékame ju ne, iligá abé 'la júleké ne'chí rejpunalia.»\r\rAka bilé najká pecha sulagoma júkó, nobi 'wéchigo najtékame júkó alué najká.\r\rTabilé najkégame níriká, pe buségamecho níriká, 'liko ¿churigá akibóché? Tabilé ajkégame níriká, 'liko ¿churigá júluwapaché?\r\rAka Onorúgame newálige'é ramué najkégame, buségame, ronégame, ajkabógame, chu'égame, mo'égame napurigá bo'né 'la nirale.\r\rTabilé ronégame nísiga ramué, nibilé sekégame nibilé mo'égame, ¿chieti níwapué ramué? Buségame nísiga 'lige tabilé najkégame nísiga, o pe akégame nísiga 'lige tabilé ronégame nísiga, ¿chieti níwapué ramué?\r\rAka najkaka 'we najtékame júpaché 'lige busí 'lige ajkabó 'lige ronó.\r\rAka busika pecha abé najtékame júkó me'tigá seká. Aka mo'oka pecha abé najtékame júkó me'tigá ronó. Aka mo'oka peka regá anime ká'é: «Neka tabilé resílá alué ronó.»\r\rJarénami o'póliga e'yénilime niru. Ta'mé 'we najtékame káré nobi 'wéchigo najtékame kéréko.\r\rAbéchigo 'la repúlime niru me'tigá alué uché jarénami.\r\rJarénami napu ju sekachimi, mo'chimi, tabiléchigo alarigá repúlime júkó, peka napurigá muyachí 'lige chojkóbachimi. Alarigá newale Onorúgame.\r\rAlarigá nírukuru ramué Onorúgame oyérame. A'nagupi repúlime nírukuru ramué. Jaré tabilé e'wélala kárékuru, ta'mé najtékame káré. Abirigáchigo 'la repúligo.
|
tee-books2-81
|
tee
|
Academia Veracruzana de las Lenguas Indígenas\nai lachimo’onu ta´akapachun labanan yu Obregón aqteil laqltapatsanì exnich kun tachun ni kataoxamaqtamil\nni Carranza kun Francisco Villa, talaqlioxil Villistas kaxtaqkal ni katacha’al laqataun taqxto’at kun Laj ai\nMach’alkaj ali Xalaj’ainin Uqxtinin Liluku xlalinau Carranza.\nBachunch, Villa jan ka’al ta’an aliltaqxto’at jan kalimuk’al yu a’i mach’alkat lachimo’onù. Yu Taqxto’ot bal\nni malkuyu octubre jach’itin ta’an mil laqainajats ciento a laqakaut’a (1914), p’unai laqalaktsil Carranza,\nexbachuch kun yu xauqxtinin kun Villa ali Zapata, ex naunkal mach’alkat jan kataliainl, ex talak’ulal yu\nxa’ai Eulalio Gutiérrez bal mach’alkat Ta’akapuchun Labanan ex yuch lak’ulal a Villa xa’ai ni xalaqtsinin\njalistaqnan.\nJataxtunu’uch Noviembre, Carranza jalakmaxtunul yu’ai jataulant labanan taulal xpalachimoon ni Veracruz,\nlak’ulai Obregón xa’ai ni Jalistaqna xlaklaqtsnk kun Talaxkainin Taqxtoqnin. Obregón makal lakataun\npuxkabant aqteinil ni diciembre taun mil a laqanajats ciento laqakaut’at tus jatanachini nobrembre jach’itin\ntaan mil a laqanajats ciento laqakaukis (1914-1915), ta’an jalaktanchinil laqatapats yu villista, maqatsanqal\nixkanajà makà, ox palai junchoqol, aqtaunch tanunichoqol nix litapats tailanichoqol nix japaxkabant. Yux\nlitapats tamaqtal taan tama’oxamaqtamil ni Oqxlaqtiyui bal nix Liaqpù noviembre taun mil a la qanajats\nciento laqakaukis1915.\nObregòn lakmalakal xaaqtaul jatsokna lakaliluku ali xalistaqnà laqxkàn ni jach’itin taun mil laqanajats ciento\nlaqakauchaxan (1916). Aqteinichoqol, taun mil a laqanagts ciento kun laqakautujun (1917), xalachimo’on tach\nxlaqmit. Obregòn xk’inl jastaqnat y taxtuchal Sonora aqteil laqltapatsai lakat’un tus junio taun mil a laqanajats\nciento laqakaunajats (1919), exlaqailch katanunil xlakxkauk tapatsat ni Xalachimo’onù ta’akapachun Labanan\n.enero a marzo jach’itn taun mil a laqanajats ciento a puxaun (1920) lakachun lachimo’onun lakt’achibilnil\nni ixmapasuk. abril, yu a’i lachimoonù jan kaliainl ixlimuk’aputan tach qaintaun xatalanit jalistaqna, yuch\nanù, Obregón nauchoqol ni aqtaun kaputapatsachoqol ni patalan, -ani aqtaun ex ba kan t’alaxkaqà kun yu\nCarranza- ni ixtalinau Adolfo de la Huerta, lachimoonu ni Sonora , tàlax kai kan ai lachimo’onu lakalabanan\najan kamakal kuenta fataqxtoql kun yu anch yu talit’ajun t’ap’ats kun pat’alan kun Lakalaj aqch’apat laj’ai\ntabilanal labanan, talamakaula’al la kakaluj liluku, nil Carranza jamaxtunul ai Taulant Lakabanan, ta’an\ntamaqnil.\nJamaqalajanal teikan alil palaksak, Obregón aqtanul ixpalachimo’on talakapuchun Labanan laqataun\nni diciembre taun mil a laqanajats ciento a p’axaan (1920). Lax palachimo’on paxtoqteil axtoqna lichibin\nlaqlita’ai, laqataun jataulant makilpatinti kun liliku jalaklakamaksjant kun a latich laj’ai a oqxlaktamin taulant,\njalakmamakant kun liluku ni lakchibint jalakmapaknant kun ixtalabaxt ni lakajlanin laqataun lilajat kun kun\njalanint alatich laqlitai laklilaktsit.\nYu ox bal yu lax litapats ni makal tach lai kabal kalimakakal kamispakal ta’akapuchun Lachimo’uno\nLakalabanan ixlakulalakan ni palachimo’òn ni tamo’ot tachun, xlaqmakak ni patamo’òn a li ta’an tatanul ni\njalikixni patamo’on Ta’akapuchun Lakalabanan, Palichiumo’òn yu ta’an p’ol tamapatsai Lakatun ali ixlakulakan\nta’an kalak Lichimo’okal ni jataulantin xa’oqxlakta’an xalakxoqalanan kilpatinin, xapalistak kan ni lakat’an ali\ntach xalaqlioxikan ni ta’an paltanan ni paltan a li pachibin ta’akapachun ni ta’an aqch’pat lakalabanan.\nObregón talakapaxtanil 1923, taostaulal kun pat’alan ni kun Adolfo de la Huerta, kumu tach kabal\nJatsokulanà ni yu ta’an cha’an ni Tamin tejkan xpumach’alkat tus p’uxaunt’at ni malkuyu septiembre 1923,\ntejkan maka’antilal Ixpalachimoon chuch kalaqail o lakulalskal kapuxkaul Xpalachimoon ni ta’akapuchun\nlakabanan .ktap’ajltamixt ni mayo 1924. Obregón ixjamalakaulatach yu laklukujlanin yu taakapuchun labanan\n\nOlaqna jatsoqnut\nixta’uxitaulchoqoch. Maqxt’aql ni Ixpalachimoon Lakalabanan pux’ankau julchn noviembre 1924, Plutarco\nElías Calles.\nObregón taspikchoqolch Sonora aqtaunch sasti aqteichoqolch ixlaqltapatsat ni lakat’un.malkuyu enero\njach’itin 1927 ta’anp’oql Ta’aqxto’ot, Laqalioxil yu palichimo’on aqt’atpax’aun t’at ni yu palichimo’on, tamakal\nkalal Kat’ailip’inin ni Palichimo’on, jant ba exnikà kamantaxt’at. Ch’apal Laqataun Paq’aman (partido\nlaborista mexicano Álvaro Obregón yuch lajal ni pamaqalaian palachimoòn ni makal ni laqakautan malkuyu\njulio ni taun mil a laqanajats ciento pux’antzajin, ni kabal 1928 -1934 (laqakaut’ut octubre 1927 talak’ulal ni\nkatapatsal ni laqachaxan jach’itin ) aqtanul nix slitapats laqataun ni malkuyu diciembre ni anchinù jach’iitin\nixliuqxtsani ni makakal ni palaksak, yu la qakaut’ujunmalkuyu julio, obregón kilal laqataun lakbait lakataun\nchaqaà la Bombilla, Taulant Jantan San Ángel chabaich (junkan pulakchibìn Álvaro Obregón ni ai Putaulan\nlaka Distrito Federal), ta’an ixtat’ajun bainìn, qaintaun tsal junkan José de León Toral makal o laqtsixtal ix\nuqxpu ni Obregón ex anchanu julchan ixmasaniputun, ni taun lauqxk’atsan lakat’almal maqnil.\nTach xaminchaanà, yu xa’ai Plutarco Elías Calles, maqxt’aqnil Palachimo’on Emiliano Portes Gil, mach’alkat\nch’axpaktanant, yuch lakulal ni Taqxto’ol Xtach’an tamixl laqataun diciembre ni 1928.\nJalaktsoqmalant ta’an ixpulak talachibini oqxlaqtaun ya Talo’oxi palachimoò, alin jalaqtsoqnut k’alakpast’aqt\nyu laqmaqaniyan lapanaj, taqa’ot, lita patsk’an alistalakpastak’at klan ni joat alixanatin yu tatapaknul ni\nxalaqlioxin labanan. Jo’at xanatin yu tamanunil stap’axkam taan tamaqxt’aql satsukunk’an ox kabal labanan\noxamaqtaun, ixaman ixnabin ali yu laqalaj’ox.\nQaintatajun yu’unch xanatin matiinch yu lapanaj tato’oyai tamoqxlai xtaqaotk’an lax lakauqxpu ni nix tant’uu\nchaqa yu’unch poql talakpast’alql ni xlakatìn ni tqu lispastak’at.\nJosefa Ortíz de Domínguez, Leona Vicario, Mariana Rodríguez del Toro de Lazarín, Antonia Nava de Catalán,\nCarmen Serdán, Margarita Maza de Juárez, ali Sor Juana Inéz de la Cruz yu’unch qaintamin xanatin ni yuch\njan katapastaqqal nix lakatink’an ali xlat, Tunajk’an, tatanunil xlaqlioxik jataulan katalitsukul oxamaqtaun\njatsukunt.
|
trs-books-2
|
trs
|
##### Ûta nahuin nihiàꞌ ruhuâ Kuaj, Yo nī Dachû. Gayiꞌì yugûnꞌ dan digâan sa giꞌiaj nej si. Nariin ‘ngō ga- chrin riña ruguechràꞌ achrùnꞌ nī gatānj an: —Gui hìaj nī gaꞌmin nêꞌ rayiꞌî yumiguì ne nêꞌ nan ân. Dachûj, ¿Dàj hua yumiguì ne nêꞌ nānj? Gayiꞌì Dachû ganïn ruhuâ si: “¡nitāj amān ganïn ruhuâ yòꞌ dàj huaj huāj nêj!” nī gaꞌmin sij: —Niꞌín si mà kïj ï, si mà chrun, si mà kïn, si mà yuku nī dàj hua yatàꞌa sanī, nu niꞌín dàj hua daꞌ huā ngè yumiguìi mânꞌ. —Yoj, ruguñuꞌūnj dòj duguîꞌ râ —taj yugûnꞌ dan gūnïn Yo. —Si gūruhuaj nī huā gāchrin yumiguìi âꞌ, dàj rûꞌ hua ‘ngō rumin huaj âꞌ —tāj Yo. —Asi dàj rûꞌ hua ‘ngō kan huaj —tāj Kuaj. —Huê dan huaj ruꞌmin sinꞌìnꞌ —tāj yugûnꞌ dan. Nī gatāj nanꞌānj yugûnꞌ dan gūnïn nej si girī nej si danj nej si ngà lapij. Narīit yumiguìi a, gā gāchrin ma daj rûꞌ hua ‘ngō rumi asi ‘ngō kan ân. Gayiꞌì Dachû nari si riña danj si, nī aꞌuīj ñanꞌ si si lāpij si dadinꞌ nu niꞌin si dàj gā sa nāri sij. Gisij nī nari si ‘ngō kan tsìꞌi. Sa gāchrin yeꞌè dan hua sa nari si. Yâ ñûn si si lāpij si dadinꞌ yuꞌuiꞌ si dodòꞌ.\n\n##### Nga gisij nahuij daranꞌ nej si nī gatāj yugûnꞌ dan gūnïn nej si sisī digân nej si sa nari si riña duguiꞌ nej si. Yo nari ‘ngō gachrin nī nari si nee ngà hioꞌóo nī digân si, Kuaj narunûn dàj daj hua yatàꞌa. Ganunj digân Dachû sa nari si nī digân si riña ‘naꞌ kan tsìꞌi. Nī nachinꞌ naꞌānj yugûnꞌ dan si: —¿Nùhuin saj narit ‘ngō kan tsìꞌ dânj ràꞌaj? ¿Danj hua yumiguìi ruhuâ raj? —Anꞌán —tāj Dachû—, si anïn riki nī, ûta ‘ia yà ‘ngō kan tsìꞌ tsìꞌ riña mare ruhuâj nāj ânꞌ. —¡Ûta sasàꞌ gaꞌmin gueꞌe yàꞌ Dachû! Daranꞌ nej silíj dan gaꞌngaꞌ nī aguaj nej si: ¡yā ñûnj kan tsìꞌi ruhuâ ñûnj, yā ñûnj kan tsìꞌi ruhuâ ñûnj, yā ñûnj kan tsìꞌi ruhuâ ñûnj…! Nī daranꞌ nej si gahui yeꞌe duku.\n\n##### —Ma dan anïn ruhuâat dadinꞌ nu niꞌiint gācheet yatàꞌa dàj rûꞌ aché mân. Huā ‘ngō gui digán riñaant sisī gaꞌue guchìꞌ yakànj doj ngàꞌ daꞌ ‘ngō agaꞌ aché yatàꞌ man ân. Ganahuij diû narânj rûhua nī dugueꞌe agaꞌ atāj naꞌānj si natū nej si digiꞌñûn nej si, huê dan nī gi- yichinꞌ sa aꞌmin nej sij. Aꞌngō gui, nga gahuin yakàn gui nī ganꞌānj gūta nej si kuēj e riki nàa. Huā nïꞌ nunâ Kuaj guendâ ganꞌan yatàꞌ doj, sanī nu yumân ruhuâ ahuij sûꞌ. ¡Si gaꞌue man! Sanī nu yumân ruhuâ Kuaj, asinīn gue ganꞌan rà ‘ngō chrun rugumii nī neꞌ rukù gisi rà ‘ngō runīnj in, hiūj dan ta nī nasi nda daûj ‘ngō ruguchrïïn. Ngà ûta gahuin gànꞌanj riña Yo ngà Dachû nī gaguaj nguèj sôꞌ: —¡Nāninj gaꞌnaꞌt dadinꞌ ngà ûta yakàn gisij râ! ¡Guaꞌ dadinꞌ huā nïꞌ gāchin gutôꞌ kuēj e â! Nda yatàꞌ dan tá kuaj gaguaj sinꞌ dan: —Si nanîn mân, ngà tàj yakàn tâꞌuj nī daꞌuí gachīn yakànj doj ngà daꞌ si yakàn aché agaꞌ aché yatàꞌ a. Nasîj nī nasîj Kuaj guchiꞌ sinꞌ dan nda riki nga. Ndàj si huā yukua hua nej duguiꞌ sinꞌ dan rangàꞌ niꞌia nī huê danj nānj hua nej hueꞌe manj niꞌia.\n\n##### Ndàj si huā sa dukuꞌ hua nej agaꞌ achée nī nej yuku ngà nej kōj o nī ndàj rûꞌ hua ‘ngō sa nariꞌ riña ñanj hua nej ma. Nga nasij yakàn sinꞌ dan doj nī nahuin lij doj yumanꞌan niꞌia. Ûta yakàn ngà gisi rûꞌ huaj, sanī gāchin gachinj dàj yakàn sij agaꞌ aché yatàꞌa. Duguꞌnïꞌ sinꞌ dan sîj yakàn sinꞌ dan doj. Nitāj àꞌngō yatāj a sij dàj rûꞌ gisi. Ûta huin nihiàꞌ ruhuaj nī nu giniꞌin daꞌngàj sisī ûta gànꞌ ganꞌānj reꞌēj nanèe man. Huê dan huāj sinꞌ dan nī giniꞌin sisī yakàn doj achín agaꞌ aché yatàꞌ ngàꞌ daꞌaj. Ngà nina nī naꞌue gīsij yakànj doj daꞌ narìꞌij agaꞌ dan gâꞌ. Huê dan ganïn ruhuâ sinꞌ dan sisī huê daꞌngaꞌ dan huin daꞌui gìsi nī nanìka naꞌnaj. Hìo doj huin naniꞌ ngà daꞌ si gisiꞌ ruꞌuaj, nī anïn ruhuaj nukuìꞌ râꞌñan riña nū nguèj duguiꞌij. Sanī ûta gànꞌ gata nanèe ganꞌan sinꞌ dan, nī nga nariꞌij riña ‘ngō chrun gaꞌue gàtaj nī giniꞌin sisi se hiūj u huin na- nin: Ganꞌānj niꞌiā ngej. Rà ‘ngō chrun naꞌñànꞌan tá sinꞌ dan nī niꞌia ganikàj ganꞌānj neꞌ rùkuꞌ. Danïn ngè kïj ï guna nī naꞌue naniꞌin àꞌ si ‘ngō rutsin riña ta. Nagaꞌ gui nī gayiꞌì nuhuij aꞌuij. Huin ru- huâ sinꞌ dan sisī gāne ruhuâ dukuaj yiꞌnïn ñaꞌaan. Nanun ruhuâ sinꞌ dan niꞌin duguiꞌij nī si gūruhuaj nī si nariꞌij nej sûꞌ ngàꞌ ruhuaj. “¡Sa yangàꞌa gatāj Dachû ngà Yo! Akuanꞌ nïn nī ngà rêꞌ nī ngà yugueꞌ nêꞌ yôꞌ kuēj e saj a” ruhuâ Kuaj. Danj nāj yuꞌuiꞌ sinꞌ dan sisī narìꞌ ‘ngō yuku hue ma nī yā yûꞌ ma. Gayiꞌì Kuaj dugueꞌe dadinꞌ nu yūgui ruhuaj nùhuin si giꞌia. Huê dan nī gunïn sisī aguâj ni si yugui.\n\n##### ¡Kua, Kua! ¿Danèꞌ tát ûn? ¡gaꞌmin ân! Ruhuâ ‘ngō chrēj hia ‘naꞌ rej sinꞌ dan, ‘naꞌ rej Dachû ngà rej Yo nej. Riña nitāj Kuaj nānikaj raꞌñanj nī gahui nej duguiꞌij ganꞌānj nanaꞌuìꞌ nej sûꞌ ma. Dugueꞌe Kuaj hìaj sanī guendâ nihiàꞌ ruhuaj huin: ¡naninj! Guej nagaꞌaj rà ‘ngō rachiꞌ li nī nanin riña hioꞌóo nī nariꞌij nej duguiꞌij. Ngà niꞌin sinꞌ dan sisī gunïn gaꞌij sanī nu nahui ruhuaj dadinꞌ sê nïn dan huin sisī nū ganꞌānj niꞌiaj nī àꞌ ‘ngō diû si nariꞌij nej duguiꞌij ngàꞌ. Nga nukuiꞌ nej si hueꞌe nī ngà ginìïn. Nuchraꞌ daꞌāj nej sa achīj i maꞌan nej si nī Kuaj ngà re nakāj chrēj e naꞌ hueꞌe. Nga nukuiꞌ nguèj si nī nahuin ni- hiàꞌ ruhuâ ni Kuaj dadinꞌ ûta riñun ruhuaan neen nī gatānj an gunïn sinꞌ dan: ¡Aꞌngô ñû si sàꞌ nitāj kuēj e nikājt numât nī duguañuj sòꞌ a! tāj yugûn dan nī naniꞌñāan Kuaj, gaꞌuiꞌ yugûnꞌ dan yâ stiꞌ- nínj nī naꞌnín yugûnꞌ dan gānꞌānj gāto. “¡Ûta hua sa natàj gunïn Yo ngà Dachû hìaj â!” Anïn ruhuâ sinꞌ dan nga nī huê dan nī naran ruñe ñaanj nī gato.\n\n##### —Sê dan huin man, a’ioj gahuī ñûnj gan’ānj ñûnj du’ua chráa, nī gatāj yugûn’ dan sisī gà’nïnjt dòj chra nikâ gan’àn ân. —¡Ûta hue’ê ganïn ruhuâ yugûn’ dan nāj ân! Dūgunàj dadin’ nāhuin nihià’ ruhuâa râ —tāj ni Kuaj gunïn hiàj aché nī huāj na’ nī hue’e. Na’ue gātoj Dachû, dadin’ ma dan anïn ruhuâ si ngaj si. Anïn ruhuâ si nūhuin si gi’iaj si: “duku ñûnj rumi gīta yi’î’ nī dūguchre ñûnj dugui’ ñûnj, nī gūnanj ta’u ñûnj. ¡Ñùnj gi’iaj ganâ gūnanj riña daran’ nej si!”. Huè dan nī, gatōj si. A’ngô gui nī, daran’ nej silíj dan nikò’ ra’a ‘ngō nanj huāj nej si. Nīkāj nej si chra, rachrúun nī chruj tsì’i huāj nej si. Nahuin ra’a yugûn’ yato nej si nī âchin si yūgui nej si da’ si gunaj à’ngō nej sij. Sanī, nitāj Yo nukuì’. ¿Danè’ nu yuj? Ngà gahuin yakàn gui. “¡Danga’ man ‘naj â’!” tāj Kuaj. Nanāj nukui’ yo, dadin’ nāj niñān aché si. Huāj nej si chrēj e nī nari’ nej si ‘ngō nânj nàa ata tsii huā ‘nïnj ïn. Ne’ ñān doj nī nari’ nej si ‘ngō nânj stanee ngà matsïnj ïn yâ nej yû’ mân nej yû’. Ûta nihià’ hua riña kïj ï ni’iaj nej si: huā marè chrun, huā gatsì nej nga, huā daj yatà’a. Màn hiāj mare, hiāj mahiāj a, hiaj riña yakaa nī hiāj riña ya’nuun. ¡Ûta nihià’ hua riña ta nī nej riña kïj ï! Ûta nihià’ ruhuâ nej silíj dan aché nej si, a’min a’nga’ nej si huāj nej si. Nihià’ hua riña ne hue’ digî’ñun
|
otq-books-9
|
otq
|
###### Ja n’a nhék’uñú de nú’ù xa ma ts’ihù de gekua. mónxa, xamú, módo Ga tsihù gatho nú’ù tsö da ts’i Ngú t’axùk’ani wa k’atiga ngú tx’ùtho jó’i tsi, xót’ó ga tsihù nthòts’e, nthóxi wa ‘ñótho ma xa ñho núnge t’ùxùtótho. Xitha k’ani ga hòsù nú’bù ja, ‘bùi ra jó’i ge hingi tsi, a ge xa ja ra ñho. A ‘bù ja ya kóhó, ga hojù dehe ko nge’a pa ga tsihù, mina ga tsahù ya kóhó ge xa tema éntho. A ga kóxù ma’ra pa ts’ùhònt’a da nja xót’ó a kóhó pa ga tsihù.\n\n###### Mépya ndan’a nó’ó xi’i de ñho a hinga ñho. ¿De nó’ó ga hñéti ha ya k’oi ñóhù de ya ñho a nú’ù dega señó? ¿Pa yo’a ‘ra’na de ge’ù?\n\n###### Néhé nó’ó thúhú a yot’i man’a ha ri he’mi. Thúhú Núni Nt’axùhöi bi ja thùjù ga ma ma töi i yo gi jùdùjù. Dèmnxi bi ja xúdi ma töi temé da ja da xú ma thöi Bi ja ya xidùjù a ya fonthöi ja ya t’ùjù núni ha töi.\n\n170170\n\n###### ‘Yot’i nú’ù ya nt’öni, de ha di sofo nó’ó di tsihù. ¿Habù ri ‘ñéhé dèthó? ¿Ha ri ‘ñéhé ñ’ú? ¿Ha ri ‘ñéhé jùni thúhmé? M’aatti ¿Habù bi thó jù? ‘Yot’i nú’ù ya sofo ja ha ma hninihù, módi tsi tùi. Nxèmngè ja ya wayaba a, N’oza ja ya, limú a, Nséfi ja ya Ntsihöi ja ya Ndongú ja ya\n\n###### Néhé a hyoni ha nt’ot’i nú’ù ya thúhù mahyoni a ‘yot’i ha ri hè’mi. Ja ‘ra jo’i pa bi mpö ‘bù domngo núni Nthe, Nthúhni, Maxéi a Ndóxa Xuwa. A ma’ra rima ‘bant’i, Ntihñó, Nkódòni, Nk’eñó a Ndóxa Móti. Ngú ra ndúnthi ra m’ö ge’a ra bòni ‘ra bi ‘yoni ya m’ö Ndepù, M’int’o, ndongú Ndóxa Alo. A habù hinte ja bojó nó’ó mpödi ge da nja ko nú’ù ma’ra mö.\n\n###### Néhé a mépya nú’û mhó a ‘yot’i te mó Nk’éñó luga ha ja ya k’éñó Ntsihöi Ndóxa Móti ‘yoni jùni thúhmé Néhé a mépya ya féni di xòge, a hyoni to’o di nòñhù. Núni Mbathò, ra thogi ya bòjó. Nmiñ’o, gedùpù de Xónthò. Nxithi, hònde ya mhòhò ‘bùi. Mpòthe, hònde ya ñóñfò kohi. Ndongú, xa ja ya dòni. Ndóxa Mige tögi ra pa 29 setyembre.\n\n#### Lección 21 Nó’ó ra ndo’yo jó’i a ra nzaki Ma ndo’yohù di nzò t’e po n’a ñó,a de ñó’ó ma xa ndó a ya ‘yè a ya mawa. Nó’ó ma ndo’yohù a ra ‘bèfi: nó’ó ñó ge’a di mónda ma ndo’yohù. Ma döhù pa ga héthù gú, pa nt’òde, xiñú, paga jùnsù ndóhi ne, a ya ts’i pa ga ñúni. Ngúbù gatho ma ndo’yo ja ra ‘bèfi, pa da nja ma nzaki.\n\n#### Nó’ó ma xa ndó ge’a sú, kuati nú’ù ‘bùi de mbo ngú: nó’ó k ’ othe pa da gói te di ts’ihu, mpoji ge’a pèhni ji pa ma ndo’yohù. Mùi ge’a ha di nja nthónts’i ko ya ngi pa da úmbi njót’i a ñùni nó’ó di tsihù. T’ùxùfo,ge’a hangú ra ma jù ra ñho nó’ó te di tsihù. Dóxùfo,po ge’a thogi a èni nó’ó hingi ho. Yaha, ge’a ha pòni a tsi’mi ya ibunú. Pulmú di hoki ma ‘ra’yo nó’ó ji hingi ho. Nde gatho ya xèni ma ndo’yohù pèfi n’a ‘bèfi...\n\n175175\n\n###### Néhé, mépya te mó nó’ó nt’ot’i a yot’i nó’ó t’öna’i. ¿Te pèfi ri ñó? ¿Yo’a mahyoni ri dö? ¿Pa yo’a ri gú? ¿Temé pèfi nó’ó mpoji? ¿Te ra ‘bèfi nó’ó pulmú? ¿Temé pèfi nó’ó mpo’bi? Ñhó de ya méngú a dega nt’údi, mhúnts’i mahyoni. Nó’ó ñhó ha ngú, wa ñhó di póhù, Ñhó pa n’a nt’údi mahyoni. Ge’a ñó ya dóta jó’i, ha ngú dega nt’úbi, a ha n’a mhúnts’i.\n\n###### Néhé nó’ó nt’ot’i a kót’i ko rosa mpoji, mùi k’axùti, yaha thèni, mpo’bi dega nanxa Nó’ó mùi da hñéni núnge ga tsihù ya ts’i xa ixuki wa hingi t’axi. Mpoji da hñéni ko n’a mbidi wa n’a johya. Yaha da hñéni nu’bu di tsihu ndúnthi ibunú. Mpo ’ bi da hñéni núnge hinda mpit’i n’a bù ne’bi.\n\n\n177177\n\n###### Ngú bi xipi gone nó’ó goda nú a’i ge gi hñétatho.\n\n###### Ya mhó Ngú bi xipi gone nó’ó dowa nú’a’i ge gi ‘yotho. Ngú bi xipi gone nó’ó gogú nú’a’i ge gi ‘yòtho\n\n###### ‘Ñudi temé pèfi ‘ra’na xèni de nó’ó ma ndo’yohù nú’bù di hñeni, da tsö da hñéni gatho nó’ó ndo’yo. yaha xihñé mpo’bi Núnge ya xèni ma ndo’yo da hñeni nú’bù ga fùdi ga hñéni gatho.\n\n###### Néhé a mépya ya n’añ’o ra nt’ot’i a n’at’a mó. wè mafi sögi n’ats’i dèts’i thèts’i ‘Yot’i ma’ra mhó n’añ’o ra nt’ot’i a n’at’a mó.\n\n180\n\n###### ndudè múts’i ha’mi thét’i dèni xisèpi\n\n###### Hñéti a mépya nó’ó nt’ot’i, a ñóhù de nú’ù ya ‘ñéthi di t’akagihù nú’bù di hñénhù. ¡Hó Niko! ja te t’aki ge n’a ‘ñéthi ra thúhú pexùto ko nge’a di t’akagi a ma’ritho di thogi nó’ó xúnhya. Mina xa ñ’ù’a ñó’ó to tho’a. hingi ‘bùi xa ñho di ts’oñótho. Ode Fuyo nú’bù xa ñ’ù ri mùi te di t’ai gi tsi. Núga ya ‘rats’ù te xa thòsùki pe nó’ó n’ù ha ‘bùi y ‘bùi. Ngetho n’andi hingi hopùkagi ga ‘bui ko éhya.\n\n###### Lección 22 Ya xèni de ndo’yo pa n’a ‘befi Ge’u ya xèni di mföts’i ñó’ó ‘bèfi dende ga ndùhù ga ñuñhù ngú: ya ts’i, jóne, xèni ha pòhò jini, k’othe, mùi, yaha, mpo nk’axùti dega kuè, ‘ñu ha thogi kuè pa da zòni m’èt’o xèni t’ùxùfo. Ts’ints’ù, ngò ‘bùi de mòte nó’ó mui, ge di nzòt’e po n’a xèni esokrina ge\n\n###### di ja ya ngi pa nó’ó di tsihù ge di ma ha nó’ó m’èt’o xèni t’ùxùfo. A man’a éndokrina ge di ja n’a ngi ra thúhú insu - lina ge èni ra ndúnthi nó’ó n’u ja ha ji. T’ùxùfo ra ma ge ‘rato wa hñóto nwéni a dùi m’èt’o xè ni de t’ùxùfo, yeyuno a ileón. Dóxùfo ge n’a xùni made ra ma a di nzòt’e nó’ó goda kolon a da góts’i ha nemfo.\n\n###### Néhé a ‘yot’i n’a t’ùlo nt’ot’i de ya xèni de ndo’yo pa n’a ‘bèfi. Néhé a mépya ya thúhú ya hè’mi, a béni te mó nú’ù mhó.\n\n###### Gi ngohohù pa gi ñóhù de nú’ù ya xèni nó’ó hè’mi dega nt’ot’i. ¿Tengú nó’ó hè’mi dega nt’ot’i? ¿Tema ñhó xa nt’ot’i? ¿Ham’ù bi gótsi ra nt’òt’e, hyoni ha hè’mi? ¿Temé ra thúhú nó’ó hè’mi dega nt’ot’i?\n\n###### Néhé a mépya nú’ù ya mhó n’at’a te mó. dóxùfo = dóta xéfo t’ùxùfo = t’ùlo xéfo mpo’bi = mpo’bit’i mpoji = ha po ji nó’ó ñó = ñó nó’ó nó = to’o nó thúhú = ra thúhú jo’i thúhú = nhehmé ‘Yot’i ma’ra mhó ngú nú’ù ga néhé.\n\n###### Hñéti a néhé nó’ó nt’ot’i a móhù ndañ’ù ya hñéni ja a ko te ‘ñéthi ga hóñhóhu. Ya hñéni Xaxùkagetho Ge nú’ù ts’ùhònt’a di thohù de nó’ó mùi ge nhéxùti, nhóthó, nóxùti dega pa wa dega tsè. Nó’ó nhéxùti di ‘rajù nge di tsihù ya ts’othe, hingi tó xa ñho nó’ó di tsihù, ya gi’wé bi hó ya hñéni yabù. Nhóthó di tsihù nú’ù ya hingi ho mú’ù xa ixùki. Nóxùti ge nda ntsapa mùi di úni ‘bù xa tsè a ‘bù xa pa hiñhabù ra ñho.\n\n187187\n\n###### Pa nhéxùti di hòxe ya xi a wayaba pa da m’öi. Pa nhóthó di söni pexùto pa ga tsi Pa nóxùti dega tsè di hòxe oregùnú, albaka pa da pat’i ma mùi. A bù dega pa ga tsi ya tsè, ts’ùt’ùk’ani, ga hi ko tsèthe.\n\n###### Ga sönhù dehe pa ga tsihù pa hinga hñénhù Ga komhù nú’ù di tsihù ko dutu pa hinda hñúts’i ya gi’wé.\n\n###### Lección 23 Ya mhúnts’i de nú’ú di tsihu Ge mahyoni ga tsihù núya ngetho pa da nja n’a ma hoga nzakihù. Pa ga tehù tema éntho a hinga hñénhù. Nge’a nó’ó ma ts’ihù ge’a ma nzakihu. Ge ga tsihù jùni dega trigo, abena, dèthó a ma’ra ngú: ya kóhó múza, bòk’ué, hik’ùma a jùmhöi.\n\n\n190190
|
tzo-books-35
|
tzo
|
Li lekil jchanu’mtasvaneje\n\nTa jun unen bilk’it lum tey ta ti’ uk’um; tey lek va’anbil\njun unen chano’mvun. Li chano’mvune, tey xokol vakibuk\njabil. Tey ta spat xokone, mu’yuk buch’u tey ta xtajin,\nxchi’uk mu’yuk bik’tal jchanvunetik. Tey toj ts’ijil li\nchano’mvune.\n\nTa k’unto tey ik’ot jun jchanu’mtasvanej; tey laj smak\nschanu’mtaselsba, xchibal xchi’uk yoxibal vun ta primaria.\nLi jchanu’mtasvaneje mu’yuk yorail i’a’mtej; toj lek baxbol\nta a’mtel.\n\nTa jujun xbat k’ak’ale, tey yak’oj sba ta schanu’mtasel ta\nsk’elel vun xchi’uk ta schanel ts’i’m. K’alal ta xlaj yo’on ta\nchanu’mtasvaneje, tey ta xlik chanu’mtasvanuk ta stijel\nkitara, xchi’uk tey ta xal lo’il. Li jchanu’mtasvaneje, ja’ ta\nspasbe svun li viniketik k’alal oy k’usi ta xchapike.\nJa’ no’ox jech noxtok, k’alal oy buch’u ta x-ipaje; ja’ ta\nxak’ poxil.\nK’alal ijelav vo’m jabil ta\na’mtele, ik’ot yan\njchanu’mtasvanej, li buch’u\nts’akal ik’ote, molxa jutuk.\nLik lo’ilajuk xchi’uk li yajval\nlume, tey laj yal ti ta sk’an\nxkom ta lirektorale.\n\nLi jun kerem\njchanu’mtasvaneje,\nlaj yal ti lek oye, mu’yuk isa’\nk’op, yu’un ti k’usi tsots sk’ o\nplal ta xa’i stuke, ja’ li a’ m\ntele\nLas spas: Rosario León\nAguilar.\nBats’i k’op: Diego Ruiz S.\n\nXcham li Jme’tike\n\nXkuxet li malk’ak’ale, ijelavxa jun k’ak’al ta tsatsal a’mtel\nta osiltik. Li bats’i krixchanoetik yajval jtso’m jnaklejetik\ntey ta yosilal Suyalo’, yakalikxa ta yanil lapelik li sts’unbil\nchonike ta sventa ta xvayikxa.\nTey xyaketxa ta xjelav li jujulikele xchi’uk li muk’ta jale,\nli ik’ osile xyaketxa ta smakel li sba balumile. Ta muk’ta\njlikel no’ox ilok’ talel sp’ejel li jme’tike ti alak’xasbae,\nteyxa isakch’ay li ik’al osile.\nSkotol li yajval Porvenire, batem svayelik ta sventa ta s ku\nxik lek yo’ xu’ ta stsak yipik ta sventa yan k’ak’al ta a’mtel.\nTa sventa ti ts’ijil balumile, ja’ no’ox ta xich’ a’iel li sk’eoj\nli j-ak’ubalxanbal mutetike. Ta jlikel tey ivinaj sme’on ok’el\njkot ts’i...\n-Kala’m, a’ibeik sme’on ok’el li ts’ie -xi ta xi’el jun me’il.\n\n-Li’ xjoyet ta jnakle’mtik li jla’mtavaneje -xut li yalabe.\nMu jaluk buch’u tsakbil ta ch’util ti ilok’ ta ak’ubal ta\nskoje, ta sventa ti buch’u ilok’e iya’iik li yanetike ti k’usi\ntoj chopol ta xk’ot ta pasele.\nTi ts’ijil balumile, ilaj sk’oplal ta skoj yets’al jun p’inal\ntak’in. Ta jlikel no’ox xmuyxtoy yets’al ti k’usitikuke.\nSkotol li yajval naklebale xko’olajxa k’ucha’al epal jtij\nvobetik\n\nti ta j-ech’el mu’yuk bu jech a’ibile. Li ta yets’al ti k’usitik\nta xich’ tijele, tey kapal ta xvinaj sme’on ok’el li ts’i’etike\nko’olxa xchi’uk sna’ojbeik smelol ya’el e’uk ti k’usitik ta xti\nje.\n-¡Likanik unenetik...! -xi jbel k’op, ta yets’al yee ja’\nsk’opojel jun mol.\n-¡Ta xcham li jme’tike. Mi ichame, li jlaj jkotoltik obi\n-xi ta xp’iju’mtasvan.\nTa jun chikin na, tey x-ok’elet jun me’el, tey ta xchapan\nskantela schi’uk spom ta sventa ta sk’anbe vokol li\nrioxetike yo’ mu xcham li jme’tike. K’alal yakal ta xtij ti\nk’usitike, teyivinaj jbel k’op ti istsatsu’mtas o’onile:\n-¡Tsotsanik ta stijel ti k’usitik chatunike, li jme’tike\nyakal ta stsak yip! ¡Yakutik ta tsalvanej, koliyalbutik li\nrioxetike! ¡Tijikme tsots!\n\nTa jlikel no’ox ti jme’tike\nistsak lek yip ti k’uono’ox\nx-elane. Li jnaklejetike, lik\nvayikuk noxtok. Isut tal li\nkuxetel o’onal noxtoke. Ja’\n\nno’ox ti mu jaluk buch’u\nmu’yuka x-och svayel ti\njulavem ikom ta\nsventa ta sk’el ti mume\n\nsutuk li yaj-ilvanej li\njch’u l me’tike.\nTa sventa li bats’i krix\n\nchanoetike, li ta xcham\njme’tike, mu’yuk ti yu’un ta\nskakan sba ta o’lol li\n\nbalumile, mo’oj ja’la jun\ntsalvanej ta k’op xchi’uk\npukujetik xchi’uk li ue, ja’ li\nsme’ li bats’i krixchanoetike.\n\nYakal to’ox ta jelavel ti sjabilal 1991, tsots k’usi ta xk’ot\nta stojol li bats’i krixchanoetike. Li yalobil lo’iletike ta\nxp’iju’mtasvan ta yalel li k’usi vokolil xu’ ta tael yu’un ti\nk’usi ta xk’ot ta pasele, ja’ jech teyla sch’ay,ti xi’el ti oy\nbu xu’ ta xa’i li jnaklejetik ta muk’tik jteklume. Ep-eptik\njnaklejetik ta bik’tal lum mu’yuk bu ta xak’ ta yo’onik li slo’\nilale.\n\nJayvo’ike yalel mu’yuk ta xich’ik ta muk’, li yane mu\nxch’unik ti oy buch’u xu’ ta sna’ bak’in ta xlaj li Jtotike. Li\nsjunal yalobil lo’ile, li larioe xchi’uk li teievisione ta xalbe\nsk’oplal ti ta buluchi’m julio ta jabil ti albilxa sk’oplale,ti\ntala xyamaj yipe. Li bats’i krixchanoe tey sjak’jak’besbaik\nk’usi ti yamajel ipile. Ti taje mula xjoybij ti stak’obile. Oy\nbuch’u ta xal: Ja’ slajel Jtotik.\n\n-Mo’oj, mu ch’unbaj, mu’yuk buch’u xu’ ta sna’ bak’in ta\nxlaj li Jtotike -xi jun p’ijil bats’i krixchano.\n-Mi junuk jlo’itaj k’ucha’alutik xu’ ta xal bak’in ta xlaj li\nJtotike -xi xk’ak’et yo’on li mole.\nTa sventa li sa’obil lek smelol k’usitikuke, mu xu’ ta xj e l\nbuj ti k’usi ta xale. Ik’ot ti xibil k’ak’ale. Mu’yuk buch’u\nxlok’ li ta k’ak’al taje, jlom ta skoj sk’el no’ox yilik xchi’uk\nta skoj xi’elil ti mi ta xk’ot sk’op li larioe, li’i ja’ no’ox\nya’iobil lo’il tey ta San Kixtoval.\nJa’to iyich’ ilele, lik ik’ubuk. Li chonbolometike yantik lik\nspasik. Li kaxlanetike lik luchiikuk ta svayebik. Li jnaklejeti\nke chok’ita slajelik; yu’un timi ilaj li Jtotike; jbel sk’oplal\nta xlaj skotol li bats’i krixchanoetike.\n-Ik’ot koratik -xi xlo’lun jun mol.\n-Ja’ no’ox timi ikuch yu’un Jtotik li k’op xchi’uk li pukuj e\ntike, mu’yuk bu chijlajutik. Ta jujup’ej nae, xnechet no’ox li\nok’ele; li yatel o’onile mu no’ox albaj. Li juju-ok’e toj jal\nno’ox ya’eluk. Tey ta xich’ulan a’iel st’omel tu’k’ ta jujot ta\nsventa si’mtasel li pukujetik jk’an ve’liletike. Jun lak’nail,\nxkuxet yo’on i’avan;\n-¡Yakal ta xkuch yu’un li Jtotike; ti buch’u oy stuk’e ak’ome\ntuk’avuk! -xi ta xbiju’mtasvan.\nK’alal ijelav li slajel Jtotike, ts’ijil ikom li jnaklejetike.\nJa’ jech slo’il li bats’i krixchanoetike.
|
chf-books-11
|
chf
|
K'ajti'ín t'ok a lótobla.\n\nA totáj tsikí noj ts'ib " Noj t'an t'ok noj ts'ib " káda u yele' u\nnoj k'ajti'ín ta noj kristiánujob káda andéla a jéla a\nwoyé'Ia abála de a un k'ìb káda a jéla a sákìnla i a\nts'aykúnla a lótob-Ia kondélob u ye'leránlob ta jíni noj\npatán ka'dá:\n\n- Chénla noj búya por noj patán sin a jìts'éla\nabála.\n\n- Jápìn a t'ánla i u péte jíni u kìnìntán a k'ajalínla.\n\n- K'ajtiinla ke tan ni noj búya oló tìkî:\n\n. A kiránla kánba noj patán kì jéla kì chénla.\n\n. A kì na'tîn chénla ni noj ts'ají.\n\n. U k'ìnìleskán noj ts'ají oló i uts.\n\n. Mach a jìleknesán-abá tì t'an káda jínba k'ín a\nchen.\n\n. Wubín i olínla nuk t'ánob tubá a lótla.\nTìk'ìla noj búya t'ok a noj t'ánla tubá ni noj patán a\nk'ajti'ínla káda, ka' buya o kánba noj utsilá u kìnìntán\nnajtìkî ni noj patánda.\n\n. ìlîla si mach uts o mach uts ta u péte jínilob u yelkák.\n. Jáptnlaj nuk ts'ají jínilob la'anták t'ok u noj k'ajalín uts ke gran\noloták ta u péte a Iótob-Ia.\n. Tìlá u k'ába' ni noj patán ke ajéla a chénlaj t'ok noj búya.\n. K'otéla tu noj xupibá noj búya, ts'íbìnla i tskíla pìnte' a Iótob-Ia.\n\n - Chénla otro unp'é noj búya ta ni patán t'ok a lótob-la\nts'íbìn tan a noj jun unój xupibá ni buyá, tsikbén a Iótobla, ubín lu ke undélob u chelerílob.\n\nKì t'ánla tan jun.\n\nTan ni noj ts'ib najtìkî u kìnìntán noj t'an káda Iaj ts'ibitak\nk'uá'chichka káda u ts'aykínte untú noj k'ajalín ke pitsilták\nnoj tusults ' íbu kìnìntán noj ts'ib t'ok u noj tsik ke tan\njíndalob ni jun a kiránlachich.\n\nBadá kì jéla kiránla noj ts'ib tan noj tusults'íb tì yokot'án:\n\nb - ch - d - j - k - l - m - n - p - r - s - t - ts - w - x - y\n\nch' k' p' t' ts'\n\na - e - i - o - u - ì\n\na'a - e'e - i'i - o'o - u'u\n\na'- e' - i' -o' - u' - ì' ì'ì.\n\nAjé a ts'íbìn tan a noj jun u péte noj t'an t'ok lu ke yo u\nyele', tan jíni u kìnìntán noj ts'ib "Noj t'an t'ok u noj ts'ib"\nkáda a je a tusé' káma' ya'án noj tusult'án tì yokot'án; ajé\na chen kamá ya'an u noj tusult'án tì kaxtrant'án jíni a kìní\nnajtìkî.\n\n. Irán ke ya'án noj t'an ke u tek'é t'ok unp'é o cha'p'é noj ts'ib ta\njínichich.\n. Irán noj ts'ib ke u ye'é noj k'áxe' tan noj tusult'án.\n. K'a a chen mas uts na'tìn chinén káche'da ya'án tusuták noj t'ánob\ntan noj tusult'án.\n. Irán tìkî kì noj t'ánob tan noj tusult'án ya' Ia'antákchich de a\njujunp'é.\n\n- Tan a noj jun tusú kamá noj tusult'án taj yokot'án u péte\nu noj k'ába' a Iótob-Ia.\n\n- T'ok a noj woyoníla k'a k'á iránlaj si ya'anták tusú kamá'\nnoj tusult'án taj yokot'án.\n\n- Si mach k'ajála a k'ála yelbénonla a wa'ye'jún u\nteklénetla.\n\nNoj k'ay\n\nPan ka'b káda a kì kuxtéla ya' Iaj an nuk t'ánob ta u péte\nnuk kìjílob, tan kì kìjíla t'ókob u kìnìntínte cha'tú noj\nt'ánob kamá' noj kaxtrant'án i noj yokot'án, káda noj t'an\nya'án najtìkî u k'ak'á ìlkínte kamá' ta ts'ají, ta tì ts'ibkán i\nta tì k'exkínte tìkî noj k'ay.\n\nBadá kandéla kì jéla kì sákìnla noj t'an ta kì chénla noj\nk'ay tì yokot'án a kì jéla kì tìk'éla t'ok nuk t'ánob más\nsep' ka' jínda.\n\nTu ti' kotót Chokoláte, burip' t'ìb ankren,\nTu ti' pan kotótla, taj ankren kì xuch'bénet jólìnlaj,\ntaj tìk'álachich, u ach'eskínte jólìnlaj. ke noj manap' uje' tì\ni u muksínte numé\nkamá k'uá'chichka\n\nCh'oní'Ia - abá U yelkínte ke kandé kondé no' aj\ni súti' ti ch'oní' k'ojpánon i si che'én\nke nuk aj Io'ja' Che'én taj sukpekyá desde ch'och'ók\nu suktélob tanjá' a kolobón, a kolobón kelé jínda\nkì ni'ók, kelé jínda kì ni'ók\n\n - K'ìyî badá kamá u k'ìykínte "tu ti' kotót"\n\n - Badá sákìn unp'é noj k'ay ke gran a wólba a k'ìyé',\nchen u noj ts'ib tì yokot'án i k'ìyî káma' u\nk'ìykínte tì kaxtrant'án.\n\n - K'ìyî pìnte' a Iótob r ubin noj k'ay jínilob u Iaj je u\nye'Ieránlob undélob.\n\n - K'ajti'ín badá nuk t'ánob ke t'ok jíni ajé a chen\nunp'é noj k'ay, ajé a sákben u noj utslé i ajé a k'ìyé' muk'\npìnté' a lótobla. Ts'íbìn tan a noj jun najtìkî.\n\n- Chen unp'é noj k'ay kamá' noj baláda tan jínda\nnoj jot'óm, sakbén u noj utslé\n\n- Chen unp'é noj k'ay kama' noj tropikal tan jínda\nnoj jot'óm sakbén u noj utslé.\n\n- Chen unp'é noj k'ay kamá' noj korrídu tan unp'é o\ncha'p'é kristiánu a ta a noj kìjí, ts'íbìn yabá noj\njot'óm.\n\nNoj k'in tubá noj t'an\n\nU péte nuk ts'ají u kìnìntán unp'é u noj k'in t'ok u\nnuk t'ánob, ke u péte nuk t'ánob u yelé' noj k'in\nkáda u chelkínte noj patán.\n\nTan noj ts'ib " Noj t'an t'ok u noj ts'ib u kìnìntán u noj\nt'ánob t'ok u noj k'inijé káma': lo ke a numí, lo ke ya'án tì\núte, i lo ke ujé tì úte.\n\n-Irán jínda noj ka'da tan noj ts'ib a kìlíla najtìkí.\n\nUntú yinik\n\n|a útí|ya'án tì úte|Col3|u je tì úte|\n|---|---|---|---|\n|woyí|woyé'|u je u woyé'||\n\n\n|a útí|ya'án tì úte|u je tì úte|\n|---|---|---|\n|uyìlí|ya'án u yelé'|u je u yìlé'|\n\n\n\nBadá ts'ibìn yabá u péte nuk ts'ajíjob jínilob u\nktnìntán u noj k'in ka u chelkán ni noj patán.\n\nNoj k'in u k'áxe'\n\n- Irán kì noj k'in ta noj " a numí o a úti " u yelé' noj\npatán ke jin a numí.\n\n- Noj k'in ta noj " jin ya'an tì úte " u yele' noj patán\nke muk' u numé jinbá k'in.\n\n- Noj k'in tan noj " u je tì numé " u yelé' noj patán\nke u je to tì numé.\n\nBadá sákin nuk ts'ají i jót'ìn de chìk u noj k'in anták\nkamá: " Ya'án tì úte " i de yìx noj k'in anták ujé tì\nnumé o u je tì úte . Ts'íbìnlaj yidá.\n\nKánda: ~~"~~ ~~a~~ ~~úti~~ ~~"~~ ~~"~~ ~~uje~~ ~~ti~~ ~~úte~~ ~~"~~\n\nAj Máku' uchí alás Aj Juánu' u je tì patán\n\n- Badá ta u péte nuk ts'ají jíni anták tì noj k'in\nkamá' " ya'án tì úte " sútun badá tan noj k'in " u\nje tì úte " ts'íbin tan a noj jun.\n\n- Chen noj k'ex ta nuk ts'ají ya'án tì k'in " u je tì úte\n" t'ok jíni kamá' "a numí o a úti "ts'íbìn tan a noj\njun i ye'bén a wa' ye'jún si uts.
|
spa-books-117
|
spa
|
Préstamos lingüísticos entre el otomí y el náhuatl 215\n\nHay ejemplos adicionales de calcos entre el otomí y el náhuatl en otras fuentes.\nFrancisco Ramos de Cárdenas, autor de la *Relación geográfica de Querétaro*, registra una\nplanta cuyos nombres en otomí y náhuatl caben en esta categoría:\n\nAy otro arbol en los montes de esta comarca que los yndios llaman en su lengua otomy *deçehoy* y\nen la mexicana *quimichincapoly* que quiere dezir çerezas de ratones que nosotros llamamos çerezas\nsilbestres su hoja es como la morera con que crian la seda la fruta como garbanços dizen que es\ndulçisima al gusto los que comen della se les encojen los nierbos y quedan tullidos de pies y manos\nno peligran pero estan asy uno y dos años al cabo de los quales sanan sin hazer ningun remedio los\nnaturales como se saben el efeto que haze no la comen caen en este ynconbiniente algunos\nespañoles yndios y mestizos que no son naturales de esta tierra ygnorando el efeto de esta fruta. [25]\n\nEl nombre de este árbol en otomí parece ser una forma distorsionada de *d* *e* *s* *e* *’ñoi*,\npalabra que todavía se usa en el Valle del Mezquital y que significa literalmente “capulín\nde ratón” (el árbol) y “capulina de ratón” (la fruta) ( *de* *s* *e*, “capulín/capulina” más *’ñoi*,\n“ratón”). El ejemplo en un diccionario de esta variante del otomí reitera los efectos tóxicos\nde la fruta: “ *T’ena ge ra haho tsi ya* *de* *s* *e* *’ñoi hänge di huät’i* . Dicen que la zorra come\ncapulinas; por eso tiembla”. [26] La frase equivalente en náhuatl, *quimichin capolin*, significa\nlo mismo: *quimichin*, “el ratón” y *capolin*, “el capulín/la capulina”. [27]\n\n*C* *ONCLUSIÓN*\n\nLa lista de los calcos entre el otomí y el náhuatl es larga; tendrán que bastar los ejemplos\nexpuestos aquí, debido a las limitaciones del espacio. [28] Considerando que los otomíes y sus\nparientes lingüísticos de la familia otopame tienen raíces muy antiguas en el centro de\nMéxico, y que los nahuas llegaron a esta región en tiempos relativamente recientes, resulta\natractiva la hipótesis de que la mayor parte de los calcos existentes hayan tenido su origen\nen el otomí u otras lenguas cuyo origen se encuentre en el centro de México, y que los\nnahuas los hayan adoptado después de su llegada. Pero antes de adoptar una postura\ndemasiado simplista, hay que recordar que hay calcos panmesoamericanos, y que el\nconcepto mismo de Mesoamérica implica la existencia de una amplia red de contactos\nculturales que se dieron a lo largo de tres milenios. Los modelos que postulan las\ninfluencias culturales unidireccionales no reflejan adecuadamente la complejidad de esta\nred de interacción.\n\nYepes, 1826:183) y “tigre” (Buelna [editor], 1893:114; Códice de Huichapan, c 1632:6r; García de Mendosa,\n1703 y 2000:26v; Hernández/Victoria/Sinclair, 2004:12, 25; Lastra, 1997:394; López Yepes, 1826:240).\n25 Ramos, 1582:13r, 13v; 1989:148.\n26 Hernández/Victoria/Sinclair, 2004:43.\n27 Molina, 1998:II, 12v, 90r.\n28 Hay ejemplos adicionales de los calcos entre el otomí y el náhuatl en Wright, 2000 (topónimos); 2005b:I,\n156-164 (términos para las estructuras sociales, los cargos políticos, los espacios urbanos y los edificios),\n176-178 (nombres de los dioses), 180-186 (términos calendáricos), 190, 191 (palabras relacionadas con la\nguerra), 550, 551 (topónimos, corrigiendo algunas de las traducciones publicadas en Wright, 2000), 558, 559\n(antropónimos).\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\n216 David Charles Wright Carr\n\n*B* *IBLIOGRAFÍA*\n\nA CUÑA, R ENÉ\n1990 “Introducción”, Alonso Urbano, *Arte breve de la lengua otomí y vocabulario*\n*trilingüe español-náhuatl-otomí*, facsímil del ms., Instituto de Investigaciones\nFilológicas, Universidad Nacional Autónoma de México, México, pp. XIX - LXX .\n\nA NDREWS, J. R ICHARD\n1975 *Introduction to classical Nahuatl*, University of Texas Press, Austin/Londres.\n2003 *Introduction to classical Nahuatl, revised edition*, University of Oklahoma Press,\nNorman.\n\nB AKKER, D IK Y E WALD H EKKING\n1999 “A functional approach to linguistic change through language contact: the case of\nSpanish and Otomí”, *Working papers in functional grammar* 71 (Institute for\nFunctional Research into Language and Language Use, Universiteit van\nAmsterdam, Amsterdam.\n\nB ARTHOLOMEW E WAN, D ORIS A ILEEN\n1956 “Palabras prestadas del español en el dialecto otomí hablado en San Felipe y\nSantiago, Jiquipilco, Mexico”, *Revista Mexicana de Estudios Antropológicos* 14 1ª\nparte, Sociedad Mexicana de Antropología, México, pp. 169-171.\n2000 “Intercambio lingüístico entre otomí y náhuatl”, *Estudios de Cultura Otopame* 2,\nInstituto de Investigaciones Antropológicas, Universidad Nacional Autónoma de\nMéxico, México, pp. 189-201.\n\nB ERNAL P ÉREZ, F ELIPINO\n1998 *Diccionario hñähñu-español español-hñähñu del valle del Mezquital Hidalgo*, 2ª\nedición, Hmunts’a H e m’i – Centro de Documentación y Asesoría Hñähñu,\nIxmiquilpan.\n\nB RIGHT, W ILLIAM\n1990 “‘With one lip, with two lips’: parallelism in Nahuatl”, *Language* 66(3), Linguistic\nSociety of America, Washington, pp. 437-452.\n\nB UELNA, E USTAQUIO (ed.)\n1893 *Luces del otomí o gramática del idioma que hablan los indios otomíes en la*\n*República Mexicana, compuesta por un padre de la Compañía de Jesús*, Imprenta\ndel Gobierno Federal, México.\n\nC ÓDICE DE H UICHAPAN\nc 1632 *Códice de Huichapan*, Biblioteca Nacional de Antropología e Historia, México,\nTestimonios Pictográficos, núm. 35-60.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
otq-ebible-RM13_2_1
|
otq
|
Jange gatho nuꞌu̱ hingi o̱ta ya tsꞌu̱tꞌwi, to̱xa nöꞌö xi hñuxa Jö, ne njapꞌu̱ muntsꞌase̱ ár mfe̱i da zu̱di.\r\rNgetho nuya tsꞌu̱tꞌwi hinxi tꞌetsꞌi da pi nuꞌu̱ togo o̱tꞌa ar ñho, tsu nuꞌu̱ togo hingi o̱tꞌe xiñho. Nuꞌmu̱ hingi ne gi ꞌbu̱hu̱ gi tsuhu̱ ya tsꞌu̱tꞌwi, ꞌyo̱thu̱ nöꞌö xiñho, ne da tꞌesꞌa ri nsuhu̱.\r\rNgetho yá ꞌbe̱go Jöꞌu̱, hoñꞌa ri ñhohu̱. Ha nuꞌmu̱ hingi o̱thu̱ nöꞌö xiñho, nuꞌmú̱ hö, gi ntsuhu̱. Ngetho hinga mꞌe̱tho hö ár ndo̱jwai, gehnu̱ ár ꞌbe̱go Jö da koꞌspa yá tsꞌoki ne da umbár mfe̱i ya tsꞌokte.\r\rJange ꞌyo̱thu̱ ya tsꞌu̱tꞌwi, ne hinda mfe̱pꞌahu̱, ne hinte di tsu̱ꞌa ri mfenihu̱ nꞌehe.\r\rJange gi juthu̱ ar bojö jotꞌa ya ndö, ngetho yá ꞌbe̱goyu̱ Jö, xi ꞌye̱ntyá te da me̱ nunar ꞌbe̱finu̱.\r\rJuthwu̱ gatho nuꞌu̱ togo gi tufu̱: nöꞌö ar bojö jotꞌa ya ndö, ne gatho maꞌra di ꞌñepꞌahu̱ gi juthwu̱. Togo mahyoni gi numañhohu̱, jahu̱pꞌu̱, ne togo di za̱ gi ꞌñeꞌsfu̱ ár nsu, ꞌyo̱thu̱ nꞌehe.\r\rYo gi ñho̱xu̱ ya tha̱i. Nöꞌö gi ꞌyo̱thu̱, gi mhöhu̱ nꞌa ngu nꞌa. Ngetho nuꞌmu̱ gi möhu̱ ri ñꞌohu̱, gi o̱thu̱ ya ꞌbe̱pate mönga har Tꞌofo.\r\rNgetho nu habu̱ enö: Hingi tsimba ár nthöti maꞌra, hingi mpë, hingi pe ya nhemhñö, hingi hyo̱kwa yá ñho ri ñꞌohu̱, ne maꞌra ya ꞌbe̱pate; gathoyu̱ da tsa̱ da txꞌu̱ki ho̱nse̱ da tꞌenö: Mö ri ñꞌohu̱ ngu gi mhöse̱.\r\rNöꞌö togo möte, hingi tsꞌokwa yá ñꞌohu̱. Jange gatho ya ꞌbe̱pate go o̱tꞌa nöꞌö to möte.\r\rJahu̱ njapꞌu̱, ne nuhu̱ ya pa di ꞌbu̱hu̱. Ma ga zo̱tꞌa ma da̱hu̱ ga he̱hu̱ ar tꞌöhö. Ngetho nupya hintsꞌu̱ yapꞌu̱ ꞌbu̱ ma mpo̱ho̱hu̱, ngu mi ꞌbu̱ núꞌmu̱ nda ñꞌemu̱ihu̱.\r\rYa ꞌbu̱tho da göxar xui, ne xi ꞌñepꞌu̱tho ar hyatsꞌi. Jange ma ga he̱hu̱pꞌu̱ yá ꞌbe̱fi ar ꞌbe̱xui, ne ga hehu̱ ar he di bꞌu̱hu̱ har hyatsꞌi, ngu xi ñhoka nꞌar ndogu di ma har tuhni.\r\rMa ga ꞌbu̱hu̱ di nheki di ꞌyohu̱ har hyatsꞌi, ga o̱thu̱ xiñho gatho. Hinga ꞌbu̱hu̱ hinte di ju̱ju̱ ha ya da̱ngo habu̱ xa ñuntho ne ntitho. Hinga ꞌbu̱hu̱ har hyo̱ka ꞌbe̱hñö ne nöꞌö xi ntsꞌotho. Hinga ntuñhu̱, ne hinga hyo̱kwabihu̱ yá ñho ma ñꞌohu̱.\r\rGa ñhexu̱ ár tsꞌe̱di ar tsi Hmu Hesukristo, ne hinga ñhe̱hu̱ da kakagihu̱ nöꞌö te gatho bi e ha ma mfenihu̱.\r\rYo gi ꞌweju̱ nuꞌu̱ ya ku hingi tse̱di yá ñꞌemu̱i, ne yo gi ñöniwi tema gi beñhu̱.\r\rNgetho ꞌra beni tsa̱ da zi gatho, ha maꞌra hingi tse̱ yá ñꞌemu̱i, ho̱nse̱ tsi ya tsi kꞌani.\r\rNöꞌö togo tsi gatho, yo ma da denga nöꞌö togo hingi tsi xo̱ge. Ha nunu̱, yo di thenga nöꞌö togo tsi, ngetho Jö go xi numañhoꞌö.\r\rXi nuꞌge, ter me̱ꞌage gi themba ár ꞌbe̱go manꞌa. Ar hmu go da möñꞌö ha da nangi wa da da̱gi. Ha ma da nangi, ngetho döta ár tsꞌe̱di ar tsi Hmu togo da gu̱tsꞌi, ne hinda hye̱gi da da̱gi.\r\rꞌRa handi xiñho da nhumansu ꞌra ya pa da me̱pa Jö, ha maꞌra handa gatho ya pa mahye̱tho. Nꞌa ngu nꞌa mahyoni da bödi tema pe̱fi.\r\rNöꞌö togo hwahna ꞌra ya pa, e̱ntꞌwa ar tsi Hmu. Ha nöꞌö handa gatho ya pa mahye̱tho, njapꞌu̱tho nꞌehe. Nöꞌö tsi gatho, e̱ntꞌwa ar tsi Hmu ne umba njamödi. Ha nöꞌö hinga gatho tsi, njapꞌu̱tho nꞌehe umba njamödi Jö.\r\rNgetho hinto di ꞌbu̱hu̱ ga pe̱pase̱ ma tehu̱, ha hinga tuhu̱ di honga ma ñhose̱hu̱.\r\rNuꞌmu̱ di tehu̱, di e̱nthwu̱ ma tehu̱ ar tsi Hmu, ha nuꞌmu̱ ga tuhu̱, go di e̱ntꞌwabihu̱ꞌö nꞌehe. Jange nuꞌmu̱ di ꞌbu̱hu̱, wa xta tuhu̱, ár me̱tigihu̱ ar tsi Hmu.\r\rJange bi du ar tsi Hmu ne bi nanga manꞌagi. Bi mengi bi nte, ne njapꞌu̱ bi hñutsꞌi ngu ár Hmu nuꞌu̱ te ne nuꞌu̱ xi du.\r\rXi nuꞌge ꞌmu̱, yoꞌö gi thenga ri ku. Wa hinte gi nuge nöꞌö o̱tꞌö. Ha hingi pöhu̱, gatho ma ga ꞌba̱hu̱ da hñöskagihu̱ majöni ar tsi Hmu Hesukristo.\r\rNgetho enga har Tꞌofo:\r\rNuga di ꞌbu̱i, enga njapꞌu̱ ar tsi Hmu, ne gatho ya jöꞌi ma da nda̱ndihmö da nsundagi,\r\rne da da̱majöniyu̱ dar Jöga.\r\rNuꞌmú̱, nꞌa ngu nꞌa ma ga da̱thwu̱ majöni Jö gatho nöꞌö xta o̱thu̱.\r\rJange hinga ma ga ntheñhu̱ nꞌa ngu nꞌa. Ma ga nkohu̱ ha ma mu̱ihu̱ hinga po̱jwu̱ ya mfetsꞌe da japi da da̱ ma kuhu̱.\r\rNuga di pödi ne di ka̱xmbeni njapꞌu̱ benga ar tsi Hmu Hesukristo, ngetho hinte xintsꞌothose̱. Ha nuꞌmu̱ nꞌa beni xintsꞌotho, hö njapꞌu̱ hár mfeniꞌö.\r\rHa nuꞌmu̱ nuna ri ñhuni tso̱tꞌwa ár mu̱i ri ku, hingi pe̱ꞌsa ar mhöte ꞌmu̱. Nuna ri ñhuni, yo ma da japa da mꞌe̱ ri ku, togo ar tsi Hmu Hesukristo bi ungár te bi po̱ho̱.\r\rYo gi xoju̱ ar goxthi da nthenga nöꞌö gi beñhu̱ xiñho.\r\rNgetho har tsꞌu̱tꞌwi Jö, hinge mꞌe̱tꞌo ya ñhuni wa ya tsꞌithe. Mꞌe̱tꞌo ar mꞌu̱i xintꞌaxi, ar hogamꞌu̱i, ne ar johya. Gathoyu̱ unga ár Hñö Jö.\r\rNöꞌö togo pe̱pa ar tsi Hmu Hesukristo njanu̱, numañho Jö ne ya jöꞌi.\r\rJange ma ga te̱ñhu̱ nor ñho unga ar hogamꞌu̱i, ne fa̱xkagihu̱ nꞌa ngu nꞌa da te ma ñꞌemu̱ihu̱.\r\rYo gi jafu̱ ar ñhuni da hwatwa ár ꞌbe̱fi Jö. Mödi gatho nöꞌö te jawa xiñho da tsꞌi, nöꞌö hingi ho, nꞌar ku da japa ár ñꞌohu̱ da da̱gi ngetho te gatho tsi.\r\rXiñho hingi tsa ar ngo̱, wa gi tsi ar ixkatꞌafi, nuꞌmu̱ gi japi da mfeꞌsa ri ku, gi tso̱tꞌwa ár mu̱i, wa da wentꞌa ár ñꞌemu̱i.\r\rNuꞌmu̱ gi ñꞌemu̱i xiñho nöꞌö gi o̱tꞌe, ho̱nse̱ gi pöhwi Jö. Nza̱tho nöꞌö togo hinte tsu̱ ár mu̱i ngetho pödi xiñho nöꞌö o̱tꞌe.\r\rHa nöꞌö yomi ha xiñho nöꞌö tsi, tuxar tsꞌoki, ngetho hingi ñꞌemu̱i xiñho nöꞌö o̱tꞌe. Ne gatho nöꞌö o̱tꞌe hingi ñꞌemu̱i, nunu̱ o̱tꞌar tsꞌoki.\r\rJange nuju̱ xi nze̱di ma ñꞌemu̱ihu̱, mahyoni ga pe̱ꞌsfu̱ ar tsꞌe̱ti ga fa̱xu̱ nuꞌu̱ togo hingi tse̱ yá ñꞌemu̱i, ne hinga honse̱ ma ñhohu̱.\r\rMa ga hoñhu̱ nꞌa ngu nꞌa ár ñho ma ñꞌohu̱, ga fa̱xu̱ da no̱xka ár ñꞌemu̱i.\r\rNunar tsi Hmu Hesukristo himbi hyonga ár ñhose̱, jange bi thoꞌö ngu enga har Tꞌofo: Go da nthe̱xꞌbe ya ntsꞌani mi tho̱xꞌaꞌi.\r\rNgetho nuya Tꞌofo bi tꞌotꞌa mahamꞌu̱, xi tꞌotꞌi nda utkagihu̱ nda hñuxa ma ndo̱ꞌmihu̱, ga pe̱ꞌsu̱ ar humamu̱i ne ar tsꞌe̱ti mönga har Tꞌofo.\r\rJö togo ár me̱ti ar tsꞌe̱ti ne ar humamu̱i, nꞌatꞌwu̱ da ꞌraꞌahu̱ nꞌadar mfeni nꞌa ngu nꞌa gi ꞌbu̱hu̱ xiñho, ngu benga ar tsi Hmu Hesukristo.\r\rNjapꞌu̱ nꞌadar mfeni ne nꞌadar mhö gi nsundabihu̱ Jö ár Dada ma tsi Hmuhu̱ Hesukristo.\r\rUñhu̱ ar tsa̱ya̱ nꞌa ngu nꞌa, ngu ar tsi Hmu Hesukristo bi ꞌrakagihu̱ nꞌar hoga tsa̱ya̱, ne njapꞌu̱ da tꞌeꞌspa ár nsu Jö.\r\rDi xiꞌahu̱, nunar tsi Hmu Hesukristo ba e da me̱pa ya xodyo, ne njapꞌu̱ bi ñꞌudi mönga majöni Jö, ne o̱tꞌa gatho ngu xki ñötꞌwa ma palehu̱.\r\rNe nuꞌu̱ hingya xodyo da nsundabi Jö da bötwa ár döta nhwëki, jangu enga har Tꞌofo:\r\rGa da̱twa majöni togoꞌi nuꞌu̱ hingya xodyo ꞌmu̱,\r\rne ga tútꞌa ri thuhu.\r\rNe enö nꞌehe:\r\rNuꞌahu̱ hingya xodyohu̱, njohyawihu̱ ár hnini Jö.\r\rNe pengi enö njawa:\r\rGathoꞌihu̱ hingya xodyohu̱, nsundahu̱ ar tsi Hmu.\r\rHö, nuꞌahu̱ gi ꞌbu̱hu̱ maꞌra ya ha̱i, ꞌñeꞌsfu̱ ár nsu.\r\rAr mꞌe̱hni Isaia bi ꞌyotꞌa njawa nꞌehe.\r\rAr Isai ngu nꞌár ꞌba̱i nꞌar za ma da ꞌro nꞌár ꞌyu̱,\r\rgehnu̱ di o hár ꞌye̱ nuꞌu̱ hingya xodyo.\r\rJa gehnu̱ togo ma da hñuxyá da̱.
|
all-books-103
|
all
|
Blanca, Dojume, Durango Daboxtha, El Botho, El Estribero, El Tixqui, El Arenalito\n(El Arroyo), El Bingu, El Bondho, El Boxo, El Buena, El Clavelitol (El Cave), El Cuartel, El\nCubo, El Deca, El Gumbo, El Huizachito, El Manchado, El Molino, El Moro, El Pájaro,\nEl Potrero, El Puerto, El Sauz (Juxmaye), El Tedra, El Verde, El Vithe, El Vixtha, Grutas\nde Tolantongo, Huizache, La Colonia, La Florida (Emilio Hernández), La Hacienda, La\nLaguna, La Mesa, La Parada, La Rosa, La Unión, La Vega, Los Mayorga, Los Ambrocios, Los Hernández, Los Lirios, Los Pérez (Zimaye), Los Peña, Los Rebolledo, Los Reyes, Los Vargas, Manzana del Cubo, Manzana del Piñon, Manzanitas, Molanguito,\nMoxthe, Nogal, Piedra Chica, Pilas Yonthe, Pinalito, Pozo Seco (Los Barrera), Pozuelos,\nPuerto Colorado, San Andrés Daboxtha, San Antonio Sabanillas, San Clemente, San\nCristóbal, San Miguel Jigui, San Miguel Tlazintla, Santa Teresa Daboxtha, Santuario\n(Santuario Mapethe), Tepozán, Toxthi. **Chapulhuacán** : Arroyo de Acaxtla, Cahuazas,\nCarrizal de Tenango, Carrizal del Sotano, Colonia Solidaridad (El Porvenir), Chapulhuacán, El Chinillar, El Barrio (Barrio del Carmen), El Capulín, El Coyol, El Hualul, El Huizache, El Ocote, El Sótano, Iglesia Vieja (Iglesia Nueva), La Loma, La Lomita, La Mesa,\nLa Reforma de Palo Semita, Neblinas, Ojo de Agua, Palomas, Piedra Ancha, Puerto\nObscuro, San Rafael, Santa Ana de Allende, Saucillo Agua Nueva, Soledad del Coyol,\nSoledad del Ocote (La Loma), Zacate Grande. **Chilcuautla** : Boxaxni, Cerro Colorado,\nCerro del Corazón (El Mui), Chilcuautla, Dadho, El Deca, El Tandhe, El Bethi, El Cerrito,\nEl Dontzhi (Colonia Álamos), El Gallinero, El Mejay, El Padhe, El Xithey, El Xothi, El\nZapote, Huitexcalco de Morelos, La Estancia, La Loma, Llano Primero, Piletas, Santa\nAna Batha, Texcatepec, Tlacotlapilco, Tunititlán, Zacualoya. **Cuautepec de Hinojosa** :\nAlmoloya, Cerro Verde, Cima de Togo, Coatzetzengo, Cuautepec de Hinojosa, El Aserradero, El Durazno, El Tepeyac, Guadalupe Victoria, Hueyapita, La Barranca del Agua,\nLas Palmas, Lomas de Ojuila, San Isidro, San Juan Hueyapan, San Lorenzo Sayula,\nSanta Elena Paliseca, Santa María Nativitas, Texcaltepec, Tezoquipa. **Eloxochi tlán** : El\nAguacateco. **Francisco I. Madero** : Arambo, Barrio el Quince, Barrio los Amigos,\nBocamiño, Colonia el Horno, Colonia el Veinte, Colonia Emiliano Zapata (Colonia los\nMorales), Colonia Francisco Villa, Dengantzha, Doctor José G. Parres, El Barrozo, El\nMendoza, El Porvenir (El Empedrado), El Potrero, El Rosario, El Villano, Jagüey del\nGonzudi, La Comunidad, La Cruz (La Presa), La Mora, La Puerta, Lázaro Cárdenas\n(Colonia el Mexe), Los Filtros, Nuevo México (El Chongo), San José Boxay, San Juan\nTepa, Tepatepec. **Huasca de Ocampo** : Agua Zarca, Aguacatitla (El Campamento),\nBarranca de Tlaxocoyucan, El Peral, La Nogalera, Los Reyes Tepezala, Río Seco Puente\nde Doria, San José Ocotillos, San Miguel Regla, San Sebastián (San Sebastián la Barranca), Santa María Regla, Tlaxocoyucan. **Ixmiquilpan** : Agua Florida, Álamo, Arbolado,\nArenalito, Bangandho, Botenguedho, Boxhuada, Cantamaye, Cantinela, Capula, Cañada Chica, Cerritos, Cerro Blanco, Colonia el Mirador, Colonia General Felipe Ángeles,\nColonia Lázaro Cárdenas (El Internado), Colonia los Cruces, Colonia Samayoa, Cuesta\nColorada, Chalmita, Dios Padre, El Alberto, El Banxu, El Barrido, El Bojay, El Botho (El\nBotho el Espíritu), El Boye, El Carrizal, El Deca, El Defay, El Dexthi Alberto, El Dexthi\nSan Juanico, El Dextho, El Dezha, El Durazno, El Espino, El Espíritu, El Huacri, El Manantial, El Mandho, El Mexe, El Mirador, El Nandho, El Nith, El Nogal, El Olivo, El Pozo\nMirador, El Puerto, El Rosario Capula, El Tablón, El Tephe, El Valante, Ex Hacienda\nDebodhe, Ex Hacienda Ocotza, Gastejhe, Granaditas, Gundhó, Huacri de la Paz, Huapilla, Ignacio López Rayón, Ixmiquilpan, Jahuey Capula, Julián Villagrán, La Estación, La\nHeredad, La Huerta, La Joya, La Lagunita, La Loma, La Loma (La Loma López Rayón),\nLa Loma de la Cruz, La Loma de Pueblo Nuevo, La Loma Julián Villagrán, La Palma, La\nPechuga, La Presa, Las Emes, Loma de San Pedro de Remedios (La Loma), López Flores,\n#### >\n\n**148 |** **catálogo de las lenguas indígenas nacionales**
|
sw-mim0-285223-the-clean-cat
|
mim0
|
# mixtun ti ye'é\n\n**avelia villano**\n\n> tyityí yo'o tiakuií ra mixtun kue tyityi ri , ¿ ndachuún ka'an yò ndi yé,é ri? ña tutuú yo'o ña kumi kuvi ña ta nania kiti iyo xìín yo.\n\n_Mixteco (mim0)_\n\nña yo'ó kuvi ve'e yuú. nana, yuvá xi'in maria iyo na yo'o\n\nkuenta yu´u kuvi tiayu tú va'a iyo ve'e . va'a ka ná kundó yo nuu nda'a na\n\nmaria kuvi ña va'a ñutaán xiín yu'u . takundií kivi ndatu yu'u na ndiko ña nu sakuae\n\nkuvi ndakuvá yu'u mii ni koo va tiakuii . kue kumani kutyi yu'u ta tyityi toby\n\nshhh ... taxiín ko yu'un ka´un na yoó ndika seé yuu in...uvi... uni... ndanii yo'o\n\nndayú ña nana yu'u xiín na vaxi xiín ñaa va'a xixií ... ndi va´'a ni xixí ña\n\nkuvi xikoyaá nda´a itun kuvi ndava yu'u . takundí ityí ña iyo yoó xini yu´'u\n\ntia iyo yatin ve'e kuví ra juan , ixa kuera yuu . ixa saa ni ra yu'u\n\nka'an xiín ra juan ndi mixtun xiín kuiín ra in ta'andi. uvi nduú ra xii ní chììn nanindi\n\nsava ñúú ra xuxán ni yuú na ñutan xin . yu'u ra kandu'u nu xito ndakíndee yuu\n\nxi ni yo ndi ti kiti ta sakandarí su'ma rí ña kuvi kundani yo ña ka'an ri xiín yoo na sa xini sií ti ina ra sakandá ri su'ma ri. ti mixtun ra ndonií ri su'ma ri xiín ndañañuri na xiku'ee ri. sava ra ka'an yo yee ni ti mixtun . xiníí sií ri mixtun kutyiri tiakui xiín yaá ri ndakuvá ri mií ri.
|
yua-books-23
|
yua
|
**Amaytsolob 3.71.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, tu ' ux\n\nku táakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\n\nBey túun xane', yaan wajayp'éel bixilo'ob ku bin u\nka'ap'éelchajalo'ob yéetel u xóoxot't'aanil - ***kil***, láayli' je'el bix\nts'o'ok u yúuchul yéetel le k'aaba'ob yéetel le péeksilo'obo'. Il\na wil le u ye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.72** . uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel bixil, tu ' ux ku\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\nIchil u suukil u t'a'anal maayat'aane', yaan xan uláak'\nsijnáaljuumilo'ob ku k'a'abetkuunsiko'ob u xóoxot't'aanil - ***kil***\nuti'al ka ka'ap'éelchajako'ob xan. Te' t'aano'ob beya', chéen ku\nsa'atal u ts'ook juumilwoojil le yáax t'aano'. Il a wil wajayp'éel\nu ye'esajilo'ob te' amaytsoloba':\n##### Maayat'aan 121\n\n**Amaytsolob 3.73** . uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel siJjnáalJjuumil, tu ' ux ku\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\n\nLe péeksilo'ob ku chíikpajal te' amaytsoloba', ku meyajo'ob\nxan yéetel u xóoxot't'aanil – ***aankil***, uti'al ka xi'ik u bin u\nka'ap'éelchajalo'ob. Je'el bix ts'o'ok u yáax tso'olole', le t'aano'ob\nbeyo' chéen u mootso'ob ku bin u ka'ap'éelchajalo'ob, ka'alikil\nxan u sa'atal chéen u ts'ook masak'woojil le u yáax t'aanilo'obo'.\nXok le u ye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.74.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel bixyanil péeksil, tu ' ux\n\nku táakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\n\n\nYaan wajayp'éel sijnáaljuumilo'obe', ku k'amiko'ob xan u\nxóoxot't'aanil - ***aankil*** uti'al ka xi'ik xan u ka'ap'éelchajalo'ob,\nje'el bix le jejeláas t'aano'ob ts'o'ok xan u ye'esa'alo'obo'. Te'ela',\nchéen ku sa'atal u ts'ook masak'woojil le u yáax t'aanilo'. Je'el\nxan bix ku béeytal a wilike', le juumilwooj yáamt'ukubta'ano'\n##### 122 U nu'ukbesajil u ts'íibta'al ...\n\nku suut kóomil te' yáax t'aano', tumen tu paache' ku bin\njump'éel masak'wooji'; te' tu ts'ook t'aanilo', ku p'áatal beyo',\ntumen jump'éel juumilwooj ku chíikpajal paachil ti'. Il a wil\nle u ye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.75.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel siJjnáalJjuumil, tu ' ux ku\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\nLe péeksil chowak u juumilwoojilo'obo', uláak' t'aano'ob ku\nbin u ka'ap'éelchajalo'ob xan yéetel u xóoxot't'aanil – ***a'an*** *.* Ti' le\nje'elo'obo', ku sa'atal u ts'ook masak'woojil le u yáax t'aanilo'obo',\nyéetel xan ku jelpajal u juumilwoojilo'ob te' tu yáax t'aanilo',\nbey xan te' tu ts'ooko' (wa chowake', ku suut yáamtuk'ubta'an\nyéetel kóom). Xok le ba'axo'ob yaan te' amaytsoloba':\n\n**Amaytsolob 3.76.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, tu ' ux ku\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n##### Maayat'aan 123\n\nJe'el bix kun béeytal a wilike', le péeksilo'ob ku bisiko'ob\njump'éel ka'analkaabal wáaj yáamtuk'ubta'an juumilwooj\nte' tu mootso'obo', ku k'a'abetkuunsiko'ob u xóoxot't'aanil\n- ***a'an*** ka'alikil u bin u ka'ap'éelchajalo'ob. Láayli' xan ku\nsa'atal u ts'ook masak'woojil le u yáax t'aanilo'obo', yéetel\nchéen ku jelpajal u juumilwoojil le u ts'ook t'aanilo'obo' (wa\nka'analkaabal wáaj yáamtuk'ubta'ane', ku kóomtalo'ob). Il a\nwil u ye'esajilo'ob te' ka'ap'éel amaytsoloba':\n\n**Amaytsolob 3.77.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, tu ' ux ku\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\n**Amaytsolob 3.78.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel péeksil, tu ' ux ku\n\ntáakpaJjal Jjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\nUláak' jaats le t'aano'ob ku meyajo'ob xan yéetel u xóoxot't'aanil\n– ***a'an*** o', leti' le k'aj óola'ano'ob bey bixyanil péeksilo'obo'; le\n##### 124 U nu'ukbesajil u ts'íibta'al ...\n\nje'elo'obo' chéen u mootso'ob ku bin u ka'ap'éelkuuntiko'ob,\ntu'ux ku sa'atal chéen u ts'ook masak'woojil le u yáax\nt'aanilo'obo'. Xok le u ye'esajilo'oba':\n\n**Amaytsolob 3.79.** uU ye ' esaJjilo ' ob bix u ka ' ap ' éelchaJjal Jjump ' éel bixyanil péeksil, tu ' ux ku táakpaJjal\n\nJjump ' éel xóoxot ' t ' aani '.\n\n\nJe'el bix ts'o'ok u ya'ala'ale', ich maayat'aane' jela'an bix\nu bin u tsóolol le juumilwoojo'ob te' ichil le t'aano'obo'.\nYaane' chéen ku bisiko'ob kóom juumilwooj, yaan\nuláak'o'obe' ku xa'ak'besiko'ob le kóomtak yéetel le\nka'analkaabaltako'obo', yéetel le yáamtuk'ubta'ano'obo', wáaj\nxan yéetel le tuk'ubta'ano'obo', tu'ux mix táan u bin ka'ap'éel\nchuunjuumilwooj aaltak tsaaylampaachil. Xok le t'aano'oba':\n##### Maayat'aan 125\n\nLe ba'ax ts'o'ok u ye'esa'al te' ka'ap'éel amaytsolobo', bey suuk\nu yúuchul ich maayat'aan, le beetik ku ya'ala'al yaan u jejeláas\nchuunjuumilwoojilo'ob. Il a wil bix u ja'atsalo'ob:\n\n**Amaytsolob 3.81.** bB ix u Jja ' atsal u chuunJjuumilwooJjilo ' ob maayat ' aan .\n\n\nTuláakal le ba'ax ts'o'ok u tso'olol tak te'ela', ku mu'uk'ankiinsik\nba'axten bey unaj u ts'íibta'al u jejeláas t'aanilo'ob le maayat'aan\nku t'a'anal way tu nojpéetlu'umi Yucatán te' k'iino'oba'. Bey\ntúuno', ku káajal uláak' jaats tsolt'aano'ob tu'ux ku ka' ch'a'\nóolta'al le ba'axo'ob ts'o'ok u je'ets'elo'.\n###### **3.4. U ts'íibta'al jejeláas xóoxot't'aano'ob**\n\nBey ts'o'ok u yila'al bix unaj u ts'íibta'al u jejeláas t'aanilo'ob le\nmaayat'aano', te' súutuka' nika'ajo'on tsol bix unaj u ts'íibta'al\nle jejeláas xóoxot't'aano'ob ku k'a'abetkuunsa'al ka'alikil u\nbeeta'al je'el ba'axak k'alabtuukule', je'el bix le ku bino'ob\ntáanilo' wáaj paachil ti' le t'aano'obo'.\n###### 3.4.1. Xóoxot't'aano'ob ku bino'ob táanil ti' jump'éel mootst'aan\n\nIch maayat'aane', chéen wajayp'éel xóoxot't'aano'ob ku bino'ob\ntáanil ti' jump'éel mootst'aan, je'el bix le kun e'esbilo'ob techa'.\n##### Maayat'aan 127
|
zpu-ebible-MT26_24_1
|
zpu
|
Ka nak nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, ka nyojkze kiaꞌn got akeꞌ nadaꞌ, zan ¡nyaꞌchraz naken ke beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ! Wenre chenak bi bzokzeꞌ yellrionꞌ.\r\rNaꞌ Judas beꞌnnenꞌ wde Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, lleꞌe Leꞌe:\r\r—Maestro, ¿nadaꞌn wdiaꞌ rweꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ?\r\rNaꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:\r\r—Awaꞌ, rweꞌn.\r\rNaꞌ ka llao akeꞌ naꞌ, bxhiꞌi Jesúsenꞌ to yet xtir naꞌ, naꞌ bayoll beꞌe yel llioxken ke Dios naꞌ, bxhoxhjeꞌn, naꞌ beꞌen beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:\r\r—Lesiꞌn, legaon, da ninꞌ nake kwerp kiaꞌn.\r\rNaꞌll bxhieꞌ to leo daꞌo ganꞌ yoll xis uva, naꞌll beꞌe yel llioxken ke Dios, naꞌ beꞌen leakeꞌ, lleꞌe leakeꞌ:\r\r—Yeololre, leyeꞌj raꞌt weje danꞌ yoll lo leo ni.\r\rDa ninꞌ xchenaꞌ, naꞌ larjen ni ke doꞌl xhia ke beꞌnnach. Naꞌ larjen nench sorao gak da kobenꞌ, danꞌ bcheb Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ beꞌnnach.\r\rNaꞌ niaꞌ reꞌ, bill yeꞌjaꞌ xis uvanꞌ, llinte lla kat ba zollo txhen ganꞌ zo Xaꞌ Diosenꞌ llnebieꞌ, kanaꞌll yeyeꞌjaꞌn da yobre.\r\rBayoll bel akeꞌ ben akeꞌ xhen Diosenꞌ, naꞌll bzaꞌa akeꞌ jakeꞌ rao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos.\r\rNaꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:\r\r—Nnaꞌ lleꞌ, yeololre gakgánere kanꞌ gak kiaꞌn. Le nyojkzen leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ llian: “Gotaꞌ beꞌnn gop xhiꞌrenꞌ, naꞌ xhiꞌr kaꞌ gaslas akbaꞌ.”\r\rNaꞌ kate yesbán Diosenꞌ nadaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, wyobll yellinaꞌ nadaꞌ Galileanꞌ ka reꞌ.\r\rNaꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:\r\r—Laꞌkze yeolol beꞌnn ki wsanraꞌll akeꞌ rweꞌ, zan nadaꞌ bi wsanraꞌllkzaꞌ rweꞌ.\r\rNaꞌ lle Jesúsenꞌ leꞌe:\r\r—Diꞌll li kwis niaꞌ rweꞌ, ka za kwellre lekwnꞌ nnaꞌ lleꞌ, chonn ras ba gok bi wcheboꞌ chaꞌ nombiaꞌo nadaꞌ.\r\rNaꞌll Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe:\r\r—Laꞌkze chaꞌ gatrenaꞌ rweꞌ, kbat nniaꞌ bi nombiaꞌ rweꞌ.\r\rNaꞌ lekze kaꞌ goll beꞌnn kaꞌ yelaꞌ Leꞌe.\r\rNaꞌll bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Getsemaní, naꞌ lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:\r\r—Gannize lekweꞌ, chak chaꞌa nadaꞌ gannaꞌte, yelwillaꞌ Diosenꞌ.\r\rNaꞌll bcheꞌe Pedronꞌ ren ye chop xhiꞌnn Zebedeo, bi kaꞌ nziꞌi Jacobo ren Juan. Naꞌ Jesúsenꞌ bzorao llakyaꞌchreꞌ kwis. Naꞌll billbi wen bzokzeꞌ.\r\rNaꞌll lleꞌe leakeꞌ:\r\r—Lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ ni, llakyaꞌchraꞌ kwis, llakraꞌ kon gatkzaꞌ katekenꞌ llallayrawaꞌ ni. Naꞌ nize leyegaꞌnne, lewnnaꞌ ren nadaꞌ yere bi tasre.\r\rNaꞌll blliaraweꞌ ye raꞌte, naꞌll jeꞌteꞌ rao yonꞌ slloaꞌre, naꞌll balwilleꞌ Diosenꞌ, bneꞌe:\r\r—Xa, chaꞌ wak ten kaꞌze, benchga bi saꞌkziaꞌ, naꞌ bi gak kiaꞌ kanꞌ ba zo gak naꞌ. Zan bi llnnabaꞌ gak da nniaꞌ nadaꞌ, kon kaꞌ neꞌo rweꞌn gakchga.\r\rNaꞌll bayejeꞌ ganꞌ zjalliꞌ beꞌnn kaꞌ chonne, naꞌ jadiꞌreꞌ tas beꞌnn kaꞌ. Naꞌ lleꞌe Pedronꞌ:\r\r—¿Ni choll daꞌo bi gok wnnaꞌrenre nadaꞌ yere?\r\rBi tasre, lewalwill Dios nench ke gon da xhinnjenꞌ reꞌ gan. Nnezraꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ lleꞌnere wnnaꞌrenre nadaꞌ yere, naꞌ kwerp kerénꞌ bi zoen.\r\rNaꞌll bzeꞌe da wllop ras ganꞌ zjalliꞌ akeꞌn naꞌ jalwilleꞌ Diosenꞌ, bneꞌe:\r\r—Xa, chaꞌ gak ten kaꞌze, benchga nench bi saꞌkziaꞌ, naꞌ gakchga kon kanꞌ neꞌo rweꞌ.\r\rNaꞌll bayejeꞌ ganꞌ lliꞌ beꞌnn kaꞌ da yobre, naꞌ jadiꞌreꞌ tas akeꞌ lliachaꞌ bichgalenꞌ koꞌll rao akeꞌn.\r\rNaꞌ bzeꞌe da yobre ganꞌ lliꞌ akeꞌn jalwilleꞌ Dios da wyonn ras, naꞌ bneꞌe kanꞌ ba bnekzeꞌ naꞌ.\r\rNaꞌll ballineꞌ da yobre ganꞌ zjalliꞌ beꞌnn chonn kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:\r\r—¡Letas, lewaziꞌraꞌll! Ba bllin lla, nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, gakaꞌ rallnaꞌa beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ.\r\r¡Lewayas, lewayoꞌo! Ba zaꞌa beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rao naꞌa akeꞌn.\r\rNna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, kat bllinkze Judasenꞌ, beꞌnnenꞌ gok txhen ren beꞌnn chllinn kaꞌ. Naꞌ ncheꞌe beꞌnn zan kwis zjanoꞌx akeꞌ no yay, no spad, beꞌnn bseꞌl bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ.\r\rNaꞌ Judas beꞌnnenꞌ bde Leꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, golleꞌ leakeꞌ akrenꞌ goneꞌ wroeꞌreꞌ nonꞌ goꞌx akeꞌ, naꞌ bneꞌe:\r\r—Beꞌnnenꞌ wnoꞌpaꞌ naꞌ, lekzeꞌn Jesúsenꞌ, naꞌ le goꞌxtereꞌ.\r\rNaꞌll le jabiꞌyteꞌ kwit Jesúsenꞌ, lleꞌe Leꞌe:\r\r—Padiox, Maestro.\r\rNaꞌ le bnoꞌpteꞌ Leꞌe.\r\rNaꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe Leꞌe:\r\r—Beꞌnn nllieꞌraꞌ, ¿bi ken zaꞌo ganni?\r\rNaꞌll le jabiꞌyte beꞌnn zan kaꞌ, beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll le bcheꞌe akteꞌ Leꞌe.\r\rNaꞌ to beꞌnn nak Jesúsenꞌ txhen, le brejte spad keꞌen, bdineꞌn beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen llin ke bxoz braonꞌ, bchoyteꞌ chlaꞌ nayeꞌ.\r\rNaꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:\r\r—Bagoꞌ spad koꞌon lo rille, le beꞌnn goteꞌ beꞌnn kone spad naꞌ, lekze len goten leꞌe.\r\r¿Bi nnezroꞌ wakse nnabraꞌ Xaꞌn, wseꞌleꞌ angl zan kwis beꞌnn gakrén nadaꞌ chenake?\r\rZan chaꞌ kaꞌ gonaꞌ, ¿akxha gak danꞌ llayaꞌl gaken danꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen kinꞌ gak?\r\rNaꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ zjeꞌx Leꞌen:\r\r—¿Bixchen nonre nadaꞌ ka to beꞌnn wan, naꞌ zaꞌre zadxiꞌre nadaꞌ kone spad naꞌ ren yay? Renchaꞌ yeo lla blleꞌkzaꞌ lo yodaꞌo braonꞌ, bzejnieꞌraꞌ beꞌnne llaꞌa naꞌ, naꞌ bi beꞌxre nadaꞌ.\r\rNaꞌ danꞌ llak ki, llzoa diꞌll kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ, danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ.\r\rNaꞌll yeolol beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bxhonnj akeꞌ brej yichj akeꞌ Leꞌe.\r\rNaꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌx Jesúsenꞌ, bcheꞌe akeꞌ Leꞌe rao Caifás, beꞌnnenꞌ nake bxoz brao, ganꞌ ba ndop beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell naꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ.\r\rNaꞌ Pedronꞌ naweꞌ ziꞌt ziꞌtre, bllinteꞌ rill bxoz brao naꞌ, naꞌ byoeꞌ naꞌ bllieꞌ liaꞌ naꞌze ren beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌo brao naꞌ, le gokraꞌlleꞌ reꞌreꞌ akrenꞌ gak ke Jesúsenꞌ.\r\rNaꞌ yeolol bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ yezikre beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell naꞌ, llayirjlaꞌll akeꞌ bi diꞌll wenraꞌllenꞌ wxoa akeꞌ koꞌll Jesúsenꞌ, nench got beꞌnn kaꞌ Leꞌe.\r\rNaꞌ gok scha, bi ballel akereꞌ billre wlliayiꞌll akeꞌ Leꞌe, laꞌkze beꞌnn zan llaꞌa lloeꞌ akeꞌ diꞌll wenraꞌllenꞌ. Llakte kaꞌn bllin chop beꞌnn wxhiyeꞌe ake, bxoa akeꞌ doꞌl koꞌll Jesúsenꞌ.\r\rNaꞌ bne akeꞌ:\r\r—Beꞌnn ni bneꞌe: “Nadaꞌ wachinnjaꞌ yodaꞌo brao ke Diosenꞌ, naꞌ chonn llaze wayontiaꞌn.”\r\rNaꞌll bzollaꞌa bxoz braonꞌ, lleꞌe Jesúsenꞌ:\r\r—¿Bibi de nneꞌo, ka nak danꞌ ll-lliayiꞌll beꞌnn ki rweꞌn?\r\rBibi bnekze Jesúsenꞌ. Naꞌll lle bxoz braonꞌ Leꞌe:\r\r—Dios naꞌ llzoaꞌ, bnne netoꞌ, chaꞌ da linꞌ nakoꞌ Cristo beꞌnnenꞌ nak Xhiꞌnn Dios.\r\rJesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:\r\r—Naksen kanꞌ nere, leskaꞌ niaꞌ reꞌ, wllin lla reꞌre nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, lliaꞌ kwit Diosenꞌ beꞌnnenꞌ nape le zerawe yel wak xhen, naꞌ nnebiaꞌreneꞌ, naꞌ reꞌre yetjaꞌ leꞌ yebánꞌ radj bejenꞌ.\r\rKa bene bxoz braonꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ, le bcheꞌzte xheꞌen, nench broeꞌreꞌ da xhinnj kwisenꞌ bne Jesúsenꞌ kaꞌ. Naꞌll bneꞌe:\r\r—Nnaꞌ ba bénere kanꞌ bnneꞌe ke Diosenꞌ, nnaꞌ nollno yálljello gao xhia keꞌe.\r\r¿Akxha nere keꞌe nnaꞌ?\r\rNaꞌll balliꞌi beꞌnn kaꞌ xtiꞌlleꞌn ne akeꞌ:\r\r—Llayaꞌl gateꞌ.\r\rNaꞌll blliꞌ akeꞌ xheꞌn lloaꞌ raweꞌn, naꞌ braꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ baleꞌ broꞌ akeꞌ ke xaꞌye.\r\rNaꞌll lle akeꞌ Leꞌe:\r\r—Chaꞌ rweꞌn nakoꞌ Cristo, banneyaꞌchk, ¿nonꞌ braꞌll rweꞌ?\r\rNaꞌ lliꞌ Pedronꞌ liaꞌre, ka bllinkze to noꞌr wen llin ke Caifásenꞌ, naꞌ golleꞌ leꞌe:
|
eng-ebible-EG9_20_1
|
eng
|
Mordecai wrote these things in a book and sent them to the Jews, as many as were in the kingdom of Ahasuerus, both those who were near and those who were far away,\r\rto establish these as joyful days and to keep the fourteenth and fifteenth of Adar;\r\rfor on these days the Jews obtained rest from their enemies; and in that month, which was Adar, in which a change was made for them from mourning to joy, and from sorrow to a holiday, to spend the whole of it in good days of feasting and gladness, sending portions to their friends and to the poor.\r\rAnd the Jews consented to this as Mordecai wrote to them,\r\rshowing how Haman the son of Hammedatha the Macedonian fought against them, how he made a decree and cast lots to destroy them utterly;\r\ralso how he went in to the king, telling him to hang Mordecai; but all the calamities he tried to bring upon the Jews came upon himself, and he was hanged, along with his children.\r\rTherefore these days were called Purim, because of the lots (for in their language they are called Purim) because of the words of this letter, and because of all they suffered on this account, and all that happened to them.\r\rMordecai established it, and the Jews took upon themselves, upon their offspring, and upon those who were joined to them to observe it, neither would they on any account behave differently; but these days were to be a memorial kept in every generation, city, family, and province.\r\rThese days of Purim shall be kept forever, and their memorial shall not fail in any generation.\r\rQueen Esther the daughter of Aminadab and Mordecai the Jew wrote all that they had done, and gave the confirmation of the letter about Purim.\r\rMordecai and Esther the queen established this decision on their own, pledging their own well-being to their plan.\r\rAnd Esther established it by a command forever, and it was written for a memorial.\r\rThe king levied a tax upon his kingdom both by land and sea.\r\rAs for his strength and valour, and the wealth and glory of his kingdom, behold, they are written in the book of the Persians and Medes for a memorial.\r\rMordecai was viceroy to King Ahasuerus, and was a great man in the kingdom, honored by the Jews, and lived his life loved by all his nation.\r\r[Mordecai said, “These things have come from God.\r\rFor I remember the dream which I had concerning these matters; for not one detail of them has failed.\r\rThere was the little spring which became a river, and there was light, and the sun and much water. The river is Esther, whom the king married and made queen.\r\rThe two serpents are Haman and me.\r\rThe nations are those which combined to destroy the name of the Jews.\r\rBut as for my nation, this is Israel, even those who cried to God and were delivered; for the Lord delivered his people. The Lord rescued us out of all these calamities; and God worked such signs and great wonders as have not been done among the nations.\r\rTherefore he ordained two lots. One for the people of God, and one for all the other nations.\r\rAnd these two lots came for an appointed season, and for a day of judgment, before God, and for all the nations.\r\rGod remembered his people and vindicated his inheritance.\r\rThey shall observe these days in the month Adar, on the fourteenth and on the fifteenth day of the month, with an assembly, joy, and gladness before God, throughout the generations forever among his people Israel.\r\rIn the fourth year of the reign of Ptolemeus and Cleopatra, Dositheus, who said he was a priest and Levite, and Ptolemeus his son brought this letter of Purim, which they said was authentic, and that Lysimachus the son of Ptolemeus, who was in Jerusalem, had interpreted.]\r\rLove righteousness, all you who are judges of the earth.\r\rThink of the Lord with a good mind.\r\rSeek him in singleness of heart,\r\rbecause he is found by those who don’t put him to the test,\r\rand is manifested to those who trust him.\r\rfor crooked thoughts separate from God.\r\rHis Power convicts when it is tested,\r\rand exposes the foolish;\r\rbecause wisdom will not enter into a soul that devises evil,\r\rnor dwell in a body that is enslaved by sin.\r\rFor a holy spirit of discipline will flee deceit,\r\rand will depart from thoughts that are without understanding,\r\rand will be ashamed when unrighteousness has come in.\r\rFor wisdom is a spirit who loves man,\r\rand she will not hold a blasphemer guiltless for his lips,\r\rbecause God is witness of his inmost self,\r\rand is a true overseer of his heart,\r\rand a hearer of his tongue.\r\rBecause the spirit of the Lord has filled the world,\r\rand that which holds all things together knows what is said.\r\rTherefore no one who utters unrighteous things will be unseen;\r\rneither will Justice, when it convicts, pass him by.\r\rFor in his counsels the ungodly will be searched out,\r\rand the sound of his words will come to the Lord to bring his lawless deeds to conviction;\r\rbecause a jealous ear listens to all things,\r\rand the noise of murmurings is not hidden.\r\rBeware then of unprofitable murmuring,\r\rand keep your tongue from slander;\r\rbecause no secret utterance will go on its way void,\r\rand a lying mouth destroys a soul.\r\rDon’t court death in the error of your life.\r\rDon’t draw destruction upon yourselves by the works of your hands;\r\rbecause God didn’t make death,\r\rneither does he delight when the living perish.\r\rFor he created all things that they might have being.\r\rThe generative powers of the world are wholesome,\r\rand there is no poison of destruction in them,\r\rnor has Hades royal dominion upon earth;\r\rfor righteousness is immortal,\r\rbut ungodly men by their hands and their words summon death;\r\rdeeming him a friend they pined away.\r\rThey made a covenant with him,\r\rbecause they are worthy to belong with him.\r\rFor they said within themselves, with unsound reasoning,\r\r“Our life is short and sorrowful.\r\rThere is no healing when a man comes to his end,\r\rand no one was ever known who was released from Hades.\r\rBecause we were born by mere chance,\r\rand hereafter we will be as though we had never been,\r\rbecause the breath in our nostrils is smoke,\r\rand reason is a spark kindled by the beating of our heart,\r\rwhich being extinguished, the body will be turned into ashes,\r\rand the spirit will be dispersed as thin air.\r\rOur name will be forgotten in time.\r\rNo one will remember our works.\r\rOur life will pass away as the traces of a cloud,\r\rand will be scattered as is a mist,\r\rwhen it is chased by the rays of the sun,\r\rand overcome by its heat.\r\rFor our allotted time is the passing of a shadow,\r\rand our end doesn’t retreat,
|
pei-books-6
|
pei
|
Ki’i ì’è rinhi ndi nimbo egits, banhor o urir kiku ranzo\n\nmo’os it’ahbo.\n\n1.- ¿ Kanènkharè ùnhò’ ?\n\n2.- ¿ Kenkha sapha sukhar ?\n\n3.- ¿ Man’uri sutsha ?\n\n4.- ¿ Kanènkha ubà’ be ti kiku ranzo kibëh ?\n\n5.- ¿ Pari irë nangàbà indì sangwëh ?\n\n¿ Kego’ ?\n\n6.- ¿ Kanènkha uti uzà’rè kipa ?\n\n7.- ¿ Pari richhi kipà kisa’ ki susàr ?\n\n8.- ¿ Kanènkha uti uzà’ barè kìrì ?\n\nUbà’\n\nRinhi e’ahn unhì’\n\nNdi urir ba it’ahr\n\nUp’ëhn ki tele irò’ bas be kesìbùr man’ì\nndi ebè marè be urò’ ki marè kanè enu’.\nTelefono, fax ki telegrafo, igo’ ba urir itàn\nmarè be it’ahr.\nKurihi mahar kesìbùr mahà’ ubo’ epà ki\nephà satélite ba.\n\nMan’ì ndi kiku ranzo ba it’ahr dibuju ichha.\n\n\n187187\n\nNant’a dibujo ichha ndi kipà kabe ì’è be urir it’ahr.\n\nit’ets’e o isàre kabeì’è ndi tandë’ matù ezà’r mare’r\nit’ahr ki dibuju ichha.\n\nKi’i rinhì ì’a.\n\n¿Kabeì’è be mahar itàn marè it’ahr?\n\n¿Kanènkharè itàn marè?\n\n¿Kanènkharè itàn sati?\n\nKambàr sahë’\n\nKini ni inch’iri’r\n\nura nagihn ingwehn\nurir erèhr up’ ëh etshù’\nki man’ì ndi kabe mahà’\nubo’ ebè inkha’ erèhr,\nkibì’è kanè ese man’ì ndi\nubes tabè.\n\n\nKini ni marè,\nendì ugà’hù’\nasta tita ki e’ì\nekè’hù’ asta kiku\n\nkini ni nande’ ki\n\nunhi kunu’, urir\n\nmape i’ih ki tipà’\negu ebè.\n\n\n191191\n\nNant’a Rekado\n\nNdi rekado nant’a mensaje ch’ur’i, oral o richhi uràn\nba tatsha ki kini mahar kabe nant’a uri erhè’b o\nep’ëb.\n\nRinhi ndi nimbo egits igo’o nant’a rekado epihr:\n\n- Uba’ ndi etsha.\n\n- Uri unhì’ ndi erhè’b o me ep’ ëb.\n\n- Nant’a rinhì ndi er’i ramhà.\n\nUri o mani ndi rekado utsha, ut’e firma.\n\n23 ndi noviembre.\n\nNant’a rekado ichha ndi richhi uràn signo tankha’\n\nkit’es.\n\nNant’a Karta\n\nNdi karta, nant’a richhir tasàr irò’ ki kesìbùr irò’ ba urir\n\nit’ahr.\n\nNant’a karta ki’i datos’o etso’ rabihr.\n\n\n\n- Kabe ubo’ ki ubà’\n\n- uri ndi ep’ ëb\n\nenga’\n\n194\n\n\n\n- rinhi ndi e’i rase\n\n- nitehn\n\n- Urè ndi utsha unhì’\n\nI’à:\n\n1.- ¿Karta para man’iràn be i’ahn irò’?\n\n2.- ¿Karta pari ut’os enzer?\n\n3.- ¿K’arò’ rè ep’ëb?\n\n4.- ¿Ijek pari sa’ nant’a kitëhts?\n\n5.- ¿Kabeì’è be mahar marè’ ingwin o urir it’ahr\nndi itàn ni mahà’ egà?\n\nBanhàr o nant’a unho ndi mahà’ egà o ebëh nant’a\nrichhir isàre ki ingwëbo.\n\nSimbolos ndi ku’oubo’n\n\nKurihirè ku’oubo’n tatarin ur’oubo’,\nIgo’r ndi ubo’ tumèhn’in kumu ndi\nmisorgun, kibì’è man’ì ndi ekù’ tukhorin\nundëhù’ ki tumèhnhù’.\n\nNdi ku’oubo’n kurihi, bandera ki ndi unhi\n\nisën, ki ubah, igo’ba’o kagun mahar\nephàgun.\n\n\n198198\n\nHIMNO NACIONAL\n\nKuriji Ubah\n\nCoro Kuriji mo’osgun, Ranzo uzà’\nbana’i natà’ atán’in para iri’ ikàn,\nbana’i kata ugin, kumbà’ ikasin\nki para i’è be Kumbo’ marhè u’in (se repite)\n\n\nla.\n\nEstrofa\n\n3 era.\n\nestrofa\n\n\nEzà’rgun kuriji mo’osgun\nkumbo’ i’àhgùn para be ramèhn\nsikha kanè mè man’ì ant’a ratshagun\nbana’irgun kumbà’ rute’sin\nnabi’ e’i na’i iri’r nikàn\nKi bana’irgun iri’r nit’urin\nEngwa bana’i natà’ tutànhè\npara man’ì ndi e’in ukharìn,\n\n-.-.-.-.-.-.- C O R O -.-.-.-.-.-.-.\nKurijik’ ringwërhù kati ù’ùhù’\npara amèhkhù’ ki kumbà’ uté’shù’\nsikha nabi ‘randi uri rapërhù\nba katarugihù’ ramèhkhù’\nPara ijek’ kini up’ ah usù’khù’\nki para u’or ndi umèhk be urùr\nNant’a uro para u’or ndi ubo’ utshá\nKabe ndi ubo’ ur’ahts kimbà’ ukasbhù’\nKabe ndi ubo’ ur’ahts kimbà’ ukasbhù’.\n\nC O R O\n\n#### COLOFÓN
|
kic-books-28
|
kic
|
CAPÍTULO 5\n### 117\n\ntres vocales idénticas en una misma palabra, como en *oiiinaki*\n‘cuernos’, transcrito *wiinaki* por Moctezuma (1982). A su vez, el\nalfabeto propuesto por Voorhis no representa tal cantidad vocálica; he aquí un esquema de su propuesta:\n\nVocales i, e, a, o\nConsonantes p, t, c, k, , s, h, m, n, w, y\n\nAcento ´\n\nEn 1982, Voorhis modificó el alfabeto incorporando las grafías q, , , así como adicionando el acento circunflejo ^ al acento\nagudo ´. La q representa la k [w], mientras la identifica la combinación hw, que en Moctezuma aparecen en sílabas separadas. Así\nocurre en la palabra *nekehka* *áki* ‘le especifiqué a ellos’, escrita\n(con un error ortográfico al no aparecer la á) por Voorhis, mientras Moctezuma la transcribe *nekehkahwaaki* ; así como para este\núltimo autor, el saltillo o cierre glotal no es más que un alófono\nen variación libre con la h, sobre todo en sílaba final de palabra.\nLa palabra para durazno la escribe Voorhis *póhkama* *a*, mientras\nque en Moctezuma aparece transcrita fonéticamente como [ poohkamahA ] **~** [ poohkamaa ]. Los acentos agudo y circunflejo los\nusa Voorhis para diferenciar vocales cortas y largas. Así, en 1974\nescribía ‘ellos son rojos’ *meskwáani*, modificado a *mesqáni* en\n1982. Por su parte, Moctezuma lo transcribe [mesk [w] aani], aunque en el alfabeto práctico se escribirá *mesco¯ ani*, en el cual la k [w] se\nescribe co y las vocales largas marcadas con una línea sobre ellas.\nSiguiendo el sistema fonológico del kickapoo de Coahuila, Moctezuma propuso a la comunidad un alfabeto en donde\nse consideraran las vocales largas, escritas dobles o seguidas con\ndos puntos, debido a que su existencia es de carácter fonemático,\nademás de que está íntimamente relacionada a la aparición del\nacento, que mediante una regla acentual se puede ubicar como\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nfonético y por lo tanto no se requiere indicar en la representación escrita de la lengua. La kw se escribiría qu y la se representaría como una d.\n\n\nLa discusión con **Kimanecoatocoa** Silvia López Aniko y Chakoka\nAniko arrojó interesantes resultados sobre la conciencia lingüística de los hablantes para escribir su lengua. Para distinguir las\nvocales largas se recurrió a un formato opcional al presentado tanto por Voorhis, como por Moctezuma, al escribirlas con una línea\nen la parte superior. Como bien lo señala Voorhis (1982: 82), un\nhablante de esta lengua comentó que no le gustaba que el kicka-kickapoo utilizara muchas vocales para escribirse, refiriéndose a la gran\ncantidad de vocales largas que aparecen en las extensas palabras de\nesta lengua algonquina. También prefirieron el uso de la vocal <o>\nfrente a la <u>, debido a que no existe diferenciación fonológica\ny que los kickapoo tienen una mayor conciencia lingüística de la\nocurrencia de la <o> frente a la <u>.\n\nOtro de los acuerdos a los que se llegó fue la utilización de\n<co> para representar al fonema /kw/. Siguiendo con el criterio del\nuso de <o> en lugar de <u> se determinó escribir <co> en lugar\nde <q> o <qu>. Para el fonema /y/ el punto de acuerdo fue la utilización de <ll>, que si bien es usada regularmente en español, los\n### 118\n\nEL SISTEMA FONOLÓGICO DEL KICKAPOO INALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nCAPÍTULO 5\n### 119\n\nkickapoo la ven como una mejor manera de representar esa consonante. Una mayor discrepancia se dio para escribir el fonema /h/,\nquedando al final la determinación de no utilizar una grafía sino\nel diacrítico <->, como en la palabra *ni-tida* ‘amigo’, transcrita fonológicamente /nihti a/. Siguiendo a Pérez, González y Mézquita\n(1986: 89), es posible el uso de diagramas y de diacríticos para representar lo que ellos llaman sonidos “modificados”, que son fonemas con ciertas características no representadas generalmente en\nla escritura del español pero que son pertinentes en el sistema gráfico del alfabeto kickapoo, así como de otras lenguas que no tienen\nuna tradición escrita.\n\nA esto hay que añadir que entre los investigadores y los hablantes reunidos en El Nacimiento, Coahuila, hubo unanimidad\npara no escribir el acento en las palabras del alfabeto kickapoo. De\nesta manera, llegamos a concluir que las mejores opciones para\nuna escritura práctica de la lengua queda de la siguiente forma:\n\n\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nPor lo tanto, fue posible llegar a un convenio para la definición de la escritura práctica de la lengua kickapoo de Coahuila\nque será utilizada de manera regular para escribir los nombres\nen el idioma nativo. Cabe aclarar que después de dialogar sobre en\ndónde aparecería el nombre propio en lengua nativa, se llegó a la\nconclusión de que debía indicarse en primer lugar, debido a que\ndentro de la comunidad todo aquel que sea reconocido como parte\ndel grupo lleva su nombre nativo, además de uno o dos nombres\npropios, seguidos de los apellidos en español, inglés o kickapoo.\n### 120\n\nEL SISTEMA FONOLÓGICO DEL KICKAPOO INALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\nREFERENCIAS\n\nBartolomé, Miguel Alberto (1997) *Gente de costumbre y gente de ra-*\n*zón. Las identidades étnicas en México*, Siglo XXI / INI, México.\nCámara Barbachano, Fernando (1961) *Los kikapú de Coahuila*,\n\nINAH / CAPFCE / SEP, México.\nCifuentes, Bárbara y José Luis Moctezuma (2009) “Un acercamiento al multilingüismo en México a través de los\ncensos”, en *Entre las lenguas indígenas, la sociolingüís-*\n*tica y el español. Estudios en* *Homenaje a Yolanda Lastra*,\nMartha Islas (comp.), *Lincom Studies in Native American*\n*Linguistics* 62, München, pp. 528-562.\nEmbriz, Arnulfo y Ma. Cristina Saldaña (1993) *Kikapúes*, INI / Secretaría de Desarrollo Social, México.\nFabila, Alfonso (1945) *La tribu kikapoo de Coahuila*, SEP (Biblioteca\nPopular, 50), México.\n_____. (2002) *La tribu kikapoo de Coahuila*, INI (Clásicos de la\nAntropología, 18), México.\nGibson, Arrel Morgan. (1963) *The Kickapoos: Lords of the Middle*\n*Border*, University of Oklahoma Press, Norman.\nGili Gaya, Samuel (1978) *Elementos de fonética general*, 5 [a] ed.,\nGredos, Madrid.\nGleason Henry, A. Jr. (1975) *Introducción a la lingüística descriptiva*,\nGredos Madrid.\n\nHockett, Charles F. (1972) *Curso de lingüística moderna*, 12 [a] ed.,\nEUDEBA, Buenos Aires.\nInstituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática\n(2011) XIII *Censo general de población y vivienda*, INEGI, México.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
mam-constitucion_mx-art-021-3
|
mam
|
Ax te tajawil ta b´inchal te kye lametilil tun kye yaju´ kawb´il te kye na´o tnejel tsayle mejk ixh te ub´al kuke tnam, kye tidi kanin to ch´ojon male, tsyun to tun oxh lajoj qaq or o to aq´unl onim ta tanam; jo ta xhjal tidi nya mejetel ta kawb´il nya cho´jon ta cho´jon male tidi te ons, te tx´ixpu jalu tun te tsyu, ixh nya kas te oxh lajoj qaq.\r\rJo te xhjal tidi nya mejetel ta kawb´il ixh te ub´al kuke tnam ax te aq´unl, amaq´ o aq´nanel, nya kexhel xer impaj tun cho´jon male´ nim te cho´jon te jun i´j.\r\rNyolinel te kye aq´nanel tii nya kamo´ cho´jon, ta cho´jon male´ tidi te ons tun lamet´ilil te kye na´o tnejel tsayle mejk ixh te ub´al kuke tnam, nya oq t- cho´jon tr jun i´j.\r\rTe ja kolb´il kawb´il tnam, kexhel b´isu b´antma´ te galan ta aq´unl te impaj tun il, kope nab´l ixh at to nab´l tidi tma´ ta alob´il.\r\rTe tnejel tsayle mejk, kexhel, kyi ta mats´aqb´e te mejelil k´loj mejk´ ta junju kas, tosqila ta tajawil te ta ja kolb´il kawb´il internacional.\r\rTa ub´al kutke tnam ixh mejk; ax jun aq´unl te ta pederacion, te tnejel tnam te mejk, kye kab´i tnam ixh kye tnam, tidi ax te k´el te kye il; ta tjion ixh jion pakb´al ta b´incha b´an, ax ts´en ta lametilil te kye yaju´ kawb´il, to kye tidi b´antma´ ta kawb´il, to kye kompetens tidi u´j te kawb´il tma. Te aq´unl te kye ja te ub´al kutke tnam ixh mejk b´inchal tya aq´unl kyi mejetel, b´an; kyi xhnaqtsal, mejelil kye b´an nab´l xhjalil tosqila ta jalu u´j kawb´il.\r\rKye ja te kye ub´al kutke tnam ixh mejk, ax te galan, mejetel ixh xhnaqtsal te kye x´jal Te kye ja ub´al kuketnam ixh kye ja ta kye ub´al kuke mejk te oxh tajawil te tnejel tsayle mejk, kexhel b´incha na´o q´eyo b´ante kye aq´unl te ta ja te kye ub´al kuke mejk, tidi ate kye pakb´al juqui:\r\ra)\rTe na´o te ta k´loj, akexh, kyiyel, tutsqi´ ixh to galan xhnaqtsal te kye xhjal te aq´an toj te kye ja te ub´al kuke kyaqil. Ta b´incha ixh kyiyel te jalu aq´unl ax te tnejel ja ub´al kuke mejk to tnejel tnam mejk, kye kab´i tnamb´il ixh kye tnam to tya aq´unl.\r\rb)\rKye pakb´al tib´aj b´iyol xhjal ixh te x’jal tidi aq´unl q´eyo kye ja te ub´al kuke kyaqil. Ninjun x’jal kexhel okxh a kye ja te ub´al jo nya tidi tnejel te k´el ta junja nej te okxh.\r\rc)\rTa b´incha te politika kyaqil b´angu k´el to komision te il.\r\rd)\rXe txitma’ kye yolin te tanam tidi oninel, txol juntel, to kye tumel te avaluación te kye politikas te il yatsun te kye ja nim te kutken kyaqil.\r\re)\rKye tmin te oni tnejel tnam mejk q´ella ta xhjal kutke tnam, a kyaqil tx´otx´al mejk, kyaqil kye kab´i tnamb´il ixh kye tnam kamo´ jalu oni q´eyo jalu fin.\r\rAjlal 22.\rJalu nya galan kye pen te chmi, kupu q´limal, te slajr, kye chiqna´, kye peja kye sq´itu´, kye ts´e, peja te tichq tumel, ch´ojon male´ nim, te ts´el te tx´otx ix tichq juntel il inusitadas ix nim. Kyaqil tx´e´i neli ta il tidi impaj ixh ta b´an tnejel kalob´il.\r\rNya ts´aqb´ek ts´el ta b´incha te makb´il te jun xhjal tojb´a ax te txitma´ q´eyo te ch´ojon te ch´ojon male´ a tlajo, nya tonb´a ta ts´ib´al jun tajwalil judisial q´eyo te ch´ojon te xhjal tsula´ te komision te jun il. Nyaji te ts´aqb´e ts´el te ts´el tidi ta tajwalil judisial t ekye tx´otx ixh ja to kas te at q´inanb´il e´al to tidi txitma´ te ajlan loq, te b´incha a onil te estad te tx´otx ixhja ku´ tidi b´incha a to tidi txitma´ ta kawb´il, nya kye tx´otx ixhja ix tya domin ma txitma´ b´iyol to impaj. To kas te b´iyol te domin xe b´incha jun aq´unl tidi b´ante ta na´o:\r\rI.\rXer tx´e otx´ox ixh junal te nyolin te matery lamet.\r\rII.\rB´incha to kye kas te k´loj b´iyol, kye il ta txunqlal, elq´an te xhjal kuxhb´il, kayjel te xhjal, q´inon tidi at kyoqil e´al, ix kye tx´otx tijxi:\r\ra)\rKyeye tidi a´e objeto o makb´il o te il, o tojb´a nya tetxitma´ ta impaj tidi txitma´ ta impaj, tu at ila´ tumel q´eyo txitma´ tidi te b´incha te elq´on te b´inchal.\r\rb)\rKyeye tidi nya a´e, makb´il te il, tun tidi nxhi oken a ewa´o tx´otx o makb´il tun te il, axji ix tojba chmol kye tsi´ tel tx´aq´a nej.\r\rc)\rKyeye tidi ate´ xer oken q´eyo ta komision te kye il, tu jun ox’i, jo tya tajawil ate´ otsqilal ix nya txitma´ ta tajwalil o b´inchal ajun q´eyo nyatgan.\r\rd)\rKyeye tidi ate´ a b´i te oxh, tun at ila´ tumel q´eyo tma´ tidi a´e te kye il kye tetsa´ o te k´loj b´iyol, ixh ta xhjal yuku to jalu il it´s ts´en tajwalil.\r\rIII.\rKyaqil xhjal tidi jalu o it´s b´antu ank´u kye ta yuku ta ts´aqnaqi soli te kye tx´otx ixh atya aktuasion galan fe, te ax ts´en tidi atkwi tilo kani q´eyo tosqila ta b´inchal ta b´inchal xjan te tya tx´otx.\r\rAjlal 23.\rNijun juicio b´antquat nim te oxh instancias. Nijun kxhel xer jusgado kab´e ij tu´ te tse´ju il, matxi ax tidi to juis ta noqsan o xe impaj kyi´ ja pres. jalow jalu xjan b´inchal te instansia.\r\rAjlal 24.\rKyaqil xhjal at te´uta saqpi te otsqilal te convicción b´an, te osqilal ixh ja usan´el jun tsotsla´ ix at tya tgan. Jalu saqpi at te te´u te ponel junal o ila´, ta tx´ol te xhjal, ts´en junal, to kye sesión axji tidi nya ax te jun il o nam txitma´ te kawb´il. Nijun kxhel b´inchal kye aktos kyaqil te yolb´il jalu sqpi kyi k´el politika te proselitismo o kayjel politika.\r\rTe ja yolb´il kawb´il nya b´anta tma´ alob´il tidi txitma´ o nya galan ox’lab´il junjunel.\r\rKye aktos te oxlab´il te kyq´iq´ saqpi te b´inchal kye kyaqil tma b´inchal kukxh toj ja npakap kye tidi tma b´inchal pe´ te ja npakap ib´in ta kawb´il chib´ante.\r\rAjlal 25.\rAx te tnamb´il ta rektoria kyiyel kye yaqil ta tma´ b´anax tidi to rektoria kyiyel kye kyaqil, ax te galan, b´anax ixh kawal, tidi oni b´anax ta kawb´il te mejk ixh tya politika democratika ixh tidi, tx´ol ta ponel tnejel, te oni te kyiyel tmin mejk ixh te aq´unl ixh jun galan sipu´ te okxh ixh ta q´inan, onin te pleno aq´unl te saqpi ixh ta nich b´ajil te kye xhjal, k´loj ixh xhjal junxhi, ixh tya seguridad kolet jalu u´j kawb´il. Ta ponel tnejel tib´i ts´en k´loj te pakb´al galanxix q´eyo at jun nim kyiyel tmin mejk inyolinel kye xhjalil ta kyiyel ixh ons aq´unl.\r\rTe tnamb´il k´enel tun te k´otsi te kye tmi te kyaqil mejk ixh te k´ub´il tmin q´eyo onin a aq´unl junxh q´eyo te kyi´yel tmin te mejk ixh aq´unl. Te plan kye kyaqil te kyiyel ixh kye plan k´ab´i tnam ixh kye tnam b´anta k´el te na´o.\r\rTe tnamb´il k´el nxhi, nejnel ixh txitma´ ta aq´unl tmin mejk kye kyaqil, ixh oxhi b´inchal te aq´unl te regulación qixh onin te kye aq´unl tidi tgan te marko te kye saqpi tidi ons jalu u´j kawb´il.\r\rTe kyiyel tmin mejk’ kye kyaqil nxhi, kyi´ responsabilidad kye kyaqil, te k´loj kye kyaqil, k´loj social ixh te k´loj junal, nya perder te juntel tumel te aq´unl tmin te mejk tidi onin´el ta kyiyel te mejk.
|
mco-ebible-MK15_17_1
|
mco
|
Chi ajcxy yajnïjenɨɨy je Jesús tüg rey yhuit, color ucypɨ e yajcojenɨɨy ajcxy apy corona.\r\rChi je soldados ajcxy ymɨnañ:\r\r―¡Viva jada judío rey!\r\rChi je soldados ajcxy huojpy Jesús ma ycohuajc mɨɨd paxy, e huindzuj jɨjptzujcɨxy ooy, e huingojxtɨnay'ahuɨɨygɨxy janch ypaad nej jɨhuɨ̈y ooy huindzɨgɨɨygɨxy.\r\rCo je soldados ajcxy nɨxiictay yajxiictay Jesús, chi ajcxy jeenɨ je yreyhuit color ucypɨ, e yajnïjenɨɨy ajcxy ycɨ'm yhuit jadüg'oc. Chi ajcxy Jesús mɨɨdcajppɨdzɨmy co anajty yajcruutzpedaangɨxy.\r\rTü'am ajcxy tüg jäy mɨɨdnaybatɨ, hue' anajty yxɨɨ, Simón, ycogájpɨty jɨm Cirene, Alejandro etz Rufo je' anajty yteedy. Hue' anajty choñ camjoty. Chi ajcxy adzip nɨmay Simón co huen jaccajpɨ Jesús ycruudz.\r\rChi ajcxy yajnɨcxy Jesús ma tüg it lugar huɨdibɨ yxɨɨ Gólgota, je ayuc Gólgota jadu'n yhuimbɨdzɨmy o'cpɨ cohuajc.\r\rChi ajcxy moy Jesús vino huen ügy tem huɨdity mɨɨd mirra tzoy. Per ca' Jesús cöbɨjcy je vino nɨɨ.\r\rChi ajcxy yajcruutzpejty Jesús. E huin'it je soldados ajcxy suerte ijxy, co anajty ajcxy Jesús yhuit yajhuäcxaanɨ, oc'ixaangɨxy pɨn anajty ocjë'ájtɨp.\r\rPetyxɨɨ anajty co ajcxy yajcruutzpejty Jesús.\r\rJe ayuc huɨdibɨ ajcxy yjaay ma Jesús cruudz, jadu'n ymɨnañ:\r\r―Je judíojäy ajcxy yRey.\r\rQuipxy mɨɨd Jesús ajcxy yajcruutzpejty metz meetzpɨ. Tüg meetzpɨ ajcxy yajcruutzpejty a'oy'amy ma Jesús ymɨjc, e jadüg anajty'amy.\r\rYajcuyduñ nej anajty jaybety miñ ma Dios ñecy, ma jadu'n ymɨnañ: “Yaj'amɨchoomujc je Cristo mɨɨd je pocyjäy ajcxy.”\r\rJe mayjäy huɨdibɨ ajcxy naxɨɨyb anajty ma Jesús yajpaady cruutzcɨ́xy, ooy anajty ajcxy ycöjɨgɨɨyñ, nɨxiicy yajxiicy ajcxy Jesús, ymɨnañ ajcxy:\r\r―Bah, miich huɨdibɨ Dios ytɨjc mjidaanɨp, e codugɨɨg xɨɨ huingbɨ myajpɨdɨ̈ga'ñ, miich cɨ'm cham naygohuaanɨ, e mɨnac cruutzcɨ́xy.\r\rNañ jadu'n je teedy ajcxy mɨjtungmɨɨdpɨ etz je escribas ajcxy nɨxiicy yajxiicy ajcxy Jesús ñayñɨmayɨ miñ xyɨpy:\r\r―Jada Jesús tɨ cohua'ñ jacjadyii jäy, e ca' jaty nej cɨ'm ñaygohua'nɨɨyb. Pen janch, co jada Jesús yjëjɨty je Cristo huɨdibɨ rey'adamb ma yɨ judíojäy ajcxy, ymɨɨd ixyipy mɨc'ajt jaydëb cɨ'm ymɨnagɨpy cruutzcɨ́xy. Co jadu'n ixyipy n'íjxɨm co cɨ'm tɨ ymɨnacy cruutzcɨ́xy, huin'it mɨbɨ́jcɨm co janch jada jëjɨty je Cristo huɨdibɨ rey'ajtp ma yɨ Israel jäy.\r\rNañ jadu'n je metz meetzpɨ ajcxy huɨdibɨ cruutzpejt quipxy mɨɨd Jesús nɨxiicy yajxiicy ajcxy je Jesús.\r\rCo ycujcxɨɨjɨɨy, chi ycoodzɨygɨday tüg'ócɨy naaxhuiñ. E jadu'n je naaxhuiñ y'ijty coodz ixtɨ mɨnacyxɨɨ.\r\rMɨnacyxɨɨ Jesús mɨc ymɨnañ mɨɨd aramaico ayuc:\r\r―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―yɨ jadu'mbɨ ayuc hue' yhuimbɨdzɨmy: Tat Dios. Tat Dios. ¿Na'amy co tɨ xy'ix'ixyɨch?\r\rNijëjɨty jäy huɨdibɨ anajty jɨm yajpatp huingon ma Jesús, co mɨdoo jadu'n ajcxy Jesús y'ayuc, chi ajcxy ymɨnañ:\r\r―Mɨdoogɨx, Elías yɨ' yaaxtaayb.\r\rChi nidügtɨ ajcxy ninɨcxy Jesús poyɨ̈gy, tɨ anajty yajxoogy pixy mɨɨd vinonɨɨ ta'mbɨ, e yajjɨjpxodzɨɨy je pixy ma tüg paxy, e jadu'n yajja'ty je vino nɨɨ ta'mbɨ ma Jesús y'ahuac, huen muucɨp je vino nɨɨ ta'mbɨ. Co jadu'n tuñ, chi ymɨnañ:\r\r―Tzoc oc'ahuíjxɨm pen mimb Elías, e miñ yajmɨnagyii ma yɨ cruudz.\r\rChi Jesús mɨc ycapxqueegy, chi y'o'cy.\r\rCo Jesús y'o'cy, chi je mapxhuit ycɨɨtzhua'cxy tɨnä'amy huɨdibɨ anajty mɨɨd y'adɨydútyɨty je Dios ycuarto ma je teedy mɨjtungmɨɨdpɨ ytɨgɨ̈y tüg tecypajc jɨmɨjt jɨmɨjt.\r\rJe soldado huindzɨn huɨdibɨ anajty tɨnaayb ma Jesús yhuinduu, co jadu'n mɨdoy nej Jesús mɨc yaaxqueegy, e ijxy nej y'ögy, chi ymɨnañ:\r\r―Janch co jadayaabɨ yëydɨjc anajty Dios ung'adyii.\r\rNañ jɨm anajty nijëjɨty töxyjäydɨjc ymɨj'íjxcɨxy jɨguëgy. Jɨm anajty yajpaady María Magdalena, etz je jadügpɨ María, Jacobo je mutz'anägnɨp ytaj, etz José ytaj. Nañ jɨm anajty yajpaady Salomé.\r\rJadayaabɨ töxyjäy ajcxy mɨɨdhuɨdijt Jesús, e tɨ anajty pubéjtcɨxy taabɨ anajty Jesús yajpaady jɨm Galilea ñaaxjot. Nañ jadu'n anajty jɨm yajpaady jacnaagɨty töxyjäydɨjc ajcxy huɨdibɨ anajty tɨ ycoody jɨm Jerusalén quipxy mɨɨd Jesús.\r\rPaady co chu'ɨɨyñɨ hue' anajty viernes mɨna judíojäy ñayyajpocyñïhuáatzɨgɨxy, jaydëb anajty amay'adaangɨxy je sábado xɨɨ je com jabom. Chi José huɨdibɨ anajty cogajp Arimatea yjotmɨctuñ, chi ytɨgɨɨy ma je gobernador Pilato, pɨjctzooy may'ajt co yajnaaxtɨgɨ̈huaanɨ Jesús ñinïcx. E hue' je' José anajty tungmɨɨd ma yɨ judíojäy ajcxy. José yjɨjp'ijxpy anajty mɨna Dios pɨdäga'ñ yɨ' y'ané'mɨn ya naaxhuiñ.\r\rPilato ooy tzachhuinmay co Jesús tɨm mɨc'amy tɨ y'ögy anajty, paady huoodzoy je soldado huindzɨn, e tɨy'ajt pɨjctzoy pen janch co Jesús tɨ anajty y'ögy.\r\rCo je soldado huindzɨn tɨy'ajt yejcy co Jesús tɨ anajty y'ögy, chi nɨmay José co huen yajnaxtɨgɨ̈huɨpy Jesús.\r\rChi José juy poob huit, e co yajmɨnajcy Jesús ñinïcx, chi mo'ñ mɨɨd je poob huit, e chi pɨdacy ma tüg tzaajut huɨdibɨ anajty tɨ yajtzejtztüdy tɨ yajpadüdy ma tüg tzaahuingueetz. E chi yaj'adujcy je öcpɨ jut mɨɨd tüg mɨj tzaa.\r\rE je metzpɨ töxyjäy María Magdalena etz je jadügpɨ María huɨdibɨ José ytaj'ajtpy huindɨɨcxp anajty ajcxy co Jesús ñaaxtɨgɨɨy.\r\rCom jabom jopy, domingo, chi je tugɨɨg töxyjäy ajcxy María Magdalena, María Jacobo ytaj etz Salomé juy ajcxy tzoy huɨdibɨ ooy oy xuugy, pɨdägaangɨxy anajty ma Jesús ñinïcx.\r\rJe tugɨɨgpɨ töxyjäy chooñ domingo, semaan ixtɨgɨ', tɨm jopyñɨ. Tɨ anajty ypɨdzɨmnɨ je xɨɨ co ajcxy oyjädy ma je öcpɨ jut.\r\rChi je tugɨɨgpɨ töxyjäy ajcxy nayñɨmaayɨ miñ xyɨpy:\r\r―¿Pɨn xy'ocpubéjtɨm jɨgɨ̈huɨpy je mɨj tzaa huɨdibɨ mɨɨd agɨɨyɨty je öcpɨ jut?\r\rPer co ajcxy ijxy je öcpɨ jut, chi ajcxy ijxy ahuingujc je mɨj tzaa anajty ytɨguejcnäy huɨdibɨ je öcpɨ jut anajty agɨɨydujcp.\r\rChi ajcxy ytɨgɨɨy jutjoty. E chi ajcxy ijxy tüg yeeg'anäg ɨñäy anajty a'oy'amy ma je' ajcxy. E je yeeg'anäg poob huit anajty ymɨɨd. Co ajcxy jadu'n ijxy je yeeg'anäg jiiby jutjoty, chi je töxyjäy ajcxy ooy chɨgɨɨy.\r\rChi je yeeg'anäg nɨmay je töxyjäy ajcxy:\r\r―Ca' ooy mdzɨgɨɨygɨxy. Miich ajcxy je' m'ijxtaaygɨxp je Jesús huɨdibɨ cogajp Nazaret, je huɨdibɨ jäy ajcxy yajcruutzpejt. Tɨ je' yjugypɨcy. Ca' je' ya. Oc'íjxcɨx ya ma ajcxy pɨdaaccɨ.\r\rNɨ́cxcɨx, nɨmaaygɨx Pedro etz yɨ jacjadyii Jesús ydiscípulos ajcxy co Jesús nɨ́cxɨp jayɨjp jɨm Galilea, e jɨm Galilea ñaybadɨɨyb ajcxy mɨɨd Jesús, jadu'n nej ajcxy ñɨmaayɨ jayɨjp'aty.\r\rChi je töxyjäy ajcxy jɨm yqueegy ma je öcpɨ jut, com tɨ anajty ooy chɨgɨɨygɨxy. Ooy anajty ajcxy chɨyuy mɨɨd tzɨgɨ'ñ. E ni ca' ajcxy nɨmay ni pɨn nej anajty tɨ íjxcɨxy, com ooy anajty chɨgɨɨygɨxy.\r\rJe domingo, semana ixtɨgɨ', co Jesús yjugypɨcy, chi ñayguëxɨ̈cɨ jayɨjp ma María Magdalena, je' je' je töxyjäy huɨdibɨ anajty Jesús tɨ yajpɨdzɨmɨ huɨxtujc ca'oybɨ ma yjot yhuinma'ñ.
|
mop-ebible-MK3_22_1
|
mop
|
Pues te'i. C'ochoo' etel a Jesus u yaj ca'ansajil u ley aj Moises a taloo' ich caj Jerusalen. —Que'en tu yool a Jesus a quisini, le'ec u noochiloo' a c'ac'asba'ala, mentücü, patal u joq'ues a c'ac'asba'al tu yool a maca,— cu t'anoo' ala'oo'.\r\rLe'ec a Jesusu, u püyajoo' a cristiano tu tzeel. Caji ti t'an eteloo' ich mucult'an. —¿Biqui ca' joc'sabüc a quisin tu yool a mac u men ilic a quisin abe'e? Ma' yan biqui,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec a gobierno tuba tz'iicoo' tu bajil a noochoo' u wichil u meyaja, jobol u ca'a jumpul a gobierno abe'e,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Baalo' ilic etel a naja. Wa tz'iicoo' a cristiano tu bajiloo' te'iji, p'aatül u ca'a ti weca'anoo',— cu t'an a Jesusu.\r\r—Wa cuchi tz'iicaji a quisin tu bajil, y caji u loxo' u bajil, ma' tu paatal u betic a ma'ax c'u'iji. Jobol u ca'a,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Ma' yan biqui u yocol a mac ichil u yotoch a mac a yaab u muc' ti'i u toco' c'u' a yan ti'i chen ti baalo'. Payanbej yan u c'üxic a yaab u muc'u. Pachili, jede'ec u paatal u yocol ichil u yotoch u toco' c'u' a yan te'iji,— cu t'an a Jesus ich mucult'an yoc'ol u joc'sic a mac tu c'ü' a quisini.\r\r—Pues te'i. Tan in wadic te'ex u jajil. Tulacal a boon p'eel u wich a sip'il a walacoo' u cüxtic a cristianojo, jede'ec u paatal u sa'tesabül ti'ijoo'o. Baalo' ilic etel a maclant'an a boon a walacoo' u yadiqui, jede'ec u paatal u sa'tesabül ti'ijoo'o,— cu t'an a Jesusu.\r\r—C'u' betiqui, mac ca' u maclant'ante u Püsüc'al a Dioso, ma' yan q'uin u sa'tesabül ti'i. Ala'aji, u cüxtaj u sip'il jumpul,— cu t'an a Jesusu.\r\rU yadaj abe' a Jesus u men le'ecoo' u yaj ca'ansajil u ley aj Moisese, u yadajoo' ti yan a c'ac'asba'al tu yool a Jesusu.\r\rPues te'i. C'ochi u na' u yet'ocoo' u yitz'in a Jesusu. Wa'an ti que'enoo' pach naj. U tücaa'tajoo' ca' püybüc a Jesusu.\r\rTina'an ti que'enoo' a cristiano tu xoy a Jesusu. —Que'en a na' u yet'ocoo' a witz'in pach naj. Tanoo' u c'aatic ca' xiquech eteloo',— cu t'anoo' ti'i a Jesusu.\r\r—¿Mac in na'? ¿Macoo' in witz'in ta t'ane'exe?— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\r\rU laj cha'antajoo' a tina'anoo' tu tzeel. —Ile'ex in na'. Ile'exoo' in witz'in,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec mac a walac u betic a jabix u c'ati a Dioso, le'ecoo' in na' in witz'in,— cu t'an a Jesusu.\r\rPues te'i. Le'ec a Jesusu, que'en tucaye' tu chi' a lagunaja. Caji u ca'ansoo' a cristianojo. Mani tu pach u yaabil a cristiano a much'lajoo' etel, mentücü, oqui ichil a barco a que'en tuwich a ja'a. Tinlaji te'i ti ca'ansaj. Le'ecoo' a cristiano a much'a'anoo'o, que'enoo' tu chi' a ja'a.\r\rYaab u yadaj a Jesus ti'ijoo'o, pero chen ich mucult'an.\r\r—U'yeene'ex. Jun tuul a winiqui, bini ti pac',— cu t'an ti'ijoo'.\r\r—Le'ec ti tan u pac'a, yan a semilla a c'axi tuwich bej. C'ochoo' a ch'iich'i. U molajoo' a semilla abe'e,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Yan a püc'bi tuba ma' pim a lu'umu, yan a tunich yalama, Joq'ui ti jomol u men ma' pim a lu'umu,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec ti chücüjaji a q'uini, wochmi u le' u men ma' yan u can,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Yan a püc'bi tuba yan a jabix a c'ünchiimi. Le'ec ti tan u ch'iil a püc'aala, ch'iji ilic a jabix a c'ünchiimi. U c'ascuntaj a püc'aala,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Yan a püc'bi ichil a lu'um a quich'pana. Qui' u ch'iil te'i. U tz'aj u wich. Yan u tz'aj treinta sut mas yaab tuwich a boon a püc'biji. Yan u tz'aj sesenta sut mas yaab. Yan u tz'aj cien sut mas yaab,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec mac a patal u yubi in t'ana, yan u tz'eec tu yool,— cu t'an a Jesusu.\r\rPues te'i. Le'ec ti que'en a Jesus tu junal eteloo' a doce tuul u yaj cambal y eteloo' u chucaan u yaj tz'ocsaj t'ana, u c'aatajoo' ti'i a Jesus yoc'ol a mucult'ana.\r\r—Tz'abi te'ex ca' a ch'a'e'ex u tojil biqui ti tan tun u tücaa' a Dioso. Ma' tz'abi abe' ti'ijoo' ulaac' a cristianoji, mentücü, chen ich mucult'an walac in t'an eteloo',— cu t'an a Jesusu.\r\r—Ti baalo'o, tu jajil tanoo' u cha'antic, pero ma' ta'achoo' u yilic. Tu jajil tanoo' u yubic, pero ma' ta'achoo' u ch'a'ic u tojil ma'ax u tz'eecoo' u yool tu pach a Dioso, y u sa'tesabüloo' u sip'il,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Pues te'i. ¿Ma' wa tane'ex a ch'a'ic u tojil a mucult'an in wadaj ti'ijoo' a cristianojo? Wa ma' ta ch'a'ique'ex u tojil abe'e, ¿biqui ca' a ch'a'e'ex u tojil tulacal a mucult'ana?— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\r\r—Le'ec a jabix aj pac'a, le'ec mac a tan u yadic u t'an a Dios ti'i ulaac' jabix cuchi tan u püq'uic a semilla te'iji,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec a jabix a semilla a c'axi ti beje, le'ec abe' a cristiano u yubajoo' u t'an a Dioso. Jadi' u yubajoo' ti c'ochi a quisin u tz'aa' ti'ijoo' ca' tubuc ti'ijoo' u t'an Dios jabix cuchi tan u toquic u t'an Dios a aalbi ti'ijoo'o,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec a jabix a semilla a püc'bi tuba ma' pim a lu'um u men a tunich yalama, le'ec abe' jabix a cristiano u yubajoo' u t'an a Dioso. Tu jomolil u c'ümajoo' u t'an. Qui'oo' u yool,— cu t'an a Jesusu.\r\r—C'u' betiqui, jabix ilic ti ma' yan u can a püc'aal a püc'bi tuba ma' pim a lu'um u men a tunich yalama, baalo' ilic ala'oo'o. Jadi' tz'etz'eec walacoo' u tz'ocsiqui. Le'ec ca' yanac a yaja, wa ca' tz'abüc ti'ijoo' a yaj u men in t'ana, jomol u p'üticoo' u tz'ocsic in t'an,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec a jabix a semilla a püc'bi tuba yan a jabix a c'ünchiimi, le'ec abe' jabix a mac u yubajoo' u t'an a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Top que'enoo' u yool tu pach a jabix a c'u' a ti'i a yoc'olcaba. Top qui'oo' u yool etel u ayic'alil. Top jac'oo' ti'i a ba'al a ma' ti'i a Dioso. U men abe'e, tan u joc'ol ti'ijoo' ti ma'ax c'u' ti qui'il a jabix u c'ati a Dios a tan u yantal ti'ijoo'o,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec a jabix a semilla a püc'bi tuba quich'pan a lu'umu, le'ec abe' jabix a mac u yubajoo' u t'an a Dioso. U c'ümajoo'. Ti'i ala'oo'o, walac u yantal a qui'ili. Tan u yantal u qui'il jabix a püc'aal a tan u tz'eec u wich a treinta cuulu, wa a sesenta cuulu, wa a cien cuulu,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Pues te'i. Ma' ta'ach u t'übbül a c'aac' ti'i u tz'abül yalam a cajono, ma'ax ti'i u tz'abül yalam cama. Walac u t'übbül a c'aac' ti'i u tz'abül tu cuuchil,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Ma' yan a ba'al a muca'an a wa ma' bel u ca'a ti chictal pachili. Baalo' ilic a t'an a muca'ana, bel u ca'a u'yajbül pachil,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Le'ec mac patal u yubi in t'ana, yan u tz'eec tu yool,— cu t'an a Jesusu.\r\r—Tz'aje'ex ta wool c'u' a tane'ex a wu'yiqui. Le'ec boon a walaque'ex a tz'eec ti'i ulaac'a, baalo' ilic bel u ca'a tz'abül te'ex u jel. Bel ilic u ca'a tz'abül te'ex u chucaan xan,— cu t'an a Jesusu.
|
ncx-books2-57
|
ncx
|
kenamin mochiwas, tlen tekitl motzintokas wan kenamin ixnestok, kualnestok noso\nmelahkayopan itechpowi yeski sen tekitl ihkuak onkah tekiwahpehpenalistli. Noihki ompa kualli\nneskayotitos nochi inon tlahtoltin melawakeh noso tlanawatiltin tlen amo moyekapanawiskeh,\namo motlalchikuiskeh, amo mopancholkuiskeh ihkual yetos sen tzintokalistli tlen ipan amatl\nmachiohtos, noso tlen powis inmak inon tlanawatilchihkeh, wan tla powis kualli mopowaskeh inon\namameh kanin altepetlakah okineskayotihkeh tlan yehwan impakilis okitekiwahtlalisnekiayah,\nwan machihtos koxkeh nochi inon tekitl mochiwas noso san kanah keskan.\nm) Ma kualli yeto noso ma mochiwa se ixtlamachilistli kanin ihtohtos tleka wan kenamin\ntlahtlamis sen tlakapehpenalistli ihkuak motemowa inon tlahtoani tlen tlanawatis tlalnankotonolli\nitoka Gobernador, tlanawatilchiwanih inon diputados, altepetlakatl tlen tlatlani itoka Tekiwah noso\nPresidente Municipal, Tekiyekixmelawani tlen kinotzah Regidor, okse Tekiyeknemilisittani tlen\nkinotzah Síndico, wan noihki ompa ma itech machiohto, tlen kawitl, noso keski tonalli temak\npanoskeh inon telwilistin wan san kan ma motenextikan inon akin tlatlanis itech inon\ntlakapehpenalistli, wan ixnestok mochihtias inon tekitl wan kualli mokitzkihtos itech se kualli tekitl\ntlen inon neltokilistli yekahsis inon tlakapehpenalistli, wan\nn) Ma motzintokakan inon owihtilistin wan amo ma motetlaxtlawiltikan akin moowihkalakis\nitech inon tekitl kanin mochiwa tekiwahpehpenalistli, noihki inon tetlahyowistlaxtlawilli tlen yehwan\nihkon kinmotlaliliskeh.\nIV. Tlalnankotonaltlanawatiltin wan okseki tlanawatiltin tlen kinnotzah Leyes de los Estados,\nkualtis kinmanaskeh tlakaolocholtin, kanin motlahtoltiskeh noso moixkomakaskeh tlen itech nochi\ntlahkuilolli yetos, wan inonkeh kualtis monawatiskeh wan kitemaktiskeh intlahtol, wan ihkon tlen\nkintekimakaskeh ihkuak itlah kualanilistli yetos iwan Weyi tlanawatihkan tlen powi Tekixelolistli\ntlen mochiwa Tlalnankotonalli tlen kinotzah Administracion Pública Estatal wan ahachi\nixkoyantlakah, monekis ma kinchihtih teyektlanawatiltin wan ika mosentiliskeh, yetos\nyekchiwalistli, ixnestok tekichiwalistli wan kualli tepantlahtohtilistli;\nV. Inon sepantekitl tlen kichiwaskeh tepalewianih tlen poweh Tlalnankotonaltin tlen kipia\nkiikxitokatiaskeh nochi inon tlanawatilli tlen kinextiah inon Tlanawatilixmachiloyantih tlen\nkinnotzah Legislaturas de los Estados, wan inon tlen ompa machiohtok itech Weyi Tlanawatilli\ntlen powi itechtlalnantli itokahkan México tlen kinotzah Constitucion Politica de los Estados\n\nUnidos Mexicanos wan itzikuewal tlanawatiltzintli 123 wan nochi tlen ompa itech neskayotitok;\nwan\nVI. Tlalnankotonaltin tlen kinnotzah Estados, wan inon weyi olocholkan tlen kitokayotiah\nFederación, kualtis sepantekichiwaskeh wan monawatiskeh, sepantekitiskeh wan kisepanittaskeh\nma kualli mochiwakan tlen melahkayopan intekih wan kualnestok ipan tlachiaskeh nochi tlen\ntlamoneki, wan nochi okachi nowiankan ma tlakualnesi noso tla ihkon moneki.\nTlalnankotonaltin inmak kahki wan intechpowi tlalia ihkon kimonekiihliah inwan\nmotekisepanchiwiliskeh inonkeh Altepetlahtolkanyohtih tlen kinnotzah Municipios tlalia\nmokakiskeh wan san sekkan tekitiskeh kemin achtoh wan ahkopa neskayotitok.\nTlanawatiltzintli (Art. 117). Nochtin Tlalnankotonaltin, amo kualtiskeh inixkoyan kichiwaskeh:\nI. Sepantilistli, sepanyehyekolistli noso weyi nechikolistli wan okse Tlalnankotonalli, noihki\nwan inonkeh Tetlalnantih tlen sawel tominyohkeh.\nII. Okipohpolohkeh.\nIII. Tominchiwalistli, amatomin, wan okseki amatl tlen amo kualtis kinchiwas wan san\nitechpowi Weyi tlalnanyotl kinchiwas.\nIV. Kitechiwaltis sen tlaxtlawilli ihkuak ikah panos itlalpan noso tla itlah tlamantih kinwikah\nwan noihki kimpanoltiah, noso yawih tlamamah, tlawikah, amo ikinon kualtis kintomintlahtlanilis.\nV. Amo itechpowi tetomintlahtlanilis ihkual ikah altepetlakatl kalakis noso panos itlalpan,\nnoihki ihkuak kisas, noso tlalia itlah tlamantli tlen powi itech inin Weyi altepenantli noso okse\ntetlalnantlamantli.\nVI. Wan kitechiwaltiskeh sen tlaxtlawilli ma kinmakakan wan tlalia inonkeh tlamantih kualtis\npowiskeh Weyi altepenantli noso okse tetlalnantlamantli, noso ihkon welika kinehnekis ma\ntetlaxtlawi, inonkeh tlamantih kualtis yokintlaxtlahkeh, noso san ihkon opanokeh tetlanamikkan\nwan ompa tlaxtlawiloyan kanin tominnechikowah noso ompa motlaxtlawah inonkeh tlamantih tlen\npowi itech inin Weyi altepenantli noso okse tetlalnantlamantli, tlaxtlawaloyan tlen okseki\ntetlalnantlamantli yawi noso ahsikin tlalnayotl tlen ihkon kinotzah aduana, ompa, noso tla\nkinehnekis ma tenextilikan itlah amatl tlen inon tlamantli tlen ik ompa kitepanoltiah.
|
cuc-books-2
|
cuc
|
Là jež chiè i sià\n\nTei chiè u’jm, a’sià jnia sì ngëž ujuö kie tàlà ngëž\nuö jñà li keù µ lià, liö wajäitsei siã.\n‑ Asiã nià kí, kö i kŸ, kiè lì eü ëi jnià.\n‑ A tei à nà sì kõo nei, raü kö reñö jñà a ki ñí.\n‑ Saì neì siè wà juöi neì vacunà.\n\nJä adöm si juö kô ™, jña u’uö i äž apei kà taù\nja’™’, kie tà là liö mai si jeu jniaì\n\nsaž kö i ñí.\n\na’ñii pei a’ñii pà\n\nutò’ uköm’ mjneπ\n\nuteilau i ujñí u’sò\n\nmsopã ungeü eï. a’üôma kai\n\nmtseii a’üô u’neï j™\n\nKã là jö sa ngëi neï chiè, jö nia kò la jÿž jm, nia\ngëë, ko’ msijyí.\n\n¨Ê kö i sià lia, nia ie ÿ’\n\nSaž là jež i kò\n\nJuö ñà saž là jež i kò\n\nAngã\n\nKö tà ’lo, jä adöm ma watsiè wa uiž mkafe jau\nkiè, jeù nei asitò.\n\nAñii kiáï wàgëž, göi wà jéï añii reü, asià jè\nadöm lì kiä añii kiäi a’teì.\n\nKö mà aeì tà jau, a lei tiö chie mà’, jö göi wà jei\njé kú, kö mà aeì je’, jö a jei liö nàkú tì aï,\njö a’eui neπ amà, kã là jö jei kore ñò, jña äž jà\ntei ajëi.\n\nLà mà jö ajëi jä angä, a’aï a keu kú, jö a’äž nëž\nkuà tà kò ka’ ja’ aï, jö a’jëi ja’ aï mà tsiö jm yeï.\n\nTá là jö sì uò adöm kiäi mkafe’, kö là là ao’\nadöm i’tià, i keù e’ï, jö a kiöi u’oò.\n\nA tei siè a’aï a’mà oò, jö a sałi sie ajgäž jnia\na’neü, jaü jniä, liö maì iäž sii, ®’ alež liö mai tsiö\najoï jm ñëi, là majö atei a’ngöi, jö jô a’ngöi là\nma jö kie tà là sa a’tsiäi angä a mã a’äž, kö mà\na ei tà jau jö a’jëï adö m kiäi liö mai chiì.\n\nJö a juö adö asià neï pà a’äž, asià a’äž jnia e’i,\na ngä pà mà a’äž, liö maì rachiè adöm kiäi, jö\nateì jä chie a juö ei ò.\n\nJö a juö eì adöm lià a laž tsei, jö a’äž u’ñï kiè\nangä.\n\nSaž aï lià ralµ kuento\n\naï jã chie ra ëi nëi kuento\n\naï lià raliè\n\naï ngö wa jè jé\n\n® ma kiä adö ñii\n\naï a äž adö ñii\n\n® a’jaï adö m\n\n® ma Iäž adö m\n\naï atè’ adö m mawatsiè\n\nkõ\n\n\njuö a’ñí\n\n\ntiè ujnaì\n\nKö j™ aei j™ jé jeu\n\nKö j™ a eì jm jé jeu\nrà kä utä alež là tä jé jeü\nliö rà kò chie tiö a kä jm.\nJeü chie a rà kò j™ jô.\nJö angëë sì tá tiö à’m i mà’ ò chie.\nI jai u’ kaù.\n\nSał ® mà aje’ tiö lia\n\nKö jua yié lei u’jnai Teü yié i sÿž lia\n\nJä asiyie jñä kiä jö yie, jö wa jaï jé, mà wa niài\nja’kuà kaü jö yie pei, jö ateì jà kiä teì ti tiö a là\najnô.\n\nasiyie jöyié\n\nAtotyié\n\na tà újm.\n\nTeü jo ujm.\n\nA liö i kie jö nè.\n\nJmà juö sià.\n\nA’tei\n\nA pei, o’ a’tei jé nài i jö oii, jei atsai, là tei\n\na’jei atsai jö kiž tai, tei a jnia jö chii apei jé jö\n\nlai tsei tei goï jé, kie tà là jeû chii, jau tÿŽ.\n\nAtiaà liö jau lei kie jò nè, atiaa liö niöi jö sÿŽ.\n\nAtiaà liö mai siñöi chii neï tá, kie tà la kúoi wà\neitseï.\n\nAtiaà là i’iè pà noì chii jé jö mà jöi též ta lò.\n\nA dö bè juö jm\n\nAdö m si juö u’jm\n\nJä a’siä jé jeu, masiã kï sì joï.\nJä ma saï Adeù, Adé, Adò, A’dò là jäž sì juô tá\njé.\n\nAdö dé, liö maì sì ñöi kie ta là rejuô là jäž sì joï,\na’dòm keï a’ei jau, juöi mà lia i keù la jäž a tiö\njé adé joï lia keì a’kú.\n\nKö kuento kie añii\n\nAdö liò ma saπ jä a’ñii pà kiä, a’ñii kiä adö liò là\njež ie oì ini keu mkú, kö jm alÿž isasià mkú, adö\nliò nì liài mkú kie, tež neì mà’, kö mà a jnià jm\nkö, ngö adö lio jé, jä apei m joï a’ie jau, i a’ñii\näì, oì, oì, oì, i nii mkú keu, jö a’geëπ mkú imakië\nadö liò i makeui tiö, kô aeì adö jau kie, asiè\nmkú masià, la jež mà akeù a’ñii liö maì a jaï tsei\nadö liò a juöi a’m joï.\n\nSaž aï lia ralµ kuento\n\n® a ja’i adö liò\n\njäi mà ni lià adö liò mkú kie\n\naï lia a keù añii mkú\n\naï a gë∑ mkú añii\n\naï mà wà iè’ jau\n\n7070\n\nLiö jeû sià i ngëž là jäž chie tiö\n\nSià i là u’kò\n\nI nie u’sié kié radio jé jeu kòbmè\n\nLiö maì tsei ijüo radio ì seì kòbm, kie juöi là mà jö\njaù i kö chiè asiä wàjäitsei, liö laì tsei jniè, tiè\n\njniè jé jeù jëì. ña naü jnie seü itoπ tiöi.\n\nJä adöm siä jé jeu si jèi i seì u’siè radio.\n\nLiö maì si ñö adöm, kiè tà là ikò asià ma\na’jèi, i jö si jei sì saï.\n\nLiö maì sì ñöi, kie tà là nii tyie jaù là majö\nteì isià ilÿž.\n\nJä adöm sì ’l® jeù usiè radio, liö maì sì ñö\nadöm kiè tà là ma sì lÿì jeù u’siè radio, ijö\nisaπ jau kie jö sÿž, adöm liö maì koì mà aeì\ntà jau, kiè liö maì a’ñï’ a’jeì.\n\nSäž ® tì juöi kô jaï tiöi\n\nChie tì juò tiö neï kiè radio adö pè, a’bè, afí,\na’neü tì tyiai jau neï kie radio, liö maï i tsei juö\nradio ikö a’kò, ijô ateì i’leì tiö, aï lià kuà radio jé\njeu là, liö tsei alÿž, kie tà là a’sia màsià jönè, ti\nmà làjäž a’tikiä tá tiö a’leï sì tá kä’ tiö, i’™ i sei\nu’siè radio ijö i’ma’oò jé jeù là tã.\n\nSaž juò ® saπ là jäž chie tì juö tá tiö.\n\nKï adöm sì jùö ujã\n\nKï adöm si juô ujã, ujä liö maì eï, a’sià lì teì\nsikuò, koï ukä, jña yambteuù, u’urrò, u’uku’,\nlà jäž chie äž, jö i täž kie chie tiô, koπ mtyià.\n\nLiö mai jmä ukä ijüo akò tiö, làjÿž j™ itÿž\njuöi ujã jña ukä, ijö isäi utyì.\n\nJuö kö kuento saž là jež jau\n\nAdöm sì ÿž nà kú, ñà nà kú eì jò sì kui.\n\nMà jô nè täž kie chie tiö i ÿž nà kú tà kià lò\nña tàla kaliè, asià kù’ a’kò jniè aï lia saž\njauñì, kö naï i ÿž pì, là jäž chie tiö täž kiei i ÿž\nlà nè, adö ñii ÿž mà ñà, mà ñà, là atÿž\nkialò, kö lia ÿž mà ña, màñà, la tÿž kàlie.\n\nSaž nei raya\n\n30 kie’kia. 35\n\n40 50 tolòkia.\n\n55 tolòkia ratseïñà. 60\n\n80 100 ñàlóò.\n\n120 ñalò nitsei kié. 135\n\n200 240 teü nilò nitsei tolò.\n\n300 n®ž nielóò. 360\n\n380 400 kï nielóò.ò\n\n|Col1|Col2|Col3|Col4|Col5|Col6|c|Col8|Col9|Col10|Col11|\n|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|\n|c|o|r|t|i|n|a|||p||\n||||e|||r|a|d|i|o|\n||||l|||r|||z||\n||||e|||o|||a||\n||||f||||||r||\n|||m|o|r|r|a|l||r||\n||||n||e||a||o||\n||||o||l||n||n||\n||||||o||c||||\n||||||j||h||||\n||||||||a||||\n\na’ñí\n\n\na’ñì\n\njlÿž\n\njuô jä a’ma’\n\njuö kö a’mà\n\njuö kö ijlÿž\n\njuö kö i makeï\n\n\nmakeï\n\n9090\n\nKö kuento kie jä adö sì kei a’mà\n\nAdö fei sì kei kö a’mà pà jé, mà akei jñä teï,\nliö pì nià juaì, tã kò naï akei, kie tà là ëi jeù\nchiäi, jau kie’, là kô sarajñaï a kei màtaž, jö\na’oi liö maì kie tàla chiee jm yëi, jö ateì ajô.\n\nSaž aï lià ralÿ’ kuento kò kö i a jè\n\n\n9292\n\nJä chie tì juô jau tiö, jña jä adö\n\nAtÿž si juô jñà ô adö.\n\n94\n\n\nJä adö si juô jñà si\nmai pei.\n\nAdöm tà atà si e’i jä\napeim.\n\nAdö m kúo liö wa eitsei\ni kö là jäž si maì m kiä\njau.\n\nLà jäž sitá tiöi kö\nwaeitsei jñai a dö.\n\n\nAdö m atäž eì, si e’i\njä apeim.\n\nNgäž chie aï lià siä\n\nSaž i là, lajež jaù i a’lµ jñà adö\n\nSaž nei raya là jež jau imà aje’\n\nLiö maì keï jau jm\n\nKà chiö chie a’siä jé jeù, là maraliè\nliö makeï tiöi, saž kò tei i ngäž\n\nKö i teì jé jeu, liö mà keï jau jm ’lei\n\nAdö m siä msà’ž Adö m siä ko bm\n\nLiö mai keï jau ’lei kò kö jeu, iteì jé jeu, itei\njmya’, itei kobm, itei msaŽ, itei watà, liö mai\nnai jau lei.\n\nJé jeu, kö nai pà jau jm ’lei jñà asiä utò,\ntàjeù m’kei, asiä než ma’, là jäž asiä tà uliè\ntiö, kò itei tà yei lei jau sÿi, jau a’kÿž, jau\nasiä majö, jau asiä watà.
|
klb-books-13
|
klb
|
#### Durazno (árbol y fruto) Tkma' Duro 'wil Eclipse (de luna) Ja'la' teeyt eñoo Eclipse (de sol) Eñiaay teeyt eñoo / eñiaay pskueegu Eco Jóou e' uweey jáa ¡Echalo! Kepi' paat Echar Pi' paatm / ji' wápm El / ella Ñipaa / paat Electricista A'awiyáwi megayu koy Elegir Piyaaup / tiña'up Elevado Pi' jáag 'maay Elote Ta'yiit kojal / ta'yiit kmegaay Ellas / Ellos Ñipaat / ñipaa chaawé / paat Embarazada Npa'y Embejecido (cerca de fallecer) 'maatiam kupám Embejecido (hombre) Pa' tay kuyó Embejecido (muy viejo) Pa' tay am pa' tay kuyó Emboscar Yaay aksít jooy / ák kiyúu Embrujado 'maat tiyuu Emigrar 'maat kuchíbi paa Empacar / Almacenar ppi' / tebepi' Empapado Maat ja'l / ja'l 'maay Empeine Miy oujmáa Empezar Kuyóo Empleado / Trabajador Tukuchaat tay Empujar Ulch'iin En declive 'maat chkueeg En fila / En serie Kuchíbi 'mj úu / u'u pskuaay Enaguas Ju'ween pókol kuwáa Enamorada Kumeey skuín 'maay Enamorado Kekoo skuín 'maay Enamorar Sekue' / sekui' Enano Nmooj 'maay / kenue' Encender Kuán jóoy Encerrar Pejenaaj Encima Nat uwáa / nat yiaak Encimar / Empalmar Jchi'gu Encino (bellota amarga) A'al Encino (bellota dulce) Ku'iil Encino blanco (vegetal) 'kuap\n\n#### Encino rojo (vegetal) 'kuap kual Encogerse Pnomooj jío Encontrar Ausjuojaa Endeudado Pumuug 'maay / pumuug Endidura / Grieta Mechiaal Endurecido Ku'wil Enemi go Ipaa ku'looy na'kuwaa / ipaa Enero Ja'la' kekuapñal Enfermedad Tukugap Enfermera Kugap munkuskuaay / tukugap paan kusukuaay Enfriarse Pajchia'ak / maat kucha'ak Engancharse Akpu'nay Engañar Te'ip piyuu Enjuagarse (la boca) Ha' p'sejiil Enjuaga rse (las manos) Sal p'sejiil Enojado Yaaywaa ¡Enójate! Keyaaywaa Enramada Uwa' Pajiaal Enredado / Envuelto P'kueenu Enrollar Maat pichikuíl / tepechkuíni Enroscado Pichikuíli / tiyíig yió Ensenada (población) Jta' samák wa'y u' / uwa' 'maay Enseña r / Instruir Tukubusáau / pákusu spóu jooy Ensuciarse Jpi'l jooy / maat pjpi'l ¿Entendiste? Mkui' u' Entrar Kuaap Entregar Pojuwée Entumirse Maat tiiy jiyú / miy smaa Envenenamiento Tukujaa maa Envidia Tetúñoop tay / tu'ñoop Envidioso Tu'ñoop tay Envuelto / Enredado / Vendado P'kueenu / maat p chuk íl ¡Epa! Jéy / épa Equivocar Ja' pcháa Errar / Fallar (con la mano) Sal cháam Errar / Fallar (con proyectil) 'káa pecháa Eruptar Chmiilk sit Escalera Nat techeep u' Escalofrío Maat ti'li / maat j i'ni Escaparse Maat cháamp / ajsít\n\n#### Escarbar Jénok Escoba 'maat tichíp u' Esconder Maat tiñaam kíyi' ¡Escóndete! Maat kebenán Escondido Maat tiñaam waa Escondite Maat piñaam u' Escopeta / Rifle 'tíim tay Escribir T'bjaay Escuchar / Oir Pkuée / tbk uée Escuela Uwa' tjpa' jaay u' Escupir Ja' cha' Pelaj Ese / Aquel Paa / jít / jíim Espinozo Etáti Esófago / Ttragadero Tmiaalok u' Espalda (arriba) J'kueey Espalda (media) Ipók jak Espantado / Asustado Yaay so'ji Espantador Yaay so'ji tay Espejo Ha' ñiuul tsaau u' / ha'l tbsaa u' Espeso Míti uwil Espiar Saau eñaaup Espiga (parte de un vegetal) Cheel kojip Espina 'tat / 'tí Espinazo Yipók jak Espinillas (en la cara) Yuu ha' kojoli sit Espíritu Yaay cháu Esposa Pchuwa' Esposo Kísu a' Espu ela (de gallo) Miy kua' Espuela (para caballo) Miy 'kpa'bu Espulgar I'il psáau Espuma J'ñieel / mool Espuma (en la boca) Ja' cha' mool Espumoso Moolp Esqueleto Maat ják / tajak Estados Unidos (país) Ja'l kuñi'mat 'maatia'jo Estar Uwáa / iwáa / waa Estar parado / De pie Yuu Este (punto cardinal) E'ñoom Este / Aquí Mí\n\n#### Estéril (hombre o mujer) Tukuat chuwak Estirar (cuerpo) Je'tiyiip Estirar (liga) Je'tiyuup Estómago / Vientre / Panza Pa' / ñipa' Estornudar Ha' a'suk Estos Mit Estrella Msi' Estrella marina Msi' ja'l kuyak Estribos Miy 'kekuáp u' Estufa Kaichmaa a'au chi'u / a'au chi'u Exactamente Pamióo 'mpsajaay Excremento / Heces Ouwák / wák Exprimir S'kueelu Exquisito Meñaa 'maay Extender (las manos) Selmák petáu Extendido 'táuup / jétau Extranjero Ipáa kmesaap ñímaat Fabricante Tukumuñi' u' Falda Ju'ween / ju'ween yaay juwaa Falda (parte baja de un cerro) Weey óu / weey maat Faltar U'mm Familia Ipáa wa' Familiar / Pariente Miyakpaa Febrero Ja'la' tí'komat Feo / Fea J'cho ol Fertilizar Semeel yuu wap Feto Nayel puwáa Fiebre 'paal tgap Fierro / Dinero / Metal / Moneda Kaichmaa Fiesta Yiima' / ipáa tchajaay ji'ma' / Eñiaay yiima' Fila / Hilera Tmióo yuubchipeey Final / Último Kusukuat Firmar Tbjáay Flaco / Flaca Jo'o n Flauta Tpí ptchikueewi Flojo / Floja J'paam / j'paam tay Flojo / Perezoso / Huevón Yaat táyio / meyaat táyio Flor Piyauup / tebiyauup Flotar Ja'l mpool Foco (lámpara) A'awiyáwi\n\n#### Foco / Lámpara A'au chi'il u' Formar Tmegaayu jujú u' Fosas nasales Pi' msoj Fotografía Paj a'ay u' Fragmento / Pedazo 'káwi Freir / Guisar Sal ju'pak Frenos (de caballo) Jaichmáa nayta' ha'l ppá Frente (de la casa) Uwa' mí Frente (de una res) Mí tiyino Frente (del cuerpo humano) Mi' / jmi' Fresa (fruto) Tkma' Fre sco / Húmedo / Tierno Kojal Frijol (semilla y planta) Jpeep Frijoles (aguados) Jpeep s'wiy Frijoles (de la olla) Jpeep kma'a Frijoles (fritos) Jpeep saal júpak Frijoles (Molidos) Jpeep pajaa Frío Ajchia'ak Frotar / Sobar 'mpichiwílu Fruta (nombre g enérico) Tkma' Fruto Paay / tpaay Fruto de huata 'sáa paayt Fuego A'au / a'au jiñaam Fuego (herpes labial) Jkueeu Fuerte Yuwiilp Fuerza Yiwiilp ¿Fuiste? Kojaa u' ¡Fuma! Keche'wi Fumar Chuu / ejíp Fumigar Semeel yu' wap Fusique (vegetal) Se'chioco Galopar Kekuaop kuaojon Gallina (hembra) Jma' kekoo Gallina / Gallo (genérico) Jma' Gallo (macho) Jma' kumeey Ganar / Vencer Maat yiwiilp piyaaup / maat selmák yiwiilp piyaaup Ganar dinero Jaichmáa piyaaup Garañón (de caballo) Nayta' kumeey Garg anta Schemi' / chimil Garrapata T'at il
|
zor-books-2
|
zor
|
Ne’ ‘ijtku’yomoda’m kejku tuj ji’\nkyejkangjeyesheng’omo, te’koda te’ pønda’m\nna’chaju; emøjkangndam y ne’ iijtku’yomo te’se dike\nñømaku wakastam ijtyajubø na’ajk køtpamø jojpajk\nnø’. Kejknitsøjku’k tuj nø’ møja ajyaju ni’ijs ja kyi’psø uka\nmakabø idi pømibø tuj sawa. Pijkøpyoyaomo ujshangdi\nijtyajpabø nø’da’m ijtu tøjtstujkyajpabø.\nOyusheng’omo kødi toya Pokyø’mø, pø’nistam\nchøjkyaju tsa’ nejkse nø’ akpoya, chøjkyajke’du tøng\njake yeng’ubø, wa’ kyøtyaju ijtyajubø kodadam nø’is\ntyu’mang, te’sedike ijtu tøngjake wa’ myakyaju u\nmyityaju Ojkjamobø te’sede yøti angke iidø pømibø\ntuj u myøja’a te’ nø’ ji’nam ña’tsnømi kyotsokpa’a\ntsa’nejkse’is te’ pokya’kupku’y, tseng’eba tøngutyam\nkøtyajpa’a møja tøngjakekøjsi, mujspam ñøbujtya\ntøpta’m wa’ mya’øyaju, yo’sedambø: china, kajwel,\nkakawa, nguiniya y mumutibø.\n\nKejkpa’k wøwø tuj ngyajkstsøjkpa najsakobajk y\nmumu tibø nibi.\n\nTe’ une’is yajk aktsowa tiyø nø kyø’angwa’ku.\n\n\n1.\n2.\n3.\n\n¿Judø ñømaku wøwø tøjk te’ nø’is?\n\n¿Jujche poya’m kejku tuj?\n\n¿Tiyø ja iidø te’ poya omo?\n\n\nTodo jaye’is kyomi’is yajk tsøkø nø’ jøkubø y nø\nñømakubø tøjk.\n\nTe une’is yajk tsøkø peka tsame jyakyu tyodo’ omo.\n\nWitpø øn ’angma’yotyøjk\n\nOjkjamø wi’na oyajpa na’ajk angma’yoye ujshangdi,\nnimeke na’ajk mujsoyajpa, minida’mde na’ajk emø\ntsung’yajpabø, te’da’mde na’ajk obya yojshe wa’\niangmayaju uneda’m. Te’ che’ kupku’yomo\nja’itnømø na’ajk mujspabø’is tyu’ña todo.\nWitpø angma’yotyøjk chøjkyajubø ñøyitsi’yaju “JOSE\nANISETO VAZQUEZ” ja kyøkajkpø’jaya’a ñøyi, te’di\nñø’ijtu yøtisheng’omo. Witpø yojsnitsøjkyaju ne’abø y\ntejshabø tøjkomo, ujshtya’m ujshtya’m\nanguimyajpabø’is chøjkang’øyaju wødambø\nangmakyutyøjk møja’ ajushe’ng’omo.\n\nKø’angwa’kø juts chøjkyaju witpø ’iangmabyamø,\nijs chøjku, juts na’ajk, jayø mjakyu tyodo’omo\n\nTe’ une’is maka chame y jyaye eyaku tiyø\nchøjkyajke’dubø kyupku’yomo. Ijs chøjku, jujche’k,\njudø y juts.\n\nKojtja ñøyi mjaye’isñe juts sutpa mnø’yø.\n\nKubimø, Chiapas; septiembre\n\nNguang Lopez Díaz\n\nJene’tsi ya’yi ijtu, te’koda nø’t mgøwejayu yø’ todojaye\nwa’ ñu’ku mgø’omo y te’se wa’ mujsu ke wødi’tsi ijtu\nte’se’t sutke’tpa mijtsida’m suñi wa’ ‘ijta.\n\nNø’t m’onøyu wa’t ndsamjayu ke ijtu nimeke øn\n‘yojsku’y, ji’nøjt ngoba’de øn ndumgø’yi, yøti jønjø’nø\nme’tsjatsi ijudibø midabøsøjtsi nøyojse wa’møjt\n‘yajudi’a; te’se nu’kpa’tsi jø’nø.\nTsamjaya ndødam ke wødi’tsi pu, jene’møjt nø\n‘jamyaju. Ndsapwøtsøjkjabya’t wa’tsi mgø’wejayu nø’t\nngue’ubø.\n\nNdañel Morales Cruz\n\nMotpabø’omode ndodo ngo’wejpa’kte\n\n###### Todo jaye\n\nTe’ une’is yajk ko’ki’kpsø tumø jaye kødusebø, yajk\ntsøjkja myondøjk ngø’wejpabøomode.\n\nIjtyaju tsameda’m u nøyida’m chambabø’is tumø ku\nkenebø tijudiyø, ijtyajke’du chabyajpabø’is metsa u\ntuka ku kene. Kø’yiseda’mbø, kø’sa.\n\nMi’shu Kobøn ijtpabø tøjkomo kyø’spabø’is tsujk.\n\nMi’shu Tønguy yojspabø wa’ kyuktenu\ntseng’eyajpabø tøngu’y,\n\nPoya Søngmbabø tsukøjsi tsajpomo.\n\nPoya Makyu’y ñø’ijtubø i’ps ko majk jama\n\nJama Søngmbabø jamoji tsajpamo.\n\nJama Nojabyade te’se søngnømba’kma.\n\nJøyø Wo’mbabø ta’nø’is wyi’nomo\nmaka’k idi tyøp u angke jana iidø tyøp.\n\nJøyø Ijudibø’iste nøjabya’k wa jøyu.\n\nTe’ une’is maka chøki tyodo jayekøjsi y jyakyu\n\ntyodo’omo tumdum jaye sone ijtubø’is\n\ncha’mangwajku’y.\n\n# ***2***\n###### Ngyajka’babø’is tsa’ma kobøn\n\nIjtu na’ajk tumø pøt ngyaka’babø’is tsa’ma kobøn.\nTumø jama maku mye’tske’di møja tsa’momo,\nmujspa na’ajk tyujoya na ñømidadi tijudibø obyak\nwidi. Tumø jama maku mye’tse tiyø pya’tpa, nøma\nwyijtu’k tsa’momo midu iijsi nø akpoya ijtyajubø tuka’y\ntsabas jamuda’m nø ñojpsnadøjubø ñe’køomodam\nmaka’kamungde tyuji tumø’k iijstondchøjku’ung pama\nto’kpø’yajubø tsa’køjsi, pyiktendchung’u tumø kejkubø,\nkendon widuba’mung ja’ijtya’mung ni tumø’k, yomong\nijtu nø’kø’mø, kyø’angwa’køyu’ung:\n\n- Tiyam nø mdsøjku te’yi.\n\n- Ja’idø øn mbama ji’nøjtsi mujsi pudø.\n\n- Jo’ka chøtyø’k, maka’t mbøjkje mbama.\nTe’sedi nø ñøjayu’k wayi widu’u te’ yomo, ñøjayu te’\ntujobyabø:\n\n- Ma’yade øn ndøjkomo, jo’kpa jo’kpa’t mnømaka,\nøjtsi maka’tsi kukyøjsi mijtsi wijtpa myaka.\n\nTe’ste’se makyaju møja pø’nis tyøjkomo, nu’kyaju’ka\ntujobyabø’is iijsu ke te’yi ijtyasaju metsa\npabiñomoda’m, midu iijsi te’ midubøji’ng yomo\nwidu’ke’du’a y suñing ketpa te’ yomo. Pujtu’ung pøt,\nñøjayu’ung te’is:\n-Yø’ki nø m’ijshaju tuka’y pabiñomoda’m,\nøjte øn ‘unedam yøti maka mgo’se judibø’is ñøsijkpa,\nte’jing maka ngyo’døjke.\nWyi’nangndøjki ñø’ijtyaju tyukakyø’yi, te’ nømidubø’is\nte’isung ñøsijku. Nøbu’ung tyata:\n-Yø’øn ‘unejing maka ngo’døjke.\nTeyi ngyom une’ng ñøjakye’du:\n-Koyojspabø pøt maka mbøki, wøbø pama tsi’ø wa’\nngyabu, makabø mjaya’e.\nPrinsesangde makabø ngyomo’e, suñi’ngde\nketpabø. Te’seng ko’døjkaju te’ kobøn me’tspab pøt,\nte’sheng’omo ja chøkø’mung wi’nabø ngyojsku’y,\nte’yi wø’ung ijtu tsame pø’naju sheng’omo. Te’se\nyaju te’ tsame.\n\nTe’ uneda’mis yajk windøng ndu’ña kødubø, te’ jaye\nngajka’babø’is tsa’ma kobøn.\nMdunda’ka kødubø jaye aktsowa jayebi’ktike\nkyø’angwa’kpabø kø’yi; te’yi tsamjatyamø mdøda’m\nmyañajpasheng’omo ijtpø’yajub’is juts m’aktsokta\ntumdum mbø’nis.\n\n¿Tiyø iijsu te’ pø’nis nø’omo?\n\n¿Jujche’m tsabas jamudam iijsu\nte’ pø’nis?\n\n¿Tiyam chøjku te’ pø’nis?\n\n¿Jutsam ñøjayu te’ yomo’is nø’kø’mø ijtu’ k?\n\n¿Judøm ñømaku te’ pøt pabiñomo’is?\n\nJing’øa ¿Jujchem iijsu pabiñomo’?\n\nTsaptsapnetyamø mdøjingnda’m tumdum\nkøangwa’kekøjsi u pøyibø jayekøjsi ijtubø kø’yi.\n\n-¿Wiyungsede u ko’ki’pside?\n-Uka mijtsi ngyøtjabya kyøtjayujse te’ pøt ¿Tiyam\nmdsøjkpa?\n-Tsaptamø uka suñi tujku u chøjkyaju te’ jaye.\n-Tikoda’ma’shø ja kyojtjaya jujche ijtyaju iuneda’m\nko’døjkijsñe’da’m.\n\nJaye’omo wa’ wyeweneyaju ’ijspøjkpade jø’nø. Uka\nmgo’su suñi onitsøjkpa’k tumø ijtu che’ ji’bi ( - ), te’yi\nonitsøjke’tpa’k eyabas ijtke’du jyi’bi. Ijtpa’k chøki\npønda’m u kobønda’m weweneyajpabø eyadide,\nkø’yi ijtuse.\n\n\n\n\nTsøkø tsøkibø wewenekyu’y ijtujse køjsmøjk.\n\nMjakyu tyodo’omo tsokø jaye nø wyeweneyajumø\npøndam u kobønda’m.\n\nTe’ une’is maka kyo’se te’ tsøkida’m y maka jyayje\nchame juts ñøjktyøbya y yajk kojtja ñøyi.\n\nNe’ ndøjkomo u ndjingdam ndøsa ptambade tijudibø\nu wewenetyamade yempe juts,mujspabø wø’ ioña\neyadi u suni chabyajpa yempe juts\nndsaptambabøde.\n\nYempe jutspø ongu’y\n\nNani tsi’øtsi ane.\nMi’na ma’yadi’a yojse.\nAchø tsi’ø’tsi yojsku’y.\nNdi’yøjk ma’ya pajchøki’.\nMa’ya kupku’yomo wa’tsi\nmnødung’aju.\n\nWø wa’ ndsabu\n\n - Nani ja’idø’shø ane wa’tsi mdsi’u.\n\n - Tsøni uka nitiyø ji’ nø mdsjøku ma’ya’di’a yojse.\n\n - Atsi ja’idø’shø yojsku’y wa’tsi mdsi’u.\n\n - Tøj uka msutpa ma’ya pajchøki’.\n\n - Silu’ ji’nashø’tsi suni ma mnødung’a, nø’tsi\nmangdyo’yu kupku’yomo.\n\nTe’ une’is maka chøki jutste’ rumba u ndsamba\ntijudibø yø’ tyodo jaye’ omo; te’yi yajk tsøkø jyakyu\ntyodo omo jutste’ wø wa’ ndsabu
|
sw-coz-94007-ni-inkua-ja-a
|
coz
|
# Ni inkua ja'ä\n\n**Agustín Jiménez García Sta. Ma. Nativitas (Ngigua)**\n\n> Tsekiami ndie rríkundajnu \n\n_Chocholteco (coz)_\n\nDenchangiama rra inkua ndie ni dserjï, gií ni inkuama\n\nNi nuxrï lloo̞ nda ja'ä\n\nNu ni nixa llookua nda ja'ä\n\nNu dinda mio kaxra rusï\n\nmio lloo̞ llakü mio lloo̞ ra'sü\n\nlloo̞ ni danuxrï\n\nMio gie nda ni raa ja'ä\n\nNu tukilla dsigie nda ni dsira ja'ä\n\nrra dsirja ni inkwa ja'ä, beé nidenku ni dajui. Bajiä xrü koö xadë nu bikuä ga'a dsua ndaa.\n\nKua bikuä nde nué nu nde ni jangi\n\nSaa̰ nidenku kü dijú\n\nnu kua netoö ni rrakü\n\nKua netoö nda ja'ä ndie ni dserjï. Tooma rrí especial, nillasiä nda ino dijú\n\nNidia ni stami, jalla jakwä tatiua Mio ja'á toomi especial, ngukuami xride.\n-----\n# Ni inkua ja'ä\n\n**Agustín Jiménez García Sta. Ma. Nativitas (Ngigua)**\n\n> tsekiami ndie rríkundajnu\n\n_Chocholteco (coz)_\n\nDenchangiama rra inkua ndie ni dserjï, gií ni inkuama\n\nNi nuxrï lloo̞ nda ja'ä\n\nNu ni nixa llookua nda ja'ä\n\nNu dinda mio kaxra rusï\n\nmio lloo̞ llakü mio lloo̞ ra'sü\n\nlloo̞ ni danuxrï\n\nMio gie nda ni raa ja'ä\n\nNu tukilla dsigie nda ni dsira ja'ä\n\nRra dsirja ni inkua ja'ä, beé nidenku ni dajui. Bajiä xrü koö xadë nu bikuä ga'a dsua ndaa.\n\nKua bikuä nde nué nu nde ni jangi\n\nSaa̰ nidenku kü dijú\n\nNu kua netoö ni rrakü\n\nKua netoö nda ja'ä ndie ni dserjï. Tooma rrí especial, nillasiä nda ino dijú\n\nNidia ni stami, jalla jakuä tatiua Mio ja'á toomi especial, ngukuami xride.\n-----\n# Ni jiexrikoni\n\n**Agustín Jiménez García Sta. Ma. Nativitas (Ngigua)**\n\n> Ni jiexrikoni\n\n_Chocholteco (coz)_\n\nDsua kö tiñue kataja\n\nNi chekö xride jíncha natxrina tekiñi inchaka dotxru jíncha bojú ndie kutie\n\nNu chekö xride jíncha txritagua ku rru ruakiä\n\nBinikö jíncha tataana txruni ni kua tiuni llasini\n\nTiñue nu jíncha nanaana dexruamani\n-----\n# Koko rríndio\n\n**Agustín Jiménez García Sta. Ma. Nativitas (Ngigua)**\n\n> Tsekiami ndie rríndio\n\n_Chocholteco (coz)_\n\nJa'ä llasia ngu undio\n\nUndiona diï koko\n\nDsuaba nee ñorja\n\nDsuaba di'í sï\n\nJa'ä turua undiona
|
tos-books-2
|
tos
|
Xliláka takgalhtawákga\n\nTakgalhtawákga matsája kin talakapastakgnikán\nchú lan alistál lilakgapasáu xa takgatsín ki\nlatamatkán.\n\nWi ntíku wankgoykú pi takgalhtawákga ni\nxlakaskínka, uymakgólh ni kgatekgskóy pi paks\ntúku kx chikkán kgalhikgóy, ktakgalhtawákga\ntsukunitanchá.\n\nKinin, tutunakújni, ki liakgchipatkán\ntakgalhtawákga xpalakáta antá na ki\ntatliwekglháu. Ukú lakatsúku kgateksmawá’\npi tíku liuná kgalhtawakganít tlan katukawá\nlimakgtanúy.\n\nKinín ki limalanitkán chu ki likatsitkán xa\nlaktalhmán takgalhtawákga, chu chuná na\ntatalakxtumikgoyáu tíku xlikána katsikgóy, tíku\nxlikána kgalhtawakgakgóy. Kum ki akgxekgakán\nnakgaliyáu takgalhtawákga, nialh ti kin\ntikakgskawín, nialh tí kin tikapulanín. Na min\nkilhtamakú kikstukán na wanáu lantlá ki\nlilatamatkán.\n\nKaúkxilhti chu kalichiwínanti uyma\npatsapslimakatsin, unú mawakakgonít x\ntatsoknikán min takgalhtawakgenakán, kgatúnu\nx taskujutkán lichiwinán ni pulaklhitá kgalhí\nx pukgalhtawakgakán, x pukgamankán, x\nlimakawanitkán chu x lipuchanankán.\n\n\n\n|Mi makgalhtawakgená nawilí x patsapslimakatsin chu antá namawakáya xa tatsókgni túku anán kmin pukgalhtawákga.|Col2|\n|---|---|\n|PATSAPSLIMAKATSIN||\n|KILHAKLHUWA XPUNUN PUKGALHTAWAKGA|KILHAKLHUWA PUKGAMAN|\n|||\n|LIKAMAKAWANIT|KAPUCHANAN|\n|||\n\nKaputsunítit kx tukuwaní kgatúnu talhkáxtun\nnimá kgalhikgóy kgatúm taputlakgan. akxní\nnakgalhiyatitá, na tsokgwiliniyátit kx lakatín\nkgatúnu taputlakan nimá tistúm pakgalhoy\nwilakgólh.\n\n1.\n2.\n3.\n4.\n5.\n6.\n7.\n8.\n9.\n10.\n\nKa putsa ntlakg chu katsokgwíli unú, xa\nlimapakuwitkú nimá katúwa niná kgalhikóy kx\ntukuwinikán.\n\nWa nimá katukawá niná’ kgalhikgóy\nxtukuwanikán, tlan nalimapakuwikgoyáu túku\nlilakán, túku ntlawa’, lantlá makwán, lantlá x\nlitlánka, x takankalit, x tamanit, x tamakawit, x\ntakgalhwanat, x tatsawit, x kilhtsukut; túku lístákli,\ntúku nkgalhí x pulakni, túku litatláwalh, túku\nlitlawakanít; túku mastáy, túku x tawakat; lantlá\ntamakgkatsí akxní xamakán: wichichí;\nstakaká’... chu Ihuwakú na tekgsáu túku\nnalimapakuwikgoyáu nimá niná kgalhikgóy\nxtukuwinikán.\n\nKxliláka limakawánit\n\nKpukgalhtawákga kamanán kamasiyanikán\ntúku xliwánka kawan kx litáwit xpunún kx\npukgalhtawakgakán:\n\nAkxní malhuwiyáu pálhma níku skujáu nialh lay\nlatayakán, nialh lay liskujáu túku ntiyatwatá; ki\nmaknikán nialh tlan makgkatsí kum paks ka\nlixkájnit layau, xpalakáta kin kalitawakakgoyán\nlaktsú lúwa nimá lakstakkyóy niku ni kawan, chu\nlitatatlakgoyau.\n\nNa chuná nchu ki limakawanitkán jkin chikkán,\nchu níku ntlán wiláu na wan.\n\nXlikatsitkán xa natlátni la\nnkatsitilhamakgolh xkamankán.\n\nTíku natlátni ankgóy kpukgalhtawákga\nkgalhaskininankgóy lantlá katsimakgólh x\ntakgalhtawakgakán x kamankán, Ihúwa\nlitakatamakgtaye. Xa natlátni xlikatsitkán lakúm\nkilhaktunu, kilhaktúnu taxtumakgólh x\nkamankán; níku, túku xliwanka ni katsimakgólh;\nmax ni kichankgóy kx pukgalhtawakgán; na\nmax ni litakgatsankgekgóy x taskujutkán xa lak x\npukgalhtawakgakán; paks uymá, chu\ntipalhuwakú ntlak nimá litalakglakgalhí\nxtakgalhtawakgakán kamanán, xlikatsilkán x\ntlatikán.\n\nKum wi túku lakglakgalhí xtakgalhtawakgakán\nkamanán, wa makgalhtawakgenanín chu xa\nnatlátni, kxtum xliputsutkán xtalaktlánit x\ntakgalhtawakgakán imá nkamán.\n\nXa natlátni tsokgmakgólh\npukgalhtawákga.\n\nMakgapítsi natlátni\nlakxtokgomakgólh nimá nialh\nxa lakwán putáwilh.\n\nAmakapítsi sakgamakgólh\nnimá talakgapakglhnitá\nmpátsaps.\n\nTánu tíku lakgkánamakgol\nxlikatlánka kx pukúxtu\npukgalhtawakga.\n\nPuláktu natlátni\nmakawanikgóy xpuchanán\npukgalhtawákga.\n\nkawáyu\n\naxnu\n\n29\n\n\nmurral\n\n\nsalún\nkamíxa\n\nkuxtal\n\nmachíti\n\nLakúm kamanán akxní xkgamanamakgólh\nxmapakuwitilhamakgólh takgalhinín nimá\nxkachiyawakanít, chu na chuná mapakuwikgólh\nx liskujni x tlatkán. Unú nchu wix katsokwíli\namakgapítsi nimá kin tachiwinkán kaj\nlaksaktiyanít x tachiwín luwán chu x tachiwinkán\nlikalhkuynín.\n\nLANTLA MAKGTAYANANKGOY XA\n\nNATLATNI KPUKGALTAWAKGA\n\nLan litachiwinán kgtum kachikín níku xa natlátni\nliuná kaxyawakgonít xpukgalhtawákga x\nkamankán. Xalan max paks xa natlátni\nmakgtayanankgóy akxní ntaskúja’. Wilakgólh\nkachikinín níku luj tlan katsikgóy lantlá liputúm\nskujkán, kxtum lamakgtayakgoy. Liuná\npulakatúnu litakgpitsikgóy ntaskújut.\n\nNa wilakgólh natlátni tíku nikxníkú’\nmakgtayanankgóy. Ni katsiputunkgóy lantlá\nkgalhtawakgamakgólh x kamankán; Ni ankgóy\nakxní ntastokgkgokán, watá ka x puskatkán\nmalakgachakgóy chu chuná ni\nlitakgatsankgemakgólh chu ni\nmakgtayamakgólh x kamankán. Kin kuanáu ni\nkgalhikgóy talakgalhín kamanán. No puláktu\nwilipá tíku ni lakgatikgóy lakum tamasiyama.\nKatalakglakatsuwikgólh pukgalhtawákga chu\nnatakawaní lantla nkgalhtawakgamakgólh\nxkamankán. Takgalhtawákga ni ka xla\nmakgalhtawakgená, ni xlakán napuxkunín, pi\nliputúm ki lakán.\n\nWa xpalakáta nalitalakatsuwiyau kx\npukgalhtawákga kin kamankán.\n\nKalhchokgnanín\nmakatsininamakgólh pi\nna taskúja kpukga\nIhtawákga.\n\nMakgapítsi kachikinín,\nmakatsininankgóy\nakxní ntaskúja, xa\nnapuxkún kilhakatúnu\nkachikín.\n\nLakgachunín tíku\nlakgchankgóy litáy xa\nnatlátni, antá\nkpukgalhtawákga, wa\nmakatsininankgóy.\n\nMakgapitsi mapakgsinani\nxa lak pukgalhta wakga’\nlimakatsininankgoy\npuakgchiwin.\n\nNI PAKS MAKGTAYANANKGOLH\n\nNATLATNI\n\nTasiyúy unú pi Ihúwa natlátni ni makgtiyakgolh\ntúku ntalakaskíma nalitlawakgokán xa sastí’\npukgalhtawákga, xpalakata kuxtumakgólh\nkxawatkán; maná chatuy makgtayanankgólh, ni\nlalh taskújut lakum xtalichiwinanit.\n\nWix na natlawáya kgtum tamakatsinín\nkmin putsókgni. Unú namakatsiníya min tlat\nnamakgtayanán kmin pukgalhtawákga.\n\nNamakgachakganáu\nakxní na anáu wayanáu,\nakxní makatiyatwatá kin,\nakxní ntaspitáu\nkkgalhpaján.\n\nNi kaj chúchut\nnamakatawakayáu,\nxlakaskínka’ na natiyayáu\nlichákgan.\n\nNa xlakaskínka pajtsú\nnapaxáu, tlak tíku\nkkakuín skujkgoyáu.\n\nAkxní makgalhsputuyáu\nkintawaykán ki\nlikgalhchakganatkán.\n\nKi litakgsitatkán akxní\nlaktlankatá kin\n\nchixitkán.\n\nMakgtsitsékge kgawása\n\nLhúwa kinín ni katsiyáu túku xliwánka liúna\nmaktlán nalatamayáu. Kum paks xkgatékgswi pi\npajtsú ki lipaxatkán, ki likgilhchakgatkan, ki\nlimakgachakgatkán ki lita kgs’itatkán; chu paks\ntúku wayáu, lilhakgananáu, limaktawakayáu,\nlipuwayanáu, liskujáu; liúna tlan xli tachekget, ni\nxpatíu Ihúwa ntajátat. Tipalhúwa ntajátat\nmaxkiyáu ki maknikán. Akxní ni makgachakganáu\ntawayáu laktsu lúwa paks túku wayáu. Nachuná\nakxni ni paxáu talhuwikgóy laktsu lúwa jki\nakgxekgakán, ki akgxtankán, ki lakankán, kin\nkgepinkán, kin takgankán, akxnitá lixkájni tsukúy\nkankalay ki maknikán; paks umá laktsu lúwa\nankgoyachá kkin pulaknikán; no lipatiyáu tíku ni\nkilhchakganáu, laktsu lúwa wakgóy kin tatsankán,\nchu tsukuyáu likilhkatsanáu. Wan tíku ni tlawá\nxtamaktlánit chu xankgalhí makgtsitsékge\nlatamáy, paks liputúm, yaj talakatsuwinikgóy.\nAkstu talakgmakgan.
|
eng-ebible-C115_22_1
|
eng
|
For as in Adam all die, so also in Christ all will be made alive .\r\rBut each in his own order : Christ the first fruits, then those who are Christ ’s at his coming .\r\rThen the end comes , when he will deliver up the Kingdom to God the Father , when he will have abolished all rule and all authority and power .\r\rFor he must reign until he has put all his enemies under his feet .\r\rThe last enemy that will be abolished is death .\r\rFor , “ He put all things in subjection under his feet .” But when he says , “ All things are put in subjection ”, it is evident that he is excepted who subjected all things to him .\r\rWhen all things have been subjected to him , then the Son will also himself be subjected to him who subjected all things to him , that God may be all in all .\r\rOr else what will they do who are baptized for the dead ? If the dead aren’ t raised at all , why then are they baptized for the dead ?\r\rWhy do we also stand in jeopardy every hour ?\r\rI affirm , by the boasting in you which I have in Christ Jesus our Lord , I die daily .\r\rIf I fought with animals at Ephesus for human purposes, what does it profit me ? If the dead are not raised , then “ let ’s eat and drink , for tomorrow we die.”\r\rDon’t be deceived ! “ Evil companionships corrupt good morals .”\r\rWake up righteously and don’t sin, for some have no knowledge of God . I say this to your shame .\r\rBut someone will say , “ How are the dead raised ?” and , “ With what kind of body do they come ?”\r\rYou foolish one , that which you yourself sow is not made alive unless it dies.\r\rThat which you sow , you don’ t sow the body that will be , but a bare grain , maybe of wheat , or of some other kind .\r\rBut God gives it a body even as it pleased him , and to each seed a body of its own .\r\rAll flesh is not the same flesh , but there is one flesh of men , another flesh of animals, another of fish , and another of birds .\r\rThere are also celestial bodies and terrestrial bodies ; but the glory of the celestial differs from that of the terrestrial .\r\rThere is one glory of the sun , another glory of the moon , and another glory of the stars; for one star differs from another star in glory .\r\rSo also is the resurrection of the dead . The body is sown perishable ; it is raised imperishable.\r\rIt is sown in dishonor; it is raised in glory . It is sown in weakness; it is raised in power .\r\rIt is sown a natural body ; it is raised a spiritual body . There is a natural body and there is also a spiritual body .\r\rSo also it is written , “ The first man Adam became a living soul .” The last Adam became a life-giving spirit .\r\rHowever, that which is spiritual isn’ t first , but that which is natural , then that which is spiritual .\r\rThe first man is of the earth , made of dust. The second man is the Lord from heaven .\r\rAs is the one made of dust, such are those who are also made of dust; and as is the heavenly , such are they also that are heavenly .\r\rAs we have borne the image of those made of dust, let ’s also bear the image of the heavenly .\r\rNow I say this , brothers, that flesh and blood can ’ t inherit God ’s Kingdom; neither does the perishable inherit imperishable.\r\rBehold , I tell you a mystery . We will not all sleep , but we will all be changed,\r\rin a moment, in the twinkling of an eye , at the last trumpet . For the trumpet will sound and the dead will be raised incorruptible, and we will be changed.\r\rFor this perishable body must become imperishable, and this mortal must put on immortality.\r\rBut when this perishable body will have become imperishable, and this mortal will have put on immortality, then what is written will happen : “ Death is swallowed up in victory .”\r\r“ Death , where is your sting ?\r\rHades, where is your victory ?”\r\rThe sting of death is sin, and the power of sin is the law .\r\rBut thanks be to God , who gives us the victory through our Lord Jesus Christ .\r\rTherefore , my beloved brothers, be steadfast , immovable, always abounding in the Lord ’ s work , because you know that your labor is not in vain in the Lord .\r\rNow concerning the collection for the saints: as I commanded the assemblies of Galatia , you do likewise .\r\rOn the first day of every week , let each one of you save as he may prosper , that no collections are made when I come .\r\rWhen I arrive , I will send whoever you approve with letters to carry your gracious gift to Jerusalem .\r\rIf it is appropriate for me to go also , they will go with me .\r\rI will come to you when I have passed through Macedonia , for I am passing through Macedonia .\r\rBut with you it may be that I will stay with you , or even winter with you , that you may send me on my journey wherever I go .\r\rFor I do not wish to see you now in passing , but I hope to stay a while with you , if the Lord permits .\r\rBut I will stay at Ephesus until Pentecost ,\r\rfor a great and effective door has opened to me , and there are many adversaries.\r\rNow if Timothy comes , see that he is with you without fear , for he does the work of the Lord , as I also do .\r\rTherefore let no one despise him . But set him forward on his journey in peace , that he may come to me ; for I expect him with the brothers.\r\rNow concerning Apollos the brother, I strongly urged him to come to you with the brothers, but it was not at all his desire to come now ; but he will come when he has an opportunity .\r\rWatch ! Stand firm in the faith ! Be courageous! Be strong !\r\rLet all that you do be done in love.\r\rNow I beg you , brothers— you know the house of Stephanas , that it is the first fruits of Achaia, and that they have set themselves to serve the saints—\r\rthat you also be in subjection to such , and to everyone who helps in the work and labors .\r\rI rejoice at the coming of Stephanas , Fortunatus , and Achaicus; for that which was lacking on your part , they supplied.\r\rFor they refreshed my spirit and yours . Therefore acknowledge those who are like that .\r\rThe assemblies of Asia greet you . Aquila and Priscilla greet you warmly in the Lord , together with the assembly that is in their house .\r\rAll the brothers greet you . Greet one another with a holy kiss .\r\rThis greeting is by me , Paul , with my own hand .\r\rIf any man doesn’ t love the Lord Jesus Christ , let him be cursed. Come , Lord !\r\rThe grace of the Lord Jesus Christ be with you .\r\rMy love to all of you in Christ Jesus . Amen.\r\rPaul , an apostle of Christ Jesus through the will of God , and Timothy our brother, to the assembly of God which is at Corinth , with all the saints who are in the whole of Achaia:
|
mio-books-20
|
mio
|
kukuu ña kue tuꞌun ña ntákuáꞌa tuꞌun. Ta nùú sàꞌan yoꞌo tya yee\nkankuu kue tuꞌun ña tsátyúun nà takua kaꞌan nà saan. Kue tuꞌun\nyoꞌo tya kuu ña tono kíkúu: xíꞌin, kaniꞌnu, màꞌñu, ndà. Nìnu yoꞌo\nkáa ntyaa iin ùvi kue tuꞌun taꞌan kue ñoꞌo:\n##### **7.7.1. Kue tuꞌun kákúu síꞌvi ìki kùñu nà tsátyúun nà ** **ña tono kue tuꞌun ña ntákuáꞌa tuꞌun**\n\nKuaꞌá kue tuꞌun ña kuu síꞌvi ìki kuñu nà tya sani tsátyúun nà ña\ntono tuꞌun ntákuáꞌa tuꞌun, ta kue ñoꞌo tya, kítáꞌan ña tsi kue tuꞌun\nña káꞌan tsàꞌa kue ñaꞌa tono túu ña kántúꞌu ña a íntyítyi ña.\nTa kue tuꞌun ña káꞌan nixi kántúꞌu a íntyítyi iin ñaꞌa tya\nntákáni ña nùú kántúꞌu ña a íntyítyi ña, tya ika kuu nùú neꞌe\ntuꞌun nà takua kuni ntaa nà tsàꞌa ña káꞌan nà tsàꞌa ka. Ña kui\ntono, a ìni iin ñaꞌa ínkaa ña a ña sàta kántuꞌu ña, a iin ñaꞌa ña\nntaa kuu ña a ña íntyítyi si, a nixi ka.\n\n**xíꞌin**\n47 Tuꞌun yo'o tya yee ke'en kuaa nixi tsátyúun nà ña. Tyítá'an ña kue tu'un.\n\n(‘ *con, que, a* ), ‘Nì kàꞌàn rà **xíꞌin** na’, ‘ *Habló (él) con ellos* ’, **xíꞌin** tuxi xàꞌní ra rí, **xíꞌin**\n*Con rifle lo mató (al animal)* ’. Sani tsátyúun nà ña tono tu'un 'tsi': Tà sáꞌán \ntà sátatán, ‘ *el mestizo y el médico* ’.\n#### tyaa nà Tuꞌun Savi 141\n\n**Tsàku 78: Nixi tsátyúun nà tuꞌun kúu síꞌvi ìki kùñu nà takua káꞌan nà iin**\n**tuꞌun**\n\n\n\n\nNìnu yoꞌo káa ntyaa nixi tsátyúun nà kue tuꞌun kákúu síꞌvi ìki\nkùñu nà tya yoꞌo kuu nùú túu tono tsátyúun nà ña tsi kue tuꞌun\nña káꞌan nixi kántúꞌu a íntyítyi iin ñaꞌa:\n\n#### 142 Tutù ntákáni nixi yee...\n\n##### **7.8. Ña ntátyítáꞌan tuꞌun **\n\nKue tuꞌun ña ntátyítáꞌan tuꞌun kue yoꞌo tya ntátyítáꞌan ña kue\ntuꞌun ña ntákuáꞌa tuꞌun, a ta káꞌan nà ntyi ka tuꞌun. Taꞌan kue\ntuꞌun yoꞌo kákúu tono kíkúu: xíꞌin, ndöꞌö, tyin, ta/tan, a/an.\nNìnu yoꞌo káa ntyaa iin ùvi tuꞌun:\n##### **7.9. Tuꞌun káꞌan nà ta kúnaa ìni nà **\n\nKue tuꞌun káꞌan nà ta kúnaa ìni nà tya tsátyúun nà ña tatu nixi\nntóꞌo nà a tatu kuni nà ña kutyaa soꞌo inkaa nà ña kuu yùꞌu nà.\nTsà yatyi kuu koyi tono iin tuꞌun. Kuu kukuu ña tono iin tuꞌun\nña tútsi ta ìni nà tono (¡Ai!), a iin tuꞌun ña kána nà tono (¡Ei!,\n¡Tsikuin!), a tatu kuni nà ntanaꞌa nà tono tyàku iin nùú nì nìꞌi\ntono ta kúu yùꞌu nà (¡Zas!).\nKue tuꞌun káꞌan nà ta kúnaa ìni nà tya yee keꞌen kue nùú\nña: Tuꞌun ntánaꞌa (ntánaꞌa ña tono tyàku iin ñaꞌa), tuꞌun ntákáni\ntono nixi ntóꞌo nà (tuꞌun káꞌan nà kákúu tono nixi ínkaa ña ìni\nnà), tuꞌun sántútsa (ná kutyaa soꞌo iin nà taꞌan tuꞌun yoꞌo tya\nika ra kantsitsa nà sáꞌa nà ntyi ñaꞌa) tsi tuꞌun káꞌan inkaa nà ta\nntaneꞌe taꞌan nà (tsátyúun nà taꞌan kue tuꞌun yoꞌo ta ntánéꞌe\n#### tyaa nà Tuꞌun Savi 143\n\ntaꞌan nà, ta káꞌan nà tuꞌun ña naꞌa sana kuntaneꞌe taꞌan nà, a\ntuꞌun ña tsíka vaꞌa nà iin ñaꞌa…).\nNùú Tuꞌun Savi yoꞌo tya yee: ¡Wai!, ¡Ai!, ¡Aa!, ¡Uf! tsi kue sava ki.\n\n##### **7.10. Nixi ntákíꞌin taꞌan kue tuꞌun takua tuu inkaa ka ** **tuꞌun **\n\nNtisaan ra ntituꞌu kue sàꞌan ña yìvi yoꞌo tya siin siin kásáꞌa ña\nta tsiniñuꞌu tuu inkaa tuꞌun. Ta ntákíꞌin taꞌan ntyi kue tuꞌun tya\nkíꞌin nà iin, ùvi a kuaꞌá ka tuꞌun takua tuu inkaa tuku tuꞌun. Suꞌa\nkuu ña túu kue tuꞌun nùú sàꞌan Tuꞌun Savi yoꞌo.\nTa nùú sàꞌan yoꞌo tya, ta kuni nà tuu iin tuꞌun tono kue síꞌvi\n( *sustantivos* *N+N*\n) tya kuu kitaꞌan: síꞌvi tsi síꞌvi ( ), síꞌvi tsi tuꞌun\n*N+ADJ*\nkáꞌan nixi káa iin ñaꞌa ( ), tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa\n*ADJ+ ADJ*\ntsi inkaa tuku tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa ( ), tuꞌun\n*ADJ+N*\nkáꞌan nixi káa iin ñaꞌa tsi síꞌvi ( ). Tya susaan tuku ni, ta\ntúu kue tuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa tya kuu kuvaꞌa ña ta kítáꞌan:\n*(V+N)*\ntuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa tsi síꞌvi, tuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa\n*V+ADJ*\ntsi tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa ( ), tuꞌun ña sáꞌa nà iin\n*V+ADV* ).\nñaꞌa tsi tuꞌun káꞌan nixi kúu iin ñaꞌa ña kúu (\nIin tuꞌun ña tsiniñuꞌu kaꞌan nà tsàꞌa kue tuꞌun yoꞌo kuu ña:\n“tatu iin kue tuꞌun yoꞌo, tya tatu yee ña kuni ña katyi ña tya yee\ntyaa siin nà ña”, tono kíkúu kue tuꞌun íin nìnu yoꞌo:\n\n\n#### 144 Tutù ntákáni nixi yee...\n\n##### **7.10.1. Ta kítáꞌan kue tuꞌun ña kúu síꞌvi ** **7.10.1.1. Síꞌvi tsi síꞌvi ( N+N )**\n\nNùú kítáꞌan kue tuꞌun yoꞌo tya, ùvi kue tuꞌun ña kuu síꞌvi yoꞌo\nkuu kue ña kítáꞌan tya kúváꞌa inkaa ka tuꞌun. Ta kue tuꞌun yoꞌo\ntya yee ña kuni katyi iin iin ña, tsàꞌa ña ka tya yee tyaa nà ña\nsiin siin, vasu tsàꞌa ña kíntyaa nà iin ntusu tya kue káꞌan ntiꞌi\nnà ña tya tyàku ña tono iin ni tuꞌun. Kuaꞌá tuꞌun kákúu kue ña\ntúu suꞌa, nixi so ni kaa ta sàꞌan ta sàꞌan nà.\n\n\n\n#### tyaa nà Tuꞌun Savi 145\n\n##### **7.10.1.2. Síꞌvi tsi tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa ** **( N+ ADJ )**\n\nTa nùú kue tuꞌun kue yoꞌo tya, síꞌvi ka kuu ña káꞌan nà tsàꞌa tya\ntuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa ka kuu ña ntákúnkáa nùú taꞌan kue\ntuꞌun yoꞌo.\n\n\n\n##### **7.10.1.3. Tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa tsi inkaa tuku ** **tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa ( ADJ+ ADJ )**\n\nTsaku ni taꞌan kue tuꞌun yoꞌo yee. Tsátyúun nà ña tatu kuni nà\nkaꞌan nà tsàꞌa nixi naꞌa iin ñaꞌa, tono kíkúu kue tuꞌun íin nìnu yoꞌo:\n#### 146 Tutù ntákáni nixi yee...\n\n##### **7.10.1.4. Tuꞌun káꞌan nixi káa iin ñaꞌa tsi síꞌvi ** **( ADJ+N )**\n\nYee kue síꞌvi kue ña ntákáꞌi tya ta ntakunkaa iin síꞌvi nùú ña tya\nkáꞌan nà nixi túu ña. Ña ta ínkaa iin “tuꞌun ña káꞌan nixi káa iin\nñaꞌa” tya ta ntakunkaa iin síꞌvi tya ika kuu nùú káꞌan nà tsàꞌa\nnixi naꞌa iin ñaꞌa, tono kíkúu kue tuꞌun íin nìnu yoꞌo:\n\n\n\n\n\n48 Sava Tuꞌun Savi ra ‘kuxi’ káꞌan nà tsi ‘ *gris* ’.\n\n#### tyaa nà Tuꞌun Savi 147\n\n##### **7.10.2. Ta kítáꞌan kue tuꞌun tya ntúu ña iin tuꞌun ña ** **sáꞌa nà iin ñaꞌa ** **7.10.2.1. Tuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa tsi tuꞌun ña kuu ** **síꞌvi ( V+N )**\n\nTaꞌan kue tuꞌun yoꞌo tya, kue tuꞌun kue ña kuu síꞌvi tya tsa yatyi\nkue tuꞌun ña kuu síꞌvi ntyi ìki kuñu nà kákúu ña, tya ika ra\nntákíꞌin taꞌan ña tsi ntyi tuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa. Nkèꞌe ni kue\ntaꞌan tuꞌun yoꞌo kuu.\n\n\n\n\nTuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa tya naꞌa nà nixi sáꞌa nà tatu ntyi ntóꞌo\n*V+N* )\nnà a tútsi ìni nà (\n\n\n\n\n#### 148 Tutù ntákáni nixi yee...\n\n##### **7.10.2.2. Tuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa tsi tuꞌun káꞌan nixi ** **káa iin ñaꞌa ( V+ADJ )**\n\n\n\n##### **7.10.2.3. Tuꞌun ña sáꞌa nà iin ñaꞌa tsi tuꞌun káꞌan nixi ** **kúu iin ñaꞌa ña kúu adverbio ( V+ADV )**\n\n\n\n\n##### **7.10.3. Ta inkaa kuaa ntákúnkáa tuꞌun káꞌan nixi káa ** **iin ñaꞌa**\n\n\nKuu ntaneꞌe nà taꞌan kue tuꞌun yoꞌo ta káꞌan nà, tono taꞌan kue\ntuꞌun íin nìnu yoꞌo:\n#### tyaa nà Tuꞌun Savi 149\n\nIin tuꞌun ña santiꞌi, tuꞌun ña kuu tono tsàꞌa kákúu kue ña\nntákuáꞌa tuꞌun tsàꞌa kue tuꞌun káꞌan nà. Tono kaa saan tya iin\nkue tuꞌun yoꞌo kuu ña káꞌnu ka kuu. Ta nùú sàꞌan Tuꞌun Savi yoꞌo\ntya, tuꞌun ña kuáꞌan xiꞌna kuu ña káꞌnu ka kuu.\n#### 150 Tutù ntákáni nixi yee...
|
ote-books-372
|
ote
|
uene̱ *HÑÄHÑU — ESPAÑOL* 368\n\n\n**uene ̱** (uéne) ̱ *s* 1. niño pequeño **Nu ya**\n**uene ja gehya dä ̱** **mu̱i, xi**\n**tsamähotho.** Los niños pequeños recién\nnacidos son muy bonitos.\n2. bebé **Ra uene ya bí zoni; uá umba rá ̱**\n**ba.** El bebé ya está llorando; vé a darle\nsu leche.\n**ueni ̱** (ueni) ̱ *vt* manear **Dá ueni mä ̱**\n**fani ha dá tsoginteni ha yá ̱** **ye, pe bi ̱**\n**xoti na ra jäi.** Dejé mi caballo\nmaneado, pero lo desató una persona.\n*Act. indet.* **teni ̱**\n**ntengua ̱** *s* el hacer caer con el pie\n**nteni ̱** *s* manea\n**ueti ̱** (uě̱ti) *vt* 1. coser **Ra uedi, he̱** **̱mi**\n**ya dutu pa dä ueti. ̱** La costurera corta la\ntela para coserla.\n2. remendar **Mä dutu xa ntu̱ni, gi ueti. ̱**\n¡Remienda mi ropa que está rota! *Act.*\n*indet.* **teṯ** **i** *Sinón.* **zote ̱**\n**nteti ̱** *adj* cosido\n**ueṯ** **i** (ueṯ i) *vt* amarrar **Ya bi zo̱ho̱ ra**\n**manthuani; uá ue̱tuí ya ndämfri.** Ya\nllegó el pastor de vacas; ve a amarrarle sus\nvacas. *Sinón.* **thäti**\n**ui** (uí) *vt* soñar **Mänxui dá ui na ra**\n**ti xi tsamähotho.** Anoche soñé algo\nmuy bonito. *Vocal nasal:* **uï**\n**ti** *s* sueño\n\n**uithä** *vi* soñar\n**uini** (uini) *vt* dar de comer **Mä bego dí ̱**\n**uini ha dí jutuí, ne hingi ne dä**\n**mpefi. ̱** A mi peón le doy de comer y le\npago, y no quiere trabajar. *Vocal nasal:*\n**uïni** *Pret.* **bi uini** *Act. indet.* **tini**\n**ntingambooni**, **ntingayo** pesebre de\nganado menor\n**uinte** [ *Variante de* **uite** ] tlacualera\n**uite** (uíte) *vti* dar de comer *(compl.*\n*indet.) Véase* **uini**, **-te**\n**tite** *s* acción de dar de comer\n\n**ntite** *s* convite\n**uite** (uíte) *s* tlacualera *(que alimenta a*\n*los peones)* **Xpá hñutsi ya uite xa zo̱ho̱**\n\n**** ****\n**mahyegi; ̱** **ra xa hä ya githe, mä** **ra ya**\n**megithe, ya nju̱ngä tu̱hu̱** **ne ya ju̱.** Se\npusieron de acuerdo las tlacualeras;\nllegaron a una misma hora, unas trajeron\ncaldo; otras mole, sopa y frijoles.\n*Variante* **uinte** *Véase* **uini**, **-te**\n\n\n**uithä** (uíthä) *vi* soñar entre sueño *(a*\n*veces moviéndose)* **Tengi ge dí uithä bu̱**\n**xui.** Me dicen que sueño de noche.\n*Variante* **uithä** *Véase* **ui**, **tähä**\n#### **U̱**\n\n**u̱** (ú̱) *vi* doler **Xá u̱ mä ñä ra paya, ua ne**\n**dä zu̱ka ra u̱ñä.** Me ha dolido hoy la\ncabeza; a la mejor me quiere dar gripe. *Pret.*\n**bi ñu̱**\n**u̱gi** me duele\n**u̱** (ú̱) *vi* 1. no parecer **Mä mefi bi u̱** **̱ de mä**\n**befi; mäṉ** **a xá ñho, bi ma.** A mi peón no\nle pareció mi trabajo; mejor se fue.\n2. molestarse *(e irse)* **Ya hogä gäni, di u̱**\n**ha bu̱i; ngeä ku̱ti ya mex̱** **e ha rá**\n**njotä ngu, ha mana xá ñho dä ma.** Las\nabejas se molestan en donde viven, porque\nentran las arañas en su caja, y mejor se\n\nvan.\n3. extrañarse **Mä tsijue di u̱** **̱, ngeä beni**\n**rá ngu.** Mi nuera extraña su casa, porque\nse acuerda de ella.\n**u̱ ra mfeni** (u̱ rá mfěni) 1. estar resentido\n**Mäthoni ga umfu̱ ra nzengua mä ̱**\n**mikeihu̱, pa hinda u̱ yá mfeni bu̱ hindi**\n**zenguahu̱** **̱.** Es necesario saludar a nuestro\nprójimo para que no estén resentidos porque\nno lo saludan.\n2. causar sentimiento **Di u̱gi mä mfeni**\n**ga hñegihu. ̱** Me causa sentimiento el\npensamiento de separarnos.\n**u̱da** (ú̱da) *s* 1. dolor de ojos **Ra jäi nuä**\n**xa zu̱di ya u̱da, xa ñenä ge ho̱nse mi zoni ̱**\n**yá da, ne xmá ñu̱.** La persona que ha\ntenido dolor de ojos ha dicho que nada más\nle lloraban los ojos, y también le dolían.\n2. mirada de desprecio **Ha dí nthe̱be mä**\n**ntsu̱be, xi hantgi ko ra u̱da.** En donde\nnos encontramos, mi enemigo me mira\ncon desprecio. *Véase* **u̱gi**, **da**\n**u̱gi** (u̱gi) *s* dolor **Rá u̱gi ra hñeni, xi ra**\n**ñu̱.** El dolor de esta enfermedad es muy\nfuerte. *Variante* **ñu̱gi**
|
tpp-books2-11
|
tpp
|
Bachuncha yajlhay katatapatsaya’ yu oqxlataun lapanak, aliyu t’alapanak’, tach’ najunt’\nkunyu palachimo’on, katalinauli, katamaqxt’oql’ jataulant’ yujantka tapatsanikan.\nLhaqsabal kabal ta’antachux katapahtoqnil lhitapatsa’ katamaqalhil chuncha’ kala’\naqtejukana’ yutanaktapatsay talaktamin, yutachux lapanak’ alijat’laqa’unin yu talit’ajun\nmaqalit’, chuncha’ katatapatsañ’a’ yu’isasata’ kunyutachux aliyu tatapatsani’ nikatalaqa’il\ntachux, yulitapatsa’ tamaqalin, alhiyu ta’achini’ talistak’ lakak’uinan.\nNi palachimo’on najun tach’ kalamakal kat’akxt’okal aliyu aqch’pat’ lhitapatsa laqxot’\nyutalataun tachux: jataulant’ t’ahtoati tapatsanin, yuaqtejunu’, yujataulant’, maqalinin ta’an\ntapuan tachux ali yut’alitajun lubak tapatsanin bachuk t’achux yut’ahtoqnun yu tamaqalin\nlitapatsa, yutamaput’aukay laqxot’ yuka’ukal aliyuaqtejunun tachux yu laqxoqta’.\nYupalachimo’on kanonak’ kalista’yak yulitapatsa’ yumakai yutamaqalin kaitamin\nalikanonak. Taskamayach’ kalachkoya’ yutalaqtaun tapatsanin jatalaqaunin, ta’an\nkatamakal’ litapatsa ta’an kampatachtul tapais tachux tachyunajunta’ ni palachimo’on.\nPalachimo’on laqapuxanchaxan (Art. 26).\nA. Nijat’unin kamaqcht’oya’ putapatsa’ yu kanonak nijataulant’ ta’ankalakmakakal\nlitapatsa’, tachux, kalaklimuk’al, yu laqlaqp’aisnin, lhitapatsak’an yulhaoxitamakay\nyubata’anyalhcha’ aliyulit’ajun oxitap’astak’at’ ta’an kail apalhay ni litapatsa’ ta’an\nkatamakal ixlaqamank’an alhi ta’antachux katanaulhi, tachux, alhiyu isputsuk’an\nixputaulantik’an.\nYu jats’unut najunt’ kintachuxk’an laqmakant’ ta’untap’astakat’ najunt’ laqmakakal\nbakinabink’an tachux, ta’an tatapatsanil talakta’un tachux lapanak’ kalaqxaqateya’\nyulitapats’ ta’an katalinonakbb tachuxlapanak’ kalakmanukana’ ta’an katatapatsal\nkunyulitapatsa ta’an katama’aya’, kalinak taun putapatsa kuntachux ta’anka’il ta’an\nkamaqch’apayak’ yu pa’isputapatsa, ta’ankalakmakayak’ kuntachux jataulant’.\nYupalachimo’on kanonak kunyu jalachimo’onuk kalamakal ta’an kanonak ta’as\nkamaqkakal yulitapatsa alikali’lisamikal tachux. Kunyuputapatsa, taslaqmakakal yulaj’ oxi\n\naliyutalistakati’ ta’ansk’inkal niputapatsa ajin’.bachuncha kalamasuyak yulistaulanak’\ntach’balcha niputapatsa, ta’an yu p’ais lachimo’onu kalakla’al yujalikix yu’ixnabik’an\nputaulan’ qalaqlaktsil yuch’ kanaul’ tichunlitaptsa katalakmakayak’ alikatapatsaniya’.\nYuputapatsa jatsokaant’ kuntachux, taqxto’at’, kamakmintatachal yulinanuj yu\npalachimo’on.\nB. Yulakajatunin kapute’eyak’ yutap’astakat’ yutalaqpute’ek’ yut’achux japuta’ulant’\ntachux yulaqtsomulakanyt’ lich’ laklitauk’ancha kunyulakalichimo’ont’, yujata’ulant’\naliyumaqch’apat’ yulaqapulaknan, yulaqtsomulakant’ kalakpute’enikanikanak\nyutap’astakat’ yuchalaqat’ap’ais yu’ucha kalamamakanikanak tachyunajunt’ ni\npalachimo’on.\nYu’unch’ katalakmayak yulachimo’ont’ aliyutap’ais yulitapatsa yucha kalitsukuya’\nlachimo’ont’ ixlakama’an kanona’ alikalakskina’ yucha’ ixlakatin kunyupalachimo’on\nixlakama’an, yucha kanona’ yumakskani tajantu’uchun kalitapasal kunyulaqa’ita’,\naliyulaqmakat’, katatelana’ alikatanonak kanonkal ta’an kalakch’inkal.\nYulachimo’onun katalitsuyak’ laqata’un taqchto’at’ kunyu ‘ay lachimonuk, katanuyak\nqainkis lapanak’ qaitaun kuna’ yulachimo’onu’ ancha, yu’unchunklachimo’nu’\nkalakmulakmulayak, yu’aylachimo’onu’ bachuk ixtalinautik’an kunyulaqpa’is lachimo’onun\nta’an katakxto’yak yutachux talachimo’onun.\nYupalachimo’on kalakmuyak yuilakmakak’ taskunach’ nitap’astakat’ yukapaxto’niyak\nyulinajun kalakmakal alikalatsomukal aliyu’ixlakat’unkan, taliyutach’junita’ aliyulati’ulakant’\ntaskalakmak’atich’ yuna’unkan, yulaqsabal yu’alin lha’ixputsu’, kamaqxta’yak\nalikalaqmakaya’ kunyupa’is lachimo’onuk, yajmak’an kalitsukuyak ixlitapatsa’.\nYutatunumanal lakat’achto’at’ kunyup’ais lachimo’onuk, ixlaqaman kalaqmacht’ukunak’\nta’ankatalakmayak laqxokt’ yujant’ laj’oxi aliyajp’ais laqtakal kamakal, jantuch’ kalitsukuya’\nalaqataun litapatsa, jantuch’ tu’uchun kamayak maskalijunckal, yujantyuka xt’anikan\nixlilajat’ ta’an tapatsay tach’yujamonun, aliyulachkamanan, aliyulakpast’anan aliyulaqay,\nyuch’ najunt’ lakapalachimo’on lakap’at’ati.\n\nPuxantujun palachimo’on (Art. 27). Yutuchux lakatunin aliyulakaxkanin yutatunumanal\nlakakilat’unk’an, baxnabin yumachaqan yuch’ixlaqmit’ kanaul’ kebaxnabin yucha lhlit’ajun\nalikanaulhi yuaqch’apat’ kaitaun lapanak’, kalamakal kenilakat’un kebaixnabin kaita’un.\nYulaqmaxtunikan kalakmakana’ ta’an katatapatsaya’ tachux lich’ laqmaxtunikal yu’uncha\nkalqaqtejunak kuntu’uchun..\nYujataulant’ yuchlit’ajun tapa’is kalakmakal kenilak’at’un baqaitaun ixnabin, bayu\nkatanualch’ tachux lapanak. Bachuk ta’an katalo’oxilh, yukatapaxt’onil kuntachux lapanak’,\nta’an katamapatsanil yu’ixmaqalit’ nilakat’un, yuch’ kalaqloxikana’ ixnabin kamayak\nkamaqpitsiyania’ nimaqalit tachux lapanak ,kalist’akal, ata’an katemanikal kail tachux\nnijataulant’ bachuk kalakloxikan istsukuntik’an yukilpatanil y maqalinin, bachuk\nkanonkanak’ ,katsoqkana taskatajuncha nilapanak’ katataulak’ tatichunch’ katauyach’,\ntaskatamayach’ katamapatsayak’ nilat’un, nixkan, aliyulakak’ubinan, bachuk\ntaskatamayach’ katamayak yulaqxot’a ta’an litachuxk’an, kata’aqlatijuya’ ta’an ka’alil.\nKalistakya’, Kalakmayak’ alikalakma’ayayak’ laqata’a’ lakaputaulant’, kalistaka’\nalhikalaqlo’oxiya’ ixlakatuna’ yulak’ak’uinan, ta’an kalaqch’eyak ta’an katataulalh, ta’a\nkanonach, yu tsonut lakapalachimo’on, yu talaqmaxto’ alhiyutamaxtuni yu tachux. Ta’an\nyunajunta’ nipalachimo’on katataxt’o’a’ alhikatamapatsaya’ kuntach yulakat’un ta’an\ntachux tamapatsay aliyu lukst’uni jataulant’, ta’an katalaj’ail ixnabink’an katamakal ta’an\nkatamakal ixtsukunk’an , ta’an katalakch’al laqxoqt’ yu kataul, bachuk katalitsukul bakax,\nkatalakch’al kabinan aliyu kataputaptsal anch ta’an katamakal ixputsuk’an ta’an yu\nlakat’uni jataulant’, exjantu kami’olh yu laqxoqt` alhin lakat’unin alhiyu maqtaqalint`\nka’alhilh lakat’unin oyukamajk’atsal yu katamakal nilapanak.\nPaxtoqni yu lachimo’onu’ kamapatsal yuch yulaqxoqt’ alhin lakakt’unin yu alhin lakat’un lax\nixpa`is. Alhi yulaj’ay chaqanin ta’alin x’ukxi lakaxkanin ta’an lhtianbil, tachux yu laqxoqt’\nalin yu lakat’un yu lakluj ixtapal, ta’an tabilanal aliyu lit’ajun lamunujp’a baxoqt’ach lit’ajun\nyulakat’un, tach yulaj’oxi mineral, yu laj’oxi metales ali yu metaloides yu lakmapatsakan\nlakafabrika, chiyux yu laj’uxi, matsat’ , bachu yu laksk’uku xkan yu alin ta’an laj’ay xkanin,\nyuxt’a yulaj’ay chiyux yut’aqalith’ ta’an tache’eych maqskini litapatsa lakaxkanin, yu\nunchunuk xachal ta’an kamapatsakal tach yu’oxi t’un. Yulaj’oxi kamakta’ilh’, tach yu kas
|
xtn-books-4
|
xtn
|
OKO YOO IJU IN\n\nNuu Ñuko'yo ni iyo in tee niso tiñu xitu vi'i ka\noko uji kuiya nikunani-re PORFIRIO DIAZ.\nKue' vi'i ñâvâ Nuko'yo ñani ini-de je nii in tee\nntuvi kuu kunentiñure kue'evi'ikuiya.\n\nKue'e vi’e ñâvâ nichinte-i in tee ninani\nFrancisco I. Madero. Je nikeje'e tixi sava\nntavara tee nani Porfirio Díaz nuu tiñuniso, je\nnkene nuu Ñuu teyu.\n\nOKO IN, YOO UNI\n\nKivâ oko in, uni, taka kuiya sa'a-o viko\nnkaku tee niso tiñu xitu nuu Ñuko'yo. Je\nninani-de Benito Juárez.\n\nSuvi-re va nka'an tu'un jiniñu'un ntaka ñuu jiin\ntaka nâvi ñayâvâ.\n\nTIXIN YUTENIYO'O\n\nKivâ ya u'un, yoo u'un, kuiya in mil una siento\nuni xiko uvi, kuiya ya'a nikivâ tee tujii ñuu to'o\nFrancés ñakoso-re nuu Ñuko'yo.\n\nTee tujii Ñuko'yo, nama-ra ñuu teyu-o je\nnkuntei-re sikâ to’o Francés nuu yuku Loreto\njiin Guadalupe ñuu Yute ntiyo'o.\n\nTIXIN YUTENIYO'O\n\nKivâ ya u'un, yoo u'un, kuiya in mil una siento\nuni xiko uvi, kuiya ya'a nikivâ tee tujii ñuu to'o\nFrancés ñakoso-re nuu Ñuko'yo.\n\nTee tujii Ñuko'yo, nama-ra ñuu teyu-o je\nnkuntei-re sikâ to’o Francés nuu yuku Loreto\njiin Guadalupe ñuu Yute ntiyo'o.\n\nSAN ÑAKAVA ÑUU TENOCHTITLAN\n\nTuni sa’ma neñu’un ntasiku’un ini-yo kâvu\nñakava ñuu Tenochtitlan, ntu’ve Ñuko’yo.\n\nNakani tu’un yana’an je ñâvu Azteka\nnikajika-re niita-re jiin yaa Hitsilopochtli. Yaa\nya’a nkachi nuu-re nuu kava ñuu jiin jiin ve’i\nñu’un jiin ve’i kunee-re.\n\nNkanta-re yu’u mini nani nuu yoo nuu iyo in\nñu’un ma’ñu mini ya’a nini-re in tasun\nñakoso nuu mi’ne. Yiyu’u ti in koo.\n\nYa’a vi tu un netu-re koo nuu-re. Ya’a nkusââ\nini-re ñakuini-re yajiko-re, je ñakin-re ñuu-re.\n\nTUNI ÑUU TEYU-O\n\nÑuko'yo kuu ñuu teyu nti'i-yo\n\nTuni sa'ma neñu’un jiin yaa ii Ñuko'yo kakuu\ntuni ñuu teyu-o.\n\nSuni suu-i kuvi ya ñunu-yo, nuu ñu'un-yo jiin\nya teku-yo ntaka kivâ.\n\nYAA JIÑU’UN ÑUKO'YO\n\nÑayivi Ñuko'yo te kana ja kanita'an-on,\nsa'a tu'va-o kaa xeen jin kiti koso-o\nte tajan nte ntaini ñu’un,\nsa'a xinta'a ja ka'nti tujií.\n\nÑuteyu, kukutu xini jin yuku kuií,\nkuvi tu'un mani ini yaa ii,\nja antivi kuu ichi-ro nikani,\nnitee jito'o-o jin xini nta'a-ya.\n\nVi'i ka detun kivi iin to'o nteva'a\nkani je'e-i nuu ñu'un-ro,\nkani ini ¡Ñuteyu! ja antivi\niin, iin tee tujií nitaji-i nuu-ro.\n\n¡Ñuteyu! ¡Nuteyu! chisoyu'u se'e-ro\nja kuu-i nasoko-i maa-i nuu-ro,\nte tun ntakaa tivi ntaxin xeen,\nkanaña'an ja kikoo-o knita'an-on.\n\n¡Ja kukutu xini-ro kuu yuku kuií!\n¡lin ja ntaku’un ini’o-i kntivi!\n¡lin ita tuntika’a kuta’vi ja nkuntee-ro!\n¡lin nama nuu ñáñá kuta’vi jiñu’un nta-i!\n\nKIVÂ SA'MA NEÑU'UN\n\nSa'ma neñu'un nuu Ñuko'yo, suni kuvi\nnâvâ ñu'u, yute jiin mini, yukuan va\nkachiyo ya sa’ma neñu'un kuvi tuni\nÑuko'yo.\n\nKivâ oko kumi yoo uvi, ni ñuu Ñuko'yo\nsa'a viko sa'ma neñu'un.\n\nTUTU TATUNI\n\nNkene kivâ u'un yoo uvi, kuiya in mil iin\nsiento xa'un uvi. Nuu tutu ya'a, ntee\nnasa koo-yo, nasa sa'a-yo nâvâ Ñuko'yo.\n\nSuvi sinaku nuu tutu ya'a, no'o jiin ntaka-ra\nkuachi, ña'an, tee Ñuko'yo, iyo kuvi kunee\n\nve'i sukua'a.\n\nSUACHI NASOKO MAA NUU ÑUKO'YO\n\nUxi uni yoo iin kuiya in mil una siento uxiko\nuxa. Kuiya yana'a, tee tujii nuu to'o nee ta'an\njin Ñuko'yo nakoso nuu ñuu teyu-o kuia\nyukuan rasuchi yukuan nnama-ra Ñuko'yo,\njee niji'i-ra ve'i sukun iyo nuu yuku tika kivâ uxi\nuni yoo iin kuiya in mil una siento uxico uxa.\n\nXA'UN UNI YOO UNI\n\nSuni kivâ yoo ya'a kasa'a viko ka'nu, je\nnkuntee Tata Lázaro Cárdenas jiin ñâvâ ñuu\nnkunei-re naxita-re ntute kayu nuu to’o inka\nñuu. Vitan ntatâân maa Ñuko'yo nute kayu.\n\nKIVÂ SA'A TIÑU\n\nRatee sa'a tiñu nee jika-ra sa'a tiñu iñu kivâ jiin\nin kivâ natatu-re, kachi tutu sa'an tatuni kivâ\nya'a kuu viko sa'a tiñu nii ñayâvâ.\n\n**Lengua mixteca de la región alta, Oaxaca**\n**Primer y segundo grados. Lecturas**\nSe imprimió por encargo de la\nComisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos,\nEn los talleres de\n\nSAN ÑAKAVA ÑUU TENOCHTITLAN\n\nTuni sa’ma neñu’un ntasiku’un ini-yo kâvu\nñakava ñuu Tenochtitlan, ntu’ve Ñuko’yo.\n\nNakani tu’un yana’an je ñâvu Azteka\nnikajika-re niita-re jiin yaa Hitsilopochtli. Yaa\nya’a nkachi nuu-re nuu kava ñuu jiin jiin ve’i\nñu’un jiin ve’i kunee-re.\n\nNkanta-re yu’u mini nani nuu yoo nuu iyo in\nñu’un ma’ñu mini ya’a nini-re in tasun\nñakoso nuu mi’ne. Yiyu’u ti in koo.\n\nYa’a vi tu un netu-re koo nuu-re. Ya’a nkusââ\nini-re ñakuini-re yajiko-re, je ñakin-re ñuu-re.\n\nTUNI ÑUU TEYU-O\n\nÑuko'yo kuu ñuu teyu nti'i-yo\n\nTuni sa'ma neñu’un jiin yaa ii Ñuko'yo kakuu\ntuni ñuu teyu-o.\n\nSuni suu-i kuvi ya ñunu-yo, nuu ñu'un-yo jiin\nya teku-yo ntaka kivâ.\n\nYAA JIÑU’UN ÑUKO'YO\n\nÑayivi Ñuko'yo te kana ja kanita'an-on,\nsa'a tu'va-o kaa xeen jin kiti koso-o\nte tajan nte ntaini ñu’un,\nsa'a xinta'a ja ka'nti tujií.\n\nÑuteyu, kukutu xini jin yuku kuií,\nkuvi tu'un mani ini yaa ii,\nja antivi kuu ichi-ro nikani,\nnitee jito'o-o jin xini nta'a-ya.\n\nVi'i ka detun kivi iin to'o nteva'a\nkani je'e-i nuu ñu'un-ro,\nkani ini ¡Ñuteyu! ja antivi\niin, iin tee tujií nitaji-i nuu-ro.\n\n¡Ñuteyu! ¡Nuteyu! chisoyu'u se'e-ro\nja kuu-i nasoko-i maa-i nuu-ro,\nte tun ntakaa tivi ntaxin xeen,\nkanaña'an ja kikoo-o knita'an-on.\n\n¡Ja kukutu xini-ro kuu yuku kuií!\n¡lin ja ntaku’un ini’o-i kntivi!\n¡lin ita tuntika’a kuta’vi ja nkuntee-ro!\n¡lin nama nuu ñáñá kuta’vi jiñu’un nta-i!\n\nKIVÂ SA'MA NEÑU'UN\n\nSa'ma neñu'un nuu Ñuko'yo, suni kuvi\nnâvâ ñu'u, yute jiin mini, yukuan va\nkachiyo ya sa’ma neñu'un kuvi tuni\nÑuko'yo.\n\nKivâ oko kumi yoo uvi, ni ñuu Ñuko'yo\nsa'a viko sa'ma neñu'un.\n\nTUTU TATUNI\n\nNkene kivâ u'un yoo uvi, kuiya in mil iin\nsiento xa'un uvi. Nuu tutu ya'a, ntee\nnasa koo-yo, nasa sa'a-yo nâvâ Ñuko'yo.\n\nSuvi sinaku nuu tutu ya'a, no'o jiin ntaka-ra\nkuachi, ña'an, tee Ñuko'yo, iyo kuvi kunee\n\nve'i sukua'a.\n\nSUACHI NASOKO MAA NUU ÑUKO'YO\n\nUxi uni yoo iin kuiya in mil una siento uxiko\nuxa. Kuiya yana'a, tee tujii nuu to'o nee ta'an\njin Ñuko'yo nakoso nuu ñuu teyu-o kuia\nyukuan rasuchi yukuan nnama-ra Ñuko'yo,\njee niji'i-ra ve'i sukun iyo nuu yuku tika kivâ uxi\nuni yoo iin kuiya in mil una siento uxico uxa.\n\nXA'UN UNI YOO UNI\n\nSuni kivâ yoo ya'a kasa'a viko ka'nu, je\nnkuntee Tata Lázaro Cárdenas jiin ñâvâ ñuu\nnkunei-re naxita-re ntute kayu nuu to’o inka\nñuu. Vitan ntatâân maa Ñuko'yo nute kayu.\n\nKIVÂ SA'A TIÑU\n\nRatee sa'a tiñu nee jika-ra sa'a tiñu iñu kivâ jiin\nin kivâ natatu-re, kachi tutu sa'an tatuni kivâ\nya'a kuu viko sa'a tiñu nii ñayâvâ.\n\n**Lengua mixteca de la región alta, Oaxaca**\n**Primer y segundo grados. Lecturas**\nSe imprimió por encargo de la\nComisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos,\nEn los talleres de
|
spa-books-53
|
spa
|
El Catálogo de las Lenguas Indígenas Nacionales y la lingüística otopame 91\n\nejemplo *Lenguas otomíes* ), corresponde en el texto a una AGRUPACIÓN LINGÜÍSTICA\nconformada por más de una VARIANTE LINGÜÍSTICA (ejemplo *Agrupación lingüística otomí*,\n*variantes lingüísticas nuju <otomí de la Sierra>, yühmu <otomí de Ixtenco>* y así otras\nsiete variantes). Entre los casos que nos ocupan tenemos una excepción: la del mazahua; en\nla cartografía se manejó en singular, como una lengua, en tanto que en el texto su\ntratamiento es de una agrupación lingüística conformada por dos variantes.\nLos datos de la cartografía comprenden: el nombre de la carta, el número de cartas\ncorrespondiente (y entre paréntesis, los respectivos números de mapas de la colección), una\nnota sucinta sobre el o los nombres de la lengua/agrupación, un pequeño esquema\ngenealógico, una nota sobre los asentamientos históricos considerados en los mapas, así\ncomo un comentario general sobre la geografía lingüística –según proceda– y, finalmente,\nuna breve información demográficas con algunas cifras.\nY para los datos de texto se considera, antes que otra cosa, el acercamiento a los casos\na partir de las categorías de AGRUPACIONES y VARIANTES LINGÜÍSTICAS . Así, por cada una\nde las seis agrupaciones lingüísticas se ofrecen, de conformidad con sus variantes, las\nautodenominaciones y las referencias geoestadísticas. Recordemos que las primeras son la\nexpresión con la cual los hablantes de lenguas indígenas nombran a éstas en su propia\nvariante y que las referencias geoestadísticas son las localidades del territorio histórico del\npueblo indígena en cuestión, en donde se continúa utilizando cada la respectiva variante\nlingüística. De manera espacial para el presente artículo, hemos preparado la información\nde la siguiente manera: en forma de tablas por variante lingüística se proporcionan para la\nautodenominación la expresión en lengua indígena con su correspondiente nombre en\ncastellano y para las referencias geoestadísticas, el estado de la República que corresponde,\nasí como el o los municipios que vienen al caso; adicionalmente, por cada municipio, se\nofrece el número de localidades en que se registraron hablantes de lengua indígena ( HLI ),\nademás número total de éstos. [3]\n\n*2.1.* *L* *A AGRUPACIÓN LINGÜÍSTICA OTOMÍ*\n\n*2.1.1.* *I* *NFORMACIÓN DEL* *C* *ATÁLOGO* *,* *CONSIGNADA EN LA CARTOGRAFÍA DEL AÑO* *2005*\n\n*Lenguas otomíes/ hñähñu* ; once cartas (mapas 83 a 93 de la colección).\n\nN OMBRES **[4]**\nEl nombre otomí, empleado históricamente por la población mexicana, designa a un grupo\nindígena y también a un conjunto de lenguas indígenas estrechamente relacionadas entre sí.\nDicho nombre es la forma castellanizada de otomí, que en náhuatl significa “personas de\nnación otomí” o “flechadores de pájaros”. Las lenguas otomíes cuentan con distintos\n\n3 Las localidades, municipios y estados considerados, así como la contabilidad de los hablantes de lengua\nindígena por localidad, han sido estimados por el INALI a partir de la información censal de los años 2000 y\n2005 publicada por el INEGI ; es posible que exista alguna discrepancia entre el número de localidades –u otros\ndatos– consideradas por un lado entre la cartografía del 2005 y el texto del 2008, por tanto que para elaborar\nla primera sólo se contó con la información censal del año 2000, en tanto que para la elaboración del texto del\n2008 se consideró además de ella la información del año 2005.\n4 Existen varios nombres para la autodenominación de estas lenguas; como se explica abajo; hñähñu es el\nnombre genérico que la *Academia de la Cultura Hñähñu* eligió para referirse a todas ellas.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.\n\n92 E. Fernando Nava L.\n\nnombres para autodenominarse, diferencia que obedece a distintos aspectos, tales como las\nlenguas mismas, las subáreas territoriales o incluso a las comunidades; por ejemplo ñätho,\nn’yühü y hñuhmu que significan “personas que hablan otomí”.\n\nG ENEALOGÍA\nLas lenguas otomíes pertenecen al grupo oto-pameano de la familia lingüística oto-mangue.\n\n|Familia|Grupo|Lenguas|\n|---|---|---|\n|Oto-mangue|Oto-pameano|Otomíes|\n\n\n\n*Tabla 3.* Lenguas otomíes *.*\n\nA SENTAMIENTO HISTÓRICO\nEl área históricamente ocupada por los otomíes se localiza en el Altiplano Central. Las\nlenguas otomíes se hablan en Hidalgo (41 municipios), el oeste del Estado de México (25\nmunicipios), el norte de Veracruz (12 municipios), el norte de Puebla (11 municipios),\nQuerétaro (6 municipios), el sureste de Guanajuato (5 municipios), el este de Michoacán (1\nmunicipio) y el este de Tlaxcala (1 municipio). En esta área, el Instituto Nacional de\nEstadística, Geografía e Informática ( INEGI ), a través del XII Censo General de Población y\nVivienda 2000, identificó 1,426 localidades, en cada una de las cuales el 5% o más de la\npoblación habla alguna de las lenguas otomíes; todas ellas se representan en esta carta.\nLas lenguas otomíes colindan al suroeste del área con la lengua mazahua, con la que\ncomparte el territorio del municipio de San Felipe del Progreso, Estado de México; al sur\ncon alguna de las lenguas nahuas; al norte, con las lenguas pames; al este, en la región\nHuaxteca, con el tepehua, el totonaco y con alguna de las lenguas nahuas, con las que\ncomparte el territorio del municipio de Huehuetla, Hidalgo.\n\nD EMOGRAFÍA\nEl INEGI informó para el año 2000 la existencia en México de 291,722 personas de cinco\naños de edad o más que hablan alguna de las lenguas otomíes. En las localidades\nrepresentadas en estas cartas la suma de hablantes de alguna de las lenguas otomíes es de\n210,466.\nLa mayoría de hablantes de lenguas otomíes que han emigrado de su región se ubican\nprincipalmente en el Distrito Federal.\n\n*2.1.2.* *I* *NFORMACIÓN DE* *C* *ATÁLOGO* *,* *CONSIGNADA EN EL TEXTO DEL AÑO* *2008*\n\nComo agrupación lingüística, el otomí se encuentra conformado por las siguientes nueve\nvariantes lingüísticas: 1) otomí de la Sierra, 2) otomí bajo del noroeste, 3) otomí del oeste,\n4) otomí del oeste del Valle del Mezquital, 5) otomí del Valle del Mezquital, 6) otomí de\nIxtenco, 7) otomí de Tilapa o del sur, 8) otomí del noroeste, y 9) otomí del centro.\n\nINALI\n\nEjemplar gratuito, prohibida su venta.
|
maa-ebible-JN13_26_2
|
maa
|
―Jè xi tsjaà jngoò‑la̱ i̱nchra̱jín 'nchi̱, jè‑né xi o̱tìxan‑la̱.\r\rK'e̱é kitsjaà‑la̱ jè Judas Iscariote, ti‑la̱ Simón.\r\rJè xi̱ta̱ nei̱í ni̱to̱ón jahas'en‑jiìn ini̱ma̱‑la̱ Judas k'e̱ nga kiskoé i̱nchra̱jín. Jesús kitsò‑la̱:\r\r―Jè kjoa̱ xi s'i̱in xátíya ko̱t'i̱in.\r\rJñà xi̱ta̱ xi títsa̱jnat'aà ími̱xa̱ xi nchikjèn, ni̱jngoò xi kjòchi̱ya‑la̱ mé‑ne ko̱s'ín kitsò‑ne Jesús.\r\rTjín i'nga xi̱ta̱ xi k'oa̱s'ín kisìkítsjeèn; maá‑la̱ tsà títsò‑la̱ Jesús: “Tsojmì ti̱ndí xi ts'e̱ s'eí.” O tsà títsò‑la̱: “To̱n tjiì chiba‑la̱ xi̱ta̱ i̱ma̱.” Nga jè Judas nga̱tsja chijtsa to̱n.\r\rJudas, k'e̱ nga jye tsakjèn i̱nchra̱jín, ni̱to̱ón itjo ni'ya; kiì; nga jye jñò choòn.\r\rK'e̱ nga jye itjo ni'ya Judas nga kiì, Jesús kitsò:\r\r―I̱'ndei̱, jè Ki'ndí‑la̱ Xi̱ta̱, jyeé jeya tíjna. Ti̱koa̱ Nainá jyeé jeya tíjna i̱t'aà ts'e̱ Ki'ndí‑la̱.\r\rNainá tsà jeya tíjna i̱t'aà ts'e̱ Ki'ndí‑la̱, ti̱jè‑ne Nainá jeya si̱ìkíjna Ki'ndí‑la̱. Ni̱to̱ón jcha̱‑la̱ kjoa̱ jeya‑la̱.\r\rJñò, xi ndí i̱xti‑na̱ xan‑nò, mìtsà ti̱ tse kóti̱jnako̱ ìsa̱‑nò. Jñò, ki̱nchátsji‑ná ta̱nga k'oa̱á xan‑nò koni kixan‑la̱ jñà xi̱ta̱ judío: Ya̱ ñánda tìfia, jñò, mìkiì ko̱ma konguió.\r\rJngoò kjo̱tíxoma xi̱tse̱ tsjaà‑nò: Ti̱tsjacha xinguio̱o nga jngoò ìjngoò. K'oa̱s'ín ti̱tsjacha xinguio̱o koni s'ín 'a̱n kisìtsjakeè‑nò.\r\rTsà k'oa̱s'ín si̱tsjacha xinguio̱o nga jngoò ìjngoò, k'oa̱á s'ín skoe̱‑ne ngats'iì xi̱ta̱ nga kixi̱ kjoa̱ nga ya̱ chìta'yàt'aà‑ná.\r\rSimón Pedro kiskònangui‑la̱ Jesús, kitsò‑la̱:\r\r―Na̱'èn, ¿ñánda tì'mì?\r\rJesús, kitsò‑la̱:\r\r―Ya̱ ñánda tìfia, mìkiì ko̱ma kjítji̱ngui‑ná xi kjoa̱ ni̱to̱n, ta̱nga k'e̱ nga ko̱ma i̱skan, ko̱maá kjítji̱ngui‑ná.\r\rSimón Pedro kitsò‑la̱:\r\r―Na̱'èn, i̱'ndei̱, ¿mé‑ne mìkiì ko̱ma kjítji̱ngui‑lè? Tíjngoò takoàn nga 'a̱n ki̱yá ngajo‑lè.\r\rJesús kiìchja̱, kitsò‑la̱:\r\r―¿A kixi̱í kjoa̱ nga tíjngoò takoìn nga ji̱ ki̱yá ngajo‑ná? Nguì o̱kixi̱í xi xan‑lè, k'e̱ nga ti̱kj'eè kjindáya kóxtí, jàn k'a tsjá'mat'in‑ná nga mìkiì yaxkon‑ná.\r\r’Kì makájno‑nò. Kàtakjeiín‑nò i̱t'aà ts'e̱ Nainá, ti̱koa̱ kàtakjeiín‑nò i̱t'aà ts'a̱n.\r\rJán ni'ya‑la̱ Na̱'èn‑na̱ tjín jchán i̱'nde ñánda ma nìkjáya. Tsà mì kixi̱ kjoa̱ nga k'oa̱s'ín tjín, mì‑la tsà tà chjà k'oa̱ xán‑nò nga tìfìkìndaà‑nò jngoò i̱'nde xi tsa̱jòn.\r\rKoni s'ín kjián nga kìndaà‑nò i̱'nde, k'oa̱á ti̱s'ín kjoia̱a ìjngoò k'a nga kjíko̱‑nò, mé‑ne ya̱ ñánda kóti̱jna, ti̱koa̱ ya̱ ki̱tsa̱jnako̱‑ná.\r\rJñò jyeé 'yaà kós'ín fì ndi̱yá ñánda tìfia.\r\rTomás kitsò:\r\r―Na̱'èn mìkiì 'ya‑je̱n ñánda tì'mì. ¿Kós'ín jcha̱‑naje̱n ndi̱yá?\r\rJesús kitsò‑la̱:\r\r―'A̱n‑ná xi ndi̱yá, 'a̱n‑ná xi kjoa̱kixi̱, 'a̱n‑ná xi kjoa̱binachon. Ta̱jngoò i̱t'aà ts'a̱n ko̱ma ki̱jchò jñò ñánda tíjna Na̱'èn‑ná.\r\rJñò, tsà yaxkon‑ná, ti̱koa̱ jcha̱xkon‑nò Na̱'èn‑na̱. Ta̱nga i̱'ndei̱, jyeé yaxkon ko̱ titsa̱chìtsejèn‑la.\r\rFelipe kitsò:\r\r―Ta̱kó‑náje̱n yá‑ne xi Na̱'èn 'mì. Ta̱ k'oa̱á tjín xi ko̱jngoò‑ne takòn‑je̱n.\r\rJesús kiìchja̱ kitsò‑la̱:\r\r―Ji̱ Felipe, kjòtseé tìjna̱ko̱‑nò, ¿a tà kj'eè yaxkon‑ná? Jè xi jye kijtseèxkon‑na̱, jyeé kijtseèxkon Na̱'èn‑na̱. ¿Mé‑ne ko̱si‑ne: “Ta̱kó‑náje̱n xi Na̱'èn 'mì”?\r\r¿A mì mokjeiín‑lè nga 'a̱n, ya̱á tìjna̱koa̱a Na̱'èn‑na̱, koa̱ jè Na̱'èn‑na̱ ya̱ tíjnako̱‑na? Jñà 'én xi 'a̱n chjàko̱‑nò, mìtsà kjo̱hítsjeèn ts'a̱n; jè Na̱'èn‑na̱ xi tíjnako̱‑na, jè‑né xi tísíxá i̱t'aà ts'a̱n.\r\rKàtakjeiín‑nò nga 'a̱n ya̱ tìjna̱koa̱a Na̱'èn‑na̱, ko̱ jè Na̱'èn‑na̱ ya̱ tíjnako̱‑na. Tsà mìkiì mokjeiín‑nò i̱t'aà ts'a̱n, na̱s'ín tà jè kàtakjeiín‑nò i̱t'aà ts'e̱ xá‑na̱ xi 'a̱n tìs'iaàn.\r\rNguì o̱kixi̱í xi xan‑nò, jè xi mokjeiín‑la̱ i̱t'aà ts'a̱n, ti̱koa̱á ko̱maá‑la̱ s'i̱in xá xi 'a̱n s'iaàn; skanda ìsa̱á tsato s'i̱in, nga 'a̱n, ján tìfia ñánda tíjna Na̱'èn‑na̱.\r\rNi̱ta̱ mé xi si̱jé‑la Na̱'èn‑na̱ xi i̱t'aà ts'a̱n, 'a̱n sìkitasoàn, mé‑ne jè Na̱'èn‑na̱ jeya kíjna‑ne i̱t'aà ts'e̱ Ki'ndí‑la̱.\r\rTsà mé xi si̱jé i̱t'aà ts'a̱n, 'a̱n, sìkitasòn‑ná.\r\r’Jñò, tsà matsjacha‑ná ti̱kitasòn kjo̱tíxoma‑na̱.\r\r'A̱n, kìtsi'bà‑la̱ Na̱'èn‑na̱ nga kàtasíkasén jngoò‑nò jè xi ko̱si̱ko̱‑nò, mé‑ne kjit'aà na̱chrjein kíjnako̱‑nò.\r\rJè xi si̱ìkasén‑nò Na̱'èn‑na̱, jè Ini̱ma̱ Tsjeè‑la̱ xi nguì kjoa̱ kixi̱. Jñà xi̱ta̱ i̱sò'nde, mìkiì ko̱ma skoétjò nga mìkiì beèxkon, ta̱nga jñò yaxkon‑nò nga ya̱ tíjnako̱‑nò, ko̱ ya̱á kíjnajiìn ini̱ma̱‑nò.\r\rMìkiì siìkítsa̱jna jcha̱n‑nò, kjoi̱kon ìjngoò k'a‑nò nga kóti̱jnako̱‑nò.\r\rTà chibaá na̱chrjein chija‑la̱ nga jñà xi̱ta̱ i̱sò'nde mì ti̱ kiì skoe̱xkon‑na; ta̱nga jñò jcha̱xkon‑ná; ti̱koa̱á ki̱tsa̱jnakon‑nò nga 'a̱n tìjna̱kon‑ná.\r\rK'e̱ nga ki̱jchò na̱chrjein jè, jcha̱‑nò nga ya̱á tìjna̱koa̱a Na̱'èn‑na̱, koa̱ jñò ya̱á titsa̱jnako̱‑ná, ko̱ 'a̱n ya̱á tìjna̱ko̱‑nò.\r\rJè xi tíjiìn‑la̱ kjo̱tíxoma‑na̱ ti̱koa̱á síkitasòn‑né, jè‑né xi matsjakeè‑na. Ko̱ jè xi matsjakeè‑na ti̱koa̱á ko̱tsjakeè Na̱'èn‑na̱. 'A̱n, ti̱koa̱á matsjake̱‑ná koa̱ kokoò tsejèn‑la̱ yijo‑na̱.\r\rKiskònangui Judas (mìtsà jè Iscariote). Kitsò‑la̱:\r\r―Na̱'èn kós'ín ko̱ma nga tà ngaje̱n ko̱kótsejèn‑náje̱n yijo‑lè nga mìtsà jñà xi̱ta̱ i̱sò'nde ko̱kótsejèn‑la̱ yijo‑lè.\r\rKiìchja̱ Jesús, kitsò‑la̱:\r\r―Jè xi matsjakeè‑na̱ si̱ìkitasòn 'én‑na̱; ko̱ jè Na̱'èn‑na̱ ko̱tsjakeè‑né. Na̱'èn‑na̱ ko̱ 'a̱n kji̱nchrobàchón‑náje̱n; ya̱á ki̱tsa̱jnako̱‑je̱n.\r\rJè xi mìkiì matsjakeè‑na mìkiì síkitasòn 'én‑na̱. Jñà 'én xi jñò titsa̱na'yà, mìtsà ts'a̱n, ts'e̱é Na̱'èn‑na̱ xi kisìkasén‑na.\r\r’K'oa̱á s'ín tibeno̱jmí yije‑nò 'én koi k'e̱ nga tákó tìjna̱ko̱ ìsa̱‑nò.\r\rJè xi ko̱si̱ko̱‑nò, jè Ini̱ma̱ Tsjeè‑la̱ Nainá xi i̱t'aà ts'a̱n si̱ìkasén‑nò Na̱'èn‑na̱, jè ko̱kòya yije‑nò koa̱ si̱ìkítsjeèn‑nò ngats'iì 'én xi tìxan‑nò.\r\r’'A̱n, tsjaà‑nò kjoa̱'nchán; ya̱á sìkíjnajñaà ini̱ma̱‑nò. K'oa̱á s'ín tsjaà‑nò koni s'ín 'nchán tìjna̱a, mìtsà k'oa̱s'ín tsjaà‑nò koni s'ín tsjá i̱sò'nde. Kì makájno‑nò ko̱ kì tsakjoòn‑jèn.\r\rJñò, jyeé kina'yà koni s'ín tìxan‑nò nga 'a̱n tìfia ta̱nga kjoi̱i ìjngoò k'a. Tsà kixi̱ kjoa̱ nga matsjacha‑ná, jñò, ti̱koa̱á ko̱tsjaá‑nò nga xan‑nò: Jye tìfia ñánda tíjna Na̱'èn‑na̱; nga jè Na̱'èn‑na̱ ìsa̱á tíjna ítjòn mì k'oa̱‑ne koni 'a̱n.\r\rK'oa̱á s'ín tibeno̱jmí ítjòn‑nò kjoa̱ koi, mé‑ne k'e̱ nga jye ki̱tasòn, ko̱kjeiín‑nò.\r\r’Mì ti̱ kiì kjìn 'én kichjàko̱ ìsa̱‑nò. Jyeé nchrobá xi̱ta̱ nei̱í xi tíhotíxoma‑la̱ jè i̱sò'nde; ta̱nga nìmé nga'ñó tjín‑la̱ nga jè si̱ìkijne‑na.\r\rK'oa̱á s'ín ki̱tasòn, mé‑ne skoe̱‑ne jñà xi̱ta̱ i̱sò'nde nga matsjake̱ Na̱'èn‑na̱ nga tìsìkitasoàn kjo̱tíxoma xi kitsjaà‑na.\r\r’Ti̱sítje̱en, tíkjiaán.\r\r’'A̱án ngaya‑la̱ yá je‑la̱ toò uva; jè Na̱'èn‑na̱ xi síxáko̱.\r\rNgats'iì chrja‑la̱ yá uva xi i̱t'aà ts'a̱n nchrobát'aà‑ne xi mìkiì ojà‑la̱ toò, Na̱'èn‑na̱ otet'aà‑né; koa̱ jñà xi ojà‑la̱ toò, ta sítsjeè‑né, mé‑ne nga ìsa̱ ndaà ko̱ja̱‑la̱ toò.\r\rJñò, jyeé k'oa̱s'ín kjòtsjeè‑nò xi i̱t'aà ts'e̱ 'én xi o̱kixan‑nò.
|
lac-books-2
|
lac
|
bikobu kamsikobuwesibej ich u t'aan. Reen Yaanex a t'aan sok usa' waak\nbiktabar a k'ata kamsá ich a t'aan.\n\nVII. Yanu k'eota biku ts'ejkubejob jach winik sok mau saater aje sikbara', yanu\n\nyeesa xan biku ts'ak winik soku kuxtar aje t'aaná bexkirí xaan yanú kenatá\namaka yeer yirir xkik yanu tiar yeje yirik u roochpejer och. Yanú k'eota amaka\nyeer u ts'ekik winik.\n\nVIII. Yanu kenatá u k'ax winik yeje u soykinta' u kajar kirú ki kuxtar u pixam winik\n\nyeje k'aax, xané yanu sejtá abaki u maanmen winik atu’uk yaara’ ku yirir k'uj,\najerá jeu' sejtae ts'ibaan ich u juunin tuuk yaak biktabar u yuuba u t'aan winik.\n\nIX. Aje juuna' ku yaake' u kajar jach winik usu' yetik ruum, usu' k'enik, usu'\n\nwinkirintik, xane' ku yaak usu' k'enkob aba' yaan ich k'ax, ku yaak xane' ma\nusu' k'enkob yeje u winkirintikob ruum awan a maantab kiru yeetik u jeer\nmaak. Awan u kajar jach winik u k'atob u beyaj yejer amaka mau rak'ob usop' u\nketkintik yoor kiru yaakop' biktabar kabin beyanekop' ajeera' ts'iban ich juun\ntuuk yaak biktbar yanu beyajop' winik yejer a mau rak'ob.\n\nX. Awan kajanech ich u waay tuyan a kajar, yana wetik pim ik ket k'urewí, bexkirí\n\nxan yan a wetik amaka binuka beya teera', yanu yaksa' xkik yeje xip', yanu\nkajen uuya' u t'aan. U beyaj xkik yeje xip' ts'iban ich juun tuuk yaak baki kajen\nsoyop' u betik.\n\nTsoku' k'anen aje parafoj\n\nXI. U ts'urir u kajar mejiko raji' ku bin aak tu usa' binex a waare' ba' k'ak'as betab\n\nteech sok usu' yaamtikech a tajkabej, kiru beta ajeera' yanu yuuba biktaba\nyaan u tukur jach winik owan bikobu tajkobubej ich u ruum sok usu' k'enkob\naba' u ts'ibmen ich yaja juun tuuk yaak biktaba u tookar jach winik.\n\nAmaka jach winikó yaan yeetik awan yaan ba' tu beta, awan tan u tajkubej tu'\nkerex betab u winkirir yanu yaamta' kiru kextik yej takir, yej yaamir kiru najtik u\nt'aan ts'ur, yaan xan a u yamta ti yej irir siipir ra' amaka yeer ti biku tookar u\nxkik yeje u xibir jach winik, ajeera' yanu najtik u kuxtar jach winik.\n\nXII. A jach winik usop' u kentkintik yoor yejé u tukrikop' biktabar kabin beyanekop'\n\nkiru yikop' u tak'in sok yirikop' u soyirop' u kuxtar ich u ruum yejé ich u k'ax, a\njeerá ts'ibaan ich juun tuuk yaak baki soy u betkop' jach winik ich u ruum yeje\nich u k'ax.\n\nXIII. ku k'ata ti jach winik ba' ku tukrik aba' ts'ibtaab ich juun tuuk yaak baki usu'\n\nbeta ich u ruum sok yeerop' biktabaar kabin k'axpejek u kuxtar ich u kajar, ku\nk'ata u tukur jach winik sok usu' yirir awan usu' kentkintkop' yoor winik yeje\namaka ma' winik kiru yokar ich u kajar.\n\nKiru k'ata ti jach winik wan ket yoor abaak yaará ich u k'aba yanu yuuba u táan\nyeju sejta u tukur yeje xan u sikbaar. Yanu ki' uuya u t'aan jach winik sok ma'\nyirir yich, bexik ts'iban ich aje juuna'.\n\nKiru sejta u t'aan jach winik yanu k'ata ti waan ket yoor u beta ba' ich u kajar,\namaka u k'at u yubik u t'aan winik raji' ku bin yiré biktabaar kabin urek chukobu\n\nt'aan.\n\nAmaka u k'at u beya ich u ruum jach winik kiru jaarku tak'in yanu k'atik wan\nketop' yoor jach winik, awan ketop' yoor kiru chaik u yokar beya amaka ma'\nwinik ich u kajar ajeera’ yanu ki botik jach winik a tembik ts'iban ich juun tuuk\nyaak biktbaar yanu boota' u kajar jach winik.\n\nAmaka maju' sejte aba' ts'ibaan ich u juunin tuuk yaak yaan u yuuba u táan\njach winik, a jach winik usu' bin takjo' ich u najir tuuk yirir u siipir mak sok mau\nchaber u man, sok u yaamta. Ajeera' ts'iptaan ich u juunin tuuak yaak biktabar u\ntajkubej jach winik.\n\nTsoku' k'anen aje parafoj\n\nB. Amaka ts'aptiop' kiru yirikop' kajar yanobu yaak biktaba kabin beyanekop' kiru\nyikop' awan tanu' sejta u t'anop' jach winik yeje wan tanu' sejta u kuxtar, kiru beta\najeera' a jach winik usu' beyajop' xaan yejerop' u ts'urir kajar ki yaak bakir u k'at u\nbeta ich u kajar.\n\nKiru beta ajeera' aju' ts'urir a kajar yanu betkajeera':\n\nI. Yan yaak biktabar kabin beyanekop' kiru soykintik u kuxtar u winkirir u kajar\nyeje biktaba kabin beyanekop' kiru jok'sik u tak'in, bexkiri xaan yaan yik\nbiktaba kabin u kenatob abaki yeer ti kor sok mau saater aje sikbara', bexkirí\nxan yan yirik biktabar u kankop' u pek'ar soy yikop' u tak'in, usu' yaak xaan\nbaki soy ti u kajar sok rek yanop' u beya u rakop', bexkirí xan yan yirik\nbikatabar u kenatkop' u nek' yooch yeje biku kenatkob u ruum sok ma’ u k'enik\nyeje u purik k'ak'as ba ti ruum.\n\nA juun tu ts'ibaan aba' soy u betik jach winik, ku yaak, abakiru tukremen u\nkajar jach winik kiru soytar u kuxtar u kajar jeu' chabeer u t'aan yeje yuuba u\n\nt'aan.\n\nII. Yaan yaara' ich atu' ts'ibaan aba' soy u betik jach winik ich u kajar u yaara' u\nkenatik tak'in ti u kajar yeje u ts'abe ti ara' tak'inó sok yirik biku' xupkop' kiru\nsoytar u kuxtar u kajar.
|
cco-ebible-C115_1_1
|
cco
|
Jo̱ lanaguɨ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, iin˜n e nijmiguiéngꞌˊ áaˊnaꞌ cuaiñ˜ quiáꞌˉ e júuˆ e quiáꞌˉ jial laangˋ dseaˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quiáꞌrˉ e nɨcaguiáˋa jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ. Jo̱ e júuˆ jo̱b e nɨcaꞌíingꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ, jo̱guɨ cajo̱ eáamˊ teáangˉnaꞌ teáˋ có̱o̱ꞌ˜.\r\rJo̱guɨ lajo̱bɨ cajo̱, laꞌeáangˊ có̱o̱ꞌ˜ e júuˆ jo̱b e nɨcaláangˉ ꞌnʉ́ꞌˋ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíiˉnaꞌ, jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ song jaˋ niquɨngꞌˆtu̱ꞌ tu̱cangꞌˊnaꞌ caléꞌˋ catú̱ˉ; dsʉco̱ꞌ song cajmeeˇnaꞌ lajo̱, jo̱baꞌ jaˋ eeˋ ta˜ calɨꞌíingˆ quíiˉnaꞌ jóng lají̱i̱ꞌ˜ e nɨjáꞌˉ calɨ́ngˉnaꞌ do.\r\rJo̱ nɨcaꞌéeˉbaa ꞌnʉ́ꞌˋ lajaléꞌˋ júuˆ e nɨcaꞌíinꞌ˜n, jo̱ e lab e júuˆ jo̱ e niingˉguɨ: Dseaˋ Jmáamˉbingꞌ i̱ cajúngˉ uíiꞌ˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíˉnaaꞌ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ la féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ.\r\rJo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ, jo̱baꞌ caꞌáiñˉ, jo̱ dsʉꞌ mɨ˜ catɨ́ˋ ꞌnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱, cají̱bꞌˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ la féꞌˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáꞌˉ Fidiéeˇ cajo̱;\r\rjo̱ laꞌuii˜ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniˇ Tʉ́ˆ Simón, jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniˇ dseaˋ guitúungˋ quiáꞌrˉ.\r\rJo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniˇ i̱ lɨ́ɨˊguɨ lɨ́ꞌˆ lɨˊ ꞌñiáˋ ciento dseaˋ quiáꞌrˉ, jo̱ i̱ lɨɨng˜ i̱ dseaˋ íˋ nɨcajúmˉbre, jo̱ dsʉꞌ i̱ fɨ́ɨmˊbɨ seengˋ lana.\r\rJo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajmijnéengˋguɨ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniˇ Tiáa˜, jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ cajo̱ fɨˊ quiniˇ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ i̱ sɨ́ɨiñˋ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ.\r\rJo̱ tɨˊ lɨ˜ dséngˉguɨ cajmijnéengˋ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ quiniiˉ, jnea˜ dseaˋ lɨ́ɨnˊn lafaꞌ jaangˋ jiuung˜ i̱ calɨséngˋ nʉ́ꞌˉguɨ e catɨ́ˋ íꞌˋ lajo̱.\r\rJo̱ jnea˜ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ i̱ jaˋ niingˉ jí̱i̱ꞌ˜ capíꞌˆ jee˜ lajaléngꞌˋ i̱ dseaˋ i̱ sɨ́ɨngˋ Dseaˋ Jmáangˉ cuaiñ˜ quiáꞌrˉ, jo̱ dseángꞌˉ jaˋ catɨ́ɨmˉbaa faꞌ e nilɨsiiˉ lajo̱ uíiꞌ˜ e lamɨ˜ jéengˊguɨ gabˋ cajmeáanꞌ˜n jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ.\r\rJo̱ ooˉ e ta˜ ooˉ la dsʉꞌ uíiꞌ˜ e eáangˊ guiúngˉ Fidiéeˇ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜. Jo̱ e guiúiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜ do eáamˊ nɨcalɨꞌíingˆ ta˜, co̱ꞌ jnea˜ eáangˊguɨ nɨcacuøꞌˊ dsiiˉ có̱o̱ꞌ˜ e ta˜ e jmóoˋo la lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ i̱ dseaˋ caguiaangˉguɨ do. Jo̱ nañiˊ faꞌ o̱ꞌ jnea˜re dseaˋ nɨcajméˉe lajo̱, co̱ꞌ Fidiéebˇ dseaˋ nɨcajmɨcó̱o̱ꞌ˜ jnea˜ uíiꞌ˜ e eáangˊ guiúiñˉ có̱o̱ꞌ˜ jnea˜.\r\rJo̱ dsʉꞌ jaˋ e lɨngɨɨˉ su nɨcajméˉ jnea˜ e ta˜ jo̱ o̱si nɨcajméeˋ jaléngꞌˋ i̱ dseaˋ íˋ é, co̱ꞌ conrøøbˋ guiaˋnaaꞌ e júuˆ jo̱, jo̱guɨ e júuˆ jo̱b cajo̱ e jáꞌˉ nɨcalɨ́ngˉnaꞌ do.\r\rJo̱guɨ jneaꞌˆ guiaˋnaaꞌ júuˆ cuaiñ˜ quiáꞌˉ e cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ. Jo̱baꞌ ¿jialɨꞌˊ seengˋ i̱ lɨɨng˜ ꞌnʉ́ꞌˋ i̱ féꞌˋ e o̱ꞌ jáꞌˉ e nijí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜?\r\rDsʉco̱ꞌ faco̱ꞌ jaˋ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱baꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ.\r\rJo̱ co̱ꞌ faco̱ꞌ jaˋ cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ e júuˆ e guiaˊ jneaꞌˆ jee˜ ꞌnʉ́ꞌˋ jaˋ eeˋ quíingˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ, jo̱guɨ cajo̱ jaˋ eeˋ quíingˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ e jáꞌˉ nɨcalɨ́ngˉnaꞌ júuˆ quiáꞌˉ dseaˋ do.\r\rJo̱guɨ faco̱ꞌ e jaˋ jáꞌˉ e jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱baꞌ jneaꞌˆ lɨco̱ꞌ lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ i̱ jmɨgóobˋ. Co̱ꞌ guiaˋnaaꞌ júuˆ e Fidiéebˇ dseaˋ cajmijí̱ꞌˊtu̱r Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱guɨ e o̱ꞌ jáꞌˉ e cajmijí̱ꞌˊtu̱r faco̱ꞌ dseángꞌˉ jáꞌˉ e joˋ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜.\r\rJo̱guɨ faco̱ꞌ jaˋ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱baꞌ jaˋ cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ cajo̱.\r\rJo̱guɨ faco̱ꞌ jaˋ cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ jaˋ quíingˊ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ quíiˉnaꞌ e jáꞌˉ lɨ́ɨngˋnaꞌ júuˆ quiáꞌrˉ, jo̱guɨ cajo̱ quíimꞌ˜bɨꞌ jee˜ jaléꞌˋ dseeˉ quíiˉnaꞌ lana.\r\rJo̱guɨ faco̱ꞌ lajo̱ lɨ́ɨˊ, jo̱baꞌ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ i̱ nɨcajúngˉ lamɨ˜ jéengˊguɨ, fɨˊ lɨ˜ ꞌlɨbꞌˆ nɨcangolíiñˋ jóng.\r\rJo̱guɨ song lɨco̱ꞌ íingˆ ta˜ quíˉnaaꞌ jí̱i̱ꞌ˜ fɨˊ jmɨgüíˋ lab e lɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ e ngɨ˜ fɨ́ɨbˆ jneaa˜aaꞌ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ.\r\rJo̱ dsʉꞌ dseángꞌˉ e jábꞌˉ e cají̱ꞌˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ mɨ˜ cangɨ́ˋ e cajúiñˉ. Co̱ꞌ íˋbingꞌ i̱ cají̱ꞌˊtu̱ laꞌuii˜ jee˜ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ i̱ nijí̱ꞌˊtu̱ mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ lajo̱.\r\rJo̱ co̱ꞌ uíiꞌ˜ jaangˋ dseañʉꞌˋ e calɨseáˋ ꞌmóˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱guɨ lajo̱bɨ cajo̱ uíiꞌ˜ jaangˋguɨ dseañʉꞌˋ e nijí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ mɨ˜ nitɨ́ˉ e íꞌˋ jo̱.\r\rJo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, dsʉco̱ꞌ uíiꞌ˜ e lɨ́ɨngˊ dseaˋ dseaˋ sɨju̱ˇ Adán, jo̱baꞌ tɨ́ɨiñˉ ꞌmóˉ lajaléiñꞌˋ. Jo̱guɨ lajo̱bɨ cajo̱, laꞌeáangˊ e nɨlɨ́ɨˊnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, jo̱baꞌ nijí̱ꞌˊtú̱u̱ꞌ e laco̱ꞌ nilɨse̱e̱ˉnaaꞌ cøøngˋ có̱o̱ꞌ˜ Fidiéeˇ.\r\rJo̱ lajo̱b nilíˋ, lɨfaꞌ nijí̱ꞌˊtu̱ dseaˋ lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ jí̱i̱ꞌ˜ e sɨꞌíˆ; co̱ꞌ Dseaˋ Jmáamˉbiñꞌ i̱ laꞌuii˜ i̱ cají̱ꞌˊtu̱, jo̱guɨ mɨ˜ nijáaˊtu̱r caléꞌˋ catú̱ˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱guɨbaꞌ nijí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ dseaˋ quiáꞌrˉ.\r\rJo̱ mɨ˜ ningɨ́ˋ jo̱, jo̱guɨbaꞌ nitɨ́ˉ íꞌˋ e niꞌíingˉ jmɨgüíˋ. Co̱ꞌ ie˜ jo̱ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ niꞌíiñˉ bíˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ dseata˜ niingˉ có̱o̱ꞌ˜guɨ bíˋ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ i̱ ꞌlɨngꞌˆ i̱ quiʉꞌˊ ta˜, jo̱ jo̱guɨbaꞌ nijá̱ꞌrˊ fɨˊ jaguóˋ Tiquíˆiiꞌ Fidiéeˇ lajaléꞌˋ e néeˊ nir˜ lana.\r\rCo̱ꞌ dseángꞌˉ ꞌnéˉ e néebˊ ni˜ Dseaˋ Jmáangˉ lajaléꞌˋ cartɨˊ mɨ˜ niguiéngˉ Fidiéeˇ fɨˊ uii˜ tɨɨˉ dseaˋ do lajaléngꞌˋ i̱ ꞌníꞌˋ níiˉ quiáꞌrˉ.\r\rJo̱ Fidiéeˇ niꞌíiñˉ ꞌmóˉ tɨˊ lɨ˜ dséngˆguɨ, co̱ꞌ e jo̱b e ꞌníꞌˋ níiˉ do.\r\rJo̱ lajaléꞌˋ niguiáˉ Fidiéeˇ fɨˊ uii˜ tɨɨˉ Dseaˋ Jmáangˉ. Jo̱ mɨ˜ jíngꞌˉ Fidiéeˇ e ninéˉ lajaléꞌˋ fɨˊ uii˜ tɨɨˉ Dseaˋ Jmáangˉ dsʉꞌ o̱faꞌ éengˋ ꞌñiaꞌrˊ cajo̱, dsʉco̱ꞌ ꞌñiaꞌˊbre dseaˋ nɨjméerˋ e nɨnéeˊ lajaléꞌˋ do fɨˊ uii˜ tɨɨˉ dseaˋ do.\r\rJo̱ mɨ˜ nɨcatóꞌˊ e nɨnéeˊ fɨˊ uii˜ tɨɨˉ Dseaˋ Jmáangˉ lajaléꞌˋ, jo̱guɨbaꞌ nijángꞌˋ Dseaˋ Jmáangˉ ꞌñiaꞌrˊ fɨˊ jaguóˋ Tiquiáꞌrˆ Fidiéeˇ, co̱ꞌ íˋbingꞌ i̱ nɨcaguiaˊ lajaléꞌˋ fɨˊ uii˜ tɨɨˉ dseaˋ do. Jo̱ lajo̱baꞌ jí̱i̱ꞌ˜ Fidiéebˇ dseaˋ nicá̱rˋ nifɨˊ quiáꞌˉ lajaléꞌˋ.\r\rJo̱ song ɨˊ óoˊ ꞌnʉ́ꞌˋ e jaˋ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱baꞌ ¿jialɨꞌˊ i̱ lɨɨng˜ ꞌnʉ́ꞌˋ cajgáangˉnaꞌ jmɨɨˋ cuaiñ˜ quiáꞌˉ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜? ¿Jo̱guɨ e˜ uiing˜ quiáꞌˉ e jmooˋnaꞌ lajo̱ song ɨˊ óoˊnaꞌ e jaˋ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜ mɨ˜ nitɨ́ˉ íꞌˋ lajo̱?\r\rJo̱guɨ faco̱ꞌ jaˋ jí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱baꞌ ¿jialɨꞌˊ contøøngˉ dseáangꞌ˜ seengˉ jnea˜ fɨˊ jmɨgüíˋ la?\r\rJo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, dseaˋ rúꞌˋnaaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Dseaˋ Jmáangˉ, co̱ꞌ laco̱o̱ˋ jmɨɨb˜ dseáangꞌ˜ seenˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la. Jo̱ dseángꞌˉ e jábꞌˉ júuˆ e fáꞌˋa la lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌguɨ la iáangˋ dsiiˉ có̱o̱ꞌ˜ ꞌnʉ́ꞌˋ dsʉꞌ uíiꞌ˜ e nɨlɨ́ɨngˊnaꞌ dseaˋ quiáꞌˉ Fíiˋnaaꞌ Dseaˋ Jmáangˉ.\r\rJo̱ song lɨco̱ꞌ sɨjeenˇn e niꞌíinꞌ˜n jaléꞌˋ e ngɨ́ɨnˋn jí̱i̱ꞌ˜ mɨ˜ seenˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jo̱baꞌ jaˋ eeˋ ta˜ mɨˊ calɨꞌíingˆ jí̱i̱ꞌ˜ co̱o̱ˋ quiéˉe jaléꞌˋ e gaˋ e nɨcangojéeˊ quiéˉe ie˜ lamɨ˜ catíingˊ júuˆ quiéˉe có̱o̱ꞌ˜ jaléngꞌˋ dseaˋ i̱ sooˋ dsíiˊ i̱ seengˋ fɨˊ Éfeso. Co̱ꞌ faco̱ꞌ o̱ꞌ jáꞌˉ e nijí̱ꞌˊtu̱ jaléngꞌˋ ꞌlɨɨ˜, jo̱baꞌ maquieeˇnaaꞌ jo̱guɨ maꞌnéꞌˆnaaꞌ, co̱ꞌ dsaꞌóˋ joˋ ñiˊ su se̱e̱ˉguɨ́ɨꞌ, lɨ́ꞌˆ laco̱ꞌ júuˆ ró̱o̱ˋ e féꞌˋ i̱ lɨɨng˜ dseaˋ.
|
ctu-books-15
|
ctu
|
Ila tyi lakty’añ tsa’ix lakälä tyilel cha’añ añ muk’bä\niyäl ujtyemixbä tyi mejlel, wolityo bä tyi mejlel yik’oty\nmuk’tyo bä ikajel tyi mejlel.\n\nBache’ tsa’ ujtyi ak’el jiñi junchajp ty’añ wolibä yäl\ncha’añ wajali tsa’ ujtyi keraj. Mi lajk’el ilayi cha’añ\nujtyemix.\n\nJiñ cha’añ wäle mi ikajel ats’ijbañ junchajp ty’añ\nujtyemix bä, junchajp wolityobä tyi mejlel yik’oty\nmuk’tyo bä ikajel tyi mejlel, che’ ja’el käñä baki bä\nty’añ woli yäl o woli ipäs jiñi ujtyemixbä, wolityobä\nyik’oty muk’tyo bä.\n\nUjtyemixbä: ____________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\nWolityobä: _____________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\nMuk’tyobä: ____________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\nMi laksajkañ iyujtyibal jump’ej ty’añ\n\nTsajñoñ tyi sibal ak’bi, kome tyi kotyoty tsa’ix jili, jin\ncha’añ tsa’ isuboñ kña’ cha’añ muk’ix kmajlel\nkxoty’ kabäl si’.\n\nIli ty’añ tsa’ bä ujtyi apejkañ, ñaxañ käñä chuki woli\nyäl, che’ jiñi ña’tyañ bajche’ tsa’ ujtyi, kome ilayi\nma’añik woli yäl bajche’ tsa ujtyi. Che’ jiñi ts’ijbañ\nilayi.\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\nWäle alä yambä junchajp ty’añ, cha’anjach ma’añik\nmi awäl iyujtyibal, cha’añ jiñi api’älob mi iña’tyañob\nbajche’ tsa’ ujtyi.\n\nChe’ abi mi yujtyeltyak mi yälob, añ abi lakpiälob\nmuk’tyak abi imulañob paxyal tyi matye’el, mi imajlelob\nyik’oty its’i’, o tyi ibajñelil, o añob muk’bä imajlelob tyi\nak’lel ijul bätye’eltyak.\n\nChe’ yorälel wajtyañ añ mi ikabäl jilel jiñi cholel,\nkome mi ikabäl lok’el bätye’el ik’ux, bäche’ matye’\nchityam, ejmech, chuch, o chubäjach yujiltyakbä\nik’uxol cholel, jin cha’añ jiñi iyum cholel muk’ix imajlel\nisajkañ jiñi bätye’el cha’añ mi ijul, machi mi imel iyak\ntyi choleltyak cha’añ mi iyäk. Che’tyak mi imejlel\nbajche’ jiñi.\n\nWäle tyempañ la’bä tyi jo’jo’tyikil cha’añ mi la’komol al\nbajche’tyak mi imel la’tyaty, o majkijach bä\nlakpi’äl akäñäbäj. Che’ jiñi ts’ijbäñ.\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\nBajche’ yom lajkäntyañ bäye’el yik’oty\npimel\n\n¿Chukoch yom mi lajkäntyañ jiñi bätye’el yik’oty pimel?\nAñ kabäl tyik’ol wäle tyi yumäl cha’añ mi lajkäntyañ\npejtyel bajche’ bätye’eltyak yik’oty pejtyel pimeltyak.\nMach weñik mi laklaj jisañ jiñi tye’el kome ya’ mi ityaj\nikuxtyäyel pañämil, ili pimeltyak mi yäk’ tsäñälel\npañämil, kome ya’ mi ip’ojlel ik’ yik’oty mi ip’ol ja’al.\n\nJiñi bätye’el che’ mi iyäk’eñ ikuxtyälel pañämil ja’el,\nkome jiñäch ichäñil jiñi matye’el.\n\nKomol alälaj awik’oty opi’älob tyi kän juñ, cha’añ\nbajche’ isujmlel che’ mi lajkäntyañ ikuxtyäyel\npañämil, yik’oty alälaj bajche’ mi ikäntyañ lakpi’älob\nili lum, pimel, ja’, bätye’el yik’oty yambätyak.\nTs’ijbañ ilayi.\n\n_______________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________\n\n________________________________________________________
|
tzo-ebible-MK12_37_2
|
tzo
|
Ep ti crixchanoetique ti te stsoboj sbaique nichim no’ox yo’ntonic laj ya’ibeic sc’op ti Jesuse.\r\rJa’ hech ti smantal ti Jesuse ti laj yac’be xchanique:\r\r―P’ijanic me, mu me xalajic ti lo’lael yu’un ti jchi’iltic ti chchanubtasvanic ti smantal ti Diose ti scuyoj sbaique. Lec cha’yic ti c’alal chanavic batel tslapic natil sc’u’ic. Lec cha’yic ti ep chc’oponatic yu’un crixchanoetic te ti plaza.\r\rLec cha’yic chnaquiic ti sba naclebaletic ti yut templo cu’untique. Lec cha’yic chnaquiic ti sba naclebal c’alal oy q’uin.\r\rTspojbeic ti c’utic oy yu’un ti me’on antsetique. Hech yu’un hovil ti hal tsc’oponic ti Diose. Ja’ no’ox tstoyilan smulic yu’un ti hech tspasique ―xchi ti Jesuse.\r\rTe inaqui ti Jesuse ti yut templo yo’ bu oy scajonal ti taq’uine ja’ ti yav ti smoton ti Diose. Ti Jesuse laj yil ti yac’oj sbaic tstiq’uic ochel ti staq’uinique ti bu yav ti smoton ti Diose. Oy jc’ulejetic ep taq’uin laj yaq’uic.\r\rTe ital jun me’on ants ti uts sba ti jyalel laj yil ti Jesuse. Ti antse laj stic’ ochel chib cinco.\r\rTi Jesuse hech lic yalbe ti yajchanc’opetique:\r\r―Melel ti c’usi chacalbeique, ti me’on ants li’to, ja’ más ep laj yac’ chil ti Diose. Ja’ jutuc no’ox laj yac’ scotol ti yantique chil ti Diose.\r\rYu’un ti jc’ulejetique scotolic sobrail xa staq’uinic laj yac’beic ti Diose. Ja’uc ti me’on ants li’to ja’ scotol laj yac’ ti c’u yepal oy yu’un yu’un tsmac’lin sbae ―xchi ti Jesuse.\r\rC’alal iloq’uic ti templo te ti Jerusalén ti Jesuse xchi’uc ti yajchanc’opetique, te oyic ti yamaq’uil templo, hech lic yal jun ti yajchanc’ope:\r\r―Maestro, t’ujum no’ox ti muc’tic naetic yu’un ti templo li’to. T’ujum no’ox ti tonetic yu’un ti temploe ―xchi.\r\rItac’av ti Jesuse, hech laj yalbe:\r\r―Ti muc’tic naetic li’to ti t’ujum no’ox chavilic ti ora to, hovil. Melel ti c’usi chacalbeique, mi jp’ejuc ton mu’yuc bu chcom ti sba yan ton yu’un scotol chtal sjin ti yan c’ac’al yan crixchanoetic ―xut.\r\rTi Jesuse xchi’uc ti yajchanc’opetique ba nacluc ti bu vits Olivatic sbi te ti bu nopol xil sbaic xchi’uc ti templo te ti Jerusalene. Hech yu’un ti Pedroe xchi’uc ti Jacoboe xchi’uc ti Juane xchi’uc ti Andrese, c’alal stuquic xchi’uc ti Jesuse, hech lic sjac’beic ti Jesuse:\r\r―Albun ca’itutic c’usi ora hech chjinat ti temploe. ¿C’usi señail ti jq’ueltutic c’alal chlaj scotol? ―xchiic.\r\rTi Jesuse hech lic yalbe:\r\r―P’ijanic me, mu me xalajic ti lo’lael.\r\rMelel ti ep chtalic chalic “ho’on jcoltavanejun”, xchiic. Ep ti much’utic chlaj ti lo’lael yu’un ti hech chalique.\r\r’Ti yan c’ac’al chava’ibeic sc’opilal ti oy ep muc’ta pleito li’ ti balumile. Chava’ibeic sc’opilal uc ti chlic yan muc’ta pleito. Mu me xaxi’ic. Persa scotol hech chc’ot ti pasel. Mu to ja’uc slajebal c’ac’al.\r\rTi crixchanoetic ti jun balumile ja’ tscontrain ti yan crixchanoetic ti yan balumile. Ti ajvaliletique tscontrain sbaic. Buc no’ox chnic ti balumile. Chtal vi’nal. Avi c’usi laj cale, ja’ sliqueb to no’ox ti vocole.\r\r’Ti ho’oxuque p’ijanic me, yu’un oy jchi’iltic chlic yac’oxuc entrecal ti sc’ob ti much’utic oy yabtelic te ti templo. Oy ti j’abteletique ti chayac’boxuc acial te ti yut templo yu’unique. Oy chayic’oxuc batel ti stojol gobernadoretic xchi’uc ti stojol yan ajvaliletic ho’on ti jventa. Hech chacholbucun jc’op ti stojolic.\r\rYu’un ti c’alal mu to sta slajebal c’ac’al, ja’ chich’ cholel ti lequil ach’ c’ope ti jaylajuntos ti crixchanoetic li’ ti balumile.\r\rC’alal cha’ic’atic talel yu’un cha’ac’at entrecal ti sc’obic, mu me xanopilan ti avo’ntonic c’usi chc’o avalic. Ja’ cha’albatic ti avo’ntonic ti c’u che’el chatac’avique. Mu ho’ucot ti chac’opoje, ja’ chaxch’amumbot ave ti Ch’ul Espíritue.\r\rOy chac’ ti milel yits’in. Oy chac’ ti milel snich’on. Oy tscontrain stot sme’, chac’ ti milel uc.\r\rChayilintaoxuc scotol crixchanoetic ho’on ti jventa. Ti much’u scotol chcuch yu’un c’alal tsta ti slajebal c’ac’al, ja’ chcol ―xchi ti Jesuse.\r\rA’ibeic me sjam ti c’usi chajts’ibaboxuc li’to. Hech laj yal uc ti Jesuse:\r\r―C’alal chaq’uelic ti ixtambil ti jyalel ti temploe hech chaj c’u che’el laj yal ti Daniele, ja’ ti j’alc’op yu’un ti Diose ti vo’one, anil me batanic ti vits ho’oxuc ti li’oyoxuc li’ ti Judeae.\r\rTi much’utic muemic ti yamaq’uil sjol sna, c’alal chyal tal, mu xa me c’usi chba stam loq’uel ti c’usi oy yu’un te ti yut sna.\r\rTi much’utic te oyic ti xchobique, mu xa me sut batel yu’un tstam loq’uel ti xchije.\r\rUts sbaic ti much’utic slicojic yole xchi’uc ti much’utic oy yol chchu’unic toe.\r\rC’ambeic vocol ti Diose ti ma’uc ti yorail sic ti c’alal chajatavique.\r\rMelel ti ep ti vocol chtale. Mu’yuc bu hech yan vocol c’alal ilic ti balumile asta ti ora to. Mu’yuc bu hech yan vocol chtal yan vuelta.\r\rTi manchuc tscomejes ti yorail vocole ti Diose, mu’yuc much’u chcol ti hechuque. Ti sventa scotol ti much’utic t’ujbilic yu’une, hech yu’un ti Diose tscomejes ti yorail vocole.\r\r’Hech yu’un mi oy much’u chayalbot: “Q’uelo avil, ja’ Cristo li’to”, mi xayutote, “Ja’ Cristo lume”, mi xayutote, mu me xach’unic.\r\rMelel ti chtalic nopbilal cristoetic xchi’uc nopbilal j’alc’opetic yu’un Dios scuyoj sbaic. Chaq’uic ti q’uelel señailetic xchi’uc jchop o abteletic hech tslo’laic scotol ti crixchanoetique. Taca hu’uc yu’unique tsc’an tslo’laic uc ti much’utic t’ujbilic yu’un ti Diose.\r\rP’ijanic me, laj xa me calboxuc scotol. Mu to chc’ot ti pasel.\r\r’C’alal mi i’ech’ xa ti yorail vocole, ch-ic’ub ti c’ac’ale. Mu xac’ squeval uc ti ue.\r\rChp’aj yal tal ti c’analetique. Chnic scotol ti c’utic te oy ti vinajele.\r\rTi crixchanoetique chisq’uelun ti chiyal tal ti vinajel xchi’uc toc, ho’on ti co’ol crixchanoucutique. Chvinaj ti jelaven jp’ijile. T’ujum ti jqueval chilique.\r\rTi jtac yal tal ti ch’ul abatetic cu’une. Chtal stsobic ti much’utic t’ujbilic cu’une ti buc no’ox oyic ti sjoylejal balumile.\r\r’Nopic me c’u x’elan ti chjel ti igote’e li’ ti jlumaltiqui. C’alal ch-ach’ub ti sc’obe, chloc’ yanal. Ti c’alal chaq’uel ti yanale, chana’ic ti po’ot xa tsta yorail ho’ li’i.\r\rHech ono’ox uc c’alal chaq’uelic ti chc’ot ti pasel scotol ti vocol ti laj calboxuque, chana’ic ti po’ot xa tsta yorail chital, ho’on ti co’ol crixchanoucutique.\r\rMelel ti c’usi chacalbeique, oy mu to chachamic ja’to mi ic’ot xa ti pasel scotol ti vocol ti laj xa calboxuque.\r\rChlaj ti vinajele xchi’uc ti balumile. Ti jc’ope ja’ mu xlaj stuc.\r\r’Mi junuc mu’yuc much’u sna’ c’usi ora, c’usi c’ac’alil ti chc’ot ti pasele. Mu sna’ic uc ti ch’ul abatetique ti te oyic ti vinajele. Mu jna’ uc ho’on ti Nich’onilune. Stuc no’ox sna’oj ti Jtote.\r\r’P’ijanic me, q’ueleluc me asatic, c’oponic Dios yu’un mu xana’ic c’usi ora chc’ot ti pasel.
|
tqt-books-3
|
tqt
|
Chuuaj uix katsokgti lakgatin tapulhekgen, uama\nkalipastaknikanit yat katsokguilikanit yat talichiuinan.\ntachixkuuit ti tatu anan nak kilhtamakuj. Uama\ntapulhekgen Iilakgmakgan utsa ti talhaualh yat ix\ntapulhekgeni uan kamana’ chu anchi palhakgelh\nuan kilhtamakuj tapulhekgelh.\nUama tapulhekgen takitaxtulh utsa tu pulhakgenit\nnak kakilhtamakuj akgatunu talichiuinan\ntachixkuuit ti tatauilh nak kakilhtamakuj panu axni’\npulhekgekan nak kilhtamakuj patsankgama uachi\npula taxtulh.\n\n¿Achi Iitaskini’nalakgapasa Iha tsokgui tu Iichiuinan\nuan kapsnat Iha namachiuiniya.\n\nLalan taskini nalakgapasa min kapsnat xatatsokgni’\n\nChuuaj min taskatna’ Ihan kgalhtauakgapat kali\nkgalha chiuinantit uan Iha tsokgui tulichiuinan uan\nkapsnat\n\nChokgtin kalikgalhachiuinantit uan makgapitsin\nokgskgalhininin yat uan makgalhtauakgena ti\nkamasuniyan ix maklakata uan tatsokgni’\ntulichiuinan uan kapsnat.\n\n\nAtsa an ixtakuini’ uan\ntatsokgni’ kapsnat, yat kin\nkata uaniyan tulichiuinan.\n\n24\n\n\nAtsa livakaj uan\ntalichiuinan uan\nxatatsokgni kapsnat.\n\nLitsukuni’ uan kapsnat.\n\nAtsa Iichiuinan chi uanit uan xatatsokgni’ kapsnat yat\ntu Iichiuinama.\n\nKatsokgtit ix takuini’ uan kapsnat yat amakgapitsin\ntutaskini:\n\nLha Iakgalat tatsokgni kgalhi.\n\n. Lha Iakgalat kapsnat kgalhi\n\n. Tuya kapsnat Iitsuku yat tu Iiakgsputa\n\nChokgtin kamasuyutit chi Ihauakanit min\nkasnatkan chuntsa natalakgapasa ixlivakg min\ntaskatnin.\n\n¿Chi uanikan min kapsnat xatatsokgni’ Iha\nkgalhtauakgaya?\n\n¿Tuya tachiuin Iitsokgui?\n\n¿Tulichiuinan nak tatsokgni’?\n\n¿Lha Iakgalat tatsokgni’ kgalhi?\n\n¿Chi uanikan uan kapsnat tulitsuku yat\ntuliakgsputa?\n\nChatin kgauacho makami ix tsi’it.\n\nChatin puskat makami ix tsi’it\n\nUan tamakamin taxtapali axni’ m, kamikan chatin\nIhauana’ a chatin mapakgsini’.\n\nChatin chixku makami chatin lhauana’.\n\nChatin chixku makami chatin kgalha mupakgsini’\n\nLitsukunit uan kachikin\n\nAxni’ tsukunit uan kachikin Iha uanikan Cañada\nde Colotla pula stilij ix ui lakgatin chik, chokgtin\nuan tachixkuuit talhaualh xamitsinaj kachikin, ti\npula latauilh atsa nak kachikin ix uanikan Divaldo,\nmakgan ix laui yat chuuaj tanilhtsa. Tatu\npalhakgelh lhuua kata axni’ talamastokgli yat\n\n- Ihauaka lhuua chik.\n\nMakgapitsin chíxkuuin taalh talatauila nak\npukgalhtin kachikin lilhuua taalh xalanin atsa,\nalistan tutsa taminkutulh tatachokgolhtsa Iha\ntalahuilanalh, Iha takitauilh makgapitsin tutunakuj\nuanikan uan kachikin: San Francisco, Sabana,\nMixum, Agualinda, América, Xaltocan, La Pahua,\nEl Tablon, Huitsilac, Pozo Azul, Maravillas, skgeuiui\nxkan, Tenampulco, Kaxuacan, Tusamapan,\nCuetzalan, Kgoxkiui’, Papantia, yat lhuua kachikín\nIha talauilanalh uan kin tatutunajnunin.\n# **3**\n\nUan kachikin Iha talauilanalh uan tutunakuj ix\nIilhuua tachixkuuit ix talhaua Iiakgsajni’, taan ua\nIha uanikan nak sikulan, uanikan kumu antsa ui ua\nxkan Ihan tinti tojo, antsa ui kgalha mulakstak palh\nchuxatiya katojolh nataakgtsi tutsa katitakutli\nkumu antsa Iaui xamalana’ xkan, axni’ akgsajnankan\npula ix mojokan uan tajna’, alistan\nix mojokan uan snat, alistan amacha ix\nakgputilekge’ekan, chokgtin mojokan xatsi’it\nchitan, antsa Iha chuntsa Ihauaka ana lilakgapaskan\nix takuini’: kastajnin xkan antsa !ha akgsajnankan.\n\nChuuaj ix talhakgankan uan tutunakuj lakatsuku,\nIakutsuku taxtapalima chu anchi ama anu\nkilhtamakuj, kumu chuuaj chuxman tilakgalhantsa\ntutsa takgalhi ix talhakgan, uan taskatmanalhkus\ntutsa talhakga, tutsa talakgati kumu ana anan\ntastunkat palh tutsa talhakgakutun kumu Ihuuua\nta Iitsapan le’en yat tampaspiti Ie’en xalitsapan\nutsa tutsa talitamaua, kumu ana Iakganitsa tapalalh\nuan luxu tulilhauakan uan talhakgan yat\ntutsa lakcha’an tu Ihajakan nak taskujut.\n\n¿Chi uanikan uan tatsokgni’ tu machiuinitsa?\n\n¿Tu Iichiuinan, kauanti yat katsokgti?\n\n¿Chi uanikan uan kachikin uan ti Iichiuinan uan\ntatsokgni’?\n\n¿Ti talhaualh mitsinaj kachikin?\n\n¿Chi ix uanikan uan chixku ti pula Iatauilh nak\nkachikin?\n\n¿Chi kauanikan uan makgapitsin kachikin Iha\ntalauilanalh uan makgapitsin tutunakujnin\nkatsokgti ix takuinikan?\n\n¿Lha ix taan taakgsajnan uan tachixkuuit?\n\n¿Achi tsankgama uan talhakgan tutunakuj,\n\nkauanti yat katsokgti?\n\n1. Uan tapun tu talhakga uan\npuskan tutunakuj kana\nlilakgatit, uama luxu\ntalhakga axni’ kana lojnun\nkumu utsa talitsitsin.\n\n2. Uan listun tauili uan\ntsumajan kamana’,\ntsumajan yat uan puskan\ntutunakuj Ihuua takujtauili\nnak ix yajnikan, ana tauili ix\nakgas- liuitkan utsa talikaxya\nuan puskan ani’ taan\ntalakgastanan.\n\n3. Uan lichikan tsutsokgo o\ntsitse- kge tauili nak ix\nluxukan uan puskan\ntutunakuj, tseuanit tasu- yu\nkumu tseuanit manikanit\nuama lilakgapaskan ix\nmakan mestun axni’ kgalhi\nxaxanat,\n\n1.¿Tuya tatsokgni’ yat tu Iichiuinama atsa?\n\n2.¿Ti kalichiuinama yat tu Iichiuinan uan\n\ntatsokgni’?\n\n3.¿Tu Iichiuinama uan tatsokgni’?\n\nKana tujnun yat kgasnun\nyat tatu kgalhi ix pekgni’\ntatu kgalhi ixmakchixit\nuanikan: Uni.\n\nChuuaj uix kalhaua amakgapitsin tamachekgxin,\nkatsokguili kauilini ix takuini yat kgalhuekguili,\nchokgtin kamani’.\n\n**Uan limapakuit.**\n\nUama limapakuit Iitsokga chuntsa:\n\nKit\n\nUix\n\nXIa’\n\nXlakan\n\nKinan\n\nUixinan\n\nUan takgalhaskinin\n\nTAJIKSLIUJ O LILANI’: Xatachani ’ stapun\n\nIXTAKUINI KACHIKIN: Mixun tapakgsin Pantepec.\n\nTAPULHEKGEN YAT MALHKUYU: Makgtin kgalhnajas\nmulhkuyu\n\nLIPUTSAN: Xatachani stapun.\n\nOKGSKGALHINININ: Makgalhtauakgena yat uan\nskatnanin.\n\nIXTAKUINI’ TILHAUA UAN TASKUJUT.\n\nTAKUINI’ Pedro Cruz Marcelino\n\nLHA LAKGALAT KATA KGALHI YAT XAPUSKAT O\n\nCHIXKU Puxam chaxan xachixku ’\n\nTULISKUJA: Makgalhtauakgena ’\n\n# **4**\n\nLiakgsputni liputsan taskujut.\n\nUan chixku kustin Francisco Xiuan ixtachamanalh\nstapun nak ix katukuxtu, axni’ kgalhaskiniuj ¿chi?\nchankan uan stapun kin katauanin: Uan stapun\npula laksaxtukan tu Iivakaj kgálha, Iilakgatit, axni’\nchankan utsa uan makgtutun malhkuyu mayo a\nmakgtin malhkuyu septiembre, kumu tu pula\nchankan machanikan axni’ tanu malhkuyu agosto,\nyat axni’ chankan septiembre malanikan\nnak malhkuyu diciembre, axni’ anantsa xasasti\nstapun. Axni’ chankan ti tachan kamaxkikan tauay,\nxalimojon tu xuni’ axni’ kamauikan uan tasakua\nkumaxkitan: Ihtukita ixla kuxi’,\npulakgchipxni’ stapun, xamoli tajna’, yat kuchu\nsakaj chuntsa uan tachani tse namakalakan. Ana\nakgsajuikan uan tiyat Iha chankan uan stapun,\nuilikan tauay antsa uan tachani’ tseuanit napun,\ntseuanit naxana, yat tseuanit namakgalanankan.\n\n¿Lha ix chamaka stapun?\n\n¿Chi uanikan uan ti ix chama stapun?\n\n¿Tuya malhkuyu chankan uan stapun?\n\n¿Lha nin makgalakan uan stapun?\n\n¿Axni’ chanankan tuya tauay ka maxkikan uan\nchanananin?
|
tos-books2-3
|
tos
|
XAKAPSNAT WANTU NATAPUSTALANÍ\nKKALITUTUNAKU, XAKGASIYA KACHIKINÍN\nCHU TANI LAMAKGOLH AFROMEXICANOS\nLATA LAMA IMÁ TAJATAT TU WANIKÁN VIRUS\nSARS-COV-2 (COVID-19)\nd. Natatlaway ta’akglhtiwakglhat lakampi nalakaknikgoy chu nalatalali’inkgoy\nmakuchinanín xalak pumakuchín chu ti maskujukgoy palhma likuchun, wa imá\nlimaxkganiya makuchinanín nakgalhikgóy tipalhuwa talakapastakni’, liskgalala’,\nlikuchun chu takanalh tu lisputa xatakatasanawa tajatat tu wanikán virus SARS-\nCoV-2 (COVID-19); nachana litam, lata anán takatsín kkinkachikinkán, xlakaskinka\nkintakuchunkán lakampi aktanks napaksaw, wampi naxlakaskinka kwenta\nnatatlaway lakampi ninamakgatatatlakgokán amakgapitsín latamanín.\ne. Namakgtayakgokán kxputaskujutkán lakchaján chu lakchixkuwín ti skumakgolh\nkkakiwín lakampi nakgalhikgoy chuchut, chu liya liya nalimakgachakgakgoy\nlichakgan, napaxkgoy, napuchakganankgoy chu nachakganankgoy.\nf. Namakgtayakgokán lakchaján chu laktsu laktsamán ti chiwinankgoy\nkintachiwinkán chu nti wanikgokán afromexicanas wanti pala walinimaka,\nkilhnimaka osu nikmaka, natalisawanikgoy likuchun xalak pumakuchín chu\ntokgoná’, xpalakata pi naluxlakaskinka tulitakgatsankgamakgolh lakampi\nninalalakgtalakatsuwiyaw chu ni natakgawaniy ima tajatat 3.\ng. Watiyá makuchinanín nawankgó tu tachiwín chiwinan osu tu kachikín tani\nlamakgolh afromexicanos tapakgsikgoy ti talakapastaknikgó pi kgalhikgoy tajatat\ntu wanikán COVID-19, ti pasakgonitá chu nti lakliinkgolhá’.\nXlakaskinka lantla kgalhí limakgatliwakga chuchutsipi chu xakstutapakgsit. Putam\n3.\nmapakgsinanín xlakaskinka nakaknikgó lantla kgalhí limakgatliwakga chuchitsipi\nchu xakstutapakgsitkán akgatanu xalakgmakgán kachikinín chu tani lamakgolh\nafromexicanos, chu xlakaskinka nataskukgó mapakgsinanín xalak kimpulatamankán.\nNatakkniy xlimakgatliwakga mapakgsinanín xalak kimunicipiokán, regidor xla\ntakuchun, mapakgsinanín xalak kakiwín chu amakgapitsín, natalakkaxlakgoy lantla\nnatalakgapaxtokga tajatat COVID-19 chu lantla namakgtayakgokán wanit pasakgonitá\nima tajatat.\nNaxlakaskinka natakakniy taskujut tu litakgatsankgamaka kkinkachikín chu tani\nlamakgollh afromexicanos, lantla lakgapaxtokgmaka tajatat kkimpulatamankán,\nxpalaka pi kum lukalakglimaxkganín kin, nitawa nakinkapasayán tajatat tu wanikán\nSARS-CoV-2, antani lamaw anan talismanín chu lukakatalimaxkgat lamakgoka.\n3 Lakum lichiwinán kapsant tu makaminÍt tlanka tamakxtamit tu wanikán Fondo de Poblaciones Unidas, lakum\ntalhkanít unú’.\n\nXAKAPSNAT WANTU NATAPUSTALANÍ\nKKALITUTUNAKU, XAKGASIYA KACHIKINÍN\nCHU TANI LAMAKGOLH AFROMEXICANOS\nLATA LAMA IMÁ TAJATAT TU WANIKÁN VIRUS\nSARS-COV-2 (COVID-19)\nPulana natakgalhchiwinankgokán chu natalakkaxlakgokán latamanín\nxalakkinkachikinkán chu tani lamakgolh afromexicanos akxní tu\nnamakgampakipatankán.\n4. Lantla naliinkán tatatlá’. Kum chaná lakgchán, paks akgatunu pumapakgsín xla\npuxku xalak México ti skumakgolh kxpulatamankán litutunakunín chu amakgapitsín\nxa kgasiya latamanín, namakgtayakgó makuchinanín lakampi naliinkán tatatlá\nalakatanu kachikín, chu kwenta natlawakgó lakampi ninapasakgoy tajatat\namakgapitsín latamanín.\n5. Lantla natamakgtayakgó ti tapuwan mpi kgalhikgó tajatat. Nikaxmán\nnatamakgantuxtí xatastakyawán lantla wankan kxapuxku pumapakgsín xla takuchun\nakxní ti kgalhiy tajatat COVID-19, antá kkimpulatamankán chu antani lamakgolh\nafromexicanos xlakaskinka natamakatí atipatu taskayawán lakum:\na. Wa imá mapakgsinanín xalak municipio, xalak kakiwín chu ti liya liregidor xla\ntakuchun, chu amakgapitsín, namakgtayakgó makuchinanín lakampi tlan\nnaliinkán kpumakuchín ti talakapastakní pi kgalhí tajatat.\nb. Wanti talakapastakni pi kgalhí tajagtat osu pasanitá tu wanikán COVID-19, kgalhí\nlitay lakampi napalakachiwinán wanti chiwinán xtachiwín, lakampi naakgatakgsa\nchu naakgatakgsní makuchiná xalak pumakuchín tani makgamakglhtinankgokán\nti kgalhikgó tajatatat COVID, wampi xlakaskinka kwenta natlawá lakampi\nninamapasí tajatat xpalakachiwiná’ chu lakampi ninatakgawaní tajatat.\nc. Wanti talakapastakní pi kgalhí tajatat osu pasanitá COVID-19, chu ti lantla\nlakgapaskgó namakgtayakgó, nalixakgatlikgokán lantla xtayat imá tajatat chu\nlantla kwenta natlawakgó lakampi ninamakgawanikgó.\nd. Paks wanti limakgkatsikgó pi kgalhikgó tajatat tu wanikán COVID-19, tanu\nxlitawalatkán chu xlakaskinka natamakatí tastakyawán tu mastakán kxapuxku\npumapagsín xla takuchun. Wanti lakkgolaná, wanti kgalhikgó xa xlipan tajatat\nlakum akxní sakgsín kinkgalhnikán chu akxní palha kgsonán, chu ti kgalhgikgó\ntajatat kxnakukán chu kxpujaxankán xlakaskinka tunkun naankgó kpumakuchín\nakxní natsukukgó limakgkatsikgó pi tatatlamakgolh.
|
tpp-books2-63
|
tpp
|
lhachimo’onun, ke ni yuch níman tatanúi ni xtooyak, jan kaaqteiniyá xlachimoon tus tejkan\nlaqataun julchan ni malkuyú mayo ni taun mil a laqanajatsi ciento laqakautujun, exnich\nanchanú julchan kalayá xlak’ulaka laqlaj’ox ni putakxtuk kun laqalhachimoon y kaxtaqt’i ni\njalaqainti kun palachimoon ni lapánati yu kasakchal maqalhajaná yu tabanancha palk’ulan\nxunit y chuncha laicha katapátsal tach xa aqtsul ni lakapulakchíbin yu aqch’apat\ntalakapuchun.\nNi palak’úlan tejkan maqsk’iní kalhináunkal, oxamaktan tach najunt ni laqatan\npalhachimo’on yu tailhimint, jan kalhachimo’onaná ni talaktsuní V laqakis ni yu najunta\nlaqatán palhachimoo aqt’at p’uxant’ui; jant kuná lalaktanchan ni kunpútul xamalaqachant\nlapának o yu jamalaqachant pur lapánat bil talaktsin, katsúkul tapatsan ex ni minpalistak,\ninchantu kalhitsukul mi lhachimoo tap’as yu taan tapaxtoqnil ni jalaksaknati; bachú jant\nkatabal ke jan kalal ni kalaksaqkal yu ataun jach’itin ni taan alin taqxtoat kun tachun, yu\nxalistaknan jatsoqk’ulanan, xalaxt’uní jatsoqk’ulanan ni talhachimoonun talakapuchun ke\nni yuuncha katamakáulhi nix lhitapatsak’an ba aqtauncha ni tabanancha julchan ni\nkamapasukal ni palaksak.\nLaqat’ui Palhachimo’on (Art. 2). Yu pakxanti laxtamaká xatap’asnialhichimo’onú ni taan\nalinta, ni niman kamasukal kalaqpute’ékal aní aqxtoq palhachimoon, kalhinauná a\nkalaksakkal ni tap’as yu talhichimo’onun taakapuchun, kalhistakal ni taaní kalakmákal ni\nke chuncha ni taa tataqxtó kamakakalch kalak’ulakalch kun ixlhipaklhuj, y chuncha ni\nkabal ni japuteenti ni jalhikix yu tlaqputsó ni palaksak ai lachimoonú, y chuncha laich\nkanaunankal ni matich ni lapanati jalaksaknal tach ai mach’alkati y kalachimoonul\ntalakapuchun a ixlhimakati ni kabal kalimakakal yu japakxan¡ininta ni palchimoon lakat’uni\nani tapásan.\nLa’at’ut Palhachimo’on (Art. 3). Yu ani uksts’uni lakaminta kun laqlhachimo’on ka\naqteiniya ixputeek yu diputados y senadores yuch ba laqtaun ni malkuyu septiembre\nbaanika tapasat, y yu ai mach’alkat lachimoonu taakapuchun yuch laqtan diciembre de\n1916.\nLaat’at’i Palhachimo’on (Art. 4). Yu jalak’ulanti kun lapanak taan talaqsin taaqxtoat ni yu\nkamakakanaka jalaksaknat kalankal ni ba aqstanchunch, yuch t’ui jach’itin ni ixlhitapatsa\n\nyu makanikan, ex njchun ni taun tataqxto yu lhachimoonun kalal kalasast’ikal yuca\ntailhaanta, ixpalhtan ni tejkan laqchaan lat’ui jch’itin.\nLaqakis Palhachimo’on (Art. 5). Yu taqxtoati nixt’ach’antaminti kalaksak’a yu xaaqtsulum\nyu katataulniya xalakchibinti ni kalaqlooxilhana yu jan lai kalaklioxiya ni mach’alkat ni ani\ntaan alintau, ni malkuyu mayo uksts’uni talai ke ni ani ai xlakatuna ni katamaulhi kun\nlaq’achati y katataulal ni laqatan malkuyu junio.\nNi taani palaksaknat jantu kalhachimo’onana ni yu bajant palachimoon\naqtat’ipuxankauchaxan yu najun talanit ni yu talak’ulai ni talak’ulanti a chaal laka\nlegislatura ukstsuni, yu jalaqmapaqauntich bamun katatapatsaya ba tampatan yu t’ui\njach’itin yuch yu jalak’ulanti ni palachimoo aqt’at’i p’uxan kaut’ui.\nLalaqchaxan Palhachimoon (Art. 6). Yu ta’aqxtooti ni xt’ach’antamixtu kalhitsukuya\ntampatan batabanancha lai katataqxtoqlh ni kaaqteiniya ni laqakaukis malkuyu abril 1917,\nchunch kalak’ulakal ni oqxlaqtau xalaqtsinin ni palak’ulan, katamakal laqpute’eti ni\npalak’ulan ali katalaqts’il ni jalak’ulanti ni ai lachimo’onu’ ni takapuchun, katamakal ni\njamapasunti ali bachu’ talai katamakxtul ni palachimo’on nix lakatuna ni yu muxlaqt’tutu\ntalachoqoxbilanal ni yu ta’an paxtoqni ta’an aqch’apata ni taqkapuchun ali yu ta’an\nlakst’uni, ni bachunch ni oqxlaq’ai lapanak taqlaqts’ila’an xlakatuna ni ta’akapuchun\nbilanau kamakal niman yu kalakmapasukal ni xalak’ayan lapanakni katalaqxtochibinil ali\nyu kalaklist’aqts’ini ta’an paxtoqni, ali yuch ni taqxto’ati ali tachantamixtu kalaksak’a ni\nxalaj’ainan , xalaqts’ilanan yu ta’aqn p’una lhilakatalcha’anta ni D. F. ; ta’an aqchap’ata,\nkalaqlo’oxiya bachu un tachun ni palachimo’onin kenekalaksakne’elal ni ta’an bil ai\nlachimoonu’ yu aqni ta’an bilanau. Yu xa laq’ayan lapanakni ni tatalaqxtoqchibini ni xa\nlaqts’ilanan yu D. F. ni ta’an paxtoqni yu’unch kalaya’ katalaqa’iya’ ni xlimuk’anikan\nlitapatsa t’ejk’an balaich ni laqataun malkuyu’ julio 1917 tamaktaich ex yu lai ix tabal ni\njalakmapasunti kun yu chabaich lit’ajun ni ai xi palachimo’onu’ tachux ni ani bilanau.\nTalaqtujun palachimo’on (Art. 7). Bamun yu chabaich yu katalaqts’il ni laqap’utsunut ni\njaliki palak’ulan tach ni Senadores yuch Kamakal kun yu taqxto’ati computadora yu p’unaq\naqchapata talakts’uninin lakatamin laklichimo’oi lakapulakchibin u D. F., ni kalak’ulakana’\nyu lai kalakpute’el ni laqqaputs’onuti ni jalik palaksakni ni yu lichibini lapanak.
|
zai-constitucion_mx-art-084-5
|
zai
|
Ne pa ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ca que cadi cayuni ca dxiiña’ la?, ma ca xaique ni biaana que nga cui xti’ binni ni gaca xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu), ne laaca zunica’ ti ganda gaca ca dxiiña’ ca, ne napani xi gacani casica bi’ni’ cabe ca dxiiña’ dxi guli ca xaique ni guyuuga lu ca dxiiña’ xti’ xaique guidxi ro’.\r\rNdaga 85.\rPa ca’ru’ guzulu gaca ca dxiiña’ ni ma nabaqui gui’chi’ ro’ bia’ ri’ la?, ziaanaga xa ique ni maca guri que ti ganda ti cuiga ca xaique ni ruzuhuaa ca xaique binni guidxi que cui’ca’ tulaa gacaga xaique binni guidxi ti zaca gaca ni ná ca diidxa’ ni ca luguia ca.\r\rPa gueda guiaadxa xaique ni guli cabe que lu bia’ dxi nabaqui gui’chi’ ro’ bia’ ri’ la? ma xaique xti’ ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi que nga guiaanaga, ti nda guidxela tulaa gacaga xaique xti’ guidxi ro’ ti ganada gaca ni ndaaga ni ca luguiaca.\r\rPa xaique guidxi ro’ que guibana chonna lategade dxi ti qué che’ chiguna dxiiña’ la?, ne pa ca xaique ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi que, guini’ca’ zá la?, zanda ne ma xaique ni nanda dechebe que guiaanagá gunigá xhiiña’be.\r\rPa xaique guidxi que,qué ganda che gudii diidxa’ casi ná lu ca ndaaga diidxa’ ni ma bite luguiá’ ca la?, napabe xi gunibeni ra nuu ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi que.\r\rNdaga 86.\rPa gacala’dxi’ xaique ro’ xti’ guidxi’ ro’ xti’ zaguita (mexicu) ca gudxii ca dxiiña’ xti’ la?, zanda gunibeni, huaxa pa nuube lu ti guenda nagaana o lu ti guenda naxoo, ni guini’ ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ca, cadi jneeza cayaca.\r\rNdaga 87.\rRa gudii xtiidxa’ binni ni chi gaca xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ca xtiidxa’ de que zuni xhiiña’ jneza ne nayaa la?, naquiiñe guini’be ni neza lu ca xaique ni ruzuhua lux tiidxa’ binni guidxi ca sicari’: “zudiee xtiidxa’ gapa’ ne gune guirá’ ni ná gui’chi’ ro’ bia’ ra liibi lizaa guirá’ diidxa’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu) ne gune guirá’ ni ná ca diidxa’ ro’ bia’ ni riree lu ni, ne gune ca dxiiña’ xtinne jneza ne nayaa do’ ti binni guidxi ma bidii na xtipa’ ri’, ne zuya’ chu’ guenda nazaca, guenda sicaru, ne guenda nabaani xti’ guidxi ro’ ri’, ne pa que gune ca ni la?, guidxi ro’ ri’ guliidxi naa ne cuaqui ti donda ique”.\r\rNe pa que ganda che be chigudii xtiidxa’be ra nuu ca xaique ni ruzá’ diidxa’ bia’ o ra nuu ca xaique ni bianagá guni dxiiña’ xti’ ca xaique guidxi que o ra nuu ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi la?, napabe xi chebe ra nuu ca xaique ro’ xti’ yoo ro’ ni lá Suprema Corte xti’ guidxi ro’ ri’.\r\rPa que ganda guidxiña’ xaique ro’ xti’ guidxi chi gudii xtiidxa’ ra nuu ca xaique ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi, ra nuu xcaadxi xaique riaana guni dxiiña’, ra nuu ca xaique ni runi xhiiña’ ca ca xaique ni ruzuhuaa lu xtiidxa’ binni guidxi la? napabe si chebe ra nuu ca xaique diidxa’ do’ bia’ xti’ guidxi ro’ ti ganda gunibeni.\r\rNdaga 88.\rXaique ro’ xti’ guidxi ro’ ri’ la?, zanda guireebe de ndaani’ guidxi ri’ gadxe gubidxa, huaxa naquiiñe gabibe ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ni rabi cabe senador ca xi chi gunibe, ne ca diidxa’ ni bicheela be ndaani’ guidxi ra guyeebe que. Ne pa guiaadxabe jma la?, naquiiñe gabibeni ca xaique ro’ ni ruzuhua lu xtiidxa binni guidxi que.\r\rNdaga 89.\rCa ndi nga cani naquiiñe guni xaique ro’ xti’ guidxi ro’ zaguita (mexicu):\r\rI.\rGuni ne uca’ diidxa’ bia’ ni guinaaba’ yoo ro’ ra ria’ diidxa’ bia’ ca laa, huaxa naquiñe guya’ pa nuuni jneza ti ucaani.\r\rII.\rGuini’ tu binni zanda chu’ guni xhiiña’ guidxi ne laaca zanda guchaabe ca xaique ri la?, ne ca xaique ni rine xtiidxa’ guidxi ro’ xti’ guidxi ne ca xaique ni rugaaba’ xpidxichi guidxi, ne laaca zaqueca zanda cu’be ne guchaabe xcaadxi xaique, ra guni be can di la?, naquiiñe guya’be xi ná diidxa’ bia’ ne gui’chi’ ro’ bia’ ri’;\r\rCa xaique guibi gunine ca xaique guidxi ro’ ne ca guidxaQW2i huiini ni dagune guidxi ro’ zaguita (mexicu) la?, napa cabe xi guzulu cabe guni cabe xhiiña’ cabe nirudo’ dxi gucuaa cabe gui’chi’ ni guin’ xi dxiiña’ chi guni cabe. Ne pa que gacane ru’ gui’chi’ ro’ bia’ ri’ laacabe guni cabe ca dxiiña’ ri la?, napa cabe xi gusaana cabe dxiiña’ ri’.\r\rPa gacala’dxi’ cabe guiaana ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ ca yoo ro’ ra ruzuhuaa cabe lu xtiidxa’ guidxi ro’ ndaani’ xti guidxi la?, jmá pa caáru’ guidaagu diidxa’ ne xcaadxi xaique, ne pa laca caru dudii diidxa’ cabe zá’ guiaanaru’ xaique ni nada deche xaique ro’ que la?, xaique guidxi ro’ nga guini’ tulaa zanda guiaana guni dxiiña ni cayete ca.\r\rIII.\rGuini’ tu binni zanda chu’ guni xhiiña’ guidxi , ne ca xaique ni rine xtiidxa’ guidxi ro’ xti’ guidxi ne ca xaique ni rugaaba’ xpidxichi guidxi, laca zanda cuibe cani gaca xaique ni ruuya’ gapa guidxi ro’ ra guireche diidxa’ lu bi ne ca binni gu’ya’ chu’ bidxichichi ndaani’ guidxi.\r\rIV.\rLaaca ne xtiidxa’ ca xaique ni ruzuhua lu xtiidxa’ binni guidxi ca nga ucuibe xaique ro’ xti’ ca dxu’ ne xcaadxi ru’ xaique xti’ ca dxu’ ca ni nuu ndaani’ guidxi ro’ ri’;\r\rV.\rV.\r\rVI.\rGuiapa’ guenda nazaca xti’ guirá’ binni guidxi ni nabeeza ndaani’ guidxi ro’ ri’, casi nabaqui’ diidxa’ ro’ bia’, ne iquiiñebe xtipa’ xti’ guirá’ dxu’ ti guiapa guenda nazaca xti’ guidxi ro’ ri’;\r\rVII.\rIquiiñebe ca dxu’ ti guiapa guidxi ro’ ri’, ti zaca gaca ni ná ca diidxa’ ni ca lu ndaa IV xti’ ndaga 76;\r\rVIII.\rGuchelaniidibe xti’ guidxi’ ro’ huaxa casi nabaqui’ guirá’ diidxa’ ro’ ni ma gulaqui’ ca xaique ni runi dxiiña’ ndaani’ yoo ro’ ra ria’ diidxa’ bia’ xti’ guidxi ro’ ri’;\r\rIX.\rLaca zanda guini’be ra chi guihuini tulaa zanda gaca xaique xti’ yoo ro’ ra guhuini tulaa gaca xaique ro’ ra ridxela donda ne ra gueda guidxaa binni ri’ huaxa la?, napa cabe xi chinanda cabe casi lu lana ro’ A xti’ ndaaga 102 xti’ gui’chi’ro’ bia’ri’;
|
hus-books-1
|
hus
|
## ***Tének*** ***kawintaláb***\n\n***Lengua tének***\n***San Luis Potosí***\n\n*Primer grado*\n\nNOMBRE DEL ALUMNO (A)\n\nESCUELA GRUPO\n\nPOBLACIÓN\n\nENTIDAD FEDERATIVA\n\nEste libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la\nRepública y se entrega en forma gratuita a los niños de las\nescuelas primarias del país.\n\nLos juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de\nlos alumnos son muy importantes para mejorar la calidad\nde este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la\nsiguiente dirección:\n\nCOMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS\n\nRafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen\n\nC.P. 01000, México, D.F.\n\nLas obras de arte que ilustran las cubiertas de los\nlibros de texto gratuitos son representativas de las\ngrandes etapas del arte mexicano. Constituyen un\nvalioso respaldo educativo y son motivo de orgullo\nnacional.\n\n~~L~~ Libro de texto en lengua tének, San Luis Potosí.\nElaborado en la Dirección General de Educación Indígena de la Subsecretaría de\nEducación Básica de la Secretaría de Educación Pública\n\nAutor\n\nDiego Santiago Martínez\n\nIlustración y Fotografía\n\nArchivo Iconográfico de la Dirección General de Educación Indígena,\nMauricio Gómez Morín y Juan Ruíz Monjarás\n\nDiseño de Portada\n\nComisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos,\ncon la colaboración de Luis Almeida\n\nIlustración de Portada\n“Vendedora de frutas”, Olga Costa (1913-1993)\n\nÓleo sobre tela, 1951,195 x 245 cm.\nMuseo de Arte Moderno, INBA, CNCA\nReproducción autorizada por el\nInstituto Nacional de Bellas Artes y Literatura\n\nFotografía de Portada\n\nJavier Hinojosa\n\nD.R. © Ilustración de Portada: Olga Costa/lNBA\nD.R. © Secretaría de Educación Pública, 1996\nArgentina No. 28\nCol. Centro, C.P. 06029\nMéxico, D.F.\n\nISBN 978-968-29-8107-4\n\nCuarta reimpresión 1999\nQuinta reimpresión 2000 Primera edición 1996\nSexta reimpresión 2001Décima octava reimpresión 2013\nSéptima reimpresión 2003\nOctava reim p resión 2004\nNovena reimpresión 2005 Impreso en México\nDécima reimpresión 2006\nDécima primera reimpresión 2007\nDécima segunda reimpresión 2008\nDécima tercera reimpresión 2009\n\nImpreso en México\n\n## *Tének* *kawintaláb*\n\n*Lengua tének*\n*San Luis Potosí*\n\nPrimer grado\n\n##### *P R E S E N T A C I Ó N*\n#### E ste libro de texto está dirigido a las niñas y los niños indígenas que cursan la educación primaria, tiene el propósito de favorecer el\n\naprendizaje de la lectura y la escritura de la lengua indígena que se\nhabla en su comunidad.\n\nSe espera que este libro sea utilizado en forma creativa, tanto por el\nprofesorado como por las niñas y los niños, en este ciclo escolar y los\nsubsecuentes, para dar respuesta a los problemas particulares que se\npresenten en el desarrollo de la expresión escrita y la comprensión\nlectora.\n\nEn el libro se encuentran diferentes textos, algunos hablan del entorno\nfísico de los alumnos, objetos y cosas que hay en la comunidad, y otros\nse refieren al entorno social y cultural, pues relatan las costumbres,\nfiestas y leyendas de la región.\n\nSu elaboración estuvo a cargo de profesores indígenas bilingües con\nexperiencia en la enseñanza de su lengua materna, así como con un\nprofundo conocimiento de la cultura de sus comunidades. Para la\nredacción, los autores consideraron el enfoque comunicativo propuesto\nen el Plan y Programas de Estudio para la Educación Primaria 1993.\n\nEste libro de texto podrá ser enriquecido a partir de las observaciones\ny consideraciones que profesores, padres de familia, comunidades y\norganizaciones civiles indígenas realicen acerca del lenguaje utilizado,\nlos contenidos, las ilustraciones, el formato y la presentación.\n\n4472 tenek 1-32 5 9/12/06, 5:47 PM\n\nTEJWA’MEDHOMTALAB\n\nAn dhuchadh-úw ti tének-káw, k’wát ts’ ejkadh abal an tsakamchik\nkin ejtow ti ajum ani ti dhuchum tin kwetém káwintal. Tam an\nexóbal ka pidhan an exobintaláb tin káwintal in dhubat wit’álchik\nkom in exbayal jawa’ in exóbnál.\n\nAn ts’ejkom k’al axé’ ‘xi dhuchlab, pel juni tének exóbchix axi\nt’ojnének k’al an tsakamchik ani in exlál in káwintal ani in\nwit’adhtalchik an tének.\n\nTi al axé’ xi dhuchadh-úw, k’wajatits t’ ajadh ti kwéntaj an\nabatnaxtaláb axi in binámal an pulik ok’Iek abal ka éyan tin puwél\nan Lab Tóm ti al axé’ xi tamub 1993.\n\nJant’ini’ ne’ets ka tsu’uwchik, axé’ xi dhuchlab in k’ibchal yán\njant’oj. Walám ne’ ets ka ela’chik yán i káw axi yab alwa’ uludh o\nyab alwa’ dhuchadh. Ka t’ila’ chik jayej abal axé ’ xi dhuchlab,\nwat’ey tin k ’ubak yán i t’ ojnal axi yabchik u tének káw ani jaxtámits\ntam junchikíl yab u kalel junkudh an t’iplab ani an dhuchlab.\nJaxtám ti k’ wát i konoyal an tolmixtaláb abal axé’ xi dhuchadhkáw ka ts’ejkan alwa’ jant’ini’ in tomnál kin eyendha’ chik an tének\nexóbal.\n\nTám ani’, i ayál abal an exóbchixchik, an tataláb ani patal an\nkwenchaláb jita’ ne’ ets kin ajiy axé’ xi dhuchlab, tu ku ólchij ju’táj\ntu k’ibts’ onének ani antsaná’ ki alwa’ médha’ axé’ xi t’ojláb.\n\nAbal ku exban k’ al axé’ xi káw, i tejwa’ médhal tejé’ an\nk’ak’ naxtaláb axi i pidhál patal an éyalchik ani tének exóbchix axi\nin k’a’ál met’ a’ chik axé’ xi t’ ojláb ani i yán k’ ak’ nál an tolmixtaláb\nabal axé’ xi dhuchlab ka k’wajiy antsaná’ jant’ini’ té’ chik a tsu’tal.\nK’ ak’ námal yán.\n\nT\nA M\nA\nU L I P A S\n\nTamuin\n\nCiudad Valles\n\nTancanhuitz de Santos Tanlajas\n\nAquismon San Antonio\n\nTanquian\nHuehuetlan\n\nTampamolón\n\nXilitla\n\nU L IPAS\n\n\nEbano\n\n\n**LUIS POTOSÍ**\n\nGU\n\nANA J UAT [O]\n\n### I N D I C E\n\n1 K’ a’ál pejach:\nu yanél. 13\n\n\n2 Tsabchíl pejach:an\nko’nélchik\n\n3 Oxchíl pejach:\nan kwenchaláb.\n\n\n41\n\n83\n\n\n4 Tse’ chíl pejach:\nan a j ib santórom.\n\nK’A’AL PEJACH: U YANEL\n# 1\n\nKa met’a’, ka ajiy ani ka dhucha’.\n\nU YANEL\n\nWawá’ u k’wajíl\n\nal juni ts’ubu’\n\natáj lej alabél.\n\nK’ A’ AL EXOBINTALAB: Wawá’ u t’ ojnal .\n\nKa uluw jant’onéy in t’ajálchik an k’wajíl.\n\nKa ok’ ox ajiy an káw ani talbél ka dhucha’\nti kits’Iab.\n\nKa dhucha’ jant’onéy a tsu’tal ti t’iplab.\n\nKa exóbna’ tit ubát’ ani tit ajat.\n\nAN AM\n\nAn ám u k’wajíl\nkin ts’ejka’ in k’imá’.\nIn k’ wánchal kin ámliy kwechochól\nani ts’ at’k’anal tin ts’ejelíl\njunti k’wajat ámlidh.\n\nKa met’a’ ani ka dhucha’ jawa’ a tsu’tal.\n\nKit ubát’in k’ al an kwechocholtaláb.\n\nNaná’, tatá’, naná’, tatá’, jita’, tatá’...\n\n - Naná’ pel in achláb u kulbetnál ku pijchiy an\nko’nélchik.\n\n - Naná’ pel in uxum u kanatnál tin tse’eI.\n\n - Naná’ pel in inik u alwatnál tin t’ojnal.\n\n - Naná’ pel in ém ani u wa’tsindhál an ajan.\n\n - Naná’ pel in óm. U kulbetnál kin pijchiyat k’al i\nbolím.\n\n - Naná’ pel in olom ani u alwatnál ku k’apuw an\nidhidh.\n\n - Naná’ pel in koy ani u kujuwnál an dhálam tóm.\n\n - Naná’ pel in pákax ani in dhajnal máj, máj.
|
tpl-books-5
|
tpl
|
xká’tsaà ídò nàkè è asndo\nnonajngngaà ñaúùn, mí rú’khuèn\nphú\nnànìgù jàáán jàáán jàáán jàáán.\nIkhúún’ gú’daa mbáa xtángidi, phú\nxkátsaà ídò nàkèè asndo\nnomajngaà nakhúù, mí rú’khuèn\nphú nànìgù jàáán jàáán jàáán\njàáán.\nIkhúún’ gú’daa mbáa xtángidi, phú\nxká’tsaà ídò nàkèè asndo\nnomajngaà tsiluù, mí rú’khèn phú\nnanìgù jàáán jàáán jàáán jàáán.\n\nXNGÀYÀ’\n\nTsí wíjè krijngaa júbà,\nmbá ikhoò mañà’,\nmbá ikhoò maxa, ìmbà-nè mi’ñuu,\njamí rígà rí migà’\nrígà rí mòjmò’.\nxngàyà mbi’yuu tsú’khuèn.\n\nIYA THANA\n\nNá mijngi xuajen rí\nmbi’yuu Xkumáá,\nwíjè mbá júbà mbàà.\nIkhíin rígà mbá iduu iya.\nIya rú’khuèn nutháán xàbò:\n“Iya mikáá”.\nMaphú thanaa-nè. Xí mbáa xàbò\ngi’doo nandii, mà’ga ágúwan\nikhíin mà’nií àkuìin.\n\nGUGÒ GAJMÀA TSI’BU\n\nGúgò ngrigòò mbayíí ra’yá\ntsíga mèkhò, ru’khò nachà\nguéño i’niì, ìkà ranújngoo\nmbáa tsi’bu.\nÀ’ khò ndi’yoo gúgò rí ìkà\ntsí’bu ràkìxìì: Araxòn tsí’bu\nràkhá mi’khuaalò’, numuu\nXúge’ phú nàxkìdxù’.\nTsáa ñajuun ratháán rá,\ni’thán tsi’bu,\ngamakuíín’ká gá’ne\nnumuu rí phú ndàyà\ngamakuaa’ rí ikhúún’ iwàá\nmaján xá’nii gá’ne rá: Phú\nmitsaan rasian iyò òlò’,\nmàràsian rawaan jngó\nikhúún’ màsian nakhú’ .\nMáján rámá. --Niri’ña gúgò\nnumuu ri mitsaanlá idxú cháa\najmú.\n\nÀ’khò gúgò nlgídùùn\nni’sian:,Júù jú júù jú Júù jú júù\njú -Xá’nii-má’ gá’ne rá, i’thán\ntsí’bu nthiyáá ri phú, gagi\nnimbáxì’ló’ ra ndàà rí\nmà tsàña’ló’, rà’khá rí máján\nrú’khò, rí má’ne mi’khùùn ná\nmàmbaxíilo’ najuunè.\n-Xú’khò-má’ gá’ne rámá,\nni’thán gúgò, xúgè’ rí\nnàndxà’wàà’ mù’guà\nmatháá màgàn’lo’ ya’ si,\nxómá’ ikháán’ rá,\nmàtàrmajáán nakhuáa,\nnumuu rí nìkixìín’ gueño.\nÙ’guà rámá.\nÀ’khuèn mitsaan jamí\nkuitsúun nimbáxùúùn’\njámbà m bi’i.\n\nIYA\n\nJú wá ’ xùkú aúun\niya,\nkuitsíin bìpí nákixìì,\nmbáa ràgaba\nna’ khù ù tsí’ bu.\njamí jlo, jlo, jlo, i’nii,\nrí\ngagi akuìiìn.\nxóma’ ngò’tsè\nnàgájnuu\nraun iya ná rígà\nrè’è.\n\nGIÑA\nXí ndàà giñá, xáxóo gájuwaló’,\nnimá iná jamí xùkú tsí júwà’ inuu\nnumbaa. Numuu rígà gíñá\nkajngó rí gà xugíí rú’khuèn.\n\n###### ÀKHÀ’\n\nMaphú mbàà rí máján e’ne àkhà’\nxtáa mikhuíí naxná agu nambi’i\ninuu jùbà’ ná juwaló’, xí ndawàà\nrá, maxájuwaló’ tsudùù numbaa.\n\nMBÁXTÈ\n\nNa’ne mbà’ùun ìjìn mbáxtè\nxómá’ tsí xtáa gu’wáá ikhaa\nna’ne xndú, ikhaa-nè màbòò’\njmáá jngó màwi’thíin ìjín-xtílá.\nXí niwi’thíin rá, xúgíiin jagò\nrà’ iìn agoo xpípíi, jamí tsíniñuù\nnixí mbégo rí na’ne xká’tsúùn.\nxkua’nii enè xúgíin mbáxtè.\n\nÑÒ’ÒN\n\nXtáa ñò’òn maxaa\nxtáa ñò’òn mañàà’\nxtáa ñò’òn skunii\nxtáa ñò’òn mùjmìì’\nxtáá tsí mixtíi\n\nnáá tsí xtáa ná\n\nxtaa ikáán’ rá.\n\nNDXÀ À DI NI’NIÌ WAJIIN\n\n-Dí inèla’ ìjèn Xígè’ màthàn’la’\nmbá ajngáa di ni’ni mbáa\nwajíín tsí ndèyòò ikhúún’\nkháma dí ni’kha ikháá. Ni’niìre\nmbá ndxàà niguwá mba’iin\nxùkú’ go’óo rè.\nNi’khà mbáa àñà’, mbáa\ngàá.\nMbá yàá’ ì’wíin xùkú...\nikháanla ìjèn mùthùn’\nithaán.\n\nRÈ’È\n\nRígà rè’è mañà’\nrígà rè’è mi’ñuu\nrígà rè’è mòjmò’\nrígà rè’è mi’xá\nxkua’ nii nàkìxìì\nnímì’ rí nandoo ja’yaa’.\n\n###### DÍNE ÑAJUUNNÈ THIYÁÁ RÁ Mbáa xàbò xtáa aúun jùbà’ kuchìì kuitsíìn jamí tsawììn wá. Ídò nagájnuù, na’gàà máján wá ndaskuìì. Mañà’ tsùdà’xò’ jamí mi’xá awánxò’ nguáná nujndáàxò’ nguáná nujndáàxò’\n\n###### RÀMAJAN MIKHA JUBÀ Maphú ràmáján mìkha xaná júbà, numuu rí ndámbìin xúgíin inii xùkú tsí júwà’ ná júbà, Xú’khuèmá mangaa nà’khà rayámbà xaná jmàá ixè, jami ndámbìin xùkú.\n\n###### XTÌ’KHÀ JÚBÀ Maxa xtì’khà, ikhíin nagájnuu xuapa nàgùma gu’wá rí juwaló’. À tiàwàán xtì’khà jamí xúgíí ixè, á rà’khá màmbá-nè.\n\nGÀYU GÀJMÀA DUNN RÀMBÒ\n\nMbáa tátà nì’du ixè náduun ná\nrixòò go’óo, maphú nijmàà duun rí\nitháàn “duun ràmbò”, mijngi-má’\nikhíin ni’ diì xkuun yúwà’ rà’khà\nmájin, nijmàà rà’khà rí maxa, rí\nmi’xá jamì rí mixku.\nMbá mi’tsú nìgànú mbáa gàyú\ngàjmàá àdée nda’yá rí mèkhò,\nndi’yoò rí mitsaan rà’khà rígà,\nÀ’ khuèn i’thúùn àdée:--Xúgè rí\nnigájna májánló’ rá numuu rí\nnikujma rí mò’phòló’, ata’ yá rí xó’ o\nrudu mètso asndo nguánthà iyaa’,\nndawà àmá’ mbà’yaló’ .\nJngó xkua’nii ni’nìi mbámbáa má’\nndi’yá rà’khà rí mèkhò.\nTsí lajuíin ndi’yoo rí phú mitsaan\n\nmòjmò duun rigà, phú ndaskò\nmikhuìì jùmùù jngó ta’niimá’\nmìkhuìì rà’khà rá, tsimù’má’ xúgè’\nná ixe náduun, mbáko nìkìjmaà\nni’khòríguíì mbá duun, mbégo e’ne,\nrà’kháa tsí lájuíin gi’dùùn, ndxa’wáska\nrú’khuèn nidxaun rudúù, nìkàá\ngá’yóò díne nìgí’ nuu àdéè.\nNàmbìyà’ asndo màjàñúu tsí lájuíin\nrìgàà mbáyíí rtaxemina ná aúun\nyúxà’ rú’khuèn ndi’yoo rùdúù,\ngonixìimá’ mangaa nàmbìya’.\nRí nambiyèè’ gathiìn, túyáà xáne\nnika mbro’on, ámbà-má’ nidxàwíìn\nrí nawán ì’khà xàbò gajmíí xùwán,\nngujuìín’má ragáñúù, nànguálá\nni’phìì rà’khà, numuu rí nìngrà’aa tsí\nlájuíin ni’khò duun.\n\nIXÈ\n\nRí phú mitsaan ithanè xtaa xanáá.\nXúgíin xùkú jamí xàbò tsí ní’ngùún.\nnduyàa xùún’ ná xkàmixaa’.\n\nIXÈ NDXÁAMA MAXA\n\nIxè ndxáma maxa naxná\nndxámuu nakho táta gajmí’ ìjìn.\nxú’khuèmá nàngùju ànè nàtsè ixí\nna’ne gajmà ánè jngó nàkù, wiine.\nT síxkìdxù’ gajmí’ ìjìn’.\n\nÀGAXANA\n\nÀgaxaná nàgùmii xanáá, naga’nuù\nná rigà xaná mèdò\nNumuu ná mèdò, ikhíin rigà iná\nrudu na’phìì\nPhú namangùúùn’ xí màràjmìi\n\nJUWÀ’ JINUU XÙKÙ\n\nXtáa jinúu xùwán gàjmàá xtángidi\nxúkkhuemá’ mbàxtá gajmàá\nxedè,\nnumuu rí wa’xkúùn ne’ne ñà’níi.\nNáá rí a’khán nìxùdà’míjnéè xí\nmbú yáá’ló’rá.\nTsiánguá lò.\nIkhaa jngó nutha’mijnéè gajmíi.\nXùkú xána xáne gúnìì rí màthangìiì\ngajmíì ñà’ ñiì.\nNáá rí gúnìì xí mbú’yááló’rá.\n\nRÈ’È MAÑÀ’\n\nRè’è mañà’\nrígà xanáá\nmàgágò màxnàà\njngó màrmá’ marmá’an\nnímiàa’ gàjmàá numu’.\n\nXEDÈ\n\nKésò mi’xá, késò\nmindaskò’, késò,\nmi’tsín, yá’ dúu xedè\nigajnuunè xedè\nmixtíi xede skunii\nya’dú ixneè.\n\nDXA’GU GAJMII TSÒTSOON\n\nMbá wakhíí nikujmìí tsòtoon inuu mbá\njúbà rí wá’an majiùùn pátsí mbà’ò.\nXómá’ nánà tsí tsùtiin gí’daa dxá’gú,\nnigí’maà màgágùun tsòtoon.\nIdò nigànú dxá’gú lájuíin ná gatiin\ntsòtoon, xé nitù’úùn ná aún xaná mèdò\nskòjò ò, jmàákháan iyoo nújngúún\ntsòtoon’.\nIkhíin nijína ma’áan dxá’gú gajmíí tsùtsiin.\nA’khuèn nigí’dùùn nìmbìyee skòjòò jamí\nnindxa’wá rìdeè inuu nánì ì rí\nMagí’yáà jámí nànguá xí nidxauun\nnánìì numuu rí phú’ tsínguà’ ná nijína\nma’áan.\n\ntandátìgààmá’ tsí nidxauun jamí\nniñáwín àkuìin ji’yáà.\nMbáa nánà tsí nixtáa krìdoo júbà ná\nnijína ma’áàn gajmíì tsùtiìn mbi’yuu\nSiliánà nikà jayóo aguu rondò\nnìgí’ yá aà’ná aun xaná, mèdò nìkàaà `~\ngajmàáà ná go’óò ni’guiì. Xkua’nii ne’ne\nrí tiguii ná aúun xaná, asndo watse ;\nnixkamìiì tsùtìin jagùun nikàa go’óò.\nXómá’ ñániì nànguá ni’gu jañii mbro’on\nrí nixná gamíjuun rí ndawàà.\nXí xta’diin xùkú, mi’cha ágídìin\nmaguwáàn á rà’khá màgí’naa’xó ‘\nnigí’nuu dxá’gú tsígè.\n\nXÙKU XÁNÁ\n\nRi phú mitsaan iwán aúun\njúbà enè xukú xáná ná juwalo’.\nRú’khuèn iyoo rí mùxúradíìnló’\ná rà’khá màmbíin xùkú tsí\nnonè gagìi júbà’ló’.\n\nRU’ WA\n\nIdò rí maxnúu ru’wa\ntsíyoo màgùma ñajon,\ntsíyoo mu’guàló’\nnagajàà matha,\nnamangùù’ bègò,\nnafrigu e’tsén,\nxó itsí mi’xá ja’nii-nè\njamí nàmbiyàa’ nè.\nTátí’ na’thán rí máján\nxí naxnúu ru’wa,\nikhaa jngó màjmà à\nrí mò’pholó’.
|
yua-books-7
|
yua
|
Narraciones Mayas de Campeche\n\nY pues sentía que, en que se cerraba la piñuelilla, quedaba más y más apretujada.\n\nY se preguntaba:\n\n—¿Y ahora cómo le voy a hacer? ¡Dios mío!\n\nEstaba ahí sentada dentro de esa planta, cuando de repente se acordó del resto de\n\nla canción y empezó a decir:\n\n—¡Ábrete piñuelilla, ábrete piñuelilla, ábrete piñuelilla!\n\nCuando vio que ya se había abierto la piñuelilla, salió corriendo de ahí, ¡Dios! Se\n\nfue de ahí. Para entonces el conejito ya había llegado a una cueva. Se metió a la cueva y\n\nnomás estaba con las patitas hacia arriba fingiendo que sostenía el techo de la cueva desde\n\nadentro. La señora puma se metió a la cueva también.\n\n—¡Ay! Ése es mi prófugo, ahorita… —se decía—. Hoy sí voy a comérmelo.\n\nEntró a la cueva y le dijo al conejo:\n\n—Hola Juanito. Tú fuiste el que me engañó.\n\n—¡Ay Dios! —le respondió el conejo—, desde que empezó el mundo, a mí me\n\npusieron aquí en esta cueva, ya ves cómo estoy.\n\nY con sus patitas, fingía que sostenía la cueva.\n\n—Ni modo, ya me cansé mucho. Si quisieras —le dijo el conejo a la señora puma—,\n\nme podrías ayudar.\n\nSe acercó la pobre señora puma a ayudarlo y pensó que estaba sosteniendo la cueva,\n\npero nada más tenía abiertas sus patas. Juan conejo entonces le dijo:\n\n—Voy a comer, ahorita vuelvo. Cuando regrese, pues ya te vas.\n\n—Aah, está bien.\n\nAhí fue que la señora puma se quedó en la cueva y el conejo se fue. Ahí estaba la\n\nseñora puma, creyendo que de verdad estaba sosteniendo la cueva. Cuando movía tantito\n\nlas patas, sentía que se desmoronaba la cueva y la volvía dizque a sostener. Después de un\n\nrato se hartó y dijo:\n\n—Pues éste sólo me engañó.\n\nCuando quitó sus patas se dio cuenta que la cueva no se caía. ¿Cómo se iba a caer?\n\nSi es de una sola pieza. Así fue, salió corriendo también, y se fue. El conejo seguía yéndose\n\nMaayáaj Tsikbalilo'ob Kaampech\n\npor el camino que había tomado hasta que llegó, y entonces vio esa que le dicen la planta\n\nde caquixtle. [1] Y se metió ahí...\n\n**C** **ésar** **:** ¿Qué es el caquixtle?\n\n**L** **iboria** **:** Creo que era de esa cosa, creo que es como un bejuco. Sólo he escuchado que le\n\ndicen así, que porque se estira como un resorte. Pues cuando Juan Conejo pateaba el piso,\n\nse iba para arriba esa planta, después regresaba y se volvía a ir, como resorte. Llegó la señora\n\npuma y le dijo a Juan conejo:\n\n—¡Eres tú!\n\n—No, no soy yo. ¡Dios, a mí hace mucho tiempo que me pusieron aquí! No puedo\n\ndejar este lugar. Pero ven acá, siéntate a ver lo que voy a hacer.\n\nAl decir eso, ¡rrruuuuun!, se iba el conejito, se elevaba. Después regresaba otra vez,\n\nse elevaba y regresaba otra vez. Así estaba ahí colgado, y fue así que volvió a convencer a la\n\nseñora puma para que se quedara a cuidar la planta de caquixtle donde estaba. Y entonces\n\nde nuevo se salió el conejito. ¡Ay Dios, otra vez se fue de ahí! Llegó a una sarteneja, a una\n\ngran sarteneja, y se subió corriendo a la rama de un árbol. Ahí estaba boca abajo, cuando\n\nla pobre señora puma llegó y se dijo:\n\n—¡Dios mío! Tengo sed.\n\nSe tomó de golpe el agua y vio que ahí estaba la imagen del conejito en el agua.\n\nPero no porque estuviera dentro del agua, ya que él estaba arriba. Era sólo su reflejo que se\n\nveía en el agua. La señora puma dijo:\n\n—Tengo que beber toda esta agua para comérmelo. ¡Hoy no se salvará!\n\nEmpezó a tomar el agua y cuando sentía que ya estaba llena, la escupía. Eso hacía\n\nla pobre cuando le estalló la panza y así murió la pobre señora puma. El conejo ahí seguía\n\nacostado boca abajo. ¿Qué hubiera podido matarlo? Él estaba arriba.\n\n**C** **ésar** **:** En la rama de un árbol.\n\n**L** **iboria** **:** Ajá, y la pobre puma, así acabó la pobre. Sí, así es. Éste fue el cuento del conejito.\n\n1 Cissus microcarpa Vahl o Cissus sicyoides.\n\n#### Eligio Uicab Mena\n\n78 años\n\n*Cumpich, Hecelchakán, Campeche*\n### ***«Jats'wo'oj»***\n\nLe wa a k'áat ka in tsikbalt teech maaya, leti'e' le ba'ax úuch ti' le k nuukilo'obo'. Lela'\n\nle ka j-úuch ti' le k nuukilo'obo', úuche' jach táaj yaan ja'asajáóol, ja'asajáóol. Je'elo'\n\nku jook'olo'ob k'áaxo'. Yaan u k'aaba' jump'éel, u k'aaba'e' Báalam koj. Báalam koj ku\n\nbáalantikuba'ob tu paach le che' xano' utia'al a k'áatale', ku jáats'k'atikeche'. Uti'al a\n\nk'áatale' ku jáats'k'a'btikech uti'al u bis u bak'el ti' u mejenil, u mejenil. Je'elo', le túun\n\nle óotsil máako'obo', leti'obe' como mina'an rifle ti'obe', chéen yéetel yúuntun, yúuntun\n\nyéetel lanza. Yúuntun. Le yúuntune' le ku pi'ik'tiko'obe', ku tsa'ayal' ti'e', ku kíinsiko'ob.\n\nPero le túun le ba'alche'o', ku ta'akikubáaj. Ka k'áatal tu tséele', ma' ta wilik, ma' ta wilik.\n\nPero le je'elo' jach táaj… chéen bey traicioneroe'. P'áat ku k'aatik u… ku náaysik u yóol\n\nmáak, ku náaysik u yóol máake'. Le uti'al túun a máane', como yaan u mejenilo'obe', ken\n\nu jáampaytech beya', le a bak'elo' ku ch'a'ik. Le ken u lúubsecho', ku kíinsikech. Le túun le\n\nken un kíinsech beyo', leti'e', u na'atike' leti'e' a táamanil yéetel a puksi'ik'alo' ku ch'a'ike',\n\nku bisik, ku bisik. Bey le u janalo'ob leti'obo'.\n\nKa túun tu ya'alaj le nukuch máako'obo':\n\n—Lela', ma' chéen ku meento'obi' —ki—, yaan uláak' —ki—, yaan uláak'.\n\nLeti' túune' ku máan bey ku kulampaachil beya', ku bin beyo', ma' ta na'atike'\n\ntu'ux binij. Leti' túun lelo', u k'aaba', le jats'wo'oj, jats'wo'ojo'obo'. ¿A wojel wáaj ba'axten\n\njats'wo'ojo'obo'? Yaan u jáats'k'a'btikech beya'. Yaan u jáats'k'a'btikech uti'al u p'uchikech.\n\nJe'elo' túun le jats'wo'ojo' beyo', leti'obe' ku yaantalo'obe' puro tu paach che'. Como le úucho',\n\nnukuch k'áaxo'ob, ti' ku baláantikuba'obi'. Je'elo', le túun ka tu ya'alajo'ob le máako'oba':\n\n—Ko'ox much'kabáaj —ki—, ko'ox much'kabáaj ka páatak il le ba'ax ken k meent\n\nti' le ba'alche'o'. Tumen ya'ab éet láak'alo'obe' ts'u kíinsa'alo'ob.\n\nKa túun tu ya'alaje' leti' le uláak' juntúulo', ki:
|
maq-ebible-T16_13_1
|
maq
|
Nina xi tisua me cjuahñu rë ngayëjë ni xi tjin ne, vëë me hacutjin tivitéxa ri. Hacuaha Cristu Jesús, me xi casua cjuaquixi rë xcun Poncio Pilatu ne, vëë me hacutjin tivitéxa ri.\r\rCjua xi tivitéxa ri ne, tinohye. Hacuiin nindeye cjua vë ta nihñichihin, hisca xi cuechu nixtin xi cuinduva nga Nai naja Jesucristu.\r\rHane hya xi cuechutaha nixtin vëhë ne, Nina tsingatju nga me Jesucristu. Nina ne, me vëhë xi ndaja me, me vëhë xi tyjahi me. Ngu ni me vëhë xi matitjun me. Matitjun me tsëhë ngayëjë ni xi matitjun. Matitjun me tsëhë ngayëjë ni xi vitexa.\r\rNgu ni me vëhë xi tsajin nixtin cueya me. Tacun me xcun ngu ndavá seti ndajyihi, xi tsajin yo cuma cuechu. Hacuaha tsajin yo cavëë rë me, hacuaha hisca ngu cumaji scutsejen rë me. Me vëhë xi catjaharcun xuta me. Me vëhë xi catitexa me yëjë ni nixtin yëjë ni hora. Cuatjin jain.\r\rXuta xi jemu tjin rë me cjuanchina rë ngasunhndë vihi ne, titexe rë me xi hacuiin sahmi yehe me yojo rë me. Hacuiin cuetaha cacun me cjuanchina xi tjin rë me ta, vëhë ne, tsajin cjuaquixi xi cjuecani rë. Peru catetaha cacun me Nina ta, Nina ne, hacuiin choho me ta, me vëhë xi sua naja me yëjë ni xcusun xi ndajyihi tsajan.\r\rHacuaha tinoje cojo rë xuta nchina xi cuacun jan ne, yehe cjuandaja catisahmi me cojo ngayëjë ni xuta. Mijí rë xi choho me.\r\rXi cuatjin sahmi me ne, tivetjo me cjuandaja xi sehe cumachjirëhë rë me, hacuaha sacú rë me cjuahñu xi cjuaquixi.\r\rNgaye Timoteo ne, chjehecuende cjua xi ha ntse siu. Xi cavetinrcuiin cjuavisiajmi yumahasen xi chuyiin rë Nina tsëhë. Hacuaha xi cavetinrcuiin yëjë ni cjua rë xuta xi hisca ngajñi rë me matanguaain cjua rë me, handasa chja me xi jemu vechu cjuatacun rë me xi vijnercu me cjua.\r\rPeru me xi cuatjin chja ne, ha cavetjuxin me tsëhë cjuachacun xi macjain naja.\r\rNina catisua nuju me ngayujun ni cjuandaja rë me.\r\rNgahan Pablo ne, apóstol tsëhë Cristu Jesús má ngahan ta, tsëhë xi cuatjin meje rë Nina. Vëhë xi catsingatju ná me, xi cuichjá cojo xuta ta sua naja me ngu cjuahñu ndajyihi, sa xi nihña tangun cjuatacun naja cojo Cristu Jesús.\r\rNgaye Timoteo ne, tsihindu ri xujun vihi ta, tsëhë xi sacuaha quihndi ndaja naha ngaye. Nina Nahmi naja cojo Cristu Jesús Nai naja ne, catamayuma rë me ngaye, catisua ri me cjuandaja, cjuajeya.\r\rNixtin nixten, hora xi sahme oración naha ne, jercu veyanangë ri, hacuaha suá nacuechji rë Nina. Hacuaha sahme xa rë Nina cojo ngu cjuatacun tyjahi, sacuahatjin casahmi xutachanga naha.\r\rVitsjen ná hacutjin cachjihnde, ngatsë rë xi cavétju cëjë tsiji. Hacuaha jemu meje ná xi ndove tjengui ná, sehe ngahan ne, jemu ndaja cuma ná.\r\rHacuaha vitsjen ná hacutjin xi jemu ndaja macjain ri cjua rë Nina, sacuaha tjin xi titjun camacjain rë chicuhun riji, chicuhun Loida, cojo na Eunice naa riji. Hane fëmangúcacun xi cojo ngaye ne, ha cuatjin ndaja macjain ri.\r\rVëhë xi chjá cojo ri ta xi catiin cahndë́ xi cjuë cjuatacun xi casua ri Nina, hya xi cavétahantsa ri.\r\rTa Nina ne, hacuiin casua naja me ngu cjuatacun xi ngayaan ne, cumacjintacun ta, casua naja me ngu cjuatacun xi sacú naja ngahñu, xi nihña hmu tacuun xingueen, hacuaha xi scaa naja cuetjoon yojo naja.\r\rVëhë xi hacuiin nihñi savá, hya xi cuinoje cjuandajyihi tsëhë Nai naja. Hacuaha hacuiin nihñi savá ngatsë naha ngahan xi tejñaya ndavaya, ngatsë rë xi chjá cjua rë me. Hacuiin nihñi savá ta, nihñi ngahñu cojo yëjë ni cjuañihi xi cuátji cuma, ngatsë rë cjuandajyihi xi tinoje. Cuatjin nihñi hacutjin chutaha ngahñu xi tisua ri Nina.\r\rNina ne, cavaxëtje naja me hacuaha cavaxijin naja me, xi cuma tsëhë me ngayaan. Hacuiin ngatsë rë xi jemu ndaja canihña xi cuatjin casahmi me ta ngatsë rë xi cuatjin meje rë me, tsëhë xi jemu ndaja me. Hisca xi chaja sa cuejña ngasunhndë ne, ha catsingatahacacun Nina xi sua naja me cjuandaja rë me, ngayejen ni xi tsëhë Cristu Jesús ngayaan.\r\rHane hya xi cafehe Cristu Jesús, me xi vaxëtje naja ne, hya camachaya jain naja cjuandaja rë Nina jan. Hane Cristu jan ne, catsicjë me ngahñu rë cjuaveya, hacuaha casuacuenda naja me ta sua naja Nina ngu cjuahñu ndajyihi, xi tsajin nu tsajin nixtin cueyan nga. Vëhë cjuatacun xi vicuya naja cjuandajyihi rë me.\r\rNina ne, casua ná me xa xi suá cumachaya rë xuta hacuaha cuicuyá rë xuta cjuandajyihi rë me.\r\rNgatsë rë xa vëhë ne, jemu cjín cjuañihi tivátju jima. Peru ma savaain ná, tsëhë xi ha hvë Cristu, hacuaha camangucácun cojo rë me. Hacuaha tjin ná cjuaquixi xi me vëhë ne, jyë me cojo cjuatacun rë me xi cuetjo ná me, hisca nixtin xi cuinduva nga me nguehe ngasunhndë.\r\rNihñi sacuaha tjin cjuaquixi xi ha cachjá cojo ri. Hacuaha nguñajatacuin catamacjain ri Nina, hacuaha nihñi hmutacuin xinguin, tsëhë xi ngaye ne, ladu rë Cristu ngaye.\r\rNihñicuende cjuaquixi xi casua ri Nina. Hane Hasen rë Nina xi tacun cahntsua xahasen naja ngayejen ni xi macjain naja me ne, Hasen vëhë xi sua ri ngahñu xi cuatjin nihñi.\r\rNgaye ne ha hye xi ngayëjë ni xuta xi tsëhë ladu xi hmí rë Asia ne, casmicacun ná me. Ngajñi rë xuta xi cuacun jan ne, hinchajñi cha Figelo cojo cha Hermógenes.\r\rPeru cha Onesíforo ne, catamayuma rë Nina yëjë ni ndava cha ta, tsëhë xi jemu cjín ndiya xi casahmi cha cjuandaja xi cavisecoo ná cha. Hane cama savaain rë cha xi tejñaya ndavaya.\r\rXi tu cafehe cha nguehe nandya Roma ne, cavetsihin cavanguise cha ngahan, hisca xi casacu rë cha ngahan.\r\rNai naja ne, catamayuma rë me cha, nixtin hya xi cuinduva nga me nguehe ngasunhndë. Ta ngaye ne, ha ndaja hye hacutjin xi jemu cavisecoo ná cha ngajan nandya Efeso.\r\rPeru ngaye tsan ne, catisua ri Cristu Jesús cjuandaja rë me, xi cuma cuinechin nguñajatacuin.\r\rJemu cjín xuta xi hacuaha caviseñuju me yëjë ni cjua xi cachjá cojo ri. Peru quihndë ne, meje rë xi ticoye rë ngujo cha cjua jan, cha xi tsejen xi mangutacuin cojo rë hacuaha chutaha cjuatacun rë, sehe cha xi cuacun jan ne, hacuaha cuicuya cha xuta xi yahnga.\r\rNgaye ne, nihñi ngahñu xi scaa ri cojo yëjë ni cjuañihi xi cuátji cuma ngatsë rë Cristu Jesús, sacuaha tjin caa rë ngu sindadu xcun ngu si.\r\rHane sindadu xi hinchajñi cha tsëhë xa xi yaha cha ne, cumaji tsinguisehenjñi cha tu mé ni xa ta, tjin rë cha xi sahmi cha hacutjin xi chuya rë me xi matitjun tsëhë cha.\r\rHacuaha ngu cha xi cuisehen xcun ngu juegu xi ntsavë cha ne, sa xi chohotjin ntsavë cha ne, sacuiin rë cha cjuatjo, handasa tjun cha cuetju cha.\r\rHacuaha cha xi sahmi xa nguijña ne, meje rë xi cha vëhë xi titjun satë rë cha tsëhë xitjë xi casahmi cha.\r\rNdaja ningatehetacuin hacutjin cjua xi tichjá cojo ri. Sehe Nai naja ne, me vëhë sahmi me xi cuijnercui cjua vë.\r\rNinguitsjin xi Jesucristu ne, cavascaya rë me ngajñi rë nima, hacuaha canduva tjë rë me xutachanga naja David. Vëhë cjuandajyihi xi ngahan visiajme cojo xuta.
|
ote-books-408
|
ote
|
zuzu *HÑÄHÑU — ESPAÑOL* 404\n\n\nTambién le llaman animalito, como la\nzorra, el tejón y otros animalitos.\n**zuuemänxa** *s* gusano del elote\n**zuuengo̱** *s* cresas, gusano de la carne\n**zuzu** (zúzu) *s* 1. abuela **Nuga, xi rá**\n**hmädiga mä zi zuzu.** Yo soy el consentido\nde mi abuelita.\n2. anciana **Tengu hängu njeya pe̱** **̱tsi**\n**nuni ra zi zuzu.** ¿Cuántos años tendrá\naquella ancianita! *Variantes* **nzuzu**,\n**zyuzyu** *Sinón.* 1: **nita** ; 2: **tixke**, **tiya**\n**dänga zuzu** *s* bisabuela\n**zuzunänä** (zúzúnä [̌] nä) *s* abuela que sirve\ncomo madre *Véase* **zuzu**, **nänä**\n**zuzuto** (zúzútǒ) *s* mamá de la suegra *Véase*\n**zuzu**, **to**\n**zu̱di** (zú̱di) *vi* estar colgado **Ya bätsi bí**\n**ñeni habu̱ bí zu̱di ya mpemfo. ̱** Los niños\nestan jugando donde están colgados los\ncolumpios.\n**zu̱fri** (zú̱fri) *s* 1. cerda **Xi xá ma nuyu̱ ya**\n**zu̱fri, tsa dä mete.** Están muy largas esas\ncerdas y se pueden tejer.\n2. crin **Ekuabi yá zu̱fri ra fani pa dä**\n**neki mähotho.** Péinale la crin al caballo\npara que se vea bonito. *Sinón.* 2: **stä fani**\n**zu̱gu** (zú̱gu) *s* capullo *(de la oruga)* **Bui ̱**\n**na ra zuue, tsu̱ti rá ngu ha yá tu̱ka ye̱**\n**ya bai ga za; ha nuä rá ngu, rá thuhu ra**\n**zu̱gu.** Existe una larva que cuelga su casa\nen las ramas chicas de los árboles, y su casa\nse llama capullo.\n**zu̱i** [ *Forma secundaria de* **tsui̱** ] regañar\n**zu̱kto** (zú̱kto) *s* hierba varuda *(reg.),*\nhierba paluda **Ra zu̱kto, geä na ra**\n**ndäpo hintsu̱ te ra dängi ha rá xi, ra**\n**notsi.** Hay una hierba varuda que no crece\nmuy grande y es de hoja chica.\n**zu̱mi** (zǔ̱mi) *s* pepenador de chile\n**zu̱nde** (zǔ̱nde) *s* cresta **Bu̱i ra ya o̱ni, ya**\n**zu̱nde; dí beni ge ya hoga oni̱** **u̱.** Hay\nalgunas gallinas que tienen cresta; pienso\nque deben ser de buena clase.\n*Variante* **nzunde ̱** *Véase* **zu̱di**, **de**\n**zu̱ni** (zú̱ni) *vi* 1. repicar *(campana)* **Ya bí**\n**zu̱ni ya tegi ha ra nijä, bí ts̱** **ohni ya jäi.**\nYa están los repiques de campanas de la\niglesia llamando a la gente.\n\n\n2. sonar **Ra do gí thonti, i zuni ̱**\n**nguanda ra bo̱jä.** La piedra que estás\ngolpeando suena como si fuera fierro.\n3. hacer mucho calor **Nuni ra jäi, mä dä**\n**zu̱di ra däpa; nzäntho hudi ha ra hyadi,**\n**mäske xi zu̱ni ra hyadi.** Aquella persona\nva a enfermarse de fiebre; siempre está\nsentada en el sol, aunque haga mucho\ncalor.\n**zu̱ngahñäto** *adv* a las ocho horas\n**zu̱nti** (zu̱nti) *vt* sonar **Ya ogi zu̱nti nuä**\n**ra bo̱jä, ge dí ngogu ko ra nzunṯ** **i.** Ya no\nsuenes ese fierro que me ensordece el\nsonido.\n\n**nzunṯ** **i** *s* sonido\n**zu̱nza** (zu̱nza) *s* nevada, nieve **Ya pe̱tsi**\n**ndunthi ya jeya, bi dagi ya zu̱** **̱nza.** Ya\nhace varios años que cayó una nevada.\n*Sinón.* **xija** *Véase* **zu̱di**, **za**\n**zu̱sta** (zǔ̱sta) *s* perrilla, orzuelo\n**zu̱te** (zú̱te) *s* regañón **Bu̱u̱ ya hmu, xi ya**\n**zu̱te; ntse i tsu̱** **̱i yá bego. ̱** Hay patrones\nmuy regañones; regañan mucho a sus\npeones. *Sinón.* **hyo̱thyä** *Véase* **tsu̱i**, **tsute ̱**\n**zu̱ti** [ *Forma secundaria de* **tsuṯ** **i** ] 1. chupar\n**Ya tsaxmägu bi zu̱ti ra mä rekua.** Los\nmurciélagos chuparon a algunos de mis\nmulos.\n2. fumar **Nuni ra jäi, xa stí zu̱ti ya**\n**yu̱i.** Aquella persona no parar de fumar\ncigarros.\n**zu̱thä** (zǔ̱thä) *s* pepenador de maíz,\nrebuscador de maíz **Ra zuthä bí tsu̱** **thä ̱**\n**habu̱ ya bi uadi ra sofo.** El pepenador de\nmaíz está pepenando donde ya se terminó la\ncosecha. *Véase* **tsu̱**, **dethä ̱**\n**zu̱tsi** (zǔ̱tsi) *vt* soliviar, alzar **Zu̱tsi tsu̱**\n**nuä ra za, mentä ga huitsa na ra za ga**\n**ntho̱tse.** Alza un poco ese palo mientras le\nmeto un palo que sirva de atrancadero.\n**zu̱xyä** (zu̱xyä) *s* último hijo, última cría en\nnacer **Nuu̱** **reṯ** **a yá bätsi xa me̱tsi nuni**\n**ra behñä, gehni ra zu̱** **̱xyä.** De diez hijos\nque ha tenido esa mujer, aquel es el último.\n*Variante* **zu̱xañä** *Sinón.* **ngatatse**\n**zu̱tsi** [ *Forma secundaria de* **tsu̱tsi** ] besar\n\n# **DICCIONARIO ** **ESPAÑOL – HÑÄHÑU **
|
spa-books-9
|
spa
|
*Manual para el candidato en el estándar de competencia EC0015*\n\n**[Actividad]**\n\nCon sus propias palabras explique cómo se realiza una interpretación\noral de lengua indígena al español y viceversa.\n\nDurante la interpretación (trasmisión de mensajes) usted debe:\n\n|•|Tomar su turno para hablar con base en los acuerdos previamente definidos con la autoridad correspondiente.|\n|---|---|\n|•|Utilizar la lengua indígena o española según corresponda para transmitir los mensajes.|\n|•|Dirigir su mirada hacia el hablante de la lengua al que está interpretando.|\n|•|Conservar el contenido del mensaje original sin alterar su significado.|\n\n\n\nEjemplo: *El carro era rojo y brillante.* Ahora interprete y escriba\ncómo se diría en su lengua indígena:\n\n\n\n|•|Manteniendo la intención de las frases utilizadas en los mensajes. La intención de la frase es el propósito del mensaje, el mismo debe ser transmitido genuinamente por el intérprete, con la posibilidad de utilizar diferentes palabras y términos pero conservando sus implicaciones, ya sean aceptar, rechazar, negar, amenazar, agraviar, etcétera.|\n|---|---|\n\n\nEjemplo: *¡Yo nunca he fumado marihuana, ese maldito mentiroso*\n*está inventando!* La expresión anterior se está afirmando en tono\nmolesto y con un alto volumen de voz. Trate de interpretarla en su\nlengua indígena y en español:\n\n**37**\n\n*Manual para el candidato en el estándar de competencia EC0015*\n\n|•|Usted va a mencionar cada uno de los detalles que diga el hablante de la lengua al que está interpretando.|\n|---|---|\n\n\n\nEjemplo: *El camión de entrega, que iba al sur, estaba dando vuelta a la*\n*derecha en la intersección cuando de pronto el auto deportivo color rojo*\n*amanecer, que iba hacia el norte, trató de dar vuelta hacia la izquierda,*\n*cuando se percataron de que estaban dando vuelta por el mismo carril,*\n*ambos tocaron el claxon, pero siguieron dando la vuelta sin frenar.*\nInterprete el mensaje en su lengua indígena, revisando que ha\ntrasmitido cada uno de los detalles:\n\n|•|Va a pronunciar cada una de las palaras con claridad, ya sea en español o en su lengua indígena.|\n|---|---|\n|•|Durante toda su participación tiene que utilizar un tono de voz alto, para que todos los presentes lo escuchen.|\n\n\n\n**5. Solicita a la parte que tenga uso de la palabra que**\n**le repita el mensaje**\n\nCuando le falten detalles de comprender o no alcance a escuchar comple\ntamente la idea de un mensaje, solicite la palabra y pida a la autoridad\ncorrespondiente que repita el mensaje.\n\nEjemplo: Alza la mano en señal de pedir la palabra y dice: *Señor,*\n*Juez, me puede repetir la última frase que mencionó.*\n\nCon frecuencia las personas hablan muy rápido y dan datos muy precisos\nque en ocasiones no alcanzamos a apuntar. Como intérpretes, para tras\nmitir fielmente los mensajes, es importante que tengamos esa informa\nción completa, por lo que se le recomienda ir tomando notas de la infor\nmación que le proporcionan.\n\n**6. Utiliza la paráfrasis durante la interpretación**\n\nDurante su evaluación es necesario que utilice la paráfrasis, pero ¿qué es\nla paráfrasis?\n\nEs el recurso mediante el cual se puede dar un mismo mensaje con otras\n\npalabras pero respetando su sentido e intención.\n\n**38**\n\n*Manual para el candidato en el estándar de competencia EC0015*\n\nEl uso de la paráfrasis debe de realizarlo conforme a lo siguiente:\n\n|•|Cuando se carezca de términos equivalentes entre las lenguas.|\n|---|---|\n|•|Con base en la información proporcionada por las partes.|\n\n\n\nEjemplo: *Plagio es una reproducción de la labor del prójimo.* Paráfrasis: El\nplagio es una copia del trabajo de otra persona.\n\n**[Actividad]**\n\nParafrasee las siguientes oraciones en español:\n\n- • Las garantías que se le otorgan a una persona que está siendo\nprocesada, de acuerdo con el artículo 20 Constitucional, son: que se le\nrecibirán los testigos y pruebas que ofrezca en los términos legales,\nayudándole para obtener la comparecencia de las personas que\nsolicite, siempre y cuando estén domiciliados en el lugar del juicio…\n\n- • El auto de formal prisión tiene su fundamento legal en el artículo\n19 de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos…\n\n**39**\n\n*Manual para el candidato en el estándar de competencia EC0015*\n\n*Utiliza la paráfrasis durante la interpretación*\n\n**7. Solicita a la autoridad la explicación de terminología**\n**desconocida**\n\nEs obligatorio que durante la interpretación de mensajes usted pregunte la\nterminología que desconoce o que no sabe qué significa, para que las au\ntoridades hagan de su conocimiento el significado de dicho concepto, y con\nello usted lo entienda y pueda trasmitir el mensaje claramente al indiciado.\n\nSe recomienda que, en caso de que las autoridades de justicia no utilicen\nterminología que sea desconocida para usted, realice el ejercicio con al\nmenos una palabra para que las autoridades le expliquen el significado y\npueda confirmar si lo entendió, a fin de que el evaluador pueda calificar la\nforma en la que solicita dicha explicación y confirma lo que entendió.\n\nPara solicitar la explicación de la terminología desconocida es necesario\nque usted:\n\n|•|Solicite al Juez o a la autoridad correspondiente que le explique la terminología que desconozca.|\n|---|---|\n\n\n\n**Nota: Es requisito indispensable** la realice **antes** de que efectúe la\ninterpretación al indiciado y confirmando el significado de la palabra que\nva a interpretar, con base en la información proporcionada por las partes.\n\nEjemplo:\nIntérprete: Señor, Juez, ¿me puede explicar qué significa **“abigeato”** ?\nJuez: **“abigeato”** es el hurto de animales de ganado por ejemplo;\nvacas, ovejas, caballos, cerdos cabras, etc.\nIntérprete: Entonces, ¿ **“abigeato”** es la sustracción solo de animales\nde ganado?\nJuez: ¡Sí!\n\nEl significado que usted confirme lo interpretará al indiciado.\n\n**40**
|
poi-books-15
|
poi
|
***chaanij*** STst . Chaneque. Si'iga n ɨ kpa\nmity ɨɨ pi, nan ɨ ga'y pooma chaanij.\n‘ Si vas a pescar, llévale copal al\nchaneque ’ ; Chaanij je'am i'oomi\nt ɨ ' ɨ p ɨ . ‘ El chaneque es el dueño de\n\n’\nlos peces .\n***chacha*** STst . Chachalaca. Chacha\nw ɨ 'aap tangku't. ‘ Las chachalacas\nson aves comestibles ’ ; Chacha\nchi'i ip ɨ k. ‘ Las plumas de las\n\n’\nchachalacas son de color café .\n***chajka*** aDJdj . Sordo. Jem chajka p ɨɨ xiñ\ndya' imatong iga miiñi idy ɨ k tuum\nKamiuung. ‘ El hombre sordo no\nescuchóó que venía un camióón ’ ;\nJem chajka chimpa kejpa iga\nman ɨ kkomkane'. ‘ Se nota que la\n\n’\nperra sorda está embarazada .\n***chakis*** STst . Chaquiste. Lamar\nangnaakajoom tsaam ity chakis.\n‘ En la playa hay muchos\nchaquistes ’ ; Chakis tsaam\ntamoog ɨ 'ypa dya' tatsakpa iga\ntamongpa. ‘ Los chaquistes nos\nmolestan mucho y no nos dejan\n\n’\ndormir .\n***chapa'*** aDJdj . Chaparro. Jem chapa'\nyoomo tsaam etsteeroj. ‘ La mujer\nchaparra es muy bailadora ’ ;\nSuspa iñ ɨ k jem chapa' p ɨɨ xiñ. ‘ El\n\n’\nhombre chaparro va chiflando .\n***chaychaayi*** STst . Ciempiés (gusano).\nAnengki'm tuum tsa' i jemum idy ɨ k\nity tuum chaychaayi. ‘ Levanté\nuna piedra y ahí estaba un\nciempiés ’ ; Agi idy ɨ k amongpa i\nawityka' tuum chaychaayi.\n‘ Estaba yo profundamente\ndormido y me caminóó un\n\n’\nciempiés .\n\n\n***cheeje*** STst . Pájaro carpintero.\nAmpada'y cheeje ipe'eñi.\n‘ Encontré el nido del pájaro\ncarpintero ’ ; S ɨ ' ɨ p joomi ammats\ntuum cheeje. ‘ Hace poco atrapé\n\n’\nun pájaro carpintero .\n***chejche*** aDJdj . Delgado. Y ɨ 'p kuy tsaam\nchejche. ‘ Esta madera está muy\ndelgada ’ ; I- ch agi angkusun ɨ 'ypa\nangku't chejche aañi. ‘ A mi gusta\n\n’\nmucho comer tortillas delgadas .\n***chekchiiji*** STst . Comadreja. Ampa't\ntuum animat dya' idy ɨ k angjoo\niga iñ ɨɨ yi chekchiiji. ‘ Me topé con\nun animal y no sabía que se\nllama comadreja ’ ; Jem chekchiiji\ninin ɨ kpa imaan ɨ k ipu'uk ɨ ' ɨ m. ‘ La\ncomadreja lleva su hijo en su\n\n’\nestóómago .\n***chicharrun*** STst . Chicharróón. Jem\nChakala yoomo ima'ypa\nChicharrun. ‘ La Chacalapeña\nvende chicharrones ’ ; K ɨ ngpam ix ɨ '\nchicharrun, anamiñpam aañi,\ntawikpam. ‘ Ya se están cociendo\nlos chicharrones, ya voy a traer las\n\n’\ntortillas, vamos a comer .\n***chichun*** STst . chocho. Chichun tsaam\napidy ɨ 'y. ‘ Los chochos tienen\nmuchas espinas ’ ; Chichun w ɨ 'aap\ntangku't kun ka'npu. ‘ El chocho lo\n\n’\npodemos comer con huevos .\n***chi'i*** aDJdj . Café (color). Jem añchi'i\nte'kxi dyanan t ɨ tsne'. ‘ Mi vestido\ncafé todavía no se seca ’ ; Aknasay\npe'm chi'i puktuuku. ‘ Pásame\n\n’\naquel trapo café .\n\n***chiicha***\n\n***ch***\n\n60\n\n\n***chiicha*** STst . Atarraya, hamaca de\nbebé. Angjaatung iwatpa\nchiicha. ‘ Mi papá hace una\natarraya ’ ; Jem chiicha ingnaaka\nwatnetaa tsaym ɨ '. ‘ La orilla de la\nhamaca del bebé está hecha de\n\n’\nbejuco .\n***chiiji*** STst . Zorro. Jem chiiji oy ikukuda'y\njem piyu ika'npu. ‘ El zorro vino a\ncomerse el huevo de la gallina ’ ;\nTuum chiiji mongpa idy ɨ k jem jon\nixeketjoom. ‘ Un zorro estaba\n\n’\ndurmiendo en el nido del pájaro .\n***chiiku*** STst . Tejóón. Jem chiiku agi n ɨ kpa\niku't mañmuk angkaamjoom. ‘ El\ntejóón va constantemente a comer\nelotes a mi milpa ’ ; Odoy maats ɨ '\njempity chiiku, w ɨ 'aap miwas. ‘ No\nagarres ese tejóón, te puede\n\n’\nmorder .\n***chiima*** STst . Plato. Po' jem angwoyo\nchiima tsaamp ɨ k idy ɨ k\nangkusun ɨ 'ypa. ‘ Se quebróó el\nplato redondo que me gustaba\nmucho ’ ; S ɨ ngjoom agi miñpa\nima'ytyaa chiima. ‘ En la fiesta\n\n’\nvienen a vender platos .\n***chiiñi*** STst . Chinini. Jem chiiñi agi\nchiñang. ‘ El chinini es muy\ngrasoso ’ ; Angjaatung ipaang\n\n‘ ’\nchiiñi. Mi papá plantóó chininis .\n***Chiiñpak*** STst . San Fernando. Xiwan n ɨ k\njooyi Chiiñpakjoom. ‘ Juan fue a\npasear a San Fernando ’ ; Peka'\npuym ɨ ' tan ɨ kpa idy ɨ k Chiiñpak.\n‘ Hace mucho tiempo solo a pie\n\n’\nllegábamos a San Fernando .\n***chiiñp*** ***ɨɨ*** ***xiñ*** STst . Abeja. At ɨ p tuum\nchiiñp ɨɨ xiñ angkaamjoom. ‘ En mi\nmilpa me picóó una abeja ’ ;\nChiiñp ɨɨ xiñ dya' ju'tstam im ɨ j. ‘ Las\n\n’\nabejas no son grandes .\n***chiiñu*** STst . Miel. Chiiñu tsaam pa'ak,\nɨ ch dya angw ɨɨ ngjaam. ‘ La miel\nes muy dulce, a mi no me gusta ’ ;\nTs ɨ styam tsaam iw ɨ 'ngjaam iku'tyaj\nchiiñu. ‘ A los niños les gusta\n\n’\nmucho comer miel .\n***chiiñu i'ookaatung*** STst . Abeja reina.\nChiiñu i'ookaatung dya' yooxaap.\n‘ La abeja reina no trabaja ’ ; Chiiñu\ni'ookaatung dya' jaaya tat ɨ p. ‘ La\nabeja reina no es tan lista para\n\n’\npicarnos .\n\n\n***chiiñu ity*** ***ɨ*** ***k*** STst . Panal. Odoy m ɨ swaat ɨ '\njem chiiñu ity ɨ k. ‘ No desbarates el\npanal ’ ; Jem chiiñu ity ɨ k ken tuum\nsapaatoj tuuku. ‘ El panal tiene la\n\n’\nforma de un zapato viejo .\n***chiipiñ*** STst . Tomate. Jem chiipiñ\nanchi'iw ɨ ' ɨ p agi idy ɨ k pu'kne'. ‘ El\ntomate que me diste estaba muy\npodrido ’ ; Aññipne' chiipiñ\nanangk ɨ 'm. ‘ He sembrado\n\n’\ntomates en el patio (de mi casa) .\n***chiixi*** st . Pedo. Maañch ɨɨ xi ichiixi dya'\nangjejpa. ‘ El pedo de los bebes\nno huele mal ’ ; Jem kawaj ichiixi\ntsaam angj ɨ y. ‘ Se escuchóó muy\n\n’\nfuerte el pedo del caballo .\n***chijki*** STst . Gorgojo. Jem s ɨ k agi\nchijki' ɨ yum. ‘ El frijol ya tiene\nmuchos gorgojos ’ ; Tso'y ɨ 'y jem ɨ kxi\njes ɨ k dya' ini'itypa chijki. ‘ Échale\nmedicina al maíz para que no\n\n’\ntenga gorgojos .\n***chikiñ*** aDJdj . Pinto. Jem chikiñ kaayu agi\nwanpa tum tum jaama. ‘ El gallo\npinto canta mucho todos los días ’ ;\nN ɨ kpa angkukak uxang chikiñ\nmok Peetuk ɨ ' ɨ m. ‘ Voy a\nintercambiar un poco de maíz\n\n’\npinto con Pedro .\n***chi'kspa*** Vv . Da comezóón. Chi'kspa\nangkiiñi. ‘ Me da comezóón en la\nnaríz ’ ; Agi mi'awad ɨ 'y, chi'kspa\ningkoobak. ‘ Tienes muchos piojos,\n\n’\nte da comezóón en la cabeza .\n***chi'kxi*** STst . Comezóón, sarna. Si'iga dya'\ntachingpa, tamatspa chi'kxi. ‘ Si\nno nos bañamos, nos agarra\ncomezóón ’ ; Pe'm chimpa aapa\ntsaam ini'ity chi'kxi. ‘ Aquella perra\n\n’\nvieja tiene mucha sarna .\n***chimpa*** STst . Perro. Chimpa dya'\ntawaspa si'iga dya'\ntangmo'g ɨ 'ypa. ‘ El perro no nos\nmuerde si no lo molestamos ’ ;\nAñchimpa tsaam jaaya imats n ɨ ts.\n‘ Mi perro es un muy buen cazador\n\n’\nde armadillos .\n***chimpaxuutyi*** STst . Perrilla. Jes ɨ k\nmiputka'aba chimpaxuutyi\nchi'kspa iñixkuy. ‘ Cuando te sale\nuna perrilla, te da comezóón en el\nojo ’ ; Pe'm p ɨɨ xiñ dya' ijoodong\njuutyp ɨ k icho'y ɨ 'ypa jem\nchimpaxuutyi. ‘ Aquel señor no\n\n’\nsabe como curar la perrilla .
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.